• • تحلیل میکرو^[۱۶۲]: کدگذاری مفصل پیرامون یک مفهوم. نوعی از کدگذاری باز که برای شکستن داده‌ها به اجزا و جهت جستجوی معانی متفاوت یک واژه یا عبارت استفاده می‌شود. [۶۸][۶۷]

 

• ابزارهای تحلیل^[۱۶۳]: رویه‌های فکر کردن که توسط تحلیلگران مورد استفاده قرار می‌گیرد تا روند کدگذاری تسهیل شود. [۶۸][۶۷]

 

• نمونه‌گیری نظری^[۱۶۴]: نمونه‌گیری بر اساس مفاهیم استخراج‌شده از داده‌ها. جمع‌ آوری داده‌ها بر مبنای مفاهیم در حال ظهور. هدف جستجوی موقعیت‌هایی است که انواع ویژگی‌ها و ابعاد ممکن یک مفهوم را آشکار کنند. [۶۸][۶۷]

 

• حساسیت^[۱۶۵]: توانایی کنکاش نکات ظریف، موارد کلیدی و اصلی در داده‌هایی که معنایی را نشان داده یا استنباط می‌کنند. [۶۸][۶۷]

 

• متون غیر فنی^[۱۶۶]: زندگی‌نامه‌ها، خاطرات، اسناد، سرگذشت‌ها، نسخه‌های دست‌نویس، سوابق، گزارش‌ها، کاتالوگ‌ها، و دیگر مواردی که می‌توانند به عنوان داده‌های اولیه یا مکمل مصاحبه‌ها و مشاهدات عرصه مورد استفاده قرار می‌گیرد. [۶۸][۶۷]

 

• متون فنی^[۱۶۷]: گزارش‌های مطالعات تحقیقی و مقالات فلسفی یا نظری مخصوص نگارش حرفه‌ای و تخصصی. [۶۸][۶۷]

 

• اشباع: اشباع معمولاً برحسب “وقتی‌که داده جدید ظاهر نمی‌شود” توضیح داده شده است. اما اشباع بیش از نبود داده جدید است. اشباع گسترش طبقات را نیز برحسب ویژگی‌ها و ابعادشان، ازجمله تغییرپذیری، و در ساخت تئوری معین نمودن روابط بین مفاهیم مشخص می‌کند. [۶۸][۶۷]

 

• یادآور: یادداشت‌های تحلیل مکتوب. [۶۸][۶۷]

 

• کدگذاری^[۱۶۸]: استخراج و توسعه مفاهیم از داده‌ها. استخراج مفاهیم از داده‌های خام و توسعه آن‌ ها برحسب ویژگی‌ها و ابعادشان. [۶۸][۶۷]

 

• کدگذاری محوری: مرتبط کردن مفاهیم به یکدیگر. [۶۸][۶۷]

 

• کدگذاری باز: شکستن داده‌ها به اجزا و توصیف مفاهیم برای نشان دادن بلوک‌های داده‌های خام. در همین زمان فرد آن مفاهیم را برحسب ویژگی‌ها و ابعادشان توصیف می‌کند. [۶۸][۶۷]

 

• کدگذاری انتخابی (گزینشی): پژوهشگر با توجه به کدها و مفاهیم شناسایی‌شده در دو مرحله قبل به استحکام بیشتر فرایند کدگذاری می‌پردازد و با تأکید بر بخش‌هایی که در تدوین تئوری می‌توانند نقش مهم‌تری ایفاء کنند به تسهیل مراحل بعدی کمک می‌کند. [۶۸][۶۷]

 

 

۳-۱۳-۲- گراندد تئوری (نظریه برخاسته از داده‌ها)

علی رقم تفاوت‌های ظاهری در شیوه به‌کارگیری گراندد تئوری این راهبرد گام‌های مشخصی را برای جمع‌ آوری و تجزیه‌وتحلیل و تلفیق داده‌ها پیشنهاد می‌کند. فلینت (۱۹۹۸) تصمیماتی که به عنوان عناصر کلیدی گراندد تئوری مطرح هستند را چنین بیان می‌دارد: (۱) انتخاب پدیده مورد بررسی، (۲) انتخاب بستر تحقیق، (۳) انتخاب منابع جمع‌ آوری داده‌ها، (۴) رعایت اصل بی‌طرفی ضمن افزایش حساسیت نظری، (۵) نمونه‌گیری نظری، (۶) تحلیل داده‌ها، (۷) ارزیابی نظریه صورت‌بندی شده. محقق از این هفت تصمیم کلیدی برای تعریف چارچوب تحقیق استفاده کرد. جدول … خلاصه اقدامات صورت گرفته در هنگام به‌کارگیری روش گراندد تئوری را بر اساس هفت عنصر کلیدی فلینت (۱۹۹۸) نشان می‌دهد. (فوکردی، رحیم. ۱۳۹۰)

جدول (۳-۳) به‌کارگیری گراندد تئوری در پژوهش

فعالیت
شرح

انتتخاب پدیده مورد مطالعه

 

 

• • مدیریت دانش زنجیره تأمین تجارت الکترونیکی G2C

 

 

 

انتخاب بستر مطالعه

 

 

• • سازمان‌های دولتی ارائه‌دهنده خدمات الکترونیکی

 

• • تمرکز بر سازمان ثبت احوال کشور

 

 

 

انتخاب منابع اطلاعاتی

 

 

• • مصاحبه‌های عمیق با کارمندان سازمان ثبت احوال استان اصفهان، مشاهده مستقیم، بررسی مستندات سازمان ثبت احوال استان اصفهان، مرور ادبیات تحقیقات پیشین

 

• یاداشت‌برداری

۶ – فخری، علی رضا، ۱۳۹۰، جرائم سایبری، مقاله.
در این مقاله به تشریح محیط مجازی و جرائم سایبری می‌پردازد. و همچنین تفاوت جرائم سایبری و کلاسیک(از جمله زمان ارتکاب، مکان ارتکاب، بزه‌دیده …) و تقسیم‌بندی جرائم سایبری پرداخته است.
۷- کریم آبادی، پیام، ۱۳۹۰، امنیت در فضای سایبر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
در این پژوهش محقق به تشریح ریشه‌ای فضای سایبر و واژه سایبر می‌پردازد و در آن از اولین شروع مطالعات انجام یافته در فضای سایبر و اهمیتی که امنیت در فضای سایبر به خود اختصاص داده به خود می‌پردازد.

چ: ابزار گردآوری اطلاعات

با توجه به اینکه شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای می‌باشد ابزار گردآوری اطلاعات استفاده شده در آن عبارت‌اند از: مقالات، پایان‌نامه‌ها، شبکه‌های اینترنتی و کتب حقوقی است، که به‌صورت فیش‌برداری تهیه می‌شود.

ح: روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

از آنجایی که تحقیق مذکور به‌صورت تحلیل محتواست بر این اساس نگارنده با استدلال، مقایسه و تطبیق جنبه‌های مختلف موضوع به تجزیه و تحلیل مطالب پرداخته و نتیجه‌گیری می‌کند.

خ: تعریف عملیاتی کلید واژه ها

 

نهاد پلیس

سازمان پلیس را می‌توان یک نهاد دولتی دانست که وظیفه‌اش برقراری و حفظ امنیت عمومی، اجرای مقررات و نظارت اجتماعی، پیشگیری از وقوع جرم و تعقیب و کشف جرم و به‌طور کلی حفاظت از جان و مال و ناموس و شرافت مردم بر طبق قانون است.

پیشگیری از جرم

هرگونه فعالیت سیاست جنایی است که هدف انحصاری یا جزیی آن، محدود ساختن امکان وقوع اعمال جنایی است که منجر به ناممکن ساختن یا دشوار نمودن یا کاهش وقوع جرم خواهد بود.

فضای سایبر:

به مجموعه‌ای از ارتباطات درونی انسان ها از طریق رایانه و وسایل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی، گفته می‌شود.

جرائم سایبری:

نسل سوم از جرائم رایانه‌ای می‌باشند که همزمان با فراگیر شدن اینترنت از اوایل دهه ۱۹۹۰میلادی به وجودآمدند.

فصل دوم

 

مبانی نظری و چارچوب‌های تحقیق

 

مقدمه

از دوران باستان همواره تلاش برای تحلیل و تشریح عمل جنایی وجود داشته است. لیکن این تحلیل‌ها بیشتر بر تأملات فلسفی و انتزاعی مبتنی بوده است. بررسی تاریخی مفهوم پیشگیری ابتدا در حوزه پزشکی ظاهر شد. بنابراین مفهوم پیشگیری براساس یک دیدگاه از مدل سلامت عمومی سازمان بهداشت جهانی یعنی پیشگیری نخستین(ممانعت از ظهور و بروز بیماری) دومین(شناخت و شناسایی اولین نشانه‌ها و مبارزه با آن) سومین(مراقبت بر عواقب) الهام گرفته است.

آثار این تقسیم‌بندی را در قوانین می‌توان یافت. البته اغلب زمان‌ها پیشگیری یک مبنای ائدلوژیک داشته و قبل از هر چیز ابعاد اقتصادی و نظامی آن مدنظر بوده است. مفهوم پیشگیری پس از آن در قرن نوزدهم جهت رسیدن به یک طرح انسانی و مبتنی بر رفاه اجتماعی، بعد و جنبه اجتماعی با رنگ و بوی اخلاقی به خود گرفت. با توجه به این که یکی از اهداف پلیس پیشگیری از وقوع جرم می‌باشد، می‌توان تأثیر مستقیم پلیس بر پیشگیری را در سیاست های اجرایی این سازمان مشاهده نمود.
در زمینه پیشگیری از جرم در ده سال اخیر مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها و کتاب‌های بسیاری به رشته تحریر درآمده است، که نگارنده به مناسبت از آن‌ ها در این اثر استفاده کرده و به آن‌ ها ارجاع داده است. لیکن ویژگی این بخش استفاده گسترده از منابع روز و تحلیل انواع پیشگیری در پرتو حقوق کیفری می‌باشد.^[۱]

بخش اول: مفهوم و مبانی و انواع پیشگیری در حقوق کیفری

ابتکارات و برنامه‌های جدید در زمینه پیشگیری از جرم چند سالی است که به‌طور جدی افزایش یافته است. همزمان با این اقدامات برکنش گرانی که دارای مأموریت پیشگیری هستند، نیز افزوده می‌شود.
پروفسور ریموندگسن،^[۲] با توجه به ۳ محور(شخصیت، اوضاع ماقبل جنایی و روند فعلیت یافتن) پیشگیری را در سطوح مختلفی قابل تقسیم می‌داند. چرا که علی‌الصول وقوع جرمی نمی‌تواند خارج از آن سه محور باشد. با پذیرش محورهای یاد شده انواع پیشگیری را می‌توان تطبیق و صورت‌بندی نمود.
در دسته نخست پیشگیری عمومی و پیشگیری اجتماعی در جهت اصلاح و تربیت کلیه افراد جامعه که می‌توانند بزهکاران بالقوه باشند و تدبیر خصوصی برای افرادی که حالت خطرناک و روحیه ضد اجتماعی و ناسازگاری دارند تمرکز می‌شود.
دسته دوم فعالیت‌ها، در راستای از بین بردن وضعیت پیش جنایی، ماقبل جنایی صورت گرفته و در آن تدابیری چون جلوگیری از تظاهربه فساد، منع حمل و نقل، خرید و فروش اسلحه برای محو زمینه‌های مساعد جرم را اتخاذ می‌گردد.(پیشگیری وضعی)
دسته سوم فعالیت‌ها در واقع برای خنثی‌سازی بزهکاری در مرحله فعلیت یافتن عمل مجرمانه، به عنوان مثال حضور پلیس یا کنترلهای مخفیانه(پیشگیری کیفری)^[۳]

گفتار اول: مفهوم لغوی و اصطلاحی پیشگیری

از واژه پیشگیری تعاریف، تفاسیر و طبقه‌بندی‌های مختلفی به عمل آمده است. از نظر ریموند گسن^[۴] مراد از پیشگیری هر فعالیت سیاسی جنایی است(به استثنای تدابیر نظام کیفری) که غایت انحصاری یا غیرکلی آن، تحدید حدود امکان رخداد مجموع اعمال جنایی از طریق غیرممکن‌الوقوع ساختن یا دشوار نمودن یا احتمال وقوع آن پایین آوردن است بدون اینکه به تهدید کیفر یا اجرا آن متوسل شوند می‌باشد. در هر حال کلیه تعاریف معموله از پیشگیری به دنبال یک هدف می‌باشند و آن حفظ و صیانت از امنیت فردی و اجتماعی است.

بند اول: مفهوم لغوی پیشگیری

این واژه امروزه در بسیاری از محافل علمی و گفتارها و نوشتارهای پژوهشی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در عرصه سیاست جنایی نیز یک از ارکان تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی سازمان‌ها و نهادهای قضائی و حقوقی محسوب می‌شود. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع ابتدا ضروری است که بحث پیرامون شناخت آن از منظر زبان‌شناسی پرداخته شود.
پیشگیری در لغت معادل واژه Prevention در انگلیسی و وقایه در زبان عربی می‌باشد. لغت پیشگیری در منابع فارسی به معنای متعددی به کار رفته است، که می‌توان به جلوگیری^[۵]، دفع، مانع شدن، جلو بستن و همچنین به معنای اقدامات احتیاطی^[۶] برای جلوگیری از اتفاقات بد و ناخواسته اشاره نمود.
در خلاصه کلام می‌توان این‌گونه واژه پیشگیری را تفسیر نمود در معنای جاری و متداول آن دارای ۲ بعد است: پیشگیری یا جلوگیری کردن هم به معنی پیش‌دستی کردن، پیشی‌گرفتن و به جلوی چیزی رفتن و هم به معنی آگاه کردن، خبر چیزی رادادن و هشداردادن است. اما در جرم شناسی پیشگیرانه در معنای اول مورد استفاده واقع می‌شود. یعنی با کاربرد فنون مختلف به منظور جلوگیری از وقوع بزهکاری، هدف به جلوی جرم رفتن و پیشی گرفتن از بزهکاری است.^[۷]

بند دوم: مفهوم اصطلاحی پیشگیری

به لحاظ اینکه انسان دارای ابعاد گوناگون زیستی، روانی، اجتماعی است و احتمال ابتلاء او به اختلال و ناهنجاری در هر یک از زمینه‌های مذکور وجود دارد. لذا به کار بردن روش‌های احتیاطی و کنترلی و انجام اقدامات پیشگیرانه در جلوگیری از ابتلاء انسان به اختلال و ناهنجاری‌ها در هر یک از ابعاد فوق به معنای پیشگیری می‌باشد.
پیشگیری در حقیقت از عمده‌ترین مباحث کلیدی در دو حوزه جرم‌شناسی کاربردی و حقوق جزا است. بنابراین طبیعتاً تعریف ارائه شده از سوی دانشمندان حقوقی و جرم‌شناسان و جامعه‌شناسان که دستیاران و مددکاران نهادهای حقوقی هستند، نیز متفاوت خواهد بود. از نقطه نظر علمی منظور از پیشگیری هرگونه فعالیت سیاسی جنایی است که هدف انحصاری یا جزئی آن محدود ساختن امکان وقوع اعمال جنائی است که منجر به ناممکن ساختن یا دشوار نمودن یا کاهش وقوع جرم خواهد بود^[۸]
در هر مکتب و منطقی این امر پذیرفته شده است که همواره پیشگیری بهتر از درمان و مقدم بر آن است و عرف نیز بر این قائل است که علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
پیشگیری از وقوع جرم باعث سالم ماندن فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه و تأمین امنیت آن می‌شود و نقش سازنده‌ای را ایفاء می‌کند. جرم شناسی الهام گرفته از بینش تحققی، ضمن اعتقاد به جبرگرایی علت بزهکاری را سازمان زیستی، روانی، اجتماعی افراد می‌داند ^[۹]
پیشگیری از جرم را از حیث زمان اجراء می‌توان به دو دسته تقسیم کرد :^[۱۰]
۱- پیشگیری کوتاه مدت: هدف از برنامه‌های کوتاه مدت اقدامات پیشگیرانه سریع و ضربتی در جهت کنترل و مهار جرائم است تا بستر و زمینه‌های برنامه‌ریزی فراهم گردد. مانند فراهم نمودن روشنایی بیشتر خیابان‌ها و یا انهدام یا بستن محله‌ها و اماکن جرم‌زا.
۲- پیشگیری بلندمدت: به سازوکارهایی اطلاق می‌شود که در یک فرایند زمانی مدت‌دار صورت می‌گیرد مانند فراهم نمودن بسترهای مناسب برای دسترسی افراد به موقعیت‌های مناسب و کافی آموزش و پرورش، تدوین و اجرای سیاست‌های کلی جهت ایجاد اشتغال برای اعضای جامعه.
اهمیت پیشگیری از جرم به منزله بنیادی‌ترین راه کنترل جرم به دو دلیل بستگی دارد: نخست، اینکه پیشگیری از جرم بهتر از تدابیر واکنشی، نظم و آسایش فردی و اجتماعی را تأمین می‌کند. زیرا آمارها نشان داده است که در بسیاری از موارد، از یک سو مرتکبان جرم‌ها شناسایی، دستگیر و کیفر نمی‌شوند و از سوی دیگر اجرای کیفر بیش از آن که پیامدهای جرم را از بین ببرد به گونه‌های مختلف موجبات مشکلات متعدد در جامعه از جمله ترس و نگرانی از جرم را فراهم می‌کند و دوم اینکه تکرار جرم و تداوم به ظاهر دوری‌ناپذیر وقوع آن به‌ویژه اگر دارای روند رو به رشد باشد باعث ناامیدی و در نتیجه کاهش آستانه تحمل دستگاه‌های عمومی پاسخ‌دهنده به پدیده مجرمانه از جمله پلیس دستگاه قضائی می‌شود و از این‌رو افزایش میزان کیفرها، اتخاذ تدابیر سخت‌گیرانه و اعمال خشونت و فشار را در پی خواهد داشت.
پیشگیری از وقوع جرم کار یک نفر نیست و کل جامعه در بحث پیشگیری مشغول هستند و تک‌تک افراد جامعه باید در این امر کوشا باشند. تدوین برنامه‌های پیشگیری از جرم، مستلزم فرآیندی است که با در نظر گرفتن آن، سازوکارهای مهار جرم در هر جامعه مشخص شده و سپس به اجرا در می‌آیند.
از نظر نگارنده می‌توان در یک جمله به‌طور خلاصه این‌گونه بیان نمود: که در واقع پیشگیری می‌خواهد فرد یا جامعه را از وقوع یک حادثه باخبر سازد تا آنان بتوانند در شرایط کاملاً برابر با آن پدیده مواجه شوند و از پیامدهای منفی ناشی از آن در امان بمانند.

گفتار دوم: مبانی پیشگیری

پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم از یک سو و اتخاذ تدابیر واقدام‌های لازم برای از بین بردن یا کاهش جرم در قالب برنامه ملی از سوی دیگر، از مؤثرترین روش‌های کاربردی پیشگیری از جرم به شمار می‌آیند. تدوین برنامه ملی پیشگیری از جرم، مستلزم فرآیندی است که با در نظر گرفتن آن، سازوکارهای مهار جرم در هر جامعه مشخص شده و سپس به اجرا در می‌آیند.در همین خصوص شرکت‌های امنیت خصوصی نیز از طریق مراقبت و نگهبانی و ساز و کارهای کنترل ورودی‌ها و هشداردهنده‌ها، در پیشگیری از جرم مشارکت می‌کنند. در واقع پیشگیری از جرم گاهی آگاهانه و گاهی به‌طور ناخودآگاه توسط واحدهای تأمین امنیت ادارات و پلیس اعمال و اجرا می‌شود.^[۱۱]در ذیل به‌طور مختصر چند مورد از مبانی پیشگیری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بند اول: صیانت از هویت فرهنگی

معادله‌ی ۴-۹ نشان می‌دهد که ضریب تورم انتظاری در مدل بازده سهام مثبت، معنی‌دار و قابل توجه بوده و نشان می‌دهد که بازده سهام، در مقابل تورم انتظاری نیز پوشش مناسب و کاملی ارائه می‌دهد. بازده مسکن و سکه طلا همانند مدل قبل به عنوان یک دارایی جانشین اثر معکوس بر بازده سهام دارد. از طرفی بازده دلار اثر مستقیم و بی‌معنی بر بازده سهام دارد. درآمدهای نفتی، تولید و نقدینگی طبق انتظار اثر مثبت و ‌معنی‌دار بر بازده سهام داشته است. مقدار ضریب ۶۰/۰ درصد است و قدرت توضیح دهندگی نسبتاً متوسط متغیرهای مدل را نشان می‌دهد. مقدار آماره نیز معنی‌داری کلی رگرسیون را می‌رساند.

 

۴-۱۰

نتایج رابطه‌ی‌ بلندمدت بین بازده مسکن و تورم انتظاری حکایت از قابلیت پوشش کامل بازده مسکن در مقابل تورم انتظاری دارد، چراکه ضریب نرخ تورم انتظاری در مدل بازده مسکن مثبت و معنی و بزرگ‌تر از یک است، بنابراین می‌توان گفت که بازده مسکن و تورم انتظاری حرکت یک به یکی دارند. تولید، نقدینگی و درآمدهای نفتی در این مدل دارای اثر مثبت و معنی‌دار بر بازده مسکن است، بدین معنی که رشد تولید، نقدینگی و درآمدهای نفتی با افزایش درآمد، تقاضا برای انواع دارایی از جمله مسکن را افزایش داده و به تبع آن افزایش در قیمت و بازده آن دارایی مشاهده می‌شود. مقدار در مدل بازده مسکن و تورم انتظاری مبین آن است که ۷۳/۰ از تغییرات بازده مسکن توسط متغیرهای مدل توضیح داده می‌شود. مقدار آماره نیز معنی‌داری کل رگرسیون را نشان می‌دهد.

 

۴-۱۱

ضریب نرخ تورم انتظاری در مدل بازده سکه طلا نیز مثبت و معنی‌دار است و فرض پوشش تورم بودن سکه طلا در مقابل تورم انتظاری در این دارایی تأیید می‌شود. بازده سهام و مسکن علامت مثبت و معنی‌دار و بازده دلار علامت منفی و معنی‌دار در بردار هم‌گرایی بلندمدت سکه طلا دارد. تولید، نقدینگی و درآمدهای نفتی نیز به صورت مستقیم و معنی‌دار بر بازده طلا اثرگذار بوده است. میزان توضیح دهندگی بازده سکه توسط متغیرهای مدل نیز برابر با ۵۶/۰ به دست آمد که نشان می‌دهد عوامل دیگری همچون قیمت جهانی طلا وجود دارد که بر این بازار مؤثر است. معنی‌داری کل رگرسیون نیز از مقدار آماره در سطح اطمینان ۹۵% مشخص شده است.

 

۴-۱۲

بازده دلار همانند مدل با تورم کل به عنوان پوشش در مقابل تورم انتظاری عمل نمی‌کند و آن به دلیل ضریب منفی متغیر تورم انتظاری در مدل بازده دلار است، بدین ترتیب افزایش نرخ تورم باعث کاهش در بازده دلار خواهد شد. دارایی‌های سهام، مسکن و طلا همچنان دارای اثر مستقیم بر بازده دلار هستند، بدین معنی که بازده و قیمت این دارایی‌ها به موازات هم افزایش یا کاهش می‌یابد. قدرت توضیح دهندگی متغیرهای مدل ۵۸/۰ و آماره‌ی نیز با مقدار ۶/۲ معنی‌داری کل رگرسیون را تأمین می‌کند.
بر طبق جدول ۴-۱۵و ۴-۱۶ که مربوط به بررسی آزمون‌های تشخیصی مدل بازده دارایی‌ها و تورم انتظاری است، فروض اساس کلاسیک در ارتباط با جمله‌های پسماند مدل‌ها، یعنی فرض وجود واریانس همسان و عدم خودهمبستگی رد نمی‌شود و مدل دارای اعتبار است.
جدول ۴-۱۵: آزمون واریانس همسانی پسماندها

 

آماره کای دو	درجه آزادی	مقدار احتمال
۳۲/۱۹۵۵	۱۹۰۸	۲۲/۰

مأخذ: یافته‌های تحقیق
جدول ۴-۱۶: آزمون نبود خودهمبستگی

۲-۳-۱۵-۵ ابتکار شخصی:‌
رفتارهایی فرانقشی که ماورای حداقل نیازمندیهای کلی مورد انتظار قرار دارد. (Ryan, 2002) رفتارهایی شامل فعالیت‌های خلاقانه و داوطلبانه، طراحی‌های نوآورانه برای بهبود وظیفه شخصی و یا عملکرد سازمانی. موتوویلدر و بورمن مؤلفه‌های اصلی این سازه را انجام داوطلبانه و مشتاقانه فعالیت‌های وظیفه‌ای عنوان می‌کنند. (Podsakoff et al,2000 ) ارگان (۱۹۹۸) بیان می‌کند که تمایز میان این گونه رفتارها و رفتارهای درون نقشی بسیار مشکل است زیرا تفاوت‌‌ها بیشتر در درجه هستند تا در نوع آن‏ها.

۲-۳-۱۵-۶ ‌رفتارهای مدنی
یک سطح کلان از علاقه یا تعهد به سازمان به عنوان یک کل که از مباحث گراهام (‌۱۹۹۱) در مورد مسئولیت پذیری ناشی می‌شود. این بعد که در تمایل به مشارکت در فعالیت‌های حکومت به عنوان یکی از مفاهیم اصلی شهروندی ریشه دارد در مطالعات ارگان به عنوان رفتار مدنی و در مطالعات گراهام به عنوان مشارکت سازمانی در نظر گرفته می‌شود (Mackenzie et al,1993).
۲-۳-۱۵-۷ توسعه شخصی
این بعد که در مطالعات کتز(۱۹۸۴) رگئورگ و برین (‌۱۹۹۲) مورد شناسایی قرار گرفت شامل آن دسته از رفتارهای داوطلبانه کارکنان است که به منظور بهبود و افزایش دانش، تواناییها و مهارتهایشان انجام می‌دهند. از ویژگی چنین رفتارهایی یادگیری مجموعه‎ای جدید از مهارت‌ها به منظور توسعه و افزایش دامنه مشارکت در سازمان است(Mackenzie et al,1993). به نظر می‌رسد چنین رفتارهایی متأثر از صلاحدید کارکنان بوده و به طور مفهومی از انواع رفتار شهروندی سازمان متمایز است.
با مروری بر ادبیات رفتارهای شهروندی می‌توان به این نتیجه رسید که تقریباً تمام تحقیقات صورت گرفته در حوزه‎ی‌ این موضوع تحت تأثیر مقاله کتز (۱۹۶۴)^[۷۹] قرار گرفته است،با بررسی ابعاد مورد نظر کنز یعنی:‌

 

1. 1. ‌همکاری با دیگران

 

1. 1. ‌حمایت از سازمان

 

1. 1. ایده‌های داوطلبانه و سازنده

 

1. 1. ‌خود آموزشی

 

1. 1. داشتن نگرشی مطلوب به سازمان

 

می‌توان دریافت که یک تشابه قوی میان انواع رفتارهای شهروندی سازمان، و ابعاد رفتارهای خود جوش و نوآورانه مذکور وجود دارد.
به عنوان نمونه می‌توان موارد ذیل را بیان نمود:

 

• • همکاری با دیگران= ‌کمک به دیگران، رادمردی و گذشت.

 

• • حمایت از سازمان= رفتار مدنی، وفاداری به سازمان

 

• • خود آموزشی = توسعه شخصی ( Podsakoff et al,2000)

 

نتمه ‌یر^[۸۰] ابعاد رفتارهای شهروندی را در قالب‌ چهار طبقه دسته‌بندی کرد.

 

• •  

 

 

 

1. 1. رادمردی و گذشت

 

1. 1. رفتار مدنی

 

1. 1. ‌وجدان

 

1. 1. نوع دوستی

 

وجدان رفتاری است که از نیازمندیها و انتظارات مورد نظر سازمان در محیط کاری فراتر می‌رود. به عنوان نمونه می‌توان کارمندی را در نظر گرفت که خارج از ساعات اداری کار، برای سودآوری شرکت فعالیت می‌کند. برخی از محققان وجدان و نوع دوستی را ترکیب کرده و از آن‏ها تحت عنوان رفتارهای کمک کننده یاد می‌کنند. برین و گئورک (۱۹۹۲) عنوان می کنند که وجدان به آسانی درون نقش افراد قابل تغییر است.
نهایتاً با مروری بر ادبیات و ابعاد پیش گفته چنین می‌توان نتیجه گرفت: ابعادی که بیشترین توجه را میان محققین به خود جلب کر ده‌اند عبارتند از:‌
۱) نوع دوستی ۲) وجدان ۳) ادب و ملاحظه ۴) رادمردی و گذشت ۵) رفتارمدنی
برای هر کدام از این ۵ بعد که توسط ارگان در سال ۱۹۸۸مطرح شد، توسط پادسکاف وهمکارانش در سال ۱۹۹۰ مقیاس سنجش استانداردی به کمک روش تحلیل عاملی ایجاد گردید.

 

1. 1. نوع دوستی^[۸۱]: کمک به دیگر اعضای سازمان در ارتباط با مشکلات و وظایف مرتبط.

 

1. 1. وجدان ^[۸۲]:‌ رفتارهایی اختیاری که از حداقل الزامات نقش فراتر می‌رود.

 

1. 1. ادب و ملاحظه^[۸۳]: تلاشی برای جلوگیری از ایجاد تنش و مشکلات کاری در ارتباط با دیگران.

 

1. 1. رادمردی و گذشت^[۸۴]: تحمل و گذشت در شرایط غیر ایده‌آل سازمان بدون شکایت.

 

1. 1. رفتار مدنی^[۸۵]:‌ ارائه تصویری مناسب از سازمان و تمایل به مشارکت و مسئولیت‌پذیری در زندگی سازمانی.(Mackenzie et al., 1993; Podsakoff et al., 2000; Bell and Menguc, 2002)

 

۲-۳-۱۶ عوامل مؤثر در بروز رفتارهای شهروندی
به راستی به چه علت رفتارهایی شهروندی در سازمان بروز می‌کنند؟ این سؤالی است که تحقیقات متعددی در زمینه‎ی جوابگویی به آن صورت گرفته است. به طور کلی دو عامل مهم نگرش‌ها^[۸۶] و شخصیت کارکنان، عوامل مؤثر در بروز این گونه رفتارها قلمداد می‌گردند.
البته در برخی از تحقیقات انجام شده در زمینه‌های خاص و متمرکز بر جنبه‌های خاص رفتاری، عواملی مانند دانش مرتبط فرد رانیز از عوامل مؤثر در بروز این رفتارها ذکر می‌کنند. (۲۰۰۱ L.A.Bettencourt).
۲-۳-۱۶-۱ نگرش:
نگرش کارکنان یک سازمان به موضوعات مختلف در بروز یا عدم بروز رفتارهای شهروندی مؤثر است. قسمتی از نگرش‌های افراد از همان ابتدای ورود به سازمان همراه فرد هستند اما سازمان در شکل‌دهی و تغییر بسیاری از این نگرش‌ها نقش داشته و از این طریق می‌تواند بروز یا عدم بروز رفتارهای شهروندی را کنترل نماید.
نگرش کارکنان نسبت به موارد مطروحه ذیل می‌تواند نقشی موثر در بروز رفتارهای شهروندی داشته باشد،اما باید توجه داشت که این موارد لزوماً از یکدیگر مستقل نیستند به عنوان نمونه وجود برابری می‌تواند موجب رضایت شغلی در سازمان شده در حالی که نقش هر دو در بروز رفتارهای شهروندی به وضوح مشخص نبوده و در تحقیقات مختلف به طور جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۲-۳-۱۶-۲ رضایت شغلی^[۸۷]
ارگان (۱۹۳۸) با بهره گرفتن از نظر بارنارد (۱۹۳۸) مبنی بر این که رضایت، به تمایل فرد به همکاری و کمک کردن به سیستم‌های تعاونی منجر می‌شود و با بهره‌گیری از تئوری مبادله اجتماعی^[۸۸] بیان می‌کند که وقتی کارکنان احساس رضایت شغلی داشته و از شغلشان راضی باشند دست به مقابله به مثل زده که این مقابله به مثل پایبندی به سازمان و رفتارهای شهروندی را در بر می‌گیرد (Huang et al,2005).
اسمیت و همکارانش با در نظر گرفتن رضایت شغلی به عنوان یک حالت روحی بیان می‌کنند که این مقوله پیش‌نیازی است برای با وجدان بودن به عنوان یکی از ابعاد رفتار شهروندی (Konovsky et al,1996). رضایت در اینجا ابعاد مختلفی را در بر می‌گیرد همانند رضایت از همکاران، سرپرستان، پاداش‌ها و… (Huang et al,2005).
رضایت شغلی و رفتارهای شهروندی موجب تقویت یکدیگر شده و ارتباطی معنادار میان آن‏ها وجود دارد. ایده‌های اولیه در ارتباط با بروز رفتارهای شهروندی از این اعتقاد ارگان نشأت گرفته بود که، رضایت شغلی تمایل کارکنان برای کمک به همکاران و بروز رفتارهائی که موجب حفظ و بهبود سازمان می‌باشد را افزایش می‌دهد (موتوویدلو، ۲۰۰۰). در ابتدا محققان بر این سعی بودند که ارتباط بین وضعیت شغلی و عملکرد را در یابند؛اما همبستگی میان این دو بر خلاف انتظار پایین بوده و این با عقیده بسیاری از مدیران که معتقد بودند رضایت شغلی موجب افزایش عملکرد می‌شود در تناقض بود(مورفی و همکاران، ۲۰۰۲). ارگان با بیان این نکته که آنچه مدیران به عنوان عملکرد ارزیابی می‌کنند با مفهوم تعریف شده آن از نظر محققان تفاوت دارد؛اختلاف این دو را همان رفتارهای شهروندی می‌داند (اورگان، ۱۹۹۵).
۲-۳-۱۶-۳ برابری^[۸۹]
نظریه برابری به عنوان یک نظریه انگیزشی چنین بحث می‌کند که افراد زمانی احساس رضایت کرده و راضی می‌شوند که نسبت دریافتهایشان از سازمان به ورودیهایشان و آنچه به سازمان می‌دهند با سایر همکارانشان برابر باشد.
ارگان بیان می‌دارد رفتارهای شهروندی پاسخی است نسبت به درک عدالت یا ناعدالتی، بدین ترتیب که کاهش این رفتارها می‌تواند پاسخی به در ک بی‌عدالتی در سازمان بوده و وجود برابری زمینه‌ای برای بروز این رفتارها (مورمن^[۹۰]، وات^[۹۱]، و شفر^[۹۲]، ۲۰۰۵). اما لزوماً برابری باعث بروز این رفتارها نمی‌گردد، زیرا لازم است علاوه بر وجود برابری در سازمان یک عامل انگیزاننده‎ی دیگر نیز وجود داشته باشد. وات‌وشفر (۲۰۰۵) این عامل را توانمندسازی روانی کارکنان بیان داشته و منظور از این عامل را بدین گونه بیان می‌کنند : محیط کار باید بگونه‌ای باشد که افراد احساس کنند توانایی ایجاد تغییر در آن را دارند.
۲-۳-۱۶-۴ عدالت رویه‌ای
عدالت رویه‌ای بیان می‌دارد که افراد تنها به ارزیابی دریافتیهایشان اکتفا نمی‌کنند بلکه رویه‌های به کار رفته جهت تعیین آن‏ها را نیز مدنظر قرار می‌دهند. عدالت رویه‌ای شامل ارزیابی‌هایی در افق زمانی بلند مدت بوده، بنابراین پیش‌بینی کننده‎ی بهتری برای رفتارهای شهروندی است.
لیندوتیلور عدالت رویه‌ای را به عنوان حالتی تعریف می‌کنند که در آن فرایند تصمیم‌گیری به صورت منصفآن‏های داوری می‌شود. کیم و مابورن، (۱۹۷۵)، پس از تحقیقات فراوان سه مؤلفه اصلی که بیشترین تأثیر را بر عدالت رویه‌ای داشته و در نهایت منجر به قضاوت در مورد منصفانه بودن فرایند تصمیم‌گیری می‌شود. به شرح ذیل بیان می‌کنند:‌

 

روحیه پژوهشی عقیم

روحیه تکرار

 

 

زیاد انگیزه استفاده از اطلاعات کم
شکل ۵-۲:شکل گیری روحیه پژوهشی

 

 

• شکل گیری تفکر استانداردگرا:

 

 

یکی از شاخصهای انسان توسعه یافته مجهز شدن به تفکر استاندارد گراست که این امر در گرو وجود فناوری اطلاعات است. استاندارد فکر و عمل کردن موجب می گردد که نیروی انسانی توانمندی های خود را بهتر و بیشتر در راستای هدفهای سازمان قرار دهد و از انحراف اقدامات جلوگیری کند. استاندارد عمل کردن تعیین مشخصات کالاها و خدمات مورد نیاز یا تعیین درجه ویژگی های کیفی کالا و خدمات و حد مرغوبیت قابل پذیرش و مطلوبیت مورد نظر برای آن از نظر اندازه، شکل، رنگ، خواص فیزیکی و شیمیایی به منظور بهبود کیفیت و حصول اطمینان از مصرف یک فرآورده می باشد که زیر بنای آن وجود فناوری اطلاعات پویایی است که به صورت دائم اطلاعات مورد نیاز را برای استاندارد عمل کردن ارائه و از طریق بازخور اطلاعاتی سطح استاندارد گرایی ارتقا می یابد.

به طور کلی فناوری اطلاعات در ابعاد زیر به تقویت تفکر استانداردگرایی و توسعه منابع انسانی کمک می کند:

 

 

• چارچوبهای کلی استاندارد را مشخص می سازد.

 

 

 

• معیارها و شاخص های مورد نیاز را در دسترس قرار می دهد.

 

 

 

• میزان انحراف از استاندارد را تعیین می کند.

 

 

 

• با نظارت اطلاعاتی به عملیات فرد جهت می دهد.

 

 

 

• به تقویت مستندسازی که نوعی استاندارد سازی است می پردازد.

 

 

 

• انسجام فکری ایجاد می کند.

 

 

 

• از دخالت ذهنیت در کار جلوگیری به عمل می آورد. (سلطانی، ۱۳۸۲)

 

 

 

 

 

• تقویت خود نظارتی:

 

 

خود نظارتی یکی از ابعاد توسعه منابع انسانی است و هر فردی که بدان مجهز شود، دائما به بالندگی و کامل ساختن خود فکر می کند. خود نظارتی نوعی رهبری برخود است که از آن طریق می توان بر مجموعه دانش و اطلاعات و استعدادها مدیریت کرد. خود نظارتی زمانی کاربردی می شود که فرد به اطلاعات مناسب و مفیدی دسترسی داشته باشد، در این حالت می تواند وضعیت خود را با اطلاعات تولید شده، مقایسه و خود را به روز نگه دارد. با ضعیف بودن فناوری اطلاعات بازخورد اطلاعاتی و حرفه ای لازم به افراد داده نمی شود و در این حالت افراد منتظر نظارت و هدایت مدیران هستند و این امر مطلوبی در نظارت نیست. زیرا معمولا مدیران سازمان هیچ موقع خود مستقیما نیاز به داشتن اطلاعات و تخصص در مورد جزئیات فناوری اطلاعات ندارند و همواره برای آنها اطلاعات کلی کافی است. در این حالت است که نقش اطلاعات دهندگی را به خوبی ایفا نمی کنند و در نتیجه فرایند نظارت ناقص و ناکافی می شود. بر این اساس، فعال بودن فناوری اطلاعات می تواند خود نظارتی را تقویت سازد. به طور کلی فناوری اطلاعات در ابعاد زیر به تقویت خود نظارتی کمک می کند:

 

 

• سرعت دسترسی به اطلاعات را بالا می برد.

 

 

 

• بازخورد سریع اطلاعاتی فراهم می سازد.

 

 

 

• اصلاحات و تغییر دانش به راحتی انجام می شود.

 

 

 

• میزان انحراف از استانداردها مشخص می گردد.

 

 

 

• فرد به کشف نقاط ضعف کاری و حرفه ای خود می پردازد.

 

 

 

• فرد بر دانش خود خوب مدیریت می کند. (میر فخرایی،۱۳۸۰)

 

 

۴-۲ بخش چهارم:پیشینه ومدل مفهومی تحقیق
۱-۴-۲ تحقیقات دووت^[۲۱] و همکارانش
دووت و همکارانش به بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر مشخصه های سازمانی پرداختند و نتایج خود را تحت عنوان پیامدهای سازمانی حاصل از کاربرد فناوری اطلاعات ارائه کردند. آنها ابتدا به تشریح دو عملکرد اصلی می پردازند که منجر به سودمندی فناوری اطلاعات می شود که عبارتند از: کارآیی اطلاعات و تضایف اطلاعات. آنها معتقدند که فناوری اطلاعات با این دو ویژگی بر مشخصه های سازمان تاثیر گذاشته و منجر به پنج پیامد سازمانی می شود که این پیامدها عبارتند از: توانمندسازی نیروی انسانی، رمز گذاری مبتنی بر دانش، افزایش حیطه سازمان، افزایش کارآیی و افزایش خلاقیت و نوآوری.در زیر مجموعه مشخصات سازمانی ابعادی که مورد بررسی قرار گرفته اند عبارتند از: ساختار، اندازه ، یادگیری، فرهنگ و روابط بین سازمانی. البته بخش ساختار با چهار زیر مجموعه تخصص گرایی، رسمیت، تمرکز و عدم تمرکز و تفکیک عمودی مورد بررسی قرار گرفته اند. ( دووت و همکاران، ۲۰۰۱)
۲-۴-۲ تحقیقات هنیتز و همکارانش:
این تحقیق در سطح دولت و مدیران دولتی انجام شده است و از این جهت با تحقیقاتی که در سازمانهای تجاری انجام شده است متفاوت می باشد و آن رابطه معنی دار قوی که بین فناوری اطلاعات و مشخصه های سازمانی در تحقیقات دیگر مشاهده شده بود در این تحقیق این رابطه ضعیف تر می باشد. هینتز و همکارانش سه موضوع اساسی را مورد بررسی قرار داده اند:

 

 

• تاثیر فناوری اطلاعات بر عملکرد سازمانی

 

 

 

• تاثیر فناوری اطلاعات بر ساختار سازمانی

 

 

 

• نقش نگرش مدیریت در استفاده از فناوری اطلاعات

 

 

آنها ابتدا نظرات موافقان و مخالفان در زمینه تاثیر فناوری اطلاعات بر ساختار و ابعاد آن را ذکر می کنند. از جمله این موارد عبارتند از: تاثیر فناوری اطلاعات بر تمرکز یا عدم تمرکز سازمانی. نتایج تحقیقات از یک طرف نشان می دهد که فناوری اطلاعات منجر به کاهش مدیران میانی می شود، مانند تحقیقات هوس ۱۹۶۰، و اسلز ۱۹۷۰ و مالون ۱۹۸۸٫ از طرف دیگر تعضی تحقیقات به طور معکوس می باشد و نشان می دهد که فناوری اطلاعات منجر به افزایش مدیران میانی می شود مانند تحقیقات پفر ۱۹۷۷، بلو و همکارانش ۱۹۷۶، میلر ۱۹۶۸،و لی ۱۹۶۴٫ از نظر هینتز و همکارانش از جمله دلایلی که منجر به این تضاد در ارائه نتایج شده است دو عامل بسیار مهم می باشد:

کیفیت درک شده از عناصر تعالی

 

۲۴-۱۷

 

حقیقی و همکاران (۱۳۸۹)

 

 

 

۵

 

اعتماد

 

۲۷-۲۵

 

کولهو و هنسلر، ۲۰۱۲

 

 

 

پس از تدوین طرح مقدماتی پرسشنامه تلاش گردید تا میزان روایی و پایایی پرسشنامه تعیین گردد.
۳-۶) روایی و پایایی پرسشنامه
۳-۶-۱) روایی
روایی^[۱۲۸] از واژه «روا» به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه ­گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه ­گیری­های نامناسب و ناکافی می تواند هر تحقیق علمی را بی ارزش و ناروا سازد.روایی در اصل به صحت و درستی اندازه ­گیری محقق برمی­گردد­(خاکی،۱۳۸۴،ص۴۴). برای تعیین روایی پرسشنامه روش­های متعددی وجود دارد که در این پرسشنامه از روایی محتوا و روایی صوری استفاده شده است. روایی محتوا نوعی روایی است که برای بررسی اجزای تشکیل دهندی یک ابزار اندازه ­گیری به­کار برده می­ شود. روایی محتوا یک ابزار اندازه گیری به سوال­های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سوال­های پرسشنامه معرف ویژگی­ها و مهارت­ های ویژ­ه ای باشد که محقق قصد اندازه ­گیری آن­ها را داشته باشد،آزمون دارای روایی محتوا است. برای اطمینان از روایی محتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوال­های تشکیل دهنده ی ابزار اندازه ­گیری معرف قسمت های محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین روایی محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه ­گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده می شود. روایی محتوای یک آزمون معمولا توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می­ شود. برای ارزیابی روایی محتوایی از نظر متخصصان در مورد میزان هماهنگی محتوای ابزار اندازه گیری و هدف پژوهش ، استفاده می شود. در بررسی کیفی محتوا پژوهشگر از متخصصان درخواست می کند تا پس از بررسی کیفی ابزار ، بازخورد لازم را ارائه دهند که براساس آن موارد اصلاح خواهند شد. اعتبار محتوای این پرسشنامه توسط استاد راهنما و متخصصان امر مورد تأیید قرار گرفته است و از اعتبار لازم برخوردار می باشد(خاکی،۱۳۸۴،ص۴۵).

روایی صوری زیر بخشی از روایی محتوایی می باشد. این نوع ارزیابی شامل این موضوع می شود که آیا ظاهر ابزار به صورت مناسب برای ارزیابی هدف مورد نظر طراحی شده است یا خیر؟در اینجا نیز از نظر متخصصان برای تعیین روایی صوری استفاده می شود. در تعیین کیفی روایی صوری موارد سطح دشواری ، میزان عدم تناسب و ابهام مورد بررسی و اصلاح قرار می­گیرد(خاکی،۱۳۸۴،ص۴۵).
۳-۶-۲) پایایی پرسشنامه
پایایی ^[۱۲۹]یکی از ویژگی­های فنی ابزار اندازه گیری است و با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان ، تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد. یک آزمون زمانی دارای پایایی است که نمره های مشاهده شده و نمره های واقعی آن دارای ضریب همبستگی بالایی باشند(خاکی،۱۳۸۴،ص۴۶). در این تحقیق به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که به وسیله نرم افزار SPSSبرای مجموعه سوالات مربوط به هر متغیر محاسبه گردیده است . این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری که خصیصه های مختلف را اندازه ­گیری می کند به کار می­رود. در عمل برای محاسبه ضریب پایایی از روش آلفای کرونباخ ، ابتدا یک نمونه اولیه شامل ۲۵ پرسشنامه پیش­آزمون گردید و سپس با بهره گرفتن از داده های به دست آمده ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره ­های هر زیرمجموعه سوال های پرسشنامه و ورایانس کل را محاسبه کرد. سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه می کنیم.

که در آن:
J : تعداد زیرمجموعه سوال های پرسشنامه یا آزمون
S_j²: واریانس نمرات هر بخش آزمون
r: ضریب پایایی کل
پایایی پرسش های مطرح شده برای اندازه ­گیری هر متغیر با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ به صورت جدول (۳-۶-۲) است. جداول تفصیلی مربوط به متغیرها در پیوست آورده شده است.
جدول ۳-۱)جدول پایایی مربوط به سوال های پرسشنامه

 

 

ردیف

 

متغیــــر

 

ضریب آلفای کرونباخ

 

 

 

۱

 

رضایت مشتری

 

۰٫۸۹۴

 

 

 

۲

 

وفاداری مشتری

 

۰٫۹۷۹

 

 

 

۳

 

تصویردرک شده از شرکت

 

۰٫۹۰۶

 

 

هسته مرکزی استراتژی بازاریابی ناشی از تعامل بین استراتژی بازاریابی، منابع بازار و کارایی شرکت است .
تعامل بین این اجزاء باعث دیده شدن معیار ها می شود که از طریق آنها می شود تصمیم گیری نمود. در این شکل منابع بازار شامل قسمت های مختلف بازار می شود که به دو دسته کلی بازیگران بازار و محیط بازار تقسیم می شود. منظور از کارایی شرکت عناصر سازمانی و میزان مطابقت آنها با استراتژی بازاریابی و محیط است که به سه دسته ساختار سازمانی، رفتار استراتژیک سازمان و الگوی اصلی سازمان تقسیم می شوند (صفرآبادی فراهانی، ۱۳۹۰).
سه نوع استراتژی برای طبقه بندی بازار هدف وجود دارد .

۱.۶.۳.۲ استراتژی بازاریابی یکسان

در این استراتژی اگر سازمان یک نوع محصول یا خدمتی را به بازار عرضه کند و کوشش نماید با یک برنامه بازاریابی همه خریداران را جذب کند، از استراتژی “بازاریابی یکسان” استفاده کرده است. در این حالت و وضعیتهای مشابه، شرکت به تفاوت در نیاز خریداران و یا تفاوت منحنی های تقاضا، که بازار را تشکیل می دهند، توجهی ندارد و بازار با به صورت یک مجموعه در نظر می گیرد و نیاز مشابه و معمول مصرف کنندگان را برآورده می کند.
این نوع استراتژی به علت اقتصادی بودن طرفداران زیادی دارد؛ زیرا هرچه خط تولید محدودتر باشد، هزینه های تولید و نگهداری محصولات موجود و همچنین هزینه های مربوط به حمل و نقل کاهش می یابد. در بازاریابی یکسان هزینه های تبلیغاتی نیز به حداقل می رسد. در این نوع استراتژی به تحقیقات و برنامه ریزی های گوناگون برای هر خرده بازار نیازی نیست، در نتیجه هزینه های فعالیتهای بازرگانی در سطحی پایین نگه داشته می شود. علیرغم مزایای مزبور، بیشتر بازاریابان در مورد کامل بودن استراتژی بازاریابی یکسان تردید دارند، زیرا اگر چند شرکت در صنعتی مشابه از این ستراتژی استفاده کنند، رقابت شدیدی برای به دست آوردن بزرگترین بازار به وجود می آید. شناسایی این مساله باعث شد که بسیاری از شرکتها موفقیت خود را در خرده بازارهای کوچک و نیازهای برآورده نشده گروه کوچکی از خریداران جستجو کنند (روستا احمد، داور ونوس، ابراهیمی عبدالحمید، ۱۳۹۰).
آمیزه بازاریابی شرکت
(Company Marketing Mix)
بازار
شکل شماره۳.۲ استراتژی بازاریابی یکسان

۲.۶.۳.۲استراتژی بازاریابی تفکیکی

در این استراتژی سازمان ممکن است در هر خرده بازار برای عرضه چند محصول از برنامه های بازاریابی مختلف استفاده نماید. با بهره گرفتن از این استراتژی، سازمان تصمیم می گیرد در چند خرده بازار، یا همه خرده بازارهای یک بازار فعالیت داشته باشد. در این حالت برای هر خرده بازار، محصول یا برنامه های بازاریابی مجزایی تهیه می کند و با عرضه محصولات گوناگون و بهره گیری از برنامه های بازاریابی متفاوت مقدار فروش را افزایش داده، هر خرده بازار را بیشتر در اختیار می گیرد. در سالهای اخیر، به دلایل شرایط سخت رقابتی، بسیاری از شرکتهای تولیدی به استراتژی بازاریابی تفکیکی روی آوردند. این امر باعث سبب شده است تولیدات گوناگون در انواع بسیار متفاوت، با بهره گرفتن از روش های توزیع به بازار عرضه شود. استفاده از استراتژی بازاریابی تفکیکی بیش از بازاریابی یکسان در افزایش فروش موثر است ولی در مقابل هزینه ها را نیز افزایش می دهد، به همین دلیل نمی توان گفت این استراتژی کامل و مطلوب است. از آنجا که هدف این استراتژی افزایش حجم فروش است، برخی از بازاریابان از آن پشتیبانی می کنند (روستا احمد، داور ونوس، ابراهیمی عبدالحمید، ۱۳۹۰).
آمیزه بازاریابی ۱
بازار ۱
آمیزه بازاریابی ۲
آمیزه بازاریابی ۳
بازار ۲
بازاریابی ۱
بازار ۳
شکل شماره۴.۲ استراتژی بازاریابی تفکیکی

۳.۶.۳.۲استراتژی بازاریابی تمرکزی

در این استراتژی تمام فعالیت خود را روی یک یا چند بخش از بازاری بزرگ و پرمنفعت متمرکز می نماید. در بازاریابی یکسان یا تفکیکی، شرکت فعالیت خود را به کل بازار معطوف می دارد. برخی شرکتها راه حل سومی را انتخاب کرده اند، بدین صورت که به جای تاکید بر سهم کوچکی از بازاری بزرگ، سهم بزرگی از بازاری کوچک را حوزه فعالیت خود قرارمی دهند. شرکتهای تولیدی با بهره گرفتن از استراتژی بازاریابی تمرکزی می توانند در یک خرده بازار موقعیت مستحکمی به دست آورند؛ به دلیل آنکه با گذشت زمان اطلاعات وسیعی در زمینه مختصات بازار کسب می کنند (روستا احمد، داور ونوس، ابراهیمی عبدالحمید، ۱۳۹۰).
بازار ۱
آمیزه بازاریابی شرکت
بازار ۲
بازاریابی ۱
بازار ۳
شکل شماره۵.۲ استراتژی بازاریابی تمرکزی

۴.۲پیشینه تحقیق

همانگونه که پیشتر گفته شد ecrm در دل crm بوجود آمده و از آن نشات گرفته است، تاکنون مطالعات متعددی انجام شده اند تا بصورت تئوریک یا عملی به بررسی مفهوم مدیریت ارتباط با مشتری بپردازند اما به دلیل کمبود یک تعریف عمومی برای crm و در پی آن ecrm، این مطالعات اجزای متفاوتی از آنها را از دیدگاه های متفاوت در نظر گرفته اند و همچنین در خصوص استفاده از ابزار ecrm در حوزه صنعت بیمه مطالعات چندانی صورت نگرفته است.
با خصوصی سازی صنعت بیمه در ایران و حرکت به سمت رقابتی شدن و توجه بیش از پیش به مدیریت ارتباط با مشتری و مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی در این صنعت، تحقیقاتی در این خصوص آغاز گردیده است اما با توجه به جدید بودن رویکرد استفاده و پیاده سازی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی در صنایع ایران بخصوص صنعت بیمه، مطالعات و تحقیقات انجام شده در این زمینه بسیار محدود بوده و خصوصاً اینکه تاکنون تحقیق و پژوهشی در زمینه تاثیر مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی بر انتخاب استراتژی بازاریابی در صنعت بیمه ایران انجام نشده است لیکن در ادامه به ذکر برخی از تحقیقاتی که اخیراً انجام شده است(در داخل و خارج کشور) به همراه نتایج آنها می پردازیم.

۱،۴،۲تحقیقات انجام شده در داخل کشور

- دکتر زهره دهدشتی و سیدمرتضی بابایی نژاد در سال ۱۳۸۹ در تحقیقی با عنوان” عوامل مؤثر در پیاده سازی سیستم مدیریت رابطه با مشتری درشرکتهای بیمه (شرکت سهامی بیمه ایران)” به بررسی عوامل مؤثر در پیاده سازی می پردازد. این تحقیق براساس این سؤال شکل گرفت که با توجه به اهمیت اجرای crm، آیا شرکتهای بیمه (و به طور موردی شرکت بیمه ایران) آمادگی لازم برای، پیاده سازی این سیستم را دارند؟ بنابراین به بررسی عوامل مؤثر در پیاده سازی این سیستم پرداخته شد که بعد از بررسی عوامل و مدلهای مختلف، مدل ۴ بعدی عوامل مؤثر در پیاده سازی crmکه دارای عوامل ” تمرکز بر مشتریان کلیدی “، ” سازماندهی متناسب “، ” استفاده از مدیریت دانش ” و ” تکنولوژی ” است، انتخاب شد. جامعه آماری، شامل کلیه کارکنان فوق دیپلم و بالاتر شاغل در شرکت بیمه ایران در شهر تهران است. بدین منظور ابتدا چند شعبه و ستاد شرکت بیمه ایران انتخاب شده و سپس بین تمام کارشناسان دارای تحصیلات دانشگاهی شاغل در شعب و ستادهای انتخاب شده، پرسشنامه توزیع گردید. براساس نتایج، دلایل و شواهد کافی برای داشتن آمادگی در زمینه پیاده سازی crm در شرکت بیمه ایران در مورد هیچ کدام از عوامل چهارگانه به دست نیامد. در انتها پیشنهاداتی برای فراهم کردن شرایط مناسب برای پیاده سازی crmو افزایش وفاداری بیمه گذاران ارائه شد.
- نیلوفر علیرضایی در سال ۱۳۸۹ در پایان نامه خود به “سنجش بلوغ شرکت‌های بیمه خصوصی ایران درپیاده‌سازی مدیریت ارتباط با مشتری با بهره گرفتن از مطالعه موردی"پرداخته است. در این مطالعه سوال اساسی این است که اگر استفاده از مدیریت ارتباط با مشتری یکی از استراتژی‌های ممکن برای سازمان باشد، بلوغ و جایگاه سازمان در این زمینه تا چه میزان موثر است و سازمان باید برای ارتقا سطح بلوغ چه راهی در پیش گیرد؟ علاوه بر مسائل فنی و نرم افزاری مدیریت ارتباط با مشتری، عوامل دیگری نیز دخیل هستند که لازم است سازمان به همه‌ی آن موارد توجه نماید. بنابراین ارزیابی جایگاه مدیریت ارتباط با مشتری باید به عنوان نقطه شروع یا ادامه برای بهبود فرایندهای مدیریت ارتباط با مشتری مورد توجه قرارگیرد. این ارزیابی تعیین می‌کند که براساس عوامل مورد نظر مدل، مدیریت ارتباط با مشتری در کدام سطح قرار دارد، میزان بلوغ آن تا چه میزان بوده است و مسیرآینده آن براساس ضعف های مشخص شده به کدام جهت می‌باشد. با بهره گرفتن از این مدل، قابلیت‌های شرکت برای بکارگیری مدیریت ارتباط با مشتری بررسی می‌شود و به شرکت کمک می‌کند تا براساس نتایج کسب شده، خود را برای اجرای موفق مدیریت ارتباط با مشتری آماده ساخته و سپس به سرمایه گذاری در چنین فعالیت خطیر و مهمی اقدام نماید.
- تورج قربانعلی زاده در سال ۱۳۹۰ در پایان نامه خود با عنوان “بررسی تاثیر مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی بر وفاداری از طریق متغیر میانجی «کیفیت روابط» در صنعت بانکداری - مورد مطالعه بانک ملت” سعی نموده است که تاثیر ecrm بر وفاداری مشتری از طریق متغیر میانجی کیفیت روابط در میان مشتریان بانک ملت بررسی شود. برای این منظور با مطالعه ادبیات تحقیق ۸ فرضیه تدوین شده و داده‌ها به‌وسیله‌ی ۳۸۵ پرسشنامه قابل استفاده، از بین ۴۲۰۰ ایمیل ارسالی به مشتریان استفاده کننده خدمات الکترونیکی بانک ملت، گردآوری شد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی و همچنین تحلیل مسیر نرم افزار لیزرل نشان داد که متغیر مستقل، مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی بر ابعاد متغیر میانجی، کیفیت روابط (اعتماد، تعهد، رضایت، و کیفیت ادراکی خدمات) تاثیر مثبت دارد و همچنین از بین چهار بعد کیفیت روابط ابعاد تعهد و رضایت و کیفیت ادراکی خدمات بیشترین تاثیر مثبت را بر وفاداری دارند و فرضیه دیگر مربوط به متغیر اعتماد تائید نگردید.
- عطیه سرایانی در سال ۱۳۹۰ در پایان نامه خود به “بررسی تاثیر مدیریت ارتباط با مشتریان الکترونیکی بر چابکی سازمانی"پرداخته است، در این تحقیق شرکت مخابرات استان سیستان و بلوچستان در جهت عملکرد مناسب در ارتباط با مشتریان خود و بهره گیری از تکنولوژی های روز اقدام به بکارگیری ecrm نموده است این تحقیق به بررسی تاثیر مدیریت ارتباط با مشتریان الکترونیکی بر چابکی سازمانی پرداخته است. در این تحقیق، ابتدا پارامترهای مورد نیاز چابکی از دیدگاه محققین مورد بررسی قرار گرفت. پس از آن، از روش آزمون ۲ð و t جهت بررسی فرضیات تحقیق درباره تاثیر e-crm در ابعاد لحاظ شده با رویکرد چابکی سازمانی استفاده شده است. فرضیات این تحقیق عبارتند از: ۱- استقرار e-crm در سازمان مورد مطالعه از بعد پاسخگویی منجر به چابکی سازمان شده است. ۲- استقرار e-crm در سازمان مورد مطالعه از بعد سرعت منجر به چابکی سازمان شده است. ۳- استقرار e-crm در سازمان مورد مطالعه از بعد کیفیت منجر به چابکی سازمان شده است. ۴- استقرار e-crm در سازمان مورد مطالعه از بعد رقابت منجر به چابکی سازمان شده است. نهایتاً نتیجه گرفته ایم که کلیه فرضیات در سطح اطمینان ۹۹% مورد پذیرش قرار گرفته است. در ادامه به رتبه بندی پارامترهای مسئله پرداخته شد.
- رسول صادقی در سال ۱۳۹۰ در پایان نامه خود با عنوان “سنجش آمادگی در زمینه پذیرش و پیاده سازی مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی (e-crm) (موردکاوی بانک توسعه تعاون)” بر تشریح پذیرش کاربران از ادراکاتی که از فناوری جدید دارند از قبیل سومندی درک شده، سهولت استفاده درک شده، زیرساخت های لازم و… تاکید می ورزد. همچنین با مطالعه ادبیات تحقیق در می یابیم که، پذیرش کاربران فقط بر اساس ادراکاتشان از فناوری نمی باشد بلکه همچنین بوسیله تناسب داشتن وظیفه-فناوری نیز تعیین می شود. به عبارت دیگر، اگرچه تکنولوژی به عنوان یک مزیت ممکن است ادراک شود ولی اگر با احتیاجات وظیفه ای کاربران آن سازگاری و تناسب نداشته باشد؛ مورد پذیرش واقع نمی شود.
- مجید اسماعیل پور و محبوبه قریحه در سال ۱۳۹۱ در مقاله خود با عنوان “بررسی مدیریت ارتباط با مشتری سنتی و الکترونیکی ارائه یک مدل مفهومی برای نقش خدمات بیمه ای"به بررسی مدیریت ارتباط با مشتری سنتی و الکترونیکی و ارائه یک مدل مفهومی برای نقش خدمات بانکی است پرداخته است در این مقاله به مفهوم مدیریت ارتباط با مشتری سنتی والکترونیکی با تاکید بر لزوم آن در بازاریابی خدمات بانکی پرداخته شده است. هم چنین در ان مقاله در مورد انواع سیستم مدیریت ارتباط با مشتری توضیح داده شد. علاوه بر این در این مقاله فرایند و مراحل مدیریت ارتباط با مشتری توضیح داده شد و از طریق یک مدل مفهومی از کاربرد مدیریت ارتباط با مشتری درصنعت بیمه توضیحاتی بیان شد.
- فرشته عباس عظیمی در سال ۱۳۹۱ در پایان نامه خود به “سنجش میزان آمادگی بانکهای خصوصی در پیاده‌سازی مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی با بهره گرفتن از روش های تصمیم‌گیری چند شاخصه AHP, Fuzzy, Topsis, … (مورد کاوی بانک پارسیان)” پرداخته است، در این پژوهش مدلی جامع شامل عوامل موثر بر پیاده‌سازی مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی در بانک پارسیان ارائه شده است. هدف این پروژه شناسایی عوامل اصلی تأثیرگذار بر پیاده سازی مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی در بانک پارسیان و بررسی میزان اهمیت هر کدام از عوامل با بهره گرفتن از روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه می‌باشد به این منظور از روش‌های فرایند سلسله مراتبی، فرایند سلسله مراتبی فازی، تاپسیس و تاپسیس فازی و روش‌های ادغامی که از مهم‌ترین فنون چند شاخصه‌اند، استفاده شده و مقایسه‌ای بین آنها صورت گرفته است.
- هابیل دیماذر در سال ۱۳۹۱ در پایان نامه خود به “تحلیل فاکتورهای موثر در پذیرش مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی"پرداخته است، در این پژوهش، فاکتورهای موثر درپذیرش e-crm را درحوزه تجارت الکترونیک مورد مطالعه قرارگرفته؛ و به کمک تحلیل مدل یابی معادالات ساختاری و ارائه مدل مفهومی، میزان تاثیرگذاری هریک از این عوامل مورد ارزیابی قرار می گیرد و در ادامه به نوعی دیگر، از طریق تحلیل ANP فازی به اولویت بندی این فاکتورها پرداخته شده است. تطابق نتایج این دو تکنیک تحلیلی متفاوت، مارا از معتبر بودن نتایج مطمئن می سازد.
- مهسا مهرپور در سال ۱۳۹۱ در پایان نامه خود به “ارائه یک معماری پیشنهادی برای crm در صنعت بانکداری و روشی برای مدیریت داده مشتری و آنالیز آنها"پرداخته است، از آن جا که چارچوب ها قابلیت استفاده ی مجدد معماری نرم افزار را افزایش می دهند، در این تحقیق یک چارچوب برای سیستم مدیریت ارتباط با مشتری برای صنعت بانکداری ارائه شده است.
- آمنه جعفری درسال ۱۳۹۲ در پایان نامه خود با عنوان ” مدیریت ارتباط با مشتری و تاثیر آن در عملکرد شرکت بیمه البرز در شهر تهران “به بررسی مقوله مدیریت ارتباط با مشتری با عملکرد شرکت بیمه البرز پرداخته است در این تحقیق از طریق متغیرهای موثر در مدیریت ارتباط با مشتری و تاثیر آن بر متغیرهای تاثیر گذار بر عملکرد سازمانی به بررسی ارتباط یا عدم ارتباط پرداخته شده است. در این تحقیق با بررسی سایر عوامل مستقل مدیریت ارتباط با مشتری شامل: توقعات مشتری، کیفیت دریافت شده توسط مشتری، ارزش دریافت شده، وفاداری مشتری (رضایت کامل) بر روی متغیرهای میانجی چون: قصد خرید و سودآوری شرکت بیمه البرز و تاثیر مثبت آن بر روی متغیر وابسته عملکرد شرکت بیمه البرز در شهر تهران در سال ۱۳۹۲ پرداخته شده است. با بهره گرفتن از نرم افزار spss روش تحلیل مسیر که یک روش چند متغیره می باشد و نیکویی برازش یا Lisrel و دیگر روش های آمار استنباطی اثبات شده که هر یک از متغیرهای مستقل و میانجی عنوان شده در مدل تحقیق تاثیر مثبت بر روی یکدیگر و نهایتا بر روی متغیر وابسته که عملکرد می باشد دارند.
- وحیده الویی در سال ۱۳۹۲ در پایان نامه خود با عنوان “ارزیابی چالش های موثر بر پیاده سازی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی در نظام بانکی با رویکرد MADM فازی (شعب بانک های تجارت شهر شیراز)” به شناسایی و اولویت بندی چالش های موثر بر پیاده سازی مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی در نظام بانکی پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق، مشتمل برشعب بانک تجارت شهر شیراز می باشد. این پژوهش مبتنی بر ۲ سئوال اصلی تعریف شده است. پاسخ اولین سئوال تحقیق (چالش های موثر بر استقرار سیستم ecrm در شعب بانک های تجارت شیراز کدامند؟) در نتیجه بررسی های صورت گرفته به صورت ۲۰ آیتم مشخص شدند که از جمله آنها می توان به مواردی چون: استفاده از تکنولوژی نامناسب، پندار و درک نادرست کاربران از اینترنت، عدم ایجاد تصویر کاملی از وضع سیستم برای مدیریت ارشد و… اشاره کرد. در پاسخ به سئوال دوم تحقیق مبنی بر اینکه: مهمترین و موثرترین چالش های موثر بر استقرار سیستم مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیک در شعب بانک های تجارت شیراز کدامند؟ نتایج این تحلیل نشان می دهد که عدم توانایی کاربران در استفاده از اینترنت و تکنولوژی های وابسته به آن و عدم وجود معیارها و روش های مدون برای سنجش عملکرد پروژه های مبتنی بر ارتباطات الکترونیکی مهمترین چالش و عدم وجود منابع کافی برای توسعه تجارت کم اهمیت ترین چالش تلقی شده است.
- مهدی فرج اللهی در سال ۱۳۹۲ در پایان نامه خود به بررسی “نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه ارتباط الکترونیکی (ecrm)با مشتری در بانک تجارت"پرداخته است، تجزیه وتحلیل یافته های مربوط به سوال اصلی تحقیق نشان داد که آموزش به کارکنان و مدیران در زمینه به کارگیری فناوری اطلاعات موجب توسعه ارتباط الکترونیکی با مشتری (ecrm) می شود.
- مهدی گلاب بخش در سال ۱۳۹۳ در پایان نامه خود با عنوان “بررسی تاثیر مدیریت الکترونیکی ارتباط با مشتری بر کیفیت و نتایج رابطه بانک-مشتری (مورد مطالعه: بانک صادرات ایران-شهر تهران)” سعی دارد تا نتایج به کارگیری سیستم مدیریت الکترونیکی ارتباط با مشتری را در صنعت بانکداری از دیدگاه مشتریان مورد بررسی قرار داده و اندازه گیری نماید. چون بیشتر استفاده های ecrm نمی توانند مستقیما از سوی مشتریان دیده شده یا احساس شوند، یک مرور ادبیات و مصاحبه با کارشناسان در این صنعت برای طرح ساختاری جدید به نام « دیدگاه های خدماتی مشتری محور برای اندازه گیری نتایج e-crm از دیدگاه مشتریان به کار گرفته شد. نظرسنجی بر روی ۳۸۵ نفر از مشتریان بانک صادرات ایران شهر تهران انجام گرفته است. مدلی بر اساس ویژگی خدمات و مدلی هم بر اساس کیفیت رابطه و نتایج با هم ترکیب شده، تا در نهایت مدل پژوهش شکل گرفت. اعتبار و قابل اعتماد بودن آنها توسط آلفای کرونباخ اثبات شد. بررسی نتایج توسط معادلات ساختاری (SEM) و نرم افزار لیزرل نشان داد که استفاده از ecrm رابطه مثبت و معنی داری به لحاظ آماری با ویژگی های خدمات مشتری محور دارد و با کیفیت رابطه و نتایج روابط بانک- مشتری، تاثیر غیر مستقیم از طریق ویژگی خدمات مبتنی بر مشتری دارد.
- خوش نیام پردیس، گل محمدی هاجر در سال ۸۸ تاثیر اجرای ecrm بر نحوه سرویس دهی به مشتریان (بررسی موردی بانک کشاورزی) مورد بررسی قرار گرفته که طی آن مشخص گردید مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی با تکیه بر اینترنت و فن آوری شبکه باعث تسهیل مدیریت ارتباط با مشتری می شود این سیستم مبتنی بر تعامل اینترنت محور یا شبکه محور بین شرکتها و مشتریان آنهاست سیستم ecrm بخصوص بخشهای خدماتی را قادر به ارائه خدمات و محصولات مناسب به منظور ارضاء مشتریان می سازد.
- شهرکی علیرضا و همکاران، در تحقیقی به بررسی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری در نظام بانکی ایران در سال ۱۳۹۱ پرداخته شده و نتایج حاصل از آن نشان داد که سودمندترین و مناسب ترین استراتژی برای بانکها مشتری مداری است. در حقیقت می توان گفت که بنیان و اساس نظام بانکی، مشتری است. بانکها با استفاده ازcrm می توانند چرخه فروش را کوتاه تر و وفاداری مشتری ایجاد نماید وفاداری مشتری منجر به ایجاد روابط نزدیکتر و افزایش درآمد خواهد شد. سیستم مدیریت روابط با مشتری می تواند کمک کند تا مشتریان موجود حفظ شوند و مشتریان جدیدی جذب شوند.
- اسماعیل پور مجید و قریحه محبوبه ، در پژوهشی در سال ۱۳۹۱ به بررسی مدیریت ارتباط با مشتری سنتی و الکترونیکی و ارائه یک مدل مفهومی برای نقش خدمات بیمه ای پرداخته شد مدیریت ارتباط با مشتری سنتی بعنوان یک فرهنگ فلسفه کاری مشتری محور بیان شده که فرایندهای سرویس دهی فروش وبازاریابی را پشتیبانی می کند. مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی شرکت ها و افراد را به ابزارهایی برای اجرا و پیاده سازی ارتباطات تعاملی شخصی شده با مشتریان از طریق کانالهای سنتی ومدرن الکترونیکی مجهز می کند و در مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی به شش e کلیدی شامل کانالهای الکترونیکی، تشکیلات شرکت، توانمند سازی، اقتصاد، ارزیابی، اطلاعات خارج از شرکت اشاره شده است.

۲.۴.۲تحقیقات انجام شده در خارج کشور

پیشینه موجود از مدیریت ارتباط با مشتری به طور عمده توسط کسانی توسعه یافته است که به عنوان سازمانهای مشتری محور بوده و سعی در یافتن راههایی موثر در مدیریت و نگهداری مشتریان خود داشته اند.
بسیاری از مطالعات در ecrm دراقتصادهای بزرگ ایالات متحده آمریکا و اروپا متمرکز شده اند (مورگان و هانت ،۱۹۹۴; گرانروس،۲۰۰۴) ، اما شرکتهای کوچک و متوسط ​​در اقتصاد محیطی نیز نمی توانند از نقاط قوت اتصال اینترنت چشم پوشی کنند. علاوه بر این، در اقتصاد هایی که تقریبا در کسب و کار انحصاری هستند و در رده SME می باشند، اینترنت می تواند یک ابزار مهم مزیت رقابتی را فراهم کند. مک گاون و دورکین (۲۰۰۲) کاستی های نظری و عملی در زمینه ecrm در شرکتهای کوچک و متوسط را تائید کرده اند(۲۰۰۸، Patrick Ibbotsonو Elaine Ramsey، Paul Harrigan).
برای پیاده سازی اهداف و برنامه های مفهوم مدیریت ارتباط با مشتری، محققین مختلف از جمله کالاکوتا ورابینسون (۱۹۹۹)، گارتنر(۲۰۰۱)، چادهوری و شاینش(۲۰۰۴)، کینگ و بارگس(۲۰۰۸) و… چارچوب ها والگو هایى پیشنهاد داده اند که شاکله اصلى آنها برگرفته از نگرش آنها به crm (راهبردی، فرایند، فناوری، نظام اطلاعاتى و… ) مى باشد. علاوه براین، برخی محققین روش ها و الگو هایی برای ارزیابی نظام های crmپیشنهاد داده اند که در آنها از ابزارهایی مانند کارت امتیازی متوازن، آنالیز فاصله و … برای اندازه گیری وضعیت crm استفاده شده است .
سینگ در سال ۲۰۰۹پژوهشی انجام داد که درآن نوآوری در بانکداری الکترونیکی به نمایش گذاشته شد. چارچوب اصلی در این پژوهش، مطاله صنعت بانکداری تجاری تایلندی در زمینه به کارگیری ecrm بود. مطابق این پژوهش ، ecrm نشان دهنده یک تغییر پارادایم در بانکداری است. علاوه بر آن در تحقیقات لیمو و زنگ (۲۰۰۱) نیز در صنعت بانک داری ecrm شامل باز فراوری و به کار گیری سرمایه گذاری گسترده در سراسر کانالهای متعدد و همچنین ثبات و همکاری در تمام کانالهای سراسری می گردد.

۱-شرکت بیمه عمر به فکرمردم جامعه است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۲٫شرکت بیمه عمر به فکر حفاظت از محیط زیست است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

3. 3. شرکت بیمه عمر به فکر مزایای بیمه است.

 

بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۴٫شرکت بیمه عمر به فکر حقوق زنان و معلولان است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۵٫شرکت بیمه عمر به طور فعال در طرح های بهبود وضع اجتماعی شرکت می کند.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۶٫شرکت بیمه عمر ، متعهد به استفاده از بخشی از سود خود برای کمک به سازمانهای غیرانتفاعی است.

بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۷٫شرکت بیمه عمر ، برای جامعه ای که در آن کسب و کار می کند، مفید است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۸٫شرکت بیمه عمر در فعالیتهای کسب و کار خود، به خیریه ها کمک می کند.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
رضایت مشتری
۹٫انتخاب من برای خرید خدمات ارائه شده توسط این شرکت، یک عمل خردمندانه بود.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۱۰٫من فکر می کنم که زمان مناسبی، خدمات ارائه شده توسط این شرکت بیمه عمر را خریداری کردم.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۱۱٫این مرکز، دقیقا قابلیت‌هایی که من برای این خدمت نیاز دارم را دارد.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

12. 12. خدمتی که به وسیله این شرکت بیمه عمر پیشنهاد می شود، احساس خوبی به من می دهد.

 

بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

13. 13. خدمتی که به وسیله این شرکت بیمه عمر پیشنهاد می شود ،به من احساس رضایت می دهد.

 

بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

14. 14. خدمتی که به وسیله این شرکت بیمه عمر پیشنهاد می شود ،باعث خرسندیه من می شود.

 

بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

15. 15. خدمتی که به وسیله این شرکت بیمه عمر پیشنهاد می شود ،باعث خوشحالیه من می شود.

 

بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

16. 16. خدمتی که به وسیله این شرکت بیمه عمر ارائه می شود، باعث می شود من احساس خوشنودی داشته باشم. بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО

 

شهرت شرکت
۱۷٫این شرکت بیمه عمر دارای شهرت خوبی است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۱۸٫این شرکت بیمه عمر، مورد احترام است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۱۹٫انتخاب این شرکت بیمه عمر، فکر خوبی است.
بسیارموافقمО موافقمО نظری ندارمО مخالفمО بسیار مخالفمО
۲۰٫این شرکت بیمه عمر، قانونی است.

در فقه امامیه ” ظاهر” از مفاهیم اساسی محسوب می شود و به عنوان مبنای بسیاری از قواعد و اصول استنباط بکار گرفته شده است. در این گفتار به بررسی قلمرو و جایگاه این مفهوم در فقه امامیه می پردازیم.
بند اول – مفهوم ظاهر در فقه امامیه و تمییز آن از واژه های مشابه
الف - مفهوم ظاهر:
ظاهر در لغت به معنی واضح است و در اصطلاح اصول فقه عبارت از لفظی است که دلالت ظنی آن بر یکی از دو معنی که احتمال آن را دارد، راجح تر از دیگری است مثلاً کلمه ی شیر احتمال معنی حیوان درنده یا آدم شجاع را هر دو دارد، لیکن دلالت آن بر معنی اول راجح و بر معنی دوم مرجوح است این رجحان یا بر حسب لغت است؛ مانند لفظ شیر یا بر حسب شرع است؛ مانند کلمه صلوه ( به معنای نماز و نه دعا ) یا بر حسب عرف است؛ مانند لفظ دابه که نزد اهل عرف به معنی چهار پا است و نه جانور درنده.^[۷] غزالی ، ظاهر را به ” ما یغلب علی الظن فهم معنی منه من غیر قطع ” تعریف کرده است.^[۸]
آقای دکتر ابوالحسن محمدی ظاهر را کلمه یا کلامی می داند که دلالت آن بر معنا و مقصود ظنی باشد و اصطلاحات مقابل آن را نص، مجمل و مؤول دانسته است . ^[۹]
بنا بر تعریفی که آقای دکتر جعفری لنگرودی از واژه ظاهر بدست داده اند، ” ظاهر ” هر چیزی است که بطور ظنی دلالت بر امری داشته باشد خواه آن ظن حجت باشد یا نباشد^[۱۰] ایشان در جای دیگر چنین می گوید: ظاهر به فارسی پیدایی است و رویا روی باطن بکار می رود (الظاهر عنوان الباطن ). “ظاهری ” نام مکتبی است افراطی و قشری که احمد بن حنبل و داود ظاهری اصفهانی، بنیانگذار آن هستند و به ظاهر الفاظ متکی اند و از اعمال نظر خودداری می کنند و هیچ اعتقادی به موارد سکوت (مالا نص فیه) ندارد. ^[۱۱]
در تألیفی دیگر موارد کاربرد ظاهر توسط ایشان چنین بر شمرده شده است:
اول – ” ظاهر ” در برابر ” باطن ” چنانکه در آیه ی ۴ از سوره حدید آمده است ” هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن ” یعنی ذات خدا آغاز و انجام و پیدا و پنهان هستی است و ذره ای از هستی جدای از او نیست. “ظاهر ” به این معنی جنبه اثباتی دارد و “باطن ” جنبه ثبوتی.
دوم –"ظاهر"در برابر"مخفی” پس ظهور در این فرض،ضد خفاء است، پس در نمونه های زیر، ظهور نیست بلکه خفاء وجود دارد؛ مانند شک، جهل، ظن. مؤلفان کتب فقهی در تعریف “ظاهر” می گویند:
” الظاهر مایوجب الظن بخلاف ما اقتضاء الاصل ” یعنی ظاهر چیزی است که بتواند مستوجب ظن و گمانی بر خلاف یکی از اصول حقوقی باشد. بنابراین تعریف، زوجین که در یک خانه زندگی می کنند و زوجه دعوی ندادن نفقه را مطرح می کند ، ظاهر این است که نفقه داده شده؛ زیرا چگونه ممکن است زن و مردی زیر یک سقف زندگی کنند و شوهر غذا بخورد و به زوجه ندهد. این ظن بر خلاف اصل عدم پرداخت نفقه است.^[۱۲]

ب -اقسام ظاهر
در فقه امامیه برای ظاهر اقسامی شمرده اند که اجمالاً به معرفی آن می پردازیم:
۱- ظاهر مامون و ظاهر غیر مامون: یکی از تقسیمات “ظاهر ” به مامون و غیر مامون است. ” ظاهر مامون ” در عرف و عادت، علم عادی به شمار می آید و از ردیف ظنون خارج است و برای انسان، امنیت خاطر پدید می آورد این امنیت بدون علم عادی میسر نمی شود. ” ظاهر مامون ” حجت است مگر خلاف آن اثبات شود. ” ظاهر مامون ” نمونه و مظهری از علم عادی است اما هر علم عادی ظاهر مامون نیست، پس میان آنها رابطه عموم و خصوص مطلق است. برای مثال اگر بخواهیم برای اثبات عدالت شاهد از ” ظاهر مامون ” استفاده کنیم کافی است که شاهد را معروف و مشهور به فسق ندانیم.همین یک “ظاهر مامون” است اما ” ظاهر غیر مامون ” وقتی است که از راه تحقیق و جستجو و تفتیش درباره ی عدالت شاهد بررسی شود یعنی باید معدل از راه معاشرت مستمر با شاهد دعوی ، عدالت او را کشف کند.^[۱۳]
۲- ظاهر آماری و غیر آماری: آقای دکتر جعفری لنگرودی ” غلبه ” را زیر عنوان و نام ” ظاهر آماری ” آورده و بدین ترتیب تقسیم بندی جدیدی از ظاهر بدست داده اند. ^[۱۴] ” غلبه ” از مجموع چهار عامل ذیل فراهم می شود.
اول، وجود یک مفهوم کلی شرعی .
دوم، وجود یک وصف مشترک که بین افراد و مصادیق آن کلی دیده می شود. چون این وصف مشترک از طریق آمارگیری بدست می آید لذا به آن ” ظاهر آماری ” گفته اند . حالت اشتراک این وصف در اغلب مصادیق آن کلی، غلبه نام دارد.
سوم، مجهول بودن وضع اقل افرادی که در برابر اکثریت قرار دارند و نمی دانیم این اقلیت با آن اکثریت در آن وصف مشترک است یا خیر؟
چهارم، راه حلی که آن مجهول را روشن گرداند در قانون نباشد.
بدین ترتیب “ظاهر آماری ” یا ” غلبه ” ، اقلیت را ملحق به اکثریت می کند.
متقابلاً ” ظاهر غیر آماری ” یعنی ظاهری که متکی بر آمار نیست بلکه طبع مسئله با ظهور همراه است، مثل دادن مال به دیگری که طبع و ذات آن ظهور در مجانی نبودن (غیر تبرعی) دارد.^[۱۵]
در تعارض میان “ظاهر آماری ” و ” ظاهر غیر آماری ” می توان گفت که: اولی از قدرت و نیروی بیشتری برخوردار است بنابراین اگر با “ظاهر غیر آماری ” معارضه کند بر آن مقدم است، مثلاً دستبندی زنانه در تصرف مردی است لیکن زن او می گوید این دستبند از آن من است. تصرف ( ید ) یک “ظاهر آماری ” است زیرا اغلب متصرفان، مالک مورد تصرف خود هستند اما طبع دستبند زنانه هم به گونه ای است که یک “ظاهر غیر آماری ” به سود مدعی (زوجه ) ایجاد می کند ^[۱۶] لیکن در تعارض میان این دو، ظاهر آماری مقدم است و قول زوج پذیرفته می شود.
بند دوم- ارتباط مفهوم ظاهر با مفاهیم مشابه
الف- نص و ظاهر: از این منظر “ظاهر ” وسیله ای برای ارزشیابی عبارات قانونی از حیث قدرت دلالت آنها بر مراد مقنن است و در برابر ” نص ” قرار می گیرد. ” نص ” عبارت از کلامی است که مقنن به حد کاملاً روشن بیان کرده و احتمال خلاف آن به ذهن نمی آید. بالعکس “ظاهر ” عبارت از قانونی است که معنی آن هر چند روشن است ولی احتمال خلاف آن به ذهن می رسد. در تعارض “نص ” و “ظاهر ” ، البته ” نص ” مقدم است.^[۱۷]
ب- اصل و ظاهر: در حقوق مدنی ایران” ظاهر “که ناشی از غلبه است بر"اصل عملی “، مقدم می باشد؛ چرا که ” ظاهر ” نتیجه داوری عقل بر مبنای واقعیات خارجی است، لیکن ” اصل “، صرفاً بر طرف کننده شک بوده و برای رفع تردید کارآیی دارد. در این خصوص ماده ۲۶۵ قانون مدنی بطور صریح متعرض تعارض ” اصل ” و ” ظاهر ” شده است. این ماده مقرر می دارد: ” هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون اینکه مقروض آن چیز باشد می تواند استرداد کند “. در اینجا دهنده مال می تواند علیه گیرنده آن طرح دعوی کند و مدعی در این دعوی مستظهر به ” ظاهر ” مستفاد از ” غلبه ” است، چون غالباً هرگاه کسی مالی به دیگر بدهد بعنوان رایگان و مجانی محسوب نمی شود، اما در مقابل خوانده مستظهر به ” اصل برائت ” که یک اصل عملی است، می باشد و مدلول ” اصل برائت ” این است که مال را تبرعاً دریافت کرده باشد.
بدین ترتیب ” ظاهر ” و ” اصل برائت ” تعارض دارند که قانونگذار جانب ” ظاهر ” را ترجیح داده است. از آنجاییکه ” ظاهر از جنس اماره بوده و مبتنی بر غلبه و وضع خارجی و ظاهری است باید هم مقدم بر اصل عملی که صرفاً جهت رفع شک بکار می رود، باشد. معلوم نیست چرا آقای دکتر جعفری لنگرودی در کتاب ترمینولوژی حقوق گفته اند که در مقام تعارض ” ظاهر ” و ” اصل ” ، گاهی ” اصل ” مقدم است !! در حالی که اصل بنا بر طبیعت وجودی و اقتضای ذاتی خود نمی تواند بر ظاهر مقدم باشد. مثلاً در عقد حواله هر گاه محال علیه وجه حواله را بپردازد، اصل بر برائت ذمه محال علیه از دینی است که محیل نسبت به او ادعا می کند، بویژه که حواله بر بری هم ممکن است. ماده ۷۲۷ قانون مدنی). لیکن ” ظاهر ” این است که قبول حواله و پرداخت وجه آن توسط محال علیه به محال له بر مبنای غلبه ، ظهور در بدهی قبلی محال علیه دارد و به مناسبت همین ظهور نیز در حقوق اسناد تجاری، قبولی براتگیر ( محال علیه ) در برات ، اماره مدیونیت قبلی وی ( به برات دهنده ) محسوب می شود ^[۱۸] و بدین ترتیب بنا به مقتضای ” ظاهر “، باید فرض را بر مدیونیت قبلی براتگیر و محال علیه گذاشت ( هر چند که اثبات خلاف این مدلول ظاهری هم وجود دارد ) و نه بر برائت او یعنی مقتضای ظاهر مقدم بر مقتضای اصل عملی ( برائت ذمه ) می باشد و عکس آن مطابق گفته آقای دکتر جعفری لنگرودی صادق نیست. البته هر گاه “ظاهر"، خارج از قلمرو امارات قانونی و قضایی بدست آید مستفاد از غلبه نبوده و در صورت تعارض چنین ” ظاهری ” با ” اصل عملی “، هیچ قاعده ای مبنی بر تقدم یکی بر دیگری نداریم.^[۱۹]
بند سوم- اقسام ظهور: آقای دکتر جعفری لنگرودی، ظهور را به سه قسم تقسم کرده اند :^[۲۰]
ظهور الفاظ – ظهور اعمال – ظهور اشیاء
ایشان چیزی راجع به ظهور اشیاء نگفته اند و احتمالاً بدین خاطر بوده که این قسم از ظاهر، کاربردی در علم حقوق نداشته است لیکن پیرامون ظهور الفاظ و اعمال مطالبی بیان کرده اند.
الف- ظهور الفاظ : دلالت لفظ بر معنا از سه صورت خارج نیست^[۲۱] گاهی نص است گاهی ظاهر و گاه مجمل ^[۲۲]
” نص ” قطعی و حجت است، ” مجمل ” مشکوک است و حجت نیست، ” ظاهر ” فقط مفید ظن است. ظهور الفاظ هر روزه مورد استفاده مردم در محاورات است، برای مثال یک نمونه از ظهور الفاظ عقد و نمونه دیگر از ظهور الفاظ قانون را می آوریم:
ابتدا یک نمونه از ظهور الفاظ عقد – زمین وقفی، ده ساله به اجاره داده می شود با اذن مستأجر در احداث بنا و با شرط ضمن العقد اجاره مبنی بر اینکه هر گاه مستأجر قصد فروش اعیان احداثی را داشته باشد اداره اوقاف حق تقدم دارد. حال اگر مستأجر، اعیان را به رهن شخص ثالث دهد و منتهی به مزایده و خرید ثالث گردد آیا شرط مندرج در عقد اجاره مذکور در خصوص بیع اعیان شامل مزایده اعیان نیز می گردد یا خیر؟
فی الواقع محل نزاع در این است که لفظ فروش اعیان در عقد اجاره مورد بحث ظاهر در فروش اختیاری است یا فروش قهری ( مزایده ) توسط حاکم را نیز در برمی گیرد ؟^[۲۳]
و نیز یک نمونه از ظهور الفاظ قانون – بموجب قسمت اخیر ماده ۴۸۲ قانون تجارت، واژه قطعی در خصوص قراردادهای ارفاقی تاجر ورشکسته استعمال شده است در حالی که درسایر متون قانونی، لفظ قطعی مخصوص آراء یعنی احکام و قرارهای مراجع قضایی است. با ملاحظه ماده ۴۸۲ قانون تجارت این سؤال به ذهن می رسد که لفظ قطعی آیا ظهور در معنای عدم قابلیت اعتراض دارد یا ظهور در عدم قابلیت عدول و البته بنابر مستفاد از صدر و ذیل ماده مرقوم و مقایسه آن با ماده ۴۸۵ قانون تجارت که قراردادهای ارفاقی از پس از امضاء (و قطعیت ) قابل اعتراض دانسته چنین استظهار می گردد که منظور از ” قطعی ” در قرارداد ارفاقی، عدم قابلیت عدول از قرارداد است و نه عدم قابلیت اعتراض.^[۲۴]
ب- ظهور و اعمال: سؤال این است که اعمال اشخاص اعم از عادی یا رسمی، ظهور در جهت معینی دارد؟ برای مثال آیا زندگی کردن زن و مردی در خانه مشترک، ظهور در رابطه زوجیت ایشان دارد و آیا این ظهور حجت است و دادگاه می تواند به آن متوسل شود؟ اعمالی که به ظهور آنها توجه می شود ممکن است بصورت عقود یا ایقاعات یا سایر اعمال ارادی یا غیر ارادی باشد. در مثال زیر یک ترک فعل را که از نوع عقد یا ایقاع نیست مورد توجه قرار می دهیم و ظهور آن را استخراج می کنیم. در سال ۱۳۳۶ بیع قطعه زمینی از طریق تنظیم سندی رسمی در دفتر خانه انجام، لیکن صرفاً فروشنده آن را امضاء می کند و خریدار و سردفتر سند را امضاء نمی نمایند و نتیجتاً سند مزبور به ثبت نمی رسد. در سال ۱۳۵۰ خریدار به سر دفتر مراجعه و می خواهد سند را امضاء کند. مسلماً با توجه به عدم امضای طرفین عقد در سال ۱۳۳۶ باید گفت عقد بیع هنوز واقع نشده از طرفی عدم تنظیم این سند در طول ۱۴ سال فاصله زمانی بعنوان یک ترک فعل، ظهور عرفی در اعراض از عقد بیع دارد، لذا با توجه به ظهور این عمل ( ترک فعل ) باید گفت برای تنظیم سند در سال ۱۳۵۰ باید یک سند جدید با حضور هر دو طرف معامله مجدداً تنظیم و امضاء گردد و امضای یکطرفه سند تنظیمی قبلی در سال ۱۳۳۶ کافی نیست.
بطور کلی شکی نیست که اعمال اشخاص دارای ظهور عرفی است، ولی اینکه آیا قاعده ای بنام ” ظهور عمل شخص در صحت ” وجود دارد یا خیر باید گفت اعمال مختلف با یکدیگر تفاوت دارند و نمی توان بطور کلی عمل هر شخص را ظاهر در صحت دانست بلکه در مورد هر عمل باید با توجه به اوضاع و احوال مربوط به آن عمل، نظر داد. البته در حقوق اسلام در این خصوص حدیث ضعیفی وجود دارد که اعمال اشخاص را به ۵ دسته تقسیم کرده و ظهور عمل در صحت را نسبت به یکایک این اعمال مشخص نموده لیکن این حدیث بدلیل ضعف سند قابل اعتنا و ترتیب اثر نمی باشد.^[۲۵]
ج- اصاله الظهور: مقدمتاً این تذکر ضرروری است که ” ظاهر” از جنس ” اصل ” نبوده، بلکه همانطور که گفتیم دلالتی متفاوت و بالاتر از ” اصل ” دارد، لیکن در اینجا مسامحتاً برای ” ظهور ” یک اصالتی قائل شده و یک اصل عقلی تأسیس کرده اند که تا خلاف ” ظاهر ” اثبات نشده، مدلول آن حجیت دارد پس در اینجا، واژه ” اصل ” را بصورت مجاز و استعاره بکار برده اند.
” اصل ظهور ” در جایی بکار می رود که لفظ در معنی خاصی ظاهر باشد و در این صورت عقل به ما حکم می کند تا وقتی بر خلاف معنی ظاهری، دلیلی اقامه نشده باید همان معنای ظاهری کلام را اخذ کنیم و به آن پای بند باشیم و برای گوینده و شنونده حجت خواهد بود. این اصل آنچنان عمومیت و گستردگی دارد که همه اصول لفظی دیگر را در برگرفته است و جمیع اصول لفظیه به همین اصل بر می گردند. بنابراین در مورد اصاله حقیقت می توانیم بگوییم لفظ با احتمال اراده مجاز، ظاهر در حقیقت است و ظاهر حجت است و در مورد اصاله بگوییم لفظ با احتمال تخصیص ، ظاهر در عموم است و ظاهر حجت است و یا در ” اصاله الاطلاق ” بگوییم لفظ با احتمال تقیید، ظاهر در مطلق است و ظاهر حجت است و یا در اصل ” عدم تقدیر ” بگوییم کلام با احتمال تقدیر، ظاهر در عدم تقدیر است و ظاهر حجت است.^[۲۶]
پس اگر بجای غالب اصول لفظی، فقط به ” اصاله الظهور ” در معنی عام و شامل آن اکتفا شود غرض از همه آنها حاصل می شود و نیازی به ذکر یکایک آنها نیست بنابراین می توان گفت مادر حقیقت یک ” اصاله الظهور ” داریم که بر اساس آن در فهم معانی الفاظ عمل می کنیم و می گوییم اگر سخنی ظهور در معنی مجازی داشته باشد و در عین حال احتمال خلاف یعنی اراده معنی حقیقی هم برود، بنا بر اصل ظاهر باید بر معنی مجازی پای بند بود و لفظ را بر معنی مجازی که در آن ظهور دارد حمل کرد لذا ملاحظه می کنیم که ” اصاله الظهور ” در رابطه با کلیه اصول لفظی هم در جهت اصل و هم در جهت عکس، کاربرد دارد و در همه جا معتبر است.^[۲۷]
این اصل مهم مبتنی بر بنای عقلاست، چه عقلای قوم در گفتگوها و مکاتبات خود برای ظاهر کلام یکدیگر اعتبار قائلند و بدان اعتماد می کنند و به احتمال خلاف ظاهر وقعی نمی گذارند چنانکه به احتمال اشتباه و شوخی غفلت نیز اعتنا نمی کنند و هرگاه در سخنی یا نوشته ای احتمال خلاف ظاهر برود باعث نمی شود که آنان را از اخذ به ظاهر سخن یا نوشته جلوگیری کند. بنای عقلا در عمل به ظاهر مورد تأیید و تنفیذ شارع اسلام نیز قرار گرفته است، چرا که اگر قانونگذار اسلام این اصل عقلی را تأیید نکرده بود باید مراتب مخالفت خود را به آگاهی همگان می رسانید و ما را از پیروی آن باز می داشت و اگر روش ویژه ای در مقام تفهیم و تفاهم داشت به همه ابلاغ میکرد حال آنکه می بینیم چنین کاری نکرده و دلیلی بر آن وجود ندارد.
از آنچه گفته شد بطور قطع استنباط می شود که ظاهر در نظر حقوق اسلامی حجت است همانگونه که در نظر عقلا معتبر است.^[۲۸]
برخی نویسندگان ” اصاله الظهور ” را مهمترین اصل لفظی پنداشته اند؛ چون در مذاکرات و مکاتبات، مواقع شک بسیار است و در این مواقع، ذهن بطور ناخودآگاه مقصود گوینده و نویسنده را بر معنای ظاهری کلام حمل می کند و لذا بیشترین استفاده عملی را برای بشر دارد. به زعم ایشان ” اصاله الحقیقه ” یکی از فروع این اصل است؛ یعنی جایی که لفظ در معنی حقیقی خود (ما وضع له ) ظاهر باشد و نه در معنای مجازی ( غیر ما وضع له).^[۲۹]
د- حجیت ظواهر: بطور خلاصه ظهوری که کاشف از مراد واقعی متکلم باشد حجت است و کاشفیت نوعیه در آن ملاک می باشد؛ یعنی اگر برای نوع مردم این ظهور کاشف از مراد باشد، حجت خواهد بود ولو اینکه برای شخص مخاطب به لحاظ پاره ای عوامل ، این کاشفیت را نداشته باشد.
و اما در خصوص مدرک و دلیل حجیت ظواهر باید گفت که برای حجیت ظواهر دلیل قرآنی در دست نداریم و همچنین از سنت هم مدرکی بر حجیت ظاهر وجود ندارد و اجماعی از علماء هم در کار نیست که همه بر حجیت ظواهر فتوی داده باشند بنابراین یگانه دلیل حجیت ظواهر عبارت از بناء قطعیه عقلا و یا سیر عملی آنهاست.
هنگامی که به عقلاء عالم و توده های میلیونی مردم مراجعه می کنیم و عملکرد آنها را مورد مطالعه قرار می دهیم مشاهده می کنیم که عقلاء عالم در غالب موارد برای فهماندن مقاصد خودشان به دیگران بر ظواهر امر اعتماد و اتکاء می کنند و ضرورتی نمی بیند از نصوص استفاده کنند. تا بحال مشاهده نشده که عقلاء عالم، متکلمین را ملزم کنند به اینکه باید تصریح کنی و یا مستمعین را ملزم کنند که حتماً و فقط باید به نصوص متکلم اعتماد کنی و حق نداری ظاهر کلام ایشان را اخذ نمایی و این سیره در منازعات و دعاوی و اقاریر و وصایا و سراسر شئون زندگی مردم حاکم است و اگر بخواهند از ظواهر دست بردارند اختلال نظام معاش حادث می شود.
سوال این است که آیا مردم احتمال نمی دهند که متکلم خلاف این ظاهر را اراده کرده باشد؟پاسخ این است که چنین احتمالی وجود دارد ولی هیچکس به چنین احتمالاتی اعتنا نمی کند و عند العرف همه ظواهر عبارات ملاک عمل قرار می گیرد.از طرفی وقتی به شرع مقدس مراجعه می کنیم می بینیم حتی در یک مورد شارع از اخذ به ظواهر در خصوص مقاصد خویش جلوگیری ننموده، بلکه عملاً همه جا بر همین سیره حرکت کرده و از همین ظواهر برای بیان مقاصد و نیات خود استفاده کرده است. بعلاوه شرع مقدس هم یکی از عقلاء عالم بلکه رئیس العقلاء است و علی القاعده باید از همین مسلک عقلاء پیروی نماید و در عین حال مانعی هم از متحد المسلک بودن شارع با سایر عقلاء وجود نداردو بنابراین با توجه به مقدمات پیش گفته فوق من حیث المجموع یقین حاصل می کنیم که تکیه بر ظاهر نزد شارع هم ممضی و مورد تأیید می باشد و همانطور که عقلاء در شئون زندگی خود اخذ به ظواهر می کنند و عندالعقلاء، ظواهر حجیت دارد. همچنین شارع مقدس نیز در احکامش به همین ظواهر اعتماد نموده و در شرع انور نیز ظواهر حجت و متبع است .^[۳۰]
در خصوص حجیت ظواهر قرآن نیز فقهای پای بند به اجتهاد معتقدند که ظواهر قرآن حجت بوده و قابل استناد برای استخراج احکام فقهی است .^[۳۱]
ه - نتیجه
بدین ترتیب ملاحظه می کنیم که بشر در چرخه زندگی روزمره و نیز در تفهیم احکام شرعی اسلام همواره به ظاهر اعتماد کرده و بر مبنای آن عمل نموده و ظواهر الفاظ و اعمال را حجت دانسته است.
از همین رو تئوری استفاده و عمل به ظاهر در علم اصول فقه اسلام جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده و مباحث سنگینی از کتب اصولی به تشریح این امر پرداخته اند. به همین ترتیب، شاخه علمی فقه و حقوق اسلام در اشعار احکام مختلف فقهی از همین حجیت ظاهر بهره جسته و بطور نمونه قواعد فقهی زیر ، نتیجه اعتماد به همین ظاهر می باشد.

د) میزان آمادگی دولت مبدأ، وبسته به شرایط، دولت در معرض خطر برای پرداخت هزینه های پیش گیری؛

و) صرفه اقتصادی فعالیت نسبت به هزینه های پیش گیری و امکان انجام فعالیت در مکان دیگر یا با ابزار دیگر یا جایگزین نمودن آن با یک فعالیت جایگزین؛
ه) استاندارد های پیش گیری ای که دولت در معرض خطر بر فعالیت های مشابه یا قابل قیاس اعمال نموده و استانداردهایی که در رویه قابل قیاس منطقه ای یا بین المللی اعمال می گردد.
ماده ۱۱. رویه های قابل اجرا در صورت عدم اخطار

 

1. 1. در صورتیکه یک دولت دلایل منطقی دارد که باور کند فعالیتی که در دولت مبدأ در حال طراحی یا اجرا است ممکن است خطری برای ایجاد آسیب فرامرزی قابل توجه به آن را در پی داشته باشد، می تواند از دولت مبدأ بخواهد شرط ماده ۸ را به اجرا گزارد. این درخواست با شرح مستندی از دلایل همراه خواهد بود.

 

1. 1. در صورتیکه دولت مبدأ خود را متعهد به ارائه اخطار طبق ماده ۸ نمی داند، باید در زمانی معقول، با ارائه شرحی مستند از دلایل خود، دولت درخواست دهنده را از این امر مطلع سازد. اگر این امر دولت درخواست دهنده را راضی نکرد، به درخواست این دولت، هر دو دولت بلافاصله به روش مشروح در ماده ۹ وارد مشورت خواهند شد.

 

1. 1. در جریان مشورت ها، دولت مبدأ، در صورت درخواست دولت دیگر، برنامه ریزی لازم را جهت انجام اقدامات مناسب و عملی برای کاهش خطر، و بسته به شرایط، به تعلیق درآوردن فعالیت مورد بحث برای مدت زمانی معقول صورت خواهد داد.

 

ماده ۱۲. تبادل اطلاعات
زمانیکه فعالیت در جریان است، دولت های درگیر تمام اطلاعات لازم را در مورد فعالیت در رابطه با پیش گیری از آسیب فرامرزی قابل توجه یا در هر حادثه ای کاهش خطر ناشی از آن در زمان مناسب در اختیار هم قرار خواهند داد. چنین تبادل اطلاعاتی تا زمانی که دولت های درگیر مناسب تشخیص دهند، حتی پس از پایان یافتن فعالیت ادامه می یابد.
ماده ۱۳. اطلاع رسانی به عموم
دولت های درگیر، به هر وسیله ممکن، عموم مردمی را که احتمال می رود با فعالیتی تحت شمول مواد حاضر مورد آسیب واقع شوند، با اطلاعاتی در خصوص آن فعالیت، خطر موجود و آسیب احتمالی آگاه ساخته و در خصوص نظرات آنان اطمینان یابند.
ماده ۱۴. اسرار صنعتی و امنیت ملی
دولت ها می توانند از ارائه داده ها و اطلاعاتی که برای امنیت ملی دولت مبدأ یا جهت حفاظت از اسرار صنعت حیاتی بوده و یا به مالکیت معنوی مربوط می شوند، خودداری نمایند، اما دولت مبدأ باید در ارائه حداکثر اطلاعات تحت اوضاع و احوال با حسن نیت به همکاری بپردازد.
ماده ۱۵. عدم تبعیض
در صورت عدم وجود توافق بین دولت های درگیر برای حفاظت از منافع اشخاص حقیقی یا حقوقی که ممکن است در نتیجه فعالیتی تحت شمول مواد حاضر، در معرض خطر آسیب فرامرزی قابل توجه قرار گرفته و یا در معرض چنین خطری واقع باشند، بر اساس نظام حقوقی خود، یک دولت در اعطای دسترسی به رویه های قضایی و مانند آن برای برخورداری از حمایت یا سایر اقدامات جبرانی به افراد، از نظر ملیت یا محل اقامت یا محل وقوع آسیب احتمالی هیچ تبعیضی اعمال نخواهد نمود.
ماده ۱۶. آمادگی برای مواقع اضطراری
دولت مبدأ برنامه های خاصی را برای پاسخگویی به موارد اضطراری، بسته به شرایط، با همکاری دولت در معرض خطر و سازمان های بین المللی ذیصلاح ترتیب خواهد داد.
ماده ۱۷. اخطار در خصوص یک وضعیت اضطراری
دولت مبدأ، بدون تأخیر و با سریع ترین وسیله در اختیار خود، دولت در معرض خطر را از یک وضعیت اضطراری حاصل از فعالیتی تحت شمول مواد حاضر آگاه ساخته و تمامی اطلاعات مرتبط و موجود را در اختیار آن قرار خواهد داد.
ماده ۱۸. ارتباط با سایر قواعد حقوق بین الملل
مواد حاضر هیچ تأثیری بر تعهد دولت ها تحت معاهدات مربوطه یا قواعد حقوق بین الملل عرفی ندارد.
ماده ۱۹. حل و فصل اختلافات

 

1. 1. هر اختلافی ناظر بر تفسیر یا اعمال مواد حاضر فوراً با راه کار های صلح آمیز حل اختلاف که از طریق توافق دوجانبه طرفین انتخاب می شود، حل و فصل می گردد. این راهکارها عبارتند از مذاکره، میانجیگری، سازش، داوری یا حل و فصل قضایی.

 

1. 1. در صورت عدم توافق بر سر راهکار صلح آمیز حل و فصل اختلاف در طول شش ماه، طرفین اختلاف، با درخواست هر یک از آنان، به ایجاد یک کمیسیون حقیقت یاب بی طرف روی خواهند آورد.

 

1. 1. این کمیسیون حقیقت یاب از یک عضو انتخابی توسط هر یک از طرفین اختلاف و عضو دیگری که تابعیتی غیر از این دو دولت را داشته و ریاست این کمیسیون را بر عهده خواهد داشت، تشکیل می یابد.

 

1. 1. در صورتیکه بیش از یک دولت در یک طرف اختلاف وجود داشته و آن دولت ها نتوانند بر سر تعیین عضو مشترکی برای کمیسیون به توافق برسند و هر یک از آنان یک عضو معرفی نمایند، طرف دیگر نیز این حق را دارد که به همان تعداد برای کمیسیون عضو برگزیند.

 

1. 1. در صورتیکه اعضای منتخب طرفین اختلاف پس از گذشت سه ماه از درخواست ایجاد کمیسیون نتوانند بر سر ریاست کمیسیون به توافق برسند، هر یک از طرفین اختلاف می تواند از دبیرکل سازمان ملل بخواهد رئیسی انتخاب نماید که تابعیت هیچ یک از طرفین اختلاف را نداشته باشد. اگر پس از گذشت سه ماه از درخواست اولیه طبق ماده ۲، یکی از طرفین نتواند عضوی انتخاب نماید، هر یک از طرفین دیگر اختلاف می تواند از دبیرکل سازمان ملل بخواهد فردی را که تابعیت هیچ کدام از طرف های اختلاف را ندارد، برگزیند. فردی که به این طریق منصوب شود، یک کمیسیون تک عضوی را تشکیل خواهد داد.

 

این کمیسیون گزارش خود را با اکثریّت آراء به تصویب خواهد رساند، مگر آنکه یک کمیسیون تک عضوی باشد، و آن گزارش را که در بردارنده یافته ها و توصیه های ای است که طرفین اختلاف با حسن نیت آن ها را لحاظ خواهند کرد، به آنان ارائه خواهد داد.
طرح ۲۰۰۶:
تعیین زیان در مواقع بروز آسیب فرامرزی ناشی از فعالیت های خطرناک^[۴۹۵]
مقدمه
مجمع عمومی،
با تأیید دوباره اصول ۱۳ و ۱۶ اعلامیه محیط زیست و توسعه ریو،
با یادآوری مواد پیش نویس پیش گیری از آسیب فرامرزی ناشی از فعالیت های خطرناک،
با آگاهی از اینکه حوادثی که دربرگیرنده فعالیت های خطرناک می باشند، حتی با وجود رعایت تعهدات مربوط به پیش گیری از آسیب فرامرزی ناشی از فعالیت های خطرناک توسط دولت مربوطه ممکن است به وقوع بپیوندد،
با ذکر این نکته که در نتیجه چنین حوادثی دولت های دیگر و/ یا اتباع آنان ممکن است در معرض آسیب و خسارت جدی قرار گیرند،
با تأکید بر اینکه اقدامات مناسب و مؤثری باید صورت گیرد تا این افراد حقیقی و حقوقی، شامل دولت ها، که در نتیجه چنین حوادثی متحمل آسیب و خسارت شده اند بتوانند به جبران خسارت فوری و کافی دست یابند،
با ابراز نگرانی از اینکه اقدامات فوری و مؤثربعدی می بایست با هدف کاهش آسیب و خسارت ناشی از چنین حوادثی انجام گیرد،
با ذکر این نکته که دولت ها برای نقض تعهدات خود در زمینه پیش گیری طبق حقوق بین الملل مسئول می باشند،
با یادآوری اهمیت موافقتنامه های بین المللی موجود که انواع خاصی از فعالیت های خطرناک را پوشش داده و نیز با تأکید بر اهمیت انعقاد موافقت نامه هایی از این دست،
با میل به کمک به توسعه حقوق بین الملل در این زمینه،
اصل ۱
شمول اعمال
اصول پیش نویس حاضر به خسارت فرامرزی ناشی از فعالیت های خطرناکی که در حقوق بین الملل منع نشده اند اعمال می گردد.
اصل ۲
کاربرد اصطلاحات
برای اهداف اصول پیش نویس حاضر:
الف) منظور از «خسارت»، خسارت قابل توجه به افراد، اموال یا محیط زیست است؛ و موارد زیر را در بر می گیرد:

 

1. 1. از دست دادن جان یا آسیب فردی؛

 

1. 1. زوال، یا خسارت به، مال، شامل مالی که بخشی از میراث فرهنگی را تشکیل می دهد؛

 

1. 1. زوال، یا خسارت در نتیجه آسیب به محیط زیست؛

 

1. هزینه های اقدامات معقول انجام شده برای بازسازی اموال، یا محیط زیست، شامل منابع طبیعی؛

شکل ۳-۱٫ سلسله مراتب پیچیدگی توابع هدف در مسائل زمان­بندی ۲۴
شکل ۳-۲٫ تقاطع تک­نقطه­ای ۲۹
شکل ۳-۳٫ تقاطع دو نقطه­ای ۲۹
شکل ۳-۴٫ نحوه تخصیص کشورهای مستعمره به کشور استعمارگر ۳۲
شکل ۳-۵٫ حرکت خطی مستعمره در راستای استعمارگر ۳۴
شکل ۳-۶٫ زاویه انحراف رسیدن کشور مستعمره به امپریالیسم ۳۴
شکل ۳-۷٫ مسیر انقلاب در یک کشور مستعمره ۳۵
شکل ۳-۸ .جا­به­جایی قدرت مابین کشورهای استعمارگر و مستعمره ۳۶
شکل ۳-۹٫ سقوط امپراطوری­های ضعیف­تر ۳۷
شکل ۴-۱٫ ساختار دو بخش و نحوه کدگشایی کروموزوم ۴۲
شکل ۴-۲٫ نحوه عملکرد عملگرهای تقاطع ۴۴
شکل ۴-۳٫ نمایش و نحوه عملگر جهش ۴۵
شکل ۴-۴٫ مقادیر سطوح مختلف پارامترهای الگوریتم GA در نسبت S/N 49
شکل ۴-۵٫ مقادیر سطوح مختلف پارامترهای الگوریتم ICA در نسبت S/N 51
شکل ۴-۶٫ نمودار RPD مربوط به الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری ۵۵
شکل ۴-۷٫ نمودار زمان محاسباتی الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری ۵۶
فصل اول
کلیات تحقیق
۱- نگاهی به مسئله ی زمان بندی
۱-۱٫مقدمه:
زمان­بندی^[۱] فرایند تخصیص منابع به فعالیت­ها با درنظرگرفتن دوره­ های زمانی مربوط به آن­ها به منظور بهینه­سازی یک یا چند هدف می­باشد. این فرایند به عنوان یک فرایند تصمیم ­گیری مبنای کار بسیاری از صنایع تولیدی و خدماتی محسوب می­ شود. زمان­بندی کارای فعالیت­ها زمینه ساز بهبود عملکرد سیستم­های تولیدی می­باشد و ضرورتی برای بقا در فضای رقابتی بازار به شمار می ­آید. تئوری زمان­بندی در ارتباط با مدل­های ریاضی است که فرایند زمان­بندی را تشریح می­ کنند. چشم انداز تئوریک یک نگرش کمی برای بدست­آوردن ساختار مسائل در چهارچوب مدل­های ریاضی بدست می­دهد که این امر با تشریح منابع و فعالیت­ها و تبدیل اهداف تصمیم ­گیری به یک تابع هدف، صورت می­پذیرد. درنتیجه، منابع، فعالیت­ها و توابع هدف عناصر کلیدی مدل­های زمان­بندی محسوب می­شوند. منابع برحسب قابلیت ­های کمی و کیفی خود مشخص می­شوند. به طوری که هر مدل نشان­دهنده نوع و میزان منابع به کاررفته در آن می­باشد. از سوی دیگر، فعالیت­ها برحسب اطلاعاتی از قبیل منابع موردنیاز، مدت زمان انجام، زمان آغاز و زمان پایان آنها توصیف می­شوند. توابع هدف نیز دربرگیرنده هزینه­ های سیستم برای اجرای تصمیمات مربوط به تخصیص منابع به فعالیت­ها می­باشند. تصمیمات عمده در فرایند زمان­بندی شامل بهره برداری کار از منابع، پاسخگویی سریع به تقاضا و انطباق دقیق زمان های تحویل با موعدهای تحویلی تعیین شده می شوند.

انگیزه بسیاری از توسعه­ها و پیشرفت­های علمی در حوزه زمان­بندی برخاسته از محیط­های صنعتی است و به طورطبیعی در بیان مفاهیم زمان­بندی از واژه­ های به کار رفته درصنعت استفاده می­ شود. به همین خاطر منابع با عنوان ماشین به کار می­روند و به هرکدام از فعالیت­ها، کار اطلاق می شود بطوری که کارها اغلب به وسیله مجموعه ­ای از ماشین­ها در ایستگاه­های مختلف کاری با توالی مشخص پردازش می­شوند.
به طورکلی، مسائل زمان­بندی به صورت مسائل بهینه­سازی محدودیت­دار بیان می­شوند که در آن­ها به بررسی تصمیمات مربوط به تخصیص ماشین­ها و توالی پردازش کارها پرداخته می­ شود. درحالتی که تنها یک ماشین موجود است، تعیین توالی پردازش کارها یک برنامه زمانی کامل را تشکیل می­دهد. مسائل تک ماشینه با وجود سادگی ذاتی، سنگ بنای درک فراگیر مفاهیم زمان بندی را تشکیل می­ دهند. در مقابل، زمان­بندی مسائل چند ماشینه شامل سیستم­های موازی، سیستم­های متوالی و سیستم­های ترکیبی می­باشد. در سیستم­های موازی، هریک از کارها با انجام یک عملیات همانند مسائل تک ماشینه بر روی یکی از ماشین­های موازی موجود پردازش می­شوند و مسائل مربوطه ساختار نسبتاً پیچیده تری را تجربه می­ کنند.
۱-۲٫ تعریف مسئله:
مسئله زمان­بندی ماشین­های موازی نامرتبط ، به عنوان دسته مهمی از مسائل زمان­بندی که دارای اهمیت فراوان از نقطه نظر تئوری و تجربی است شناخته می­ شود. مسائل ماشین­های موازی نامرتبط^[۲] حالت عمومیت یافته مسائل تک­ماشینه و مسائل کلاسیک ماشین­های موازی محسوب می­شوند.در مسائل کلاسیک ماشین­های موازی ، مجموعه ­ای از کارهای مستقل وجود دارد که هرکدام از آن­ها بر روی یکی از ماشین­های موازی یکسان پردازش می­ شود و زمان پردازش کار j بر روی تمامی ماشین­ها یکسان است ولی در حالت نامرتبط بودن ماشین­ها، زمان پردازش کارها بر روی ماشین­ها نه تنها به نوع کار بلکه به نوع ماشین نیز وابسته است و رابطه مشخصی بین زمان­های پردازش کارها بر روی ماشین­های مختلف وجود ندارد.
در بسیاری از محیط­های کاری انسان به عنوان عنصر اصلی به شمار می­رود. در فعالیت­هایی که در آن انسان سهم بسزایی دارد مسئله یادگیری مهم است و تاکنون در اکثر مقالات فرض رایج بر این بوده که زمان پردازش کارها ثابت و مستقل از توالی است، در حالی که در بسیاری از موارد عملی با تکرار کارهای مشابه توانایی و مهارت اپراتور افزایش و در نتیجه آن ، زمان پردازش کارها کاهش می­یابد. این امر باعث بهبود مستمر عملکرد تسهیلات تولیدی مخصوصا نیروی انسانی می­شودکه به آن تاثیر یادگیری می­گویند، که از جمله این فعالیت­ها می­توان به تمام کارهایی که سیستم دستی را شامل می­ شود اشاره کرد.
یکی از پرکاربرد ترین توابع هدف در مسائل بهینه­سازی ماشین­های موازی ، کمینه کردن بیشترین زمان تکمیل کارها ^[۳]می­باشد. چرا که رسیدن به این هدف سبب می­ شود کارها تا حد ممکن با یکنواختی بیشتری بین ماشین­ها توزیع شوند و به نحوی از ظرفیت کاری تمامی ماشین­ها تا حد مطلوب استفاده شود و در نتیجه از تجمع کارها بر روی یک یا تعدادی از ماشین­ها جلوگیری به عمل آید . از اینرو معیار بیشترین زمان تکمیل کارها به عنوان معیار بهینه سازی در مدل پیشنهادی مورد استفاده قرار گرفته است.
در این تحقیق ، مسئله زمان­بندی ماشین­های موازی نامرتبط با در نظر گرفتن اثر یادگیری و استهلاک به طور همزمان و در نظر گرفتن فعالیت نگهداری با هدف کمینه سازی بیشترین زمان تکمیل کارها معرفی و مورد بررسی قرار می­گیرد. در ادامه برای مسئله بیان شده یک مدل ریاضی ارائه می­ شود. همچنین از الگوریتم­های فراابتکاری شامل الگوریتم ژنتیک و الگوریتم رقابت استعماری برای حل آن استفاده می­ شود.
از جمله کاربردهای مدل پیشنهادی در تحقیق پیش رو را می­توان در یک سیسنم خدماتی همانند بانک مشاهده نمود. در یک بانک، چند اپراتور به صورت موازی وجود دارند که هر کدام مسئول رسیدگی به بخشی از امور بانکی هستند. بر فرض مثال اپراتور اول وظیفه بازگشایی حساب ، صدور انواع حواله­های بانکی و انجام امور مرتبط با انتقال وجه را بر عهده دارد و اپراتور دوم به سایر امور بانکی نظیر رسیدگی به درخواست­های وام مشتریان، صدور گواهی سپرده ، خرید و فروش اوراق مشارکت و .. می ­پردازد. در این سیستم بانکی به دنبال این هستیم که بهترین توالی از انجام امور بانکی مشتریان را به نحوی بدست آوریم که بیشترین زمان تکمیل امور بانکی کمینه شود.
۱-۳٫ اهداف این تحقیق:
اهداف این تحقیق عبارتند از:
بررسی اثر استهلاک و یادگیری به طور همزمان در ماشین­های موازی غیر مرتبط
مروری بر مطالعات صورت گرفته ئر محیط ماشین­های موازی غیر مرتبط، نگهداری و تعمیرات، اثر یادگیری و اثر استهلاک
توسعه مدل ریاضی برای مسئله مطرح­شده
توسعه روش فراابتکاری برای حل مدل مطرح­شده
۱-۴٫ فرضیات مسئله ماشین های موازی این مطالعه:
فرضیاتی که در این مطالعه زمان­بندی لحاظ شده است در زیر لیست شده ­اند:
هرکار باید روی یک ماشین انجام شود.
تمام کارها در لحظه صفر آماده می­باشند.
مدت زمان انجام هرکار بستگی به موقعیت کار بعد از آخرین عملیات نگهداری دارد.
شکست کار مجاز نمی ­باشد.
هر ماشین در هر لحظه می تواند فقط یک کار انجام دهد.
زمان انجام عملیات نگهداری تنها می تواند بعد از اتمام یک کار باشد.
زمان نگهداری روی هر ماشین ثابت فرض شده است.
هر ماشین بعد از انجام عملیات و نگهداری به شرایط اولیه خود بازگشته و استهلاک از نو آغاز می­گردد.
تمام ماشین ها توانایی پردازش همه کارها را دارند.
زمان پردازش کلیه کارها به یکدیگر نزدیک می­باشد.
۱-۵٫ جنبه های نوآوری تحقیق:
تحقیق موجود از دوجنبه صورت مسئله و روش حل نسبت به تحقیقات پیشین دارای نوآوری می­باشد. در این تحقیق یک مدل ریاضی جدید برای مسئله زمان­بندی ماشین­های نامرتبط هدف حداقل کردن بیشترین زمان تکمیل و درنظرگرفتن اثر یادگیری و استهلاک بطور همزمان و فعالیت­های نگهداری توسعه داده شده است. همچنین یک رویکرد ابتکاری با بهره گرفتن از الگوریتم­ ژنتیک و الگوریتم رقابت استعماری برای حل مسئله ارائه شده است.
۱-۶٫ محتویات تحقیق

• • مزیت رقابتی - مزیت رقابتی زمانی وجود دارد که سازمان بتواند خدمات مشابه رقبا را با هزینه کمتر تحویل دهد (مزیت هزینه ) یا ارزشی بیش از آنچه محصولات رغیب دارند خلق کند ( مزیت تفاوت ).بارنی (1991) می گوید که منابع کمیاب و با ارزش می توانند مزیت رقابتی باشند و اگر این منابع تجدید ناپذیر و غیر قابل چایگزینی باشند می توانند باعث حفظ مزیت شوند. بنابراین مزیت رقابتی توانایی اول بودن در رقابت موجود یا آتی است ( خزایی پور و همکاران ، 1391، ص 10 ).

 

2-3-10) بازاریابی ، کارآفرینی و مزیت رقابتی
بسیاری از کارآفرینان در خلق و ایجاد یک محصول جدید و منحصر به فرد مهارت دارند. اما تعداد زیادی از کارآفرینان ، از تعیین یا ایجاد بازاری که محصول یا خدمت آن ها را تقاضا کند ، غفلت می ورزند. تحقیقات متعدد نشان می دهند که یکی از عوامل عمده شکست کسب و کارهای کوچک مشکلات مرتبط با بازاریابی و بازارشناسی است.اگر تحلیل بازار به صورت کامل تری انجام شود و کارآفرین از نتایج آن استفاده نماید ، نرخ شکست کسب و کارهای جدید به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت. پیتر دراکر اقتصاددان نامدار قرن بیستم اعتقاد دارد هر موسسه تجاری با توجه به هدفش که خلق یک مشتری است ، دو و تنها دو کارکرد بنیادین دارد : بازاریابی و نوآوری این دو مورد کارکردهای کارآفرینانه سازمان هستند. بازاریابی در واقع ” متمایز کردن ” است.چیزی که یگانه وظیفه یک کسب و کار محسوب می شود. یک کسب و کار برای محصول یا خدمتی بازاریابی می کند ، این مشخصه ای است که یک کسب و کار را از سایر سازمان های انسانی متمایز می کند. هر سازمانی که در آن بازاریابی وجود نداشته باشد یا یک فعالیت ضمنی محسوب شود ، یک کسب و کار نیست. بنابراین از بین دو کارکرد فوق ، بازاریابی را می توان یگانه کارکرد اصلی یک موسسه اقتصادی دانست. اولین فردی که بازاریابی را به عنوان یگانه کارکرد اصلی یک موسسه اقتصادی برشمرد و خلق مشتری را یک وظیفه مدیریت به شمار آورد ، کایروس مک کورمیک ^[154]بود. او را می توان به واقع پدر مدیریت کسب و کار دانست.
انقلاب اقتصادی آمریکا از ابتدای قرن بیستم را می توان تا حدود زیادی یک انقلاب بازاریابی دانست که منشا آن بازاریابی خلاقانه ، پر تکاپو و پیشگام بود. در ابتدای این قرن نگرش یک مدیر نوعی در آمریکا به بازاریابی این گونه بود ” واحد فروش ، هر آنچه که کارخانه می سازد را خواهد فروخت “. اما امروزه این نگرش به شکل فزاینده ای به این سو می رود : ” وظیفه ما این است که آنچه بازار می خواهد را تولید کنیم". به واقع بازاریابی آن چنان مهم است که داشتن یک واحد بازاریابی قوی و سپردن بازاریابی به این واحد ، به تنهایی کافی نیست. بازاریابی یک فعالیت بسیار گسترده است و تمام موسسه را دربرمی گیرد.بازاریابی مشاهده کل کسب و کار از دیدگاه نتایج نهایی یا همان دیدگاه مشتری است.بازاریابی و مطالعات آن به مهندس ، طراح و تولید کننده می گویند که مشتری از یک محصول خاص چه می خواهد ، چه قیمتی را حاضر است پرداخت کند ، و این نیاز در چه موقعیت مکانی و زمانی وجود دارد. بنابراین بازاریابی مسایل گوناگونی از قبیل برنامه ریزی و زمان بندی تولید و کنترل موجودی ها و… را تحت تاثیر قرار می دهد.بازاریابی تنها به معنای فروش کالا نیست.هدف از بازاریابی بیشینه کردن فروش است و این ممکن نخواهد شد مگر اینکه مشتری و نیازهای او در ارتباط با محصول ، شناسایی و درک شوند.یکی از تعاریف، کارآفرین را کسی می داند که منابع ارزشمند را از محلی که بازدهی کافی ندارند به محلی که بازدهی مناسب و شایسته آنها را می شود.روشن است که بدون شناسایی بازار شناسایی محل هایی که بازدهی مناسبی دارند، برای انتقال منابع به آنجا امکان پذیر نیست.کارآفرینی را در واقع می توان طیفی از رفتارهای دانست که عموم صاحب نظران وجه تمایز آن را نوآوری ، شناسایی و پیگیری فرصت ها می دانند.دراکر در کتاب نوآوری و کارآفرینی هفت منبع فرصت های نوآوری را برشمرد.وی اعتقاد دارد که یک نوآوری هدفدار و ساخت یافته ، که پایبندی به آن ( تکرار ساخت یافته نوآوری ) وجه تمایز کارآفرین و کارآفرینی از سایر رفتارهاست ، با بررسی و تعمق در مورد فرصت های نوآوری آغاز می گردد.بررسی سه دسته از این منابع ( تغییرات بازار یا صنعت ، ناسازگاری ها و تغییر بینش ) به طور مستقیم با شناسایی بازار در ارتباط است.در واقع کارآفرینانی را که به راه اندازی یک کسب و کار کوچک می پردازند ( توجه داشته باشید که کارآفرینی الزاما به معنای راه اندازی یک کسب و کار نیست ) ، می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد : دسته اول گروهی هستند که ایده ای نوآورانه در سر دارند و می خواهند به این رویا ، جامه عمل بپوشانند و دسته دیگر گروهی هستند که با شناسایی یک فرصت به فعالیت و کسب و کار در یک زمینه مشخص روی می آورند.گروه دوم یعنی افرادی که یک فرصت را شناسایی کرده اند ، فرایند بررسی و شناسایی بازار را حتی پیش تر و قبل از شناسایی فرصت ( شناسایی فرصت ، نتیجه بررسی و تحلیلی بازار است ) انجام داده اند.هر موسسه ای به منظور تامین نیاز مشتریان به وجود می آید و هیچ موسسه ای بدون مشتری نمی تواند وجود داشته باشد. بنابراین نخستین سوالی که در ارتباط با یک ایده مطرح می شود (سوالی که دسته اول کارآفرینان باید به آن پاسخ دهند ) این است که آیا این ایده قابلیت تجاری شدن را دارد یا نه ؟ ادبیات موجود در زمینه کارآفرینی عمدتا بر بی توجهی کارآفرینان نسبت به بررسی بازار و تکیه آنان بر قضاوت های شخصی شان تاکید دارد.دلایل کم توجهی کارآفرینان به بازاریابی ، متنوع هستند. یکی از دلایل عمده این کم توجهی ، عدم آشنایی کارآفرینان با فرایند تحقیق است ( فیض بخش ، 1381، صص10-9 ). نویسندگانی مانند کوین، اسلوین، دراکر، لامپکین، دس، میلر^[155]، موضوع کارآفرینی سازمانی را یک فرایند سازمانی که موجب بقا و رشد عملکرد شرکت ها می شود ، می دانند.کارآفرینی یادگیری کلی شرکت را بهبود داده و باعث ایجاد دانشی می شود که منابع مزیت رقابتی شرکت را ساخته و تنظیم مجدد می کند.نتایج تحقیقات نشان می دهد که کارآفرینی سازمانی عملکرد تجاری را به وسیله افزایش پیشگامی ، ریسک پذیری ، ارتقا محصول و فرایند ، و نوآوری خدمات بهبود می دهد. کوین و اسلوین^[156] ( 1991 ) از تاثیر مثبت کارآفرینی بر عملکرد تجاری دفاع می کنند. اگرچه کارآفرینی به عنوان عامل محرک برای خلق ارزش در بازارهای محلی و بین المللی در نظر گرفته شده است ،به نظر می رسد مطالعات تجربی کمی در مورد روابط کارآفرینی و عملکرد وجود داشته باشد (ابراهیم پور و همکاران ، 1390،صص129-128 )
2ـ 3-11) ابعاد کارآفرینی سازمانی

 

• نوآوری ^[157]تبدیل خلاقیت ( ایده نو ) به عمل و یا نتیجه ( سود ) است ( صالحی ، 1387،ص25 ). نوآوری سومین مرحله از فرایند سه مرحله ای تکامل تکنولوژی است : 1- اختراع ، رویداد فکری ، ایده 2- توسعه ، تبدیل ایده به چیزی که اجرا می شود و 3- نوآوری ، تبدیل چیزی که اجرا می شود که آن هم منجر به ماندن در بازار می شود. به طور عرفی ، هریک از این سه واژه اغلب به جای هر سه مرحله استفاده می شود. یک کارآفرین مبتکری است که هر سه مرحله را با هم انجام می دهد ، اما کارآفرین زمانی موفق است که سومین مرحله را انجام دهد تا عنوان کارآفرین را به دست آورد.نوآوری یک ضرورت محیطی در حوزه کارآفرینی است ، نوآوری ها به توانایی شرکت برای ایجاد محصولات و معرفی موفقیت آمیز آن ها به بازار گفته می شود. نوآوری به عنوان یکی از ابزارهای ضروری رقابتی برای موفقیت و بقای بلند مدت شرکت ها محسوب می شود. آمابیل نوآوری را از دیدگاه سازمانی تعریف کرده و توضیح می دهد که نوآوری به عنوان اجرای موفق ایده های خلاق درون سازمان هاست ( ابراهیم پور و همکاران ،1390،صص126-125 ).

 

• ریسک پذیری^[158]رهبران سازمان های کارآفرین روحیه ای ریسک پذیر دارند و شکست هایی را که در مقاطعی از عملکرد سازمان به وجود می آید می پذیرند. ریسک پذیری به این معنی نیست که مدیر به نظرات همه کارمندان جامعه عمل بپوشاند و به آن منابع مالی و انسانی تخصیص دهد، بلکه بدان معناست که اگر مدیر با تحقیق و بررسی کافی نظری را برای عملی شدن پذیرفت عواقب آن را در صورت شکست در نظر بگیرد ، ریسک را شناسایی کند و از پیش تصمیمات لازم را برای حالتی که طرح با شکست یا موفقیت همراه باشد اتخاذ کند ( فیض بخش ، 1387 ، ص123 ). مطالغات سازمانی بروچووس ^[159]( 1980 ) ، شپیرا ^[160]( 1995 ) نشان می دهد که ریسک پذیری به عنوان وظیفه جدایی ناپذیر کارآفرینی تلقی می شود که منجر به موفقیت می شود. این ریسک دربرگیرنده ریسک مالی ( شامل تعهد به میزان زیادی از دارایی ها یا وام سنگین ) و ریسک شخصی است که چنین تصمیماتی را دربرمی گیرد.به نظر شلی و گلیسون ^[161]( 2004 ) ریسک پذیری ، خلاقیت را در سازمان پرورش می دهد .ریسک پذیری یعنی آرایش شرکت برای پشتیبانی از پروژه های نوآورانه ، حتی وقتی که این فعالیت ها در عدم اطمینان صورت گیرد. به طور کلی ، فعالیت هایی که می تواند توانایی شرکت را با تشخیص و بهره برداری از فرصت های بازار افزایش دهد تا در مقابل رقیبان خودش پیشرو باشد ، ریسک پذیری گفته می شود. سازمان ریسک پذیر احتمالا تمایل به ارتقا داشته و رفتارهایی را نشان می دهد که منجر به فرایند تقویت و نهایتا محصولات و خدمات جدید با فنون نوآوری می شود. مارچ و شپیرا ( 1987 ) معتقدند ریسک از طریق مهندسی ریسک و مدیریت ریسک قابل اداره کردن و کنترل است. در تایید گفته های مارچ و شپیرا ، دس و لامپکین ( 2005 ) نیز اشاره می کند که مدیران می توانند عوامل ریسک را کاوش و ارزیابی کنند ، به عبارت دیگر برای مدیریت ریسک عدم اطمینان را کاهش دهند و فنون مفیدی را به کار گیرند.بنابراین مدیران در عوض اینکه یک سطح قابل قبولی از ریسک را به طور ساده قبول کنند می توانند ریسک را تعدیل کنند ( ابراهیم پور و همکاران ، 1390، صص127-126 ).

 

• پیشگامی^[162]سومین ویژگی عملکرد کارآفرینی چگونگی پیشگامی در اقدامات در مقایسه با رقبا و در به دست آوردن اطلاعات در مورد فرصت های بازار است.در حالی که فعالیت های نوآورانه بر فاز اجرا تاکید دارد ، بعد پیشگامی بر ادراک فرصت های بازار جهت تحریک نوآوری تاکید می کند. پیش قدم شدن به وسیله پیش بینی و پیگیری فرصت های کسب و کار جدید و همچنین به وسیله پیش بینی بازارهای جدید اغلب پیشگامی نامیده می شود.پیش کامی مربوط به دیدگاه مدرنی است که شرکت ها فعالانه به دنبال پیش بینی فرصت هایی برای توسعه و معرفی محصولات جدید برای به دست آوردن مزایای پیشگامی و شکل دادن به رهبری محیط هستند. به نظر لامپکین و دس^[163] ( 2001 ) پیشگامی یعنی رهبری در محیط با استفاده ابتکاری از فرصت های بازار ، یا به نظر مایلز ، پائول و ویل هایت^[164] ( 2003 ) اتخاذ مزیت های رقابتی در بازارهای موجود پیشگامی نامیده می شود. افزایش ادراک شرکت به سیگنال های بازار و آگاهی از نیازهای مشتری ( آشکار و پنهان ) دو مزیت اصلی است که پیشگامی بر آن ها تاکید می کند.مطالعات انجام شده بیانگر این است که شرکت های فعال عملکرد بالایی از خود نشان می دهند ، زیرا آن ها به سیگنال های بازار پاسخ می دهند .شرکت های فعال به وسیله پیش بینی فعال و آمادگی برای تغییر در موقعیت بهتری برای استفاده کردن از سهم بازار قرار دارند ( ابراهیم پور و دیگران ، 1390،ص 127 ).

 

2-3-12) موانع کارآفرینی در ایران :
واژه کارآفرین را اولین بار در اوایل سده شانزدهم برای کسانی به کار بردند که در ماموریت نظامی بودند .از حدود سال 1700 میلادی به بعد درباره پیمانکاران دولت که دست اندرکاران امور عمرانی بودند ، از لفظ کارآفرین زیاد استفاده شده است. علیرغم این که در کشورهای پیشرفته دنیا از اواخر دهه 1970 به موضوع کارآفرینی توجه جدی شده است و حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه هم از اواخر دهه 1980 این موضوع را مورد توجه قرار داده اند ، لیکن در کشور ما تا شروع اجرای برنامه توسعه سوم ، توجه چندانی به کارآفرینی نشده بود.حتی در محافل علمی و دانشگاهی نیز به جز موارد نادر ، تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته است. مشکل بیکاری و پیش بینی حادتر شدن آن در دهه 1380 موجب شد که در زمان تدوین برنامه سوم توسعه ، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گیرد.انتقال نادرست مفهوم واژه کارآفرینی ، موجب گردیده است که صرفا معنی ایجاد کار و یا اشتغال زایی از این واژه برداشت می شود.در حالی که کارآفرینی دارای مفهومی وسیعتر و کارکردهایی بیش از اشتغال زایی است.برداشت ناصحیح از این مفهوم و همچنین تورم نیروی انسانی بیکار در جامعه ، موجب شده بسیاری از سیاست هایی که برای توسعه آن اتخاذ شده و نیز در بخشنامه ها و سخنرانی های مسئولان در این خصوص ، صرفا جنبه اشتغال زایی برای آن در نظر گرفته شود.در حالی که کارآفرینی دارای پیامدهای مثبت و مهم دیگری دارد از جمله : بارور شدن خلاقیت ها ، ترغیب به نوآوری و توسعه آن ، افزایش اعتماد بنفس ، ایجاد و توسعه تکنولوژی ، تولید ثروت در جامعه و افزایش رفاه عمومی . لیکن در صورتی که فقط به جنبه اشتغال زایی آن توجه شود ، از سایر پیامد های آن بی بهره خواهیم ماند. براساس مطالعات انجام شده در خصوص کارآفرینی و موانع آن در ایران موارد زیادی وجود دارد که اهم موانع ایجاد و توسعه آن را به شرح زیر می توان بیان کرد :

 

• عدم پذیرش تغییر و انجماد فکری

 

• عدم اعتماد به نفس و خودباوری

 

• رخوت اجتماعی و ایده آل گرایی به جای عمل گرایی

 

• ترس و روحیه محافظه کاری

 

• تمایل به همرنگی با جماعت و ترس از متفاوت عمل کردن

 

• نظام ناکارآمد بوروکراتیک

 

• آموزش های نامناسب

 

• تغییرات و محدودیت های سیاسی و اجتماعی

 

• عدم شناسایی و استفاده صحیح از منابع انسانی

 

• عدم استفاده صحیح از منابع مالی و تخصیص نادرست منابع

 

با افزیش سریع تحولات جهانی و گذر از جامعه سنتی به جامعه اطلاعاتی ، توجه به استراتژی های جدید برای استفاده بهینه از فرصت ها و ارزش های جدید ، نظام بانکی را بیش از پیش ملزم به تحول نموده است و امروزه گرایش به کارآفرینی ، یکی از استراتژی های جدید در سازمان ها محسوب می شود.در این راستا ، شناخت وضعیت گرایش به کارآفرینی و عوامل موثر برآن از اهمیت بالایی برخوردار است تا با تقویت نوآوری ، ابتکار عمل و ریسک پذیری ، شرایط ورود موثر بانک ها به فرایند کارآفرینی فراهم شود.
ضرورت وجود استراتژی گرایش به کارآفرینی از سه نیاز اساسی یعنی افزایش رقبای جدید ، حس بی اعتمادی به شیوه های مدیریت سنتی ، و خروج بهترین نیروهای کاری و اقدام آن ها به کارآفرینی مستقل نشات گرفته است و در این میان ، گسترش فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی پیشرفته افزایش چشمگیری داشته است. با وجود این ، خدمات نظام بانکی کشور از تنوع ، کیفیت و سرعت^[165] لازم برخوردار نیست و در فرایند تجهیز منابع و تخصیص آن و نیز خدمات رسانی به مشتریان با ناکارآمدی مواجه است. برای برطرف کردن مسائل و چالش های نظام بانکی ، ایجاد بسترها و زمینه های مناسب برای افزایش گرایش به کارآفرینی می تواند الگویی اثربخش برای دستیابی به اهداف نوآوری ، ابتکار عمل و ارائه محصولات و فرآیندهای کاری جدید و در نهایت ، بهبود کیفیت خدمات رسانی محسوب شود.در این میان ، بررسی ها نشان می دهد که عوامل سازمانی ، اقتصادی ، فرهنگی ، و سیاسی نقش مهمی در افزایش گرایش به کارآفرینی در نظام بانکی کشورها دارند و بسترسازی مناسب در حوزه های اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی به منظور بهبود شرایط کارآفرینی در بانک ها ضروری است.به عبارت دیگر ، عوامل محیطی می تواند میزان تاثیر عوامل سازمانی بر استراتژی گرایش به کارآفرینی در سازمان ها را تعدیل نماید.تحقیقات نشان داده است که مدیران در سطوح مختلف ، نقش های متفاوتی در ایجاد ساختاری دارند که در آن بتوان ایده های کارآفرینانه را اجرا کرد و مدیران ارشد در مقایسه با مدیران عملیاتی ، از قدرت ساختاری بیشتری برای پیاده سازی ایده های کارآفرینانه برخوردارند ( باقری ، 1391 ).
بخش چهارم
قابلیت ها
2-4 -1) مقدمه
قابلیت ها، نقش کلیدی را در سازمان ها ایفا می کنند و امکان وفق دادن ، ترکیب کردن و پیکربندی مجدد مهارت های سازمانی و منابع داخلی و خارجی را فراهم می آورند تا با توجه به نیازهای محیط متغیر بیرونی، سازمان خود را سازمان دهی نماید. در واقع هر سازمانی دارای مجموعه ای از منابع است اما هر سازمانی منابعش را به بهترین وجه به کار نمی گیرد. سازمان ها در چگونگی به کارگیری منابعشان متفاوت هستند. قابلیت ها به توانایی سازمان در بهره برداری از منابعش وابسته است. در این سطح از سلسله مراتب شایستگی ها ، که مرکب از مجموعه ای از فرآیندهای سازمان است ، سازمان ، تعامل میان منابع را مدیریت می کند. فرایند ، مجموعه ای از فعالیت ها است که یک داده را به ستاده تبدیل می نماید. برای مثال برای کسب قابلیت بازاریابی، یک سازمان می تواند بر تعامل میان منابع نیروی انسانی ( متخصص های بازاریابی)، فن آوری ( سخت افزار و نرم افزار ) و مالی استوار باشد ( ساعدی ، 1388 صص74-73 ). در نگرش منبع مدار ، قابلیت ها عبارتند از مهارت های مورد نیاز یک شرکت برای کسب مزیت کامل از منابع در اختیارش. به زبان دیگر ، قابلیت ها عبارتند از مهارت های یک شرکت در هماهنگ سازی منابع و استفاده بهره ور از آن ها. این مهارت ها در رویه های یک سازمان نهفته هستند که شامل روشی می شود که یک شرکت بدان طریق تصمیماتش را اخذ می نماید و فرآیندهای درونی را به منظور دستیابی اهداف سازمانی مدیریت می نماید. به عبارت بهتر ، قابلیت های یک سازمان ، محصول ساختار سازمانی و سیستم های کنترل آن هستند. این ها مشخص می نمایند که چگونه و در کدام سطح یک شرکت ، تصمیمات اخذ می شوند ، رفتاری را که از نظر شرکت مطلوب است را مشخص می نمایند و هنجارها و ارزش های فرهنگی شرکت را بیان می نمایند.باید به خاطر داشت که بر اساس تعریف فوق ، قابلیت ها ، ناملموس هستند.قابلیت ها به آن اندازه که در طرفی که افراد با یکدیگر تعامل می نمایند و تصمیماتی که در بافت سازمانی می گیرند وجود دارد ، در درون خود افراد وجود ندارد و از خود برنمی آیند ( مهدی نیای رودپشتی ، 1386 ، ص 85 ).
الریخ^[166] ( 1987 ) ، قابلیت سازمان را به عنوان برای تغییر و پذیرش تحولات مالی ، فن آوری و استراتژیکی تعریف می کند. یک شرکت ممکن است از منابع منحصر به فرد و ارزشمندی برخوردار باشد ، اما تا زمانی که از قابلیت استفاده موثر از این منابع برخوردار نباشد ، قادر نخواهد بود صلاحیتی متمایز را احراز و حفظ نماید ( Hill et al , 1998 , p 108 ). درباره تعریف قابلیت ها و صلاحیت ها ، توافقی وجود ندارد و تمایز قابلیت ها از صلاحیت های بنگاه عموما کار ساده ای نیست (Teece et al , 1997 , p517 ). برای فهم اینکه چه چیز باعث ایجاد یک صلاحیت متمایز می گردد لازم است تفاوت میان منابع و قابلیت ها درک شود. یک شرکت ممکن است از منابع منحصر به فرد و ارزشمند برخوردار باشد ، اما تا زمانی که قابلیت استفاده موثر از آن منابع را نداشته باشد قادر نخواهد بود تا یک صلاحیت متمایز را تولید و حفظ نماید. همچنین مهم است بتوان تشخیص داد که یک شرکت ممکن است برای ایجاد صلاحیت متمایز نیازمند منابع منحصر به فرد و ارزشمند نباشد چون دارای قابلیت هایی است که سایر رقبا فاقد آن هستند. تفاوت عمده ای میان منابع منحصر به فرد و قابلیت ها وجود دارد. منابع ، ورودی های سیستم ها می باشند. برای مثال ، در صنایع کوچک فرآوری مواد غذایی، مواد خام عالی ، کارکنان ماهر ، سرمایه مالی ، محل جغرافیای مطلوب و نزدیکی به مشتری ، منابع منحصر به فرد می باشند. یک قابلیت ، توان و ظرفیت مجموعه ای از منابع جهت انجام یک وظیفه یا اقدام می باشد. مانند قابلیت های بازاریابی و توزیع ( علی احمدی ، 1382 ، ص44 ).
2-4-2) قابلیت ­های نوآوری
امروزه بعضا ثبات در محیط کار ، جای خود را به بی ثباتی و عدم اطمینان داده است و صنایع سنتی و قدیمی نیز جای خود را به انواع جدید و توسعه یافته واگذار کرده اند. بخش خدمات به عنوان بخشی که بهه وری آن روز به ورز در حال افزایش است و به طور روز افزونی بر گستره فعالیت آن افزوده می شود ، به طور قابل ملاحظه ای می تواند از فرایند های نوآوری متاثر شود. بنابراین مدیریت صحیح و جهت دهی به نوآوری ها و خلاقیت های موجود ، اهمیت بالایی پیدا خواهد کرد. امروزه مفهوم نوآوری اساس یک کسب و کار موفق است. با تغییرات سریع در محیط کسب و کار ، یک شرکت نمی تواند بازار فروش خود را نگه دارد و یا سود زیادی را در بلند مدت به دست آورد ، مگر این که نوآوری داشته باشد ) داستانی ، 1388 ، ص31 ).
نوآوری را می توان ، فرایند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول ، خدمات و روش های جدید عملیات تعریف کرد ( آقایی فیشانی ، 1377 ، ص26 ) . برخی محققان ، خلاقیت را با توجه به ویژگی های فرد تعریف می کنند. برخی خلاقیت را با توجه به محصول تعریف می کنند ، مثلا خلاقیت عبارت است از شکل دادن و ارائه ایده جدید و مفید توسط فرد یا گروه کوچکی از افراد که با هم کار می کنند ، و یا تعریف نیکولسون ( 1995 ) که بیان می کند ، خلاقیت شکل گرفتن ایده یا محصولی که هم نو و هم مناسب ( صحیح ، مفید و با ارزش ) باشد ، تلقی می شود ( زکی ، 1385 ، ص224 ). نوآوری را می توان محصولات یا خدمات ابداع شده برای اولین بار که منجر به یک موفقیت تجاری می شوند ، نام برد . نوآوری، فرایند کسب اندیشه ای خلاق و تبدیل آن به محصول و خدمت و یا یک روش عملیاتی مفید است. سه مجموعه از متغیرها وجود دارند که می توانند نواوری را ایجاد کنند. آن ها به ساختار سازمانی ، فرهنگ و توانایی منابع انسانی مربوط می شوند .نوآوری با تقلید نیز تفاوت دارد ، نواوری وقت گیر است و نیاز به تفکر و پیشرفت دارد. در بعضی موارد ، نوآوری سازمان ها را ملزم می کند تا بودجه طرح های کوتاه مدت را قربانی طرح های بلند مدت کنند. به عبارتی دیگر نوآوری مکانیزم محرکی است که به تفکر ” روز بعد از فردا ” نیاز دارد نه به تفکر امروز یا فردا ( داستانی ، 1388 ، ص 32 ) . با بهره گرفتن از نوآوری می توان به سراغ تازه ها رفت ، با آن ها سازگاری یافت و آن ها را به فرصت های قابل بهره برداری برای سازمان تبدیل کرد و به یک مزیت رقابتی پایدار و رشد در دراز مدت و سودآوری رسید.امروزه ، نوآوری در سازمان ها به سه صورت مختلف طبقه بندی می شود ( بهرامی و همکاران ، 1390 ، ص 32 ) :
الف) نوآوری اداری و فنی- تمایز بین نوآوری های اداری و فنی بر ساختار اجتماعی استوار است. نوآوری اداری با تغییر در ساختار سازمانی و فرآیندهای اداری سرو کار دارد ، به صورتی که نوآوری سازمان اداری ارتباط نزدیکی با فعالیت های اداری سازمان و ارتباط غیر مستقیمی با فعالیت های کاری سازمان دارد. نوآوری فنی با تغییر در محصول ، خدمات و فناوری فرایند تولید ارتباط دارد.این نوع نواوری سازمانی مستقیما با فعالیت های کاری یک سازمان سرو کار و با تغییرات در محصولات و فرآیندها ارتباط دارد. نوآوری اداری با روابط بین افراد و چگونگی انجام یافتن وظایف کاری و اهداف سازمان سرو کار دارد و شامل نقش ها ، قوانین ، رویه ها و ساختارهایی است که با ارتباط بین افراد و محیط وجود دارد. نوآوری فنی با تغییر در محصول ، خدمات و فناوری تولید سروکار دارد و این نوآوری مستقیما به شکل تغییرات در تولید و فرآیندهای سازمانی صورت می گیرد.
ب )نواوری محصول و فرایند- سازمان عموما از این دو نوع نوآوری برای ایجاد مزیت رقابتی استفاده می کند. نوآوری محصول به ” تولید محصولات تازه یا پاسخ به یک مصرف کننده خارجی یا نیاز بازار ” و نوآوری های فرآیندی در واقع ، ” عناصر جدیدی هستند که در تولیدات یا فعالیت های خدماتی سازمانی به کار می روند “
ج) نوآوری بنیادی و توسعه ای - نوآوری بنیادی به تغییر نگرش مدیران و تقویت منابع دانش فنی سازمان و نوآوری توسعه ای بر پیچیدگی ساختار و عدم تمرکز تاکید دارد. هنگامی که سازمان ها محصولات تازه ای را تولید می کنند و فرآیندهای مدیریتی را بهبود می بخشند ، آن ها به انگیزه و استعداد سرمایه انسانی برای خلق ایده های تازه ، توسعه رویکردهای نوآوری و ایجاد فرصت های تازه نیاز دارند

 

• انواع نوآوری را می توان به صورت زیر شرح داد( دهقان نجم، 1388 ، ص 148 ):

 

• نوآوری های مستمر : که تغییرات مختصری در رفتار یا محصول را در برمی گیرد.

 

• نوآوری های مستمر پویا : که تغییر اساسی در رفتار مصرف کننده همراه با تغییرات مختصری در محصول را در برمی گیرد.

 

• نوآوری های غیر مستمر : که تغییر اساسی در رفتار مصرف کننده و محصول را به همراه دارد همچنین انواع نوآوری از دیدگاه سازمان و به صورت کاربردی عبارتند از( دهقان نجم ، 1388 ، ص 148 ):

 

• نوآوری بنیادی : این نوآوری بنیادی منجر به به خلق بازارهای جدید می شود.

 

• نوآوری های توسعه عملکرد ( محصول ) : وقتی نوآوری در محصولی به وجود می آید ، شرکت ها تلاش می کنند که کاربرد این محصول جدید را افزایش دهند.

 

• نوآوری تجدید ساخت تکنولوژی : تجدید ساخت تکنولوژی مستلزم وارد کردن مواد یا تجهیزاتی از دیگر حوزه های صنعت برای تولید هر محصول جدید می باشد.

 

• نوآوری نام گذاری و در تبلیغ برچسب کالا : نوآوری در برچسب کالا ، ایجاد تمایل به خرید یک محصول خاص را در برمی گیرد.تحقیقات نشان می دهد که حدود 24 درصد از فروش محصول به تبلیغ آن برمی گردد.

 

• نوآوری در فرایند : نوآوری در فرایند تولید باعث می شود که شرکت ، مزیت هایی بر رقبا به دست آورد که عبارتند از : افزایش سرعت فرایند تولید و افزایش قابلیت انعطاف تولید از یک محصول به محصول دیگر.

 

• نوآوری در طراحی : یکی از مسایل مهم در طراحی ، قابلیت انعطاف است به این معنی که کالا با توجه به شرایط بازار و تغییر علائق مصرف کنندگان ، قابلیت تعدیل داشته باشد.

 

• نوآوری در زمینه تجدید فرمول سازی : تجدید فرمول سازی شامل تغییر در ساختار محصول فعلی بدون تغییر در اجزا آن می باشد.

دو گوششچو دو پرده پهنودراز برونرستهدندان چو یشکگراز^[۹۲]
دراینجا نیز گرشاسب با او در کنار دریا، اما در بن غاری به نبرد میپردازد.گرشاسب ابتدا تیری در کمان میگذارد و به سوی او پرتاب میکند که این تیر از چشمان دیو عبور میکند و او را کور میسازد. سپس با سنگ و گرز برسر او میکوبد و بی هوشش می سازد. گرشاسب دندان دیو را از بن میکند و دستانش را به خم کمند میبندد و به کمک سپاهیانش او را به کشتی میآورد اما وقتی منهراس دیو را به کشتی انداختند از سنگینیاش کشتی غرق میشود و منهراس بر روی آب می ایستد. سرانجام پساز توصیف ماجراهای دیگر میشنویم که آن دیو را با زنجیر در میدان شهر به چهار دار می بندند.
اما در سامنامه باز دو بار گندرو را درهیئت موجودات زیانکار دیگری میبینیم. یک بار به صورت موجود سهمگینی به نام نهنگال دیو که دریای کنگ و یا به روایتی دیگر در دریای چین میزیسته است.فغفور چین برای رهایی از شر سام او را به جنگ با این پتیاره میفرستد.

نهنگال دیوی است پرمکر و فن ز دستش زبونتر بــود اهرمن
بــه هـر سال ناپــاک دیو لعین خرابی بسازد به ماچین و چین
رسد بر سر خلق توران زیانش بـود آب دریای چین تا میانش
دوگوشش به مانند دوگوش پیل رخ او سیه همچـو دریای نیل^[۹۳]
گرشاسب در دریا با این دیو چندین نبرد میکند و در نبرد نخستین نهنگال به کشتی گرشاسب حمله میکند و قلوش دوست گرشاسب را اسیر میکند و میگریزد. گرشاسب برای رهایی دوستش به دریا میآید و درمیان آب با آن غول مهیب در می آویزد و بر دوشش سوار میشود و به نیروی گرز هوش ازسرش میرباید سپس او را همچون گندرو دست و پا بسته به اسارت میبرد. بعدها در داستان آمده که نهنگال همچون گندور درغیاب سام خود را از بند میرهاند و به لشگرگاه سام حمله میکند و بسیاری از یاران او را می کشد و گنج های او را تاراج می کند. سام بار دیگر در مبارزهای هراس انگیز او را از پای در میآورد و جانش را میستاند.
موجود افسانهای دیگری که بتوان آن را با گندرو یکی دانست غول معروف داستان های عامیانه، یعنی عوج بن عنق است که وصفی که از این هیولای آبزی در سامنامه آمده بسیار شبیه به اوصاف گندرو درمتون کهن است.
کـه دریای چین تا میانش بدی همه روی گیتی نشانش بدی
که برروی دریای مغرب شکار نهنگان گـرفتی ز دریا کــنار
به دریا درون بودزانوش و بس نهنگان گریزنده از پیش و بس
به دریــا ز ناگه نهنگی گرفت چگونه نهنگی به غایت شگفت
بهخورشیدرخشنده بریانشکرد از آن تابش شید بیجانش کرد
یکـی کشتی باده در دست او سر کــوه خارا شده پست او
نشسته دو فرسنگ بالای او یک ونیم فرسنگ پهنای او^[۹۴]
سام که هیکلی بس سترگ داشت به طوری که قدش نود رش و پهنایش چهل رش بود. در پیش این غول کودکی بیش نمینمود. امادر طی سه نبرد سهمگین توانست این غول مهیب را با ضربۀ گرز گاو روی خود بیوژند.
نام دیو دیگری که از دشمنان اصلی گرشاسب به شمار میرود و به دست او به هلاکت میرسد «سناویذکَ» است.در زامیاد یشت بند۴۳و ۴۴ او موجودی شاخدار و سنگین دست معرفیشده که در آوردگاه لاف میزند که «من هنوز نابرنایم. بدان هنگام که برنا شوم زمین را چرخ و آسمان را گردونۀ خویش سازم.اگر گرشاسب دلیر مرا نکشد،من سپند مینو را از گرزمان درخشان فروکشم و انگرَ مینو را از دوزخ تیره برآورم تا آن دو - سپندمینو و انگرمینو- گردونۀ مرا بکشند.»
گرشاسب دلیر جان او بگرفت و نیروی زندگانی اش را نابودکرد.
۳-۲-۵-پایان کارگرشاسب در اوستا:
گرشاسب در آیین مزدیسنا، در شمار جاودانان و بی مرگان است و از یاوران سوشیانس محسوب میشود و تاروز رستاخیز باید زنده بماند، اما به سبب گناهی که مرتکب شده موهبت جاودانگیاش را از دست داده و بهخواب عمیق فرو رفته است.دراساطیر ایرانی بزرگانی همچون جمشید، فریدون و کیکاووس نیز در شمار جاودانان بودهاند، اما به سبب گناهی که از آنان سرزده جاودانگی خود را ازدست دادهاند و مرگ نصیبشان شدهاست. اینکه فریدون،جمشید و کیکاووس با از دست دادن جاودانگیشان میمیرند، اما گرشاسب فقط به خواب عمیق فرو میرود، به دلیل نقش ویژهای است که گرشاسب درپایان جهان ایفا میکند.او نباید بمیرد،زیرا اگر او نباشد فرشگردی هم نخواهدبود.
در اوستا از گناهی که گرشاسب مرتکب شده و عقوبتی که به سبب این گناه متحملشده بهروشنی مطلبی نیامده است، تنها در وندیداد آمده:
«هفتمین کشوری که من اهورامزدا بیافریدم واکَرتَه است.اهریمن بد کنش درانجا «خَنَثَئیتی» پری را که به گرشاسب پیوست، بیافرید.»
نام این پری فقط دو بار در اوستا آمده است آن هم بدون هیچ توصیف یا توضیحی. بنابراین از اینکه این پری به چه طریق گرشاسب را فریب داده و به او پیوسته، اطلاعی بدست نمیتوان آورد و باید به حدس و گمان متوسل شد.
از آنجا که در گزارش پهلوی وندیداد نام این پری را kamakih گزارش کردهاند میتوان حدسزد که رابطه او باپهلوان جنبه مهرجویی و کام ورزی داشته است.
در آیین مزدیسنا پریان ازمظاهر شر انگاشته شدهاند و از آنان همیشه به زشتی یاد شده است. این موجودات اهریمنی که از نیروی جادو نیز برخوردار بودهاند، میتوانستند به کمک سحر و جادو تغییر شکل دهند و صورت کریه خود را به منظری زیبا و جذاب مبدل سازند و باعث فریب و اغواگری شوند. بسیار محتمل است که گرشاسب نیز فریب این پری را خورده و به او پیوسته باشد.
دراوستا به نقش رستاخیزی سام/ گرشاسب اشارهای نشده است فقط در فقرات ۶۱ و ۱۳۶ فروردین یشت آمده که ۹۹۹۹۹ فروهر از روان به خواب رفتهی گرشاسب پاسبانی میکنند.
۳-۳-چهره گرشاسب درمتون پهلوی:
درمتون پهلوی نیز مطالبی درمورد گرشاسب/ سام آمده است.در این متون بسیاری از اعمال گرشاسب به سام نسبت داده شده است. هرچند خود گرشاسب نیز دراین متون حضور دار د و این نشان از آن است که هنوز اسطورهی گرشاسب دچار شکستگی کامل نشده است.
بعضی از وصفهایی که در اوستا از گرشاسب شده،در این متون دیده نمیشود و برعکس در متون پهلوی بعضی اعمال گرشاسب ازجمله اعمال پهلوانی او به تفضیل بیان شده است.
۳-۳-۱-نام و صفات گرشاسب در متون پهلوی:
نام گرشاسب در متون پهلوی نیز به صورت keresaspa آمده است.همچون اوستا، نام گرشاسب در متون پهلوی در اغلب موارد به همراه نام خانوادگی او یعنی (sama) و گاهی به صورت سام و گاه گرشاسب آمده است.از صفاتی که برای گرشاسب در اوستا نام برده شده، در هیچ یک از متون پهلوی اثری دیده نمیشود.
۲-۳-۲-خاندان گرشاسب در متون پهلوی:
از تبار گرشاسب در متون پهلوی، فقط در بندهش مطالبی آمده است. بنابر روایت بندهش، گرشاسب پسر اثرط پسر سام پسر تورگ پسر سپئنیاسپ پسر دُورُوشاسب پسر توگ پسر فریتون است.^[۹۵]همچنین درفصل ۳۱ از بندهش هندی فقرات ۳۶-۴۱ روایتی کوتاه در مورد فرزندان سام وجود دارد و آن چنین است: سام شش جفت فرزند داشت که از هر جفتی یکی پسر و دیگری دختر و هر دو را یک نام بود.نام این شش توأمان چنین بود: دمنگ – خسرو- مارگَندک- اپرنگ- سپرَنگ- دستان. هریک از شش پسر سام سلطنت یکی از ولایات او را داشتهاند و مرکز آن ولایات در شرق ایران واقع بود و ری و پشتخوارگر(طبرستان) نیز جزءآن شمرده می شده است. دستان برولایت سگان سی(سیستان) حکومت میکرد و روت ستَخم و اوزوارگ(زواره) ازپسران او بودند.^[۹۶]
از روایاتی که راجع به برادر گرشاسب، اوروخشیه و پدرش اثرط درمتن اوستا مشاهده میشود،در متون پهلوی نشانی دیده نمیشود.
۳-۳-۳-اعمال مذهبی گرشاسب در متون پهلوی:
درهیچ یک از متون پهلوی اشارهای به ستایش ایزد وای و آناهیتا یا ایزدان دیگر به وسیله گرشاسب نشده است.
۳-۳-۴-اعمال پهلوانی گرشاسب در متون پهلوی :
اغلب اعمال پهلوانی چه آنهایی که در اوستا به آن ها اشاره شده و چه آنهایی که در متن اوستا موجود نیست، درمتن روایات پهلوی آمده است.این اعمال از زبان روان گرشاسب هنگامی که در یک دادگاه ایزدی مورد محاکمه قرار گرفته برای تبرئه خود از گناهی که مرتکب شده بازگو میشود:
۱- کشتن اژدهای شاخدار: روان گرشاسب گفت: «… من اژدهای شاخدار را کشتم که بلعندهی اسب و بلعندهی انسان بود.اژدهایی که دندانهای او به اندازه بازوی من بود و گوشش به اندازه چهارده نمد. چشم او به اندازه گردونهای و شاخش به بلندی شاخهای. من یک نیمروز برپشت او تاختم تا سر او را بدست آوردم. گرزی برگردنش زدم و او را کشتم.اگر من این اژدها را نمیکشتم آفرینش تو نابود میشد و تو هرگز راه چاره اهریمن نمیدانستی».^[۹۷]در مینوی خرد از این اژدها به نام «مار شاخدار» یاد شده است^[۹۸].
در اوستا (هوم یشت) اشاره شده که گرشاسب نادانسته بر پشت این اژدها به گرم کردن غذایش مشغول میشود ولی دراین متن پهلوی اشاره ای به این موضوع نشده است.
۲- کشتن گندرِوَ : گرشاسب گفت: «گندرو را بکشتم که به یک بار، دوازده ده را جوید. چون به دندان گندور بنگریستم مردم مرده اندر دندان گندرو آویخته بودند.او ریش مرا گرفت و مرا به سوی دریا کشید. ما نه شبانه روز در دریا کارزار داشتیم و من از گندرو نیرومندتر بودم.ته پای گندرو را گرفتم. پوست او را تا سرکندم. دست و پای او را با آن بستم. او را از دریا به کنار کشیدم و به آخرورگ سپردم و پانزده اسب بکشتم و خوردم و درسایه ستور بخفتم.گندرو آخرورگ دوست مرا کِشید. او آن را که همچون زن من بود، کِشید: او پدر و دایه مرا کشید.همه مردم را از خواب بیدار کردند. برخاستم و باهرگامی هزار گام بجستم و آنچه از پای من بجست و بر هر چه کوفت، آتش بر آن افکند.به دریا شدم و ایشان را باز آوردم و گندرو را گرفتم و کشتم. اگر من او را نمی کشتم، اهریمن برآفرینش تو مسلط میشد».^[۹۹]
در مینوی خرد تنها به کشتن دیو آبی گندرو اشاره شده است.^[۱۰۰]درمتون پهلوی نیز گندرو دیوی است که در آب زندگی میکند، اما همان طور که ملاحظه میشود، به صفات اوستایی گندرو، یعنی «زرین پاشنه» و «زفرگشوده» اشاره نشده است.
۳- کشتن راهزنان: درمتن روایت پهلوی در این مورد آمده است که:
«گرشاسب گفت: بهشت و گروتمان به من بده، زیرا من راهزنان را کشتم که به تن چنان بزرگ بودند که چون میرفتند، مردمان می پنداشتند که آنان زیر ستاره و ماه و زیر دوش خورشید میروند.آب دریا تا زیر زانوانشان بود. من تا مچ پای آنان بودم. به مچ پای آنها زدم. آنها افتادند.آن ها کوه برروی زمین را درهم ریختند. اگرمن آن راهزنان برافتاده را نمیکشتم، اهریمن برتومسلط میشد.»^[۱۰۱]
درگزیدههای زادسپرم آمده است : « و گرشاسب (به سبب) کشتن راهداران و همۀ دزدان، برای باز ایستادن آزار دزد کرداران خوانده شود.»^[۱۰۲]
درباره هویت این راهزنان نه در اوستا و نه در متون پهلوی سخنی نیامده است و روایاتی که راجع به آنها در اوستا و سایر متون پهلوی آمده ظاهراً به دلیل آوازه و شهرت این داستان های پهلوانی در ایران باستان کامل نیست.گویا این راهزنان درمسیر عبور مردم راه را بر آنان می بستند و اموال و احشام آنها را غارت میکرده اند.
۴- مهارکردن باد: گرشاسب با باد نیز به سبب آنکه فریفته دیوان میشود و در جهان تباهی به بار میآورد در میآویزد و او را مهار میکند. توصیف این کردار پهلوانی گرشاسب در متن روایت پهلوی چنین آمده است:
«گرشاسب گفت:… من باد را آزردم و به ستوه آوردم. دیوان باد را بفریفتند و آنها به باد گفتند: در تو از هر آفریدهای نیرومندتری و چنین میاندیشی که کسی ازتو نیرومندتر نیست. گرشاسب براین زمین میرود و دیوان و مرزدمان را خوار میدارد و تو نیز که باد هستی، ترا نیز خوار میدارد.» باد چون آن سخن شنید چنان سخت برفت همه دار و درختی که بر سر راهش بود، کند و زمینی که بر راه بود، بپراکند و تاریکی برقرار شد و چون به سوی من که گرشاسب هستم آمد،او را توان اینکه پای مرا از زمین بردارد نبود.من برخاستم و آنچه اورمزد فرمان داد که زمین و آسمان را نگاه دار بکردم. اگر من آن کار را نمی کردم، اهریمن بر دام تو مسلط میشد.»^[۱۰۳]
۵- کشتن مرغ کَمَک:یکی دیگر از اعمال پهلوانی گرشاسب پیکار او با دیو پرندهای موسوم به کمک است.این پرندۀ اهریمنی که در لغت به معنای «قیف» است، هنگام بارش باران با بالهای گشوده بر سراسر ایران شهر سایه میافکند و مانع رسیدن باران به زمین میشده است. هرچند در اوستا به نبرد میان گرشاسب و مرغ کمک _که میتواند گونۀ تحول یافتهای از مبارزه یک یل مژده آور باران با ابرهای تیره آسمان باشد که گاه به صورت دیو یا اژدهای بازدارندۀ آبها تصورشده است، اشارهای نشده، اما بسیاری از متون پهلوی و روایات متأخر زرتشتی به روایت آن پرداختهاند و در «سد درنثر» و با اختلافی اندک در متن روایات «داراب هرمز دیار» چنین آمده است که گرشاسب هنگام بازداشتن روانش از ورود به بهشت میگوید:
«ای دادار اورمزد! مرا بیامرز و روان مرا در بهشت جایگاه کن. بدان پاداش که چون مرغ کمک پدید آمد و پر بر سر همهی جهانیان بازداشت و جهان تاریک کرد و هر باران که میبارید، همه بر پیش او میبارید و به دم همه باز و به دریا میریخت و نمیگذاشت که قطرهای درجهان باریدی. همهی جهان از قحط و نیاز خراب شد و مردم میمردند و چشمه ها و رودها و خانیها خشک شد و مردم و چهارپای مانند آنکه مرغ گندم چیند، او می خورد و هیچ کس تدبیر آن نمیتوانست کردن.من تیر و کمان برگرفتم و هفت شبان روز مانند آنکه باران بارد، تیری انداختم و به هر دو بال میزدم، تا بالهای او چنان سست شد که به زیر افتاد بسیار خلایق در زیرگرفت و هلاک کرد. به گرز من منقار وی خرد کردم. اگر من آن نکردمی عالم را خراب کردی و هیچ کس بنماندی و این زور و قوت که تو دادار اورمزاد مرا داده بودی والا مرا این توانایی نبودی.»^[۱۰۴]

وفاداری به برند : این سبک به این نکته اشاره دارد که کسانی که وفاداری به برند بیشتری دارند ترجیح می دهند پوشاک خود را از فروشگاه های و یا مراکز خرید معروف خریداری کنند. در ضمن این گروه مارک های گرانقیمت، معروف، پر فروش و آنهایی که بیشتر تبلیغ می شوند را خریداری می کنند. در ضمن این افراد معمولاً برندهای خاصی از پوشاک را مرتباً خریداری می کنند و تمایل دارند وقتی محصول یا برند مناسبی را پیدا کردند،فقط از همان خریداری کنند.
لازم به ذکر است که متأسفانه در بین پاسخ دهندگان این تحقیق اغلب افراد به این سئوال که “برندهای معروف ایرانی بهترین گزینه برای من هستند” جواب منفی داده اند. اگرچه این سؤال از سؤالات برندگرایی )وفاداری به برند( حذف شده اما نشان می دهد نه تنها افراد وفادار به برند بلکه اکثریت جامعه دیدگاه مناسبی به برندهای ایرانی ندارند.

تحقیقی تحت عنوان « بررسی مؤلفه های سبک زندگی در تبلیغات تجاری تلویزیون » توسط (رسولی: ۱۳۸۲)براساس سه الگو، سبک زندگی را مورد بررسی قرارداده است :
۱٫بر اساس مؤلفه های منزلت و لایه بندی اجتماعی اقتصادی ۲٫ بر اساس عناصر زندگی سنتی و زندگی مدرن) بر پایه ارزشها و الگوها و اشکال فرهنگ دوران گذشته و امروز

 

3. 3. بر اساس الگوی مصرف

 

یافته های مربوط به سه الگوی منزلت، تجدد و مصرف این نکته را روشن می کند که مؤلفه های سبک زندگی مبتنی بر لایه بندی اجتماعی اقتصادی در تبلیغات تلویزیونی بیشترین فضا را به خوداختصاص داده است. چنان که چهل و پنج درصد کل مؤلفه های مربوط به سبک زندگی در این گروه مشاهده شده است . بنابراین می توان این گونه نتیجه گرفت که در میان سه دسته بندی مذکور تبلیغات تجاری به طور عمده بر پایه ملاکها و ارزشهایی بنیان نهاده می شوند که منعکس کننده یک جامعه لایه بندی شده و با توجه به تفاوتهای طبقاتی و قشری هریک از گروههاست. این تفاوتها بین مؤلفه های معطوف به اقشار و طبقات مرفه و متوسط با گروه‌های پایین جامعه بسیار معنی دار جلوه می کند. مهم ترین ارزش‌های مطرح در تبلیغ برای سبک زندگی مرفه مبتنی بر رفاه، ثروت و زیبایی و برای طبقات پایین جامعه مبتنی بر کار و تلاش بوده است.
دومین دسته بندی از سبک زندگی مربوط به سبک زندگی مدرن و سنتی است. این دسته بندی سی و نه درصد از مؤلفه های معطوف به سبک زندگی را تبلیغات تجاری تلویزیون در بر می گیر د. در نتیجه تبلیغات تجاری، پس از تأکید بر نمایش زندگی طبقاتی، به طرح ارزشها و الگوهای موردنظر از جامعه نوین می پردازد که عمده ترین آن‌ ها شامل فنآوری، مهارت، تخصص، عقل گرایی و تولید ثروت است.گونه سوم سبک زندگی، سبک مبتنی بر نمایش مصرف کالاهای فرهنگی و منزلتی است. این سبک شانزده در صد از مؤلفه های مربوط به سبکهای زندگی را در تبلیغات تجاری در برمی گیرد. تطبیق مؤلفه های مربوط به مصرف کالاهایی که ارزش فرهنگی دارند و به مثابه نوعی سرمایه برای اقشار و گروه‌های متوسط اجتماعی تلقی می شوند، در مقایسه با مصرف کالاهایی که ارزش منزلتی و اقتصادی دارند، حاکی از آن است که سبک مبتنی بر مصرف کالاهای منزلتی حضوری همه جانبه و فراگیر در تبلیغات تجاری دارد . همچنین نتایج این تحقیق نشان داده است، تبلیغاتی که مروج زندگی پرزرق و برق وتجملی است ۵/۱۷ درصد تبلیغات تجاری را شامل می‌شود.در این گونه تبلیغات که برعناصر فضاسازی، رنگ ونمایش انسانهای خوشبخت ومرفه جامعه تکیه دارد،به مخاطب این گونه القا می شودکه با خرید ومصرف کالاهای مورد اشاره در آگهی می توان به این نوع زندگی نزدیک شد(رسولی،۲/۱۳۸۲: ۳۴۷).
به نظر رسولی در پیامها تمایل قابل توجهی به معرفی کالاهای تجاری در آپارتمانهای لوکس و خانه های مجلل و گران قیمت وجود دارد. تمایل به پیوند دادن کالاهای تجاری با مکانهای مسکونی مجلل که به مثابه نمادهای منزلتی اعتبار شناخته می شوند، این فرض را در ذهن مخاطبان ایجاد می کند که مصرف کنندگان کالای مورد اشاره در تبلیغ متعلق به طبقات مرفه جامعه هستند و با خرید و مصرف این گونه کالاها می توان منزلت خویش را به شکل ظاهری ارتقاء داد.
سبک زندگی در چهار مقوله نحوه مصرف، نوع، میزان غذا و نحوه استراحت از یک همسانی دو به دو تبعیت می کند، استفاده از غذاهای ایرانی و عدم اسراف در نمایش غذاهای رنگارنگ و بیش از اندازه از یک سو و طرز مصرف آن روی میز و استفاده از مبل و کاناپه از سوی دیگر به عنوان شیوه جدیدی است که در جامعه ایرانی رایج گشته و حکایت از تلفیق سبکهای غربی در زندگی ایرانی دارد .
مقدمه
به دلیل اینکه این تحقیق به نوعی اشتراک موضوعی بین رشته بازاریابی و علوم اجتماعی می باشد، در تعاریف نیز سعی شده است به پیشینه هر یک از واژگان در رشته مرتبط به آن رجوع شود. سبک زندگی به عنوان رشته ای است که بیشتر در رشته علوم اجتماعی نضج گرفته و تکامل یافته است. به دلیل اینکه این مفهوم در بازاریابی نه تنها جایی برای خود فراهم کرده است، بلکه تلاش برای فهم و استفاده آن در این رشته چندی است که همه را به تکاپو کشانده است. امروزه ، بازاریابی دیگر آن رشته پیرو تولید های انبوه کارخانجات نیست؛ بلکه اگر شرکت و یا سازمانی درصدد موفقیت خود در راستای رسیدن به اهداف مترسم اهداف جامعه می باشد، گریزی ندارد جز اینکه سرمایه گذاری قابل توجهی در این زمینه نماید.
۳-۱ تعاریف تحقیق( تعاریف مفهومی و عملیاتی تحقیق)
واژه های علوم اجتماعی عموماً از نوع توصیفی هستند، زیرا آن ها اکثراً از زبان عامیانه گرفته شده و از این رو دارای معانی عامیانه و نامشخص می باشند و در صورتی که با همان معانی عامیانه در بحث های علو م اجتماعی به کار گرفته شوند، موجب سوء تفاهم و مجادله می شوند. از این رو باید مفاهیم و متغیرها را با صفاتی مشخص، دقیق و به سادگی تعریف نمود( رفیع پور، ۱۳۸۱ : ۱۴۳ و ۱۴۴). به طور خلاصه ، عملیاتی یا شاخص سازی کردن به معنی برگرداندن واژه به امور واقع قابل بررسی و مشاهده تجربی است. در کار شناخت، نه تنها تعداد شاخص ها مطرح است، بلکه رده بندی، نوع، ترکیب و وزن لازم برای هر یک از آنها نیز حائز اهمیت است( ساروخانی۲: ۸۵ و رفیع پور : ۱۶۰)
۳- ۲ انواع تحقیق
از نظر هدف: این تحقیق بر حسب هدف از نوع کاربردی می باشد.با پی بردن به تاثیر تبلیغات تجاری و شاخص های سبک زندگی بر قصد خرید می توان تا حد زیادی مبتنی بر این عوامل موثر ، قصد خرید را پیش بینی کرد.متغیرهای مستقل این تحقیق شامل شاخص های سبک زندگی (مصرف،ارزشها، هویت واوقات فراغت ) می باشند. متغیر وابسته شامل قصد خرید می باشد.
از نظر روش: این تحقیق از نوع تحقیق توصیفی می باشد. در این تحقیق از روش های پیمایشی و رگرسیون چندمتغیره استفاده می‌شود.
۳-۳متغیرهای تحقیق
شایان ذکر است که از میان شاخص های متعدد برای مقوله سبک زندگی، شاخص‌های مد نظر این تحقیق شامل چهار مورد ذیل هستند:
۱٫مصرف (الگوی مصرف)، ۲٫ارزش ها (الگوی ارزش)،۳٫ هویت،۴٫ اوقات فراغت (الگوی تفریح) .
با قائل شدن به دو عالَم (گفتمان)مدرن و دینی با توجه به اینکه فضای غالب گفتمانی در دنیای کنونی حول این دو شکل می­گیرد؛ بنابراین، برای هر کدام از این شاخص ها، زیرشاخه‌هایی به شکل زیر در نظر گرفته شده است:
الگوی مصرف (دینی و مدرن)، ارزش ها ( دینی و مدرن)، الگوی تفریح ( دینی و مدرن)، هویت ( دینی، مدرن)
زیر مجموعه زیرشاخه ها:
با توجه به مبانی نظری تحقیق در فصل دوم و همچنین نتایج پرسشنامه اساتید، موارد زیر مدنظر تحقیق حاضر است.
درنقطه مرکزی و معیار اصلی «مصرف دینی» مؤلفه «اعتدال»، « مطابق با نیاز بودن» و برای «مصرف مدرن» مؤلفه «لذت گرایی»، « نیاز کاذب»،«مصرف برای دوری از زندگی تکراری» و «مدگرایی» است. برای «الگوی تفریح دینی» مؤلفه «عبرت»، « در راستای هدف بودن» و برای «الگوی تفریح مدرن» مؤلفه « لذت گرایی و گذران وقت»، « تفریح به عنوان خود هدف» مد نظر است. برای « ارزش‌های دینی» مؤلفه « خدامحوری» و برای « ارزش‌های مدرن» مؤلفه « بشر محوری» مد نظر است. البته برای ارزش ها دو معیار فرعی دیگر نیز مطرح شده است که عبارتند از: «قرض گرفتن یا نگرفتن برای خرید پوشاک » و « تاثیر فقر دیگران و همنوعان در میزان و کیفیت خرید». برای «هویت دینی» مؤلفه «معرفی کننده به عنوان فردی دین مدار»، « توجه به نظرات خانواده در خرید و یا خانواده محوری» و برای «هویت مدرن» مؤلفه «نشان دادن به دیگران و تمایز از دیگران» مورد نظر است.
متغیرهای مستقل: الگوی مصرف (دینی و مدرن)، ارزش ها ( دینی و مدرن)، الگوی تفریح ( دینی و مدرن)، هویت ( دینی، مدرن)
متغیر تعدیلگر: تبلیغات
متغیر وابسته : قصد خرید
نگرش: شیوه ای که مصرف کنندگان نسبت به جنبه خاصی از محیطشان، فکر ، احساس وعمل می کنند.(هاوکینز^[۱۸]، بست و کانی، ۲۰۰۱)
نگرش را با ویژگی هایی چون جذابیت ،ارزشمند بودن،سودمند بودن ،مربوط بودن ،مورد نیاز بودن و… کالا می توان اندازه گرفت. در مدل ABC نگرش مبتنی بر سه جنبه شناختی ، احساسی و رفتاری می­باشد.
تبلیغات: نوعی از ارتباطات است که از سوی شخص حقیقی یا حقوقی معینی، با هدف معرفی ،جلب توجه ویا تشویق نسبت به کالا،خدمت ، نیاز،موسسه و یا آموزه ای، با بهره گرفتن از وسایل گوناگون، خطاب به توده ،گروه یا فرد صورت می گیرد.(همایون،۲۶۳:۱۳۷۹)
سبک زندگی:شیوه زندگی قشرها،طبقات وگروه های اجتماعی مختلف را در جامعه سبک زندگی می نامند.هر یک از قشرهای اجتماعی سبک زندگی ویژه با رویکردها و باورداشت های خاص خود را دارند. سبک زندگی، کارهای روزمره، عادات لباس پوشیدن، خوردن، شیوه روبه روشدن با دیگران، گذران اوقات فراغت وبه طور کلی چگونگی انتخاب های افراد را در برمی گیرد.(سازگارا،۱۳۸۲)
به باور گیدنز شیوه زندگی مجموعه ای کم وبیش جامع از عملکردهاست که فرد آن‌ ها را به کار می گیرد چون نه تنها نیازهای جاری او را برآورده می سازند، بلکه روایت خاصی را هم که وی برای هویت شخصی خود برگزیده است در برابر دیگران متجسم می‌سازد. (گیدنز^[۱۹]،۱۲۰:۱۳۸۵)
هنجار(الگوی) مصرف: منظور از هنجار(الگوی) مصرف،معیارها و موازینی هستند که فرد برمبنای آن ها، انتخاب ها وتصمیم های خود را در زمینه مصرف کالا، زمان ومکان سازمان می دهد(سازگارا ،۱۳۸۲و چاوشیان ،۱۳۸۱). مصرف شامل دو دسته مصرف مادی ومصرف فرهنگی می باشد.
مصرف مادی شامل معرف های زیر می باشد:
ترجیحات غذا،پوشاک واولویت های هزینه ای دیگر غیر از مایحتاج.
مصرف فرهنگی شامل مولفه های زیر است:
سلیقه ی هنری در باب استفاده از فیلم، کتاب ، موسیقی.میزان استفاده از رسانه های جمعی (رادیو،تلویزیون، ماهواره،اینترنت). خرید پوشاک را می توان رفتاری دانست که مشتمل بر مصرف مادی و فرهنگی است. در واقع نوعی فهم الگوی مصرف افراد است. الگوی مصرف به دو دسته دینی و مدرن تقسیم شده است.
ارزش ها(الگوی ارزشی):عقیده یا باور نسبتا پایدار را گویندکه فرد و یاجامعه باتکیه بر آن ، غایات خاصی را طلب می کند و رفتارهای خاصی را از خود بروز می دهد. (مهدی­زاده،۱۳۸۹) ارزش ها به دو دسته دینی و مدرن تقسیم و شاخص های متناسب با هریک تعیین شده است .
اوقات فراغت (الگوی تفریح): فضای گذران اوقات فراغت فضایی است کاملا مجزا از فضای کار. درواقع از لحاظ مکانی وزمانی اوقات فراغت به فضایی اطلاق می‌شود که فرد از محیط ومحل کار جداست وفعالیت های غیرحرفه ای خود را در این فضا تجربه می کند. (سازگارا،۱۷۵:۱۳۸۲) شاخص های اندازه گیری این متغیر عبارتند از:
گوش دادن به موسیقی، بیرون رفتن با دوستان، استفاده از رایانه،رفتن به باشگاه ورزشی، رفتن به سینما، رفتن به مسافرتهای زیارتی وتفریحی. این تحقیق در صدد بررسی تاثیر فراغت بر قصد خرید می باشد. در این تحقیق، الگوی تفریح دینی و مدرن مدنظر است.
هویت(الگوی هویتی): در اصطلاح علمی ،هویت به معنی چیستی شناسی یا کیستی شناسی است. این که افراد جامعه خود را «که» یا «چه» بدانند در واقع هویت خود را مشخص می نمایند.(توسلی،۱۳۷۴: ۳۲۴) هویت یعنی چیزی که ما به آن تعلق داریم.
«خود» به صورتی که شخص آن را به طور بازتابی و برحسب زندگینامه رسمی خویش درک می کند(گیدنز،۱۳۸۲:۳۲۶). در ورای بسیاری از اعمال ، عقاید وطرزفکرهای ما، تلقی ما نسبت به هویتمان وجود دارد. هویت سطوحی دارد:فردی ،اجتماعی و تاریخی. در این تحقیق هویت افراد به دو دسته دینی و مدرن تقسیم شده است.
قصد خرید: به تمایل مصرف کننده به خرید یک مارک به خصوص طبق روال عادی ، در آینده و مقاومت در برابر تغییر آن اشاره می کند.

اگرچه مسکن عمومی در ایالت متحده در طول سه دهه اخیر روبه کاهش گذاشته است و امروزه توجهات سیاسی بر جذب سرمایه ­گذاری­های خصوصی به اجاره­های پایین بازار اجاره خصوصی متمرکز شده ­اند (Berry, 2012) اما مسکن عمومی به خاطر طراحی دقیق و توانایی نسبی در برآوردن نیاز خانواده­های کم­درآمد تابه‌حال دوام آورده است (Hoffman, 2012) تا جایی که بین سال­های ۱۹۳۷ تا ۱۹۷۲ تقریبا ۳۰ میلیون مسکن ساخته شدند که ۴% آن­ها در ردیف مسکن عمومی قرار دارند (Mccutcheon, 1990).
بحران مسکن پس از جنگ
در طول تاریخ آمریکا، بدترین شرایط مسکن بعد از جنگ جهانی دوم به ­وجود آمد. بازگشت میلیون­ها نفر از نیروهای ارتش منجر به ایجاد کمبود شدید مسکن شد. در این زمان سیاستی اتخاذ شد که برخلاف مسکن عمومی، بر مبنای خرید فردی خانه­هایی بود که توسط صنعت خصوصی ساخته می­شدند. این سیاست یکی از مولفه­های G.I. Bill بود که به مشهورترین برنامه مسکن در تاریخ آمریکا تبدیل شد (Hoffman, 2012).
برنامهG.I. Bill به عنوان رستاخیز صنعت زمین و مسکن، امتیاز سیاست­های دولت به‌منظور ساخت مسکن انبوه برای سربازان بازنشسته در زمین­های ارزان­قیمت خارج از شهرها را کسب نمود. بزرگترین علت شهرت این برنامه مبنای گسترده اجتماعی آن بود که به افراد طبقه کارگر و طبقه متوسط کمک می­کرد (همان).

مسکن درمانی برای بحران شهری^[۷۸]
Lyndon Baines Johnson تصمیم به اتخاذ دو قانون مسکن ویژه گرفت. قانون مسکن اجتماعی ۱۹۶۸ و قانون مسکن ۱۹۶۸٫ قانون دوم به طور اختصاصی به تامین مسکن گروه کم­درآمد مربوط می­ شود. مطابق با این قانون سازمان مالکیت مسکن ملی^[۷۹]موظف به ارائه وام یا تضمین وام­هایی که سازمان­های محلی به سازمان­های غیرانتفاعی، تعاونی­ها یا گروه ­های محدودی برای ساخت یا بازسازی خانه­های"ایمن، مناسب، ارازن­قیمت” ارائه می­دادند، شد. این وام مالکیت مسکن، نوآوری‌های زیادی را در بر می­گرفت از جمله: الزام نهادهای غیرانتفاعی به ارائه آموزش و مشورت به خریداران(Hoffman, 2012).
بحران سیاسی
سال­های بین ۱۹۶۸ و ۱۹۸۳ دوره دشوار برای اقتصاد آمریکا بود. در این دوران آمریکا از نرخ بالای بیکاری و افزایش قیمت انرژی و به‌ویژه بالا رفتن قیمت نفت رنج می­برد (Hoffman, 2012). بعد از چندین دهه انفجار ساخت­وساز، در دهه ۱۹۷۰ ماهیت مشکل مسکن در ایالات متحده تغییر یافت. به­نسبت بهبود مداوم در کیفیت و کمیت مسکن، کشور چندان با مشکل کمبود مسکن یا زندگی در مساکن زیراستاندارد مواجه نبود. در عوض بسیاری از خانواده­ها چالش­های مقرون­به­صرفگی را تجربه کردند، به این معنا که آن­ها مجبور بودند درصد زیادی از درآمد خود را برای مسکن مناسب هزینه نمایند. در راستای حل این مشکل، قانون ۱۹۷۴ توسعه اجتماعی و مسکن^[۸۰]به تصویب رسید که منجر به دو تغییر مهم در توسعه سیاست مسکن ایالات­متحده شد: افزایش اهمیت بخش خصوصی در تامین خدمات مسکن مقرون­به­صرفه و تغییر جهت از یارانه تولید به یارانه تقاضا (Deng & Xiaodi, 2013). به دنبال تصویب قانون ۱۹۷۴ برنامه ­های سازمان مسکن و توسعه شهری^[۸۱] ایجاد شدند (Deng & Xiaodi, 2013; Varady, 1982) که شامل منابعی از بودجه برای انتقال مستقیم پول، مسکن عمومی و برنامه بخش ۸ بودند (Varady, 1982). برخلاف مسکن عمومی، که واحدها تحت مالکیت حکومت قرار داشتند، برنامه ­های تحت لوای برنامه بخش ۸، یارانه مسکن را در راستای ایجاد مالکیت خصوصی واحدها ارائه می­دادند (Deng & Xiaodi, 2013). سازمان بودجه و مدیریت آمریکا (۱۹۷۷) به دو دلیل مهم از این طرح حمایت نمود. ۱٫ در اجرای طولانی، روشی کارآمدتر و ارزان­تر برای بهبود شرایط بد مسکن است، ۲٫ این روش بسیار قابل­قبول­تر از سیستم فعلی برای خود فقرا است، چراکه قدرت انتخاب مسکن بیشتری به آن­ها داده و به آنان این امکان را می­دهد که سهم بیشتری از بودجه خود را برای کالاها و خدمات ثانویه صرف نمایند (Varady, 1982).
از مهم‌ترین اولویت­های برنامه HUD تاسیس قانون مسکن عادلانه^[۸۲] و پرداختن به تبعیض مسکن و تبعیض نژادی می­باشد (Smith, 1985). تحقیقات صورت گرفته در آمریکا نشان داده که برنامه ­های HUD در آمریکا منافعی بسیار زیادی دارد از جمله کاهش در هزینه­ های برنامه دولت در مناطق کم­درآمد، افزایش یکپارچگی نژادی و اقتصادی، بهره­وری بیشتر کارگران و نرخ بالای رشد اقتصادی (Varady, 1982).
سیاست مسکن فدرال برای بسیاری از نسل­ها، مالکیت مسکن را نسبت به مسکن اجاره­ای تشویق کرده است. از دهه ۱۹۸۰ سیاست­های فدرال به‌طور واضحی حتی کم­درآمدها را نیز به چنین امری تشویق می­کردند. در طول ریاست­جمهوری Reagan سازمان مسکن و توسعه شهری(HUD) برنامه­ای برای فروش واحدهای مسکن عمومی به ساکنین آن را تحت رهبری خود گرفت. در ۱۹۹۱ این کنگره اهدافی را برای Fannie Ma و Mac Freddie به‌منظور ارائه وام مسکن به وام­گیران کم­درآمد و خانه­هایی که در محلات محروم شهری واقع شده ­اند، تعریف کرد، این کار در تلاش برای تسهیل محدودیت­های قدرت پرداخت در این بخش از بازار صورت گرفت. رئیس‌جمهور کلینتون یک هدف ملی مالکیت اتخاذ کرد و بوش برنامه مالکیت گروه ­های کم­درآمد و اقلیت­ها را در سازمان HUD توسعه داد. در دهه گذشته این کنگره برنامه را با عنوان کپن­های انتخاب مسکن برای خریداران مسکن اتخاذ نمود^[۸۳](Santiago, Galster, Kaiser, Santiago-San Roman, Grace, & T.W.Linn, 2010).
برنامه کوپن بخش ۸^[۸۴] اولین رویکرد مستاجرمبنا برای تامین کمک­هزینه مسکن به خانوارهای کم­درآمد در ایالات­متحده بود. اهداف این برنامه توانمندسازی” خانوارهای بسیار فقیر، سالمندان و معلولین برای پرداخت مسکن بهداشتی، ایمن و شایسته در بازار خصوصی” می­باشد و جابجایی دریافت­کنندگان را به محله بهتر تسهیل می­ کند (Carlson, et al., 2012).
بدست آوردن و استفاده از کوپن بخش ۸ فرایند چند مرحله است که به­ طور طبیعی چند سال به‌طول می­انجامد. اشخاص با پر کردن فرم درخواست برای قدرت محلی که مجری برنامه مسکن عمومی می­باشد، این فرایند را شروع می­ کند. PHA پس از اخذ درخواست­ها، متقاضیان را در لیست انتظار قرار می­دهد. هر PHA می ­تواند لیست انتظار خاصی را برای متقاضیان خود با ویژگی­های خاص طراحی نماید. مدت زمان رسیدن درخواست هر شخص به بالای لیست چند سال طول می­کشد، بعد از اینکه نام متقاضی به این مرحله رسید، PHA کوپن آن­ها را می­دهد. بعد از دریافت کوپن، متقاضی در بازار مسکن خصوصی شروع به جستجوی مسکنی که حداقل استانداردهای سلامت، ایمنی PHA را دارا بوده و تحت مالکیت، مالکی باشد که مشتاق است ملک خود را تحت برنامه بخش هشت اجاره بدهد، می­ کند. از آنجا که برنامه بخش ۸ نیازمند ۳۰ درصد از درآمد خانواده­ها در پرداخت اجاره می­باشد، این برنامه به‌طور موثری نرخ نهایی مالیات‌بردرآمد تمام افراد ذی­نفع برنامه را افزایش می­دهد (Carlson, et al., 2012).
این برنامه تاکیدات سیاسی و سازمانی داشت و با ابداعات سیاسی و به‌طورکلی جو اقتصاد کلان سازگار بود و منجر به افزایش نرخ مالکیت به‌طور وسیع در میان خانوارهای کم­درآمد در اواسط دهه ۱۹۹۰ شد (Santiago, Galster, Kaiser, Santiago-San Roman, Grace, & T.W.Linn, 2010).
برنامه ­های کمک‌به‌اجاره بر اساس خانه­های اجاره­ای^[۸۵] به قیمت مسکن که توسط خانوارهای کم­درآمد در بازار اجاره­ای خصوصی اجاره شده است از طریق کوپن یا کمک­های نقدی مستقیم یارانه داده می­ شود. بخش هشت برنامه HUD توسط سازمان­های مسکن ملی و محلی مطابق با قرارداد بسته شده با حکومت فدرال اجرا می­ شود. مطابق با برنامه بخش هشت به میزان اجاره برای خانواده­های با درآمد کمتر از ۵۰% از متوسط درآمد منطقه و خانواده­هایی که ۳۰% از درآمد ماهانه خود را صرف هزینه­ های مسکن می­ کنند یارانه تعلق می­گیرد. بر خلاف سیاست­های کمک به طرف عرضه، که به تولید و اجرای مساکن کم­درآمدها یارانه تعلق می­گرفت، در برنامه کمک به اجاره مستاجران کم­درآمد در بازار اجاره­ای خصوصی، یارانه تعلق می­گیرد. خانواده­های کم­درآمد می­توانند از کوپن­­ها برای اجاره­ی مساکنی که مالکیت خصوصی دارند در همسایگی­هایی که مورد دلخواه آن­هاست استفاده کنند بدون آن­که مجبور به هزینه کردن بیشتر از ۳۰% از درآمدشان برای مسکن باشند. از جمله مزایای این برنامه می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

1. 1. بسیار مقرون­به­صرفه اند؛

 

1. 1. به خانواده­های زیر مجموعه، قدرت بیشتری برای انتخاب نوع و مکان مسکنشان می­دهد؛

 

1. 1. با توزیع سرمایه دولت میان کسانی که نیازمند هستند عدالت را برقرار می­ کند (Anderson, et al., 2003).

 

در ایالات­متحده، برنامه اعتبارات مالیاتی مسکن برای کم­درآمدها در دهه ۱۹۸۰ در راستای جذب سهام سرمایه ­گذاری خصوصی جهت بهبود مسکن اجاره­ای برای خانواده­های کم­درآمد با اجاره­های کمتر از بازار ایجاد شد. گسترش این برنامه همراه با کمک­های مالی فدرال قطع شد (Berry, 2012).
برنامه مالیات­های اعتباری مسکن کم­درآمدها در سال ۱۹۸۷ به تصویب رسید و به مهم‌ترین برنامه فدرال برای تولید و نگهداری از مساکن اجاره­ای در دولت تبدیل شد (Khadduri, et al., 2012). تحت­لوای این برنامه که در رابطه با اقدام اصلاحی مالیات سال ۱۹۸۶ معرفی شد، اعتبارات مالیاتی فدرال به توسعه­دهندگان مسکن در راستای کمک به تامین مالی ساخت‌وساز مساکنی که به خانوارهای کم­درآمد اجاره داده می­شوند، اختصاص می­یابند. این اعتبارات برای سرمایه ­گذاران خصوصی، شرکتی و سازمانی در ازای شرکت سهام‌داران برای ساخت مسکن به تصویب رسید و هزینه­ های مالی توسعه­دهندگان را کاهش داده و به آن ها اجازه داده که خانوارهای واجد شرایط را در اجاره­ای کم­تر از نرخ بازار از داشتن مسکن بهره­مند نمایند (Berry, 2012).
این اعتبارات بر اساس سرانه به سازمان­های مالی مسکن دولت اختصاص داده شده است. این سازمان­ها مناقصه­ای را برای توسعه­دهندگان ترتیب داده و اعتبارات را به­ صورت رقابتی در راستای کمک به افزایش حمایت از مسکن مقرون­به­صرفه اختصاص می­ دهند (همان).
این برنامه منبع ویژه­ای از مساکن چندخانواری برای بیش از ۲۰ سال بود، که بیشتر از ۲٫۲ میلیون واحد مسکن اجاره­ای را تامین می­کرد. واحدهای LIHTC تقریبا یک سوم از کل مساکن اجاره­ای چندخانواری را بین سال‌های ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۶ تشکیل می­دادند (Khadduri, et al., 2012, p. xi) و تا به امروز زیر نظر این برنامه بیش از دو میلیون مسکن برای خانوارهای کم­درآمد ساخته شده است. این مقدار حدود یک چهارم مسکن­های اجاره­ای جدید که هر ساله ساخته می­شوند را تشکیل می­دهد، به­همین‌دلیل این برنامه بزرگترین برنامه کمک اجاره در ایالات­متحده و شاید بزرگترین مداخله سهام خصوصی تامین مالی مسکن اجاره­ای مقرون­به­صرفه در سطح جهان به­شمار می­رود (Berry, 2012).
یافته­های تحقیقات اخیر حاکی از آن است که با مداخله سازمان­های غیرانتفاعی در سازمان­های توسعه و دولت، خطر از دست دادن سهام LIHTC از مستاجران کم­درآمد پایین­تر می ­آید چراکه این سازمان­ها علاوه بر الزاماتی که برنامه LIHTC بر توسعه­دهندگان اعمال کرده است محدودیت­های مالی را برای آنان ایجاد می­ کنند. هم­زمان با گذشت زمان و نیاز به بروزرسانی­های عمده، سازمان­های دولتی و غیرانتفاعی شانس خرید سهام سرمایه ­گذاران اولیه که قصد خروج از مالکیت سهام را داشته باشند را دارد (همان).
HOPE VI (فرصت­های مسکن برای مردم در همه­جا) در سال ۱۹۹۳ تحت قانون تملک به تصویب رسید (Fosburg, et al., 1996).
HOPE VI به­عنوان تظاهرات تجدید­حیات شهری شناخت شده است و تلاش گسترده­ای برای تغییر مساکن عمومی کهنه و قدیمی می­باشد. در این برنامه انجمن و سازمان توسعه شهری و مسکن(HUD) تمایل خود را برای زدودن قوانین و برنامه ­های شصت ساله نشان داده و به عاملین محلی اجازه تصمیم ­گیری در ارتباط با انتخاب بهترین راه برای تامین و ارائه خدمات اجتماعی و مسکن به شهروندان را صادر نمودند (Fosburg, et al., 1996).
تحت برنامه HOPE VI ده­ها هزار واحد قدیمی مسکن عمومی تخریب شدند. طبق این برنامه حکومت فدرال منابع بی­سابقه­ای را برای تجدیدحیات پروژه­ های قدیمی ارائه داد. اولین کمک­هزینه­ های این برنامه در سال ۱۹۹۳ ارائه شد و پس از آن این برنامه شروع به رشد نمود و تا سال ۱۹۹۹ HUD 3.5 بیلیون دلار را به تجدیدحیات ۱۳۰ پروژه در سطح کشور اختصاص داد. در برخی از شهرها، حکومت­های محلی از کمک­هزینه­ها در راستای تخریب و دوباره­سازی املاک تخریب شده جهت توسعه مسکونی مختلط­درآمد استفاده می­ کنند (Popkin, et al., 2000).
سیاست­های تامین مسکن کم­درآمدها در استرالیا
تعداد فزاینده خانواده­ها در استرالیا مشکل دسترسی به مسکن مناسب در بازار خصوصی که نتیجه عدم مقرون­به­صرفگی، نابرابری، بی­کفایتی یا نیازهای مکانی و محلی را به وجود آورده است. در پاسخ به این مسئله، حکومت­های ایالتی و دولتی مسئولیت­هایی را برای تامین مسکن در راستای کمک به این خانواده­ها، بویژه خانواده­های کم­درآمد بر عهده گرفته­اند. طیف وسیعی از ابزارهای سیاسی برای کمک به تامین و نگهداری از مسکن به همه ساکنین در نظر گرفته شد. برای مثال کمک به مالک شدن، کمک به تامین مقرون­به­صرفگی در بازار خصوصی و بهبود گزینه­ های مسکن که مالکیت ­و مدیریت آن­ها به صورت اجتماعی است (Baker, et al., 2013).
استرالیا کشوری است که از مسکن خوب، با کیفیت متناسب با استانداردهای بین ­المللی برخوردار است. در طول چندین دهه “رویای بزرگ استرالیا” در رابطه با مالکیت خانواده­­های کارگر متوسط درآمد نائل شد و نرخ مالکیت زیر ۷۰% جمعیت به ثبات رسید. سیستم مسکن اجتماعی و بازار اجاره خصوصی برای خانواده­هایی که نمی­توانستند مالک خانه شوند یا گزینه­ای برای مالکیت مسکن نداشتند، گزینه­ های مسکن را ارائه می­دادند. با وجود تغییرات جمعیتی گسترده و افزایش تقاضا در استرالیا، امروزه بازار مسکن استرالیا به یکی از بازارهای غیرقابل پرداخت در دنیا تبدیل شده است (Baker, et al., 2013).
با این وجود سه شکل کمک به مسکن برای گروه هدف که عمدتا خانوارهای ­کم­درآمد می­باشند، در نظر گرفته شده ­اند. از جمله مسکن عمومی اجاره­ای^[۸۶]، یارانه­ به اجاره برای کسانی که در مسکن اجاره­ای خصوصی^[۸۷]زندگی می­ کنند و یارانه به مالکیت^[۸۸]. حکومت ملی و فدرال، مسکن عمومی را تحت سرمایه ­گذاری و مدیریت خودشان قرار می­ دهند. در راستای اجرای عدالت اجتماعی، ورود به مسکن در این بخش محدود به مستاجران بسیار کم­درآمد با نیازهای چندگانه و پیچیده می­باشد. اگرچه در دولت­های مختلف کمی متفاوت است. اجاره­ها در مسکن عمومی حداکثر حدود ۳۰% از درآمد خانوار را به خود اختصاص می­ دهند. کوچک بودن اندازه این بخش و افزایش نیازهای اجتماعی به این معناست که بدست آوردن مسکن اجتماعی مشکل بوده و بسیاری از افراد حدود یک دهه را در لیست انتظار برای وارد شدن به این نوع مساکن به­سر می­برند. دومین شکل عمده­ی یارانه، کمک به مستاجران در بازار خصوصی(CRA) می­باشد. این یارانه اجاره به خانواده­های کم­درآمد که واجد شرایط برای ورود به مسکن اجاره­ای عمومی می­باشند اما ساکن بخش خصوصی اجاره­ای هستند تعلق می­گیرد. همچنین این یارانه کمک­هایی به قیمت مسکن ارائه می­دهد، این نوع یارانه به جای مقرون­به­صرفه نمودن بازار خصوصی اجاره­ای به کم کردن قیمت کمک می­ کند، با این نوع یارانه حتی بسیاری موجران عدم مقرون­به­صرفگی شدید مسکن را تجربه می­ کنند. سومین شکل عمده یارانه مسکن که به کم­درآمدها کمک می­ کند، یارانه رهن است. در استرالیا دو حکومت ملی و یک حکومت ناحیه­ای کمک به رهن را برای خانواده­هایی که درآمدشان آن­ها را فاقد شرایط برای وام مسکن می­ کند، ارائه می­ دهند. ساختار این یارانه ممکن است به دو شکل صورت گیرد. هم در ساختار زمان­بندی بازپرداخت، که پرداخت وام در طول مدت زمان بیشتری صورت می­گیرد و هم با ارائه وام به خانواده­هایی که ممکن است قادر به دریافت وام از بازار خصوصی نباشند (Baker, et al., 2013).
به نسبت افزایش پیچیدگی نقش حکومت در تاثیرگذاری بر بازار مسکن و اقتصاد، آگاهی در رابطه با نیاز به سیاست ارزیابی و هماهنگ کردن سیاست­ها رشد کرد. انتقادهای مهم در اواسط دهه ۱۹۷۰ از موثر بودن سیاست­های دولت آغاز شد. زمانی که سیاست­های مسکن استرالیا به عنوان سیاست­هایی مطرح شدند که به طور ویژه­ای نابرابری را افزایش داده و دسترسی به مسکن را کاهش داده است (Flood & Yates, 1989).
در استرالیا سیاست­های مسکن فی­نفسه منصفانه و کارآمد نبوده و گروه ­های درآمدی مختلف و مردم کم­درآمد را نادیده گرفته است. از سال ۱۹۷۵ که سازمان رسیدگی یا بررسی فقر هندرسون^[۸۹]تاسیس شد، مقرون­به­صرفه بودن سکونتگاه­های اجاره­ای خصوصی به عنوان یکی از مشکلات کلیدی مسکن در نظر گرفته شد. اجاره­های بالا به نسبت درآمد، منجر به قرار گرفتن برخی خانوارها زیر خط فقر شد. یکی از دلایل این مشکل می ­تواند، سیاست­های حکومت باشد. برنامه اولین خریداران مسکن^[۹۰] ، بیشتر مالکین را منتفع ساخت و به مردم کم­درآمد کمک چندانی نکرد، از سوی دیگر برخی اقتصاددانان معتقدند که سیستم مالیات نیز به بازار مسکن اجاره خصوصی بویژه مستاجران کم­درآمد کمک کرد (Rossiter & Vipond, 1985)
در مدل نئولیبرال، موانع برای عملکرد بازار آزاد برداشته شده و هزینه­ های دولتی حذف می­شوند و فقرا و اقشار ضعیف به بازار کار کشیده می­شوند. سیاست­های مسکن در استرالیا در طول دو دهه گذشته تا حد زیادی تحت تاثیر مدل نئولیبرال قرار گرفته­اند. بر خلاف بسیاری از ملل اروپایی، استرالیا بخش مسکن اجتماعی را بعد از ۱۹۴۵ توسعه نداد، اما در عوض طیفی از یارانه­های مستقیم و غیر مستقیم در راستای حمایت از سرمایه ­گذاری­های خصوصی در مسکن هم در بخش مالکیت خصوصی و هم در بخش اجاره خصوصی ارائه داد (Beer, et al., 2007).
بحث­های مرتبط با مقرون­به­صرفگی مسکن در استرالیا خود را از دو طریق نشان می­ دهند، اول اینکه بحث­های جدی و مداخلات سیاسی مهمی در رابطه با فشار مسکن و تامین مسکن مقرون­به­صرفه برای بسیاری از گروه ­های آسیب­پذیر وجود داشتند. دوم نگرانی کلی در رابطه با هزینه مسکن و توانایی استرالیایی­های جهان برای مالک شدن وجود داشت.
فشار مسکن، مفهوم مهمی در بحث­های مقرون­به­صرفگی در استرالیا به­شمار می ­آید چراکه این مفهوم مانند لنزی است که سیاست­گذاران از طریق آن نیاز به کمک را می­بینند. خانوارها در صورتی تحت فشار مسکن قرار دارند که پایین­تر از ۴۰ درصد از درآمد توزیعی و بیشتر از ۲۰، ۲۵ یا ۳۰ درصد از درآمد خود را صرف مسکن می­ کنند (همان)
در طول و از آخرین بحران مالی جهان، نقش حکومت­های استرالیایی در کمک به خانواده­هایی که توانایی پرداخت و نگهداری مسکن مناسب را ندارند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در کنار کاهش شدید مقرون­به­صرفگی مسکن، استرالیا خود را موظف به بررسی تاثیرات استراتژی­هایی که به حل مقرون­به­صرفگی مسکن فقرا کمک می­ کنند، دانست (Beer, Baker, Wood, & Raftery, 2011).
حکومت­های استرالیا، سه نوع برنامه را برای کمک مستقیم به خانواده­های کم­درآمد در نظر گرفتند: مسکن اجاره­ای عمومی، یارانه برای مسکن اجاره­ای خصوصی و یارانه به گروه ­های هدف و غیرهدف با تمرکز بر مالکیت. مساکن اجاره­ای عمومی از سال ۱۹۴۵ در استرالیا با سرمایه ­گذاری حکومت شروع شد. دسترسی به مسکن اجاره­ای عمومی محدود به خانواده­های کم­درآمد بوده و اجاره­ آن­ها تقریبا یک­چهارم از درآمد خانواده را به خود اختصاص می­دهد. تقاضا برای مسکن اجاره­ای عمومی از عرضه پیشی گرفت اما کاستی­های مرحله اجرا این بخش را به زوال کشاند (همان).
^[۹۱]CRAدومین فرم عمده یارانه مسکن به گروه هدف در استرالیا می­باشد و از اوایل ۱۹۹۰ به­عنوان نتیجه استراتژی مسکن ملی گسترش یافت. این نوع مسکن مکملی است که به خانواده­های کم­درآمد که واجد شرایط دریافت مسکن عمومی اجاره­ای هستند پرداخت می­ شود. مبلغی که در این برنامه به افراد و خانواده­ها ارائه می­ شود، نسبتا متوسط یا ناچیز^[۹۲] است اما حکومت هنوز هزینه­ای در حدود ۲ بیلیون دلار در سال را به آن اختصاص می­دهد. بسیاری از خانواده­های زیرمجموعه این برنامه همچنان تحت فشار مسکن و در معرض ناامنی بازار مسکن اجاره­ای و بویژه سطح بالای بیرون رانده شدن از منزل به دلیل کنترل محدود افزایش اجاره در بازار مسکن خصوصی قرار دارند (همان). برنامه سوم در سال ۲۰۰۰ در فرم یارانه برای اولین خریداران مسکن ارائه شد (همان).
شاخص­ های مسکن
سیاست مسکن یک مسئله ملی می­باشد، شاخص­ های مسکن ابزارهای سیاسی مهمی در شرایط ملی مسکن به­حساب می­آیند (Heerma, 1993). در اکتبر ۱۹۹۰، بانک جهانی برنامه شاخص­ های مسکن^[۹۳] را شروع کرد (Priemus, 1992; Angel, Mayo, Stephens, & Jr, 1993; Flood J. , 2012). متدولوژی و شاخص ­ها­ی این برنامه به طور وسیعی زائیده تفکرات دکتر Steven Mayo، از اقتصاددانان بانک جهانی و دکتر Schlomo Angel، یکی از دانشمندان اسرائیلی در زمینه توسعه شهری و زاغه­ها بودند. ماندگارترین میراث HIP شاخص H1 بود(میانگین قیمت خانه نسبت به­درآمد) بوده است. که شاخص اولیه بهداشت عمومی و کارآمدی بازار مسکن و زمین بوده است ( Flood J. , 2012). این برنامه به­دنبال ایجاد ابزارهایی برای مدیریت بخش مسکن بود و چند هدف داشت:

 

1. 1. ارائه مفهوم کلی و چارچوب تحلیلی برای پایش عملکرد بخش مسکن؛

 

1. 1. ارائه اطلاعات تجربی جدید در رابطه با سهم بالای سیاست­گذاران بخش مسکن در اجتماع و اقتصاد؛

 

1. 1. ایجاد چارچوب­های سازمانی که برای قاعده­مندی و اجرای سیاست­های آینده مسکن در سایه تحقیقات جدید، مناسب باشند (Angel, Mayo, Stephens, & Jr, 1993; Priemus, 1992)؛

 

1. 1. ایجاد مجموعه ­ای از ابزارهای تجربی برای اندازه ­گیری عملکرد بخش مسکن با بهره گرفتن از شاخص­ های کمی، شاخص­ هایی حساس نسبت به سیاست­ها و امتحان این ابزار­ها در طیف وسیعی از کشورها (Angel, et al., 1993).

 

برنامه شاخص­ های مسکن یک مرحله از انجام استراتژی جهانی برای مسکن تا سال ۲۰۰۰ بود که توسط گردهم­آیی سازمان ملل متحد^[۹۴]در سال ۱۹۸۸ اتخاذ شد (Hardman, 1993; Priemus, 1992). استراتژی مسکن جهانی^[۹۵] با این فرض که بسیاری از مساکن، توسط بخش خصوصی تامین می­شوند شروع شد. بر اساس این استراتژی، حکومت­ها نباید تامین کننده­ های مسکن باشند اما باید نقش توانمندسازی و تسهیل کننده داشته باشند. وظیفه آن­ها اطمینان از عملکرد متعادل بازار مسکن می­باشد نه تامین مسکن. شاخص ­ها از این نظر می­توانند مفید باشند که نیمرخی از شرایط مسکن را به ما ارائه داده و ویژگی­های مهم آن را مشخص می­ کنند (Heerma, 1993). شاخص­ های مسکن در راستای آگاهی دادن به حکومت جمع­آوری شده بنابراین حکومت با بهره گرفتن از آن­ها می ­تواند به چگونگی کارکرد بخش مسکن پی­ببرند (همان). هدف از سیستم شاخص باید تامین ابزاری برای پایش تاثیر مداخلات سیاسی بر عملکردهای بخشی از جمله نتایج توسعه اقتصادی و اجتماعی باشد (Lujanen, 1993). قابل ذکر است که شاخص­ های انتخاب شده به طور خودکار واقعیت­های موجود را نشان نمی­دهند. برای مثال کیفیت بالای داده ­های در دسترس در رابطه با ساخت­و­سازهای جدید امکان اینکه رویکردها با دقت انتخاب شوند را به ما می­دهد (همان). میان شاخص­ های مسکن تفاوت وجود دارد، شاخص­ های اجرایی و آمارهای مسکن بیشتر توصیفی هستند (Heerma, 1993).
شاخص­ های اجرایی ابزاری برای ارزیابی تاثیر و موفقیت سیاست­ها و سازمان­ها در ارائه تمام جنبه­ های خدمات هستند. خود مفهوم اجرایی، در برگیرنده چند عنصر است از جمله اقتصاد(خرید و فروش منابع با هزینه کم که با کیفیت و کمیت تعیین شده همساز باشد)، کارآمدی(حجم و کیفیت یک سرویس که از کمترین منابع استفاده کرده و قادر به ارائه ویژگی خاص باشد) ، تاثیرگذاری(ارائه سرویس مناسب که قدرت­های محلی را قادر به اجرای سیاست­ها و اهداف خود بکند) ، برابری و عدالت(تضمین توزیع عادلانه و برابر منابع و محصولات برای گروه ­های مختلف) و مانیتورینگ و پایش(سنجش منظم اجرای دقیق برای رسیدن به اهداف) (Smith & Walker, 1994). شاخص­ های اجرایی مسکن در سطح جهان که توسط بانک جهانی و مرکز سکونتگاه انسانی ملل متحد تعریف شده ­اند عبارتند از: مقرون­به­صرفگی مسکن، تامین مالی مسکن، کیفیت مسکن، تولید مسکن، یارانه­های مسکن(همان).
از دیگر سو اقتصاددانان، پژوهشگران شهری و مقامات دولتی همواره در جستجوی شاخص­ های قیمت مسکن در میان متغیرهای اقتصاد کلان و اقتصاد خرد و سیاست­های عمومی بوده ­اند. در حالی‌که فاکتورهای اقتصاد خرد به عرضه و تقاضای مسکن مربوط می­ شود، فاکتورهای اقتصاد کلان شامل حمایت­های مالی، ساخت­وساز خانه­های جدید و نرخ بهره می­باشند (Lee & Yu, 2010).

۴-۶- مقایسه تجزیه به مولفه های اصلی مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و مولکولی

در تجزیه به مولفه های اصلی صفات کمی در جمعیت های آویشن بر اساس دو مولفه اول توانست جمعیت ها را به سه گروه تقسیم کند، نمودار پراکنش PCA تا حدود زیادی توانست جمعیت های آذربایجان غربی، کردستان و زنجان را تفکیک کند.
همچنین نمودار پراکنش جمعیت های آویشن کوهی در صفات فیتوشیمیایی بر اساس دو مولفه اول توانست جمعیت ها را به دو گروه تقسیم کند که جمعیت ها تا حدودی از هم تفکیک شدند که نمودار پراکنش PCA با گروهبندی های انجام شده به روش تجزیه خوشه ای کاملا مطابقت داشت.
نمودار پراکنش تجزیه به مختصات اصلی( (PCOAداده های مولکولی بر اساس دو مولفه اول توانست جمعیت های آویشن کوهی را به چهار گروه تقسیم کند که تا حدود زیادی مبین گروهبندی های انجام شده به روش تجزیه خوشه ای می باشد. در تجزیه به مولفه های اصلی بر روی داده های مولکولی در بین ۱۵ جمعیت آویشن کوهی، چهار مولفه شناسایی شد که جمعا ۱۶/۴۷ درصد از کل واریانس را توجیه می کردند. نمودار پراکنش PCOA با بهره گرفتن از داده های مولکولی توانست جمعیت های قزوین و آذربایجانغربی را تفکیک کند، و هیچ ارتباط معنی داری بین تنوع ژنتیکی و ناحیه پراکنش بدست نیامد. که این نتایج کاملا در انطباق با نتایج حاصل از صفات مورفولوژیکی می باشد. در صفات کمی و داده های فیتوشیمیایی دو یا سه مولفه اول بیشترین مقدار (۵۰-۴۰ درصد) تغییرات مربوط به داده های اولیه توجیه می کنند، ولی در مورد داده های مولکولی دو یا سه مولفه اصلی اول حداکثر (۳۰-۱۵ درصد) است، که تغییرات اولیه نشانگرها را توجیه می کنند( محمدی، ۱۳۸۵) که در این پژوهش مطابقت خوبی داشت.

فصل پنجم

 

نتیجه گیری و پیشنهادات

 

۵-۱- نتیجه گیری کلی

- با توجه به اینکه جمعیت ها در شرایط یکسان کشت شده اند تنوع فنوتیپی بسیار بالائی بین این جمعیت‌ها مشاهده شد. جمعیت آذربایجان غربی (۲) در صفات فیزیولوژیک نسبت به سایر جمعیت ها دارای برتری بود و جمعیت زنجان (۱) در اکثر صفات مورفولوژیک نسبت به سایر جمعیت ها دارای برتری بود. و در حالت گروهی جمعیت های آذربایجان غربی (۱،۲،۳ و ۴) در اکثر صفات مهم دارای برتری بودند.
- در بین ۲۰ صفت کمی ارزیابی شده، مقایسه میانگین صفات در جمعیت ها نشان داد تنوع فنوتیپی بسیار بالائی بین این جمعیت‌ها وجود دارد. بنابراین با توجه به پتانسیل های مطلوب جمعیت ها می توان در برنامه های اصلاح استفاده کرد به طوری که در اصلاح گیاهان دارویی ساختمان ظاهری گیاه و الگوهای ایده ال گیاهی یکی از هدف های مهم است. با در نظر گرفتن این نکته که تولید و ذخیره اسانس و قسمت های استفاده شده جهت استخراج اسانس اغلب سرشاخه های گلدار (عمدتا برگ و گل) هستند. طول شاخه گلدار و طول و عرض برگ نقش مهمی در بازده اسانس دارند و از نظر کشت، تولید و برداشت گیاهان دارویی ارزش بالایی دارند.

- ارزیابی صفات کیفی نشان داد که جمعیت های آذربایجان غربی هر چند که از یک محدوده جغرافیایی جمع آوری شده اند ولی از نظر ساختار ظاهری از جمله شکل برگ و برخی صفات دیگر تنوع قابل توجهی دارند و در گروه های متفاوتی قرار گرفتند. پراکنش، فاصله جغرافیایی و تفاوت های اقلیمی عوامل دخیل در الگوی توزیع و تنوع بین جمعیت ها هستند.
- از انجائیکه اسانس آویشن از جمله اسانس های معروف است و جایگاه خاصی در تجارت جهانی دارد در این تحقیق ۲۳ ترکیب شیمیایی در اسانس جمعیتها شناسایی شد که عمده آنها به ترتیب کارواکرول، تیمول، ۱و۸- سینئول، اورتوسایمن، کارواکرول متیل اتر، زد- کاریوفیلن، کامفر و لینالول بود. بالاترین درصد تیمول در اسانس متعلق به جمعیت کردستان (۱) به میزان ۴۲/۴۰ درصد بود و نیز بالاترین میزان کارواکرول اسانس به ترتیب در جمعیت کرمان (۰۸/۳۳ %) و زنجان (۳) به میزان (۴۹/۳۰ %) یافت شد. به غیر از ترکیب کارواکرول، جمعیتهای آویشن کوهی از نظر سایر ترکیبات مورد مطالعه نیز دارای تفاوت معنی داری )۰۱/۰(p≤ بودند. با این حال از بین این جمعیت ها تیپ های مختلف شیمیایی را شناسایی کرده و بتوانیم مدیریت های حفاظتی در خصوص اهلی کردن، حفاظت و ایجاد بانک ژن، تکثیر و به نژادی از تیپ های شیمیایی مهم انجام دهیم.
- نتایج عملکرد اسانس نشان داد که جمعیتهای مورد مطالعه از نظر میزان اسانس با هم تفاوت دارند و از سوی دیگر جمعیت ها از نظر ترکیبات فیتوشیمیایی تفاوت معنیداری تحت شرایط یکسان زراعی نشان دادند که این مسئله میتواند ناشی از عوامل ژنتیکی باشد و از آن می توان در برنامههای اصلاحی استفاده نمود.
- نتایج نشان داد که جمعیت هایی آذربایجان غربی(۱ و۴) و تهران بیشترین میزان عملکرد اسانس و همچنین در اکثر صفات مورفولوژیکی بالاترین میانگین را داشتند. بنابراین، شاخصه های زراعی در گیاهان دارویی بر عملکرد اسانس تاثیر فراوانی دارد. بنابراین کاشت جمعیت های مختلف در شرایط محیطی یکسان، اثرات محیطی را در بروز صفات رویشی کاهش داده و تنوع حاصل از اختلافات ژنتیکی جمعیت ها را بهتر نمایان می کند. این تبیین تنوع، مسیر را برای معرفی اکوتیپ های مطلوب و مناسب از نظر صفات مورد نظر رویشی هموار خواهد.
- داده های مولکولی جمعیت های قزوین، کردستان و آذربایجان غربی را از هم تفکیک کرد. تجزیه به مختصات اصلی((PCOA بر اساس داده های مولکولی توانست جمعیت های آویشن کوهی را به چهار گروه تقسیم کند که تا حدود زیادی مبین گروهبندی های انجام شده به روش تجزیه خوشه ای می باشد که سودمندی بالای نشانگرهای ISSR را برای تفکیک و روابط ژنتیکی جمعیت های آویشن کوهی و سایر گیاهان دارویی را بیان می کند.
- داده های مولکولی و داده های فیتوشیمیایی در بین ۱۵ جمعیت آویشن کوهی، توانست جمعیت های آذربایجان غربی، کردستان و قزوین را از هم تفکیک کند، که این نتایج کاملا در انطباق با یکدیگر می باشند. بنابراین، تلفیق اطلاعات مولکولی و فیتوشیمیایی برای تشخیص جمعیت ها، روش مطلوب در مورد گیاهان دارویی می باشد.
- استفاده همزمان از این سه گروه نشانگرها جهت دست یابی به بهترین گروهبندی، مفید به نظر می رسد، بهر حال در جائیکه نشانگرهای مورفولوژیکی نتوانستند جمعیت ها را بر اساس اختلافات ژنتیکی کم جدا نمایند. نشانگرهای مولکولی و فیتوشیمیایی به عنوان ابزار مکمل می تواند در جمعیت هایی که اختلاف ژنتیکی خیلی کم است از جمله ارقام موتانت، اختلاف بین آن ها را نشان دهد.
- تنوع ژنتیکی بسیار بالایی بین جمعیت آویشن کوهی مشاهده شد که این تنوع را به افزایش هتروزیگوسیتی، تنوع ژنتیکی و تنوع بیوشیمیائی که سبب موفقیت گیاه آویشن و افزایش قدرت باروری در رویشگاه‌های طبیعی دانست.
- همانطور که نتایج رگرسیون نشان داد آلل های IS2-02 و IS7-03 با صفت وزن تر بوته به ترتیب (۸۱/۰=r) و (۶۱/۰=r) بیشترین تغییرات را تبیین کردند. از آنجا که این صفت با صفات متعدد از جمله وزن خشک بوته و وزن هزاردانه همبستگی بالایی دارد، بنابراین این آلل ها می توانند به عنوان نشانگر آگاهی بخش برای این صفات نیز به شمار آیند.
- در تجزیه رگرسیون بیشترین همبستگی بین آلل ۸۲۶-۱۰ و ۸۲۷-۰۱ با صفات کامفن به میزان و کایوفیلن اکساید بدست آمد ترکیب کامفن با ترکیبات اژنول، آلفاترپینن و کاریوفیلن اکساید و ترکیب کاریوفیلن اکساید با ترکیب ترپینن-۴-ال همبستگی بالایی دارند، بنابراین این آلل ها می توانند به عنوان نشانگر آگاهی بخش برای این صفات نیز به شمار آیند.
- در میان آلل های مربوط به آغازگرهای ۹۰۳ و IS8، آلل های آگاهی بخش متعددی مشاهده شد که با صفات زیادی همبستگی داشتند بنابراین می توان نتیجه گرفت که این دو آغازگر ISSR در بررسی صفات مورفولوزیکی و فیتوشیمیایی و نمایش تغییرات آنها بسیار موثر و مفید است.

۵-۲- پیشنهادات

از بررسی تنوع ژنتیکی، بیوشیمیایی و مورفولوژیکی ژرم پلاسم آویشن کوهی در ایران و به منظور بهره وری حداکثری و استفاده از پتانسیل این گیاه دارویی ارزشمند در تولید ترکیبات دارویی، ادویه ای و نوشابه ای می توان پیشنهاد کرد که:
- برنامه های اصلاحی از جمله اهلی سازی به منظور دست یابی به ارقام همگن با ویژگی های مناسب کشاورزی از قبیل عملکرد مطلوب، فرم های مطلوب رشد، مقاومت به تنش های زنده و غیر زنده و… با اهداف اقتصادی برای کشاورزی و صنعت به کار گرفته شود.
- این جمعیت ها با توجه به اینکه در شرایط یکسان کشت شده اند و طبق نتایج حاصل، از تنوع ژنتیکی زیادی برخوردار هستند، بنابراین جمع آوری سایر جمعیت های وحشی و مکان یابی ژن های ارزشمند و مطالعات سیتوژنتیکی و مولکولی بیشتر برای بدست آوردن ژرم پلاسم جدید حائز اهمیت است.
- بر اساس نتایج بدست آمده می توان از جمعیت هایی که بیشترین فاصله ژنتیکی را دارند با توجه به قابلیت دورگ گیری، تولید هیبرید های بارور و اسکرین کردن نتایج حاصل بتوان به کلن های ارزشمند دست پیدا کرد، و استفاده از جمعیت های مطلوب در تلاقی برگشتی و انتخاب متوالی برای انتخاب صفات مطلوب صورت گیرد.
- بررسی همزمان تنوع ژنتیکی از طریق نشانگرهای مولکولی، بیوشیمیایی، مورفولوژیکی و سیتولوژیکی می تواند اطلاعات وسیعی از روند تکاملی گونه ها و منشاء آنها در اختیار ما بگذارد. در نتیجه ایجاد بانک اطلاعات از تمام گونه های زراعی، وحشی و کشف روابط ژنتیکی آنها ممکن است به بهنژادگران گیاهان دارویی و آن هایی که در این زمینه سرمایه گذاری خواهند کرد، کمک نماید.
- برای مطالعات وسیع تر در زمینه تنوع ژنتیکی و کشف روابط تکاملی بین جمعیت ها می توان از نشانگرهای دیگر از جمله SSR، AFLP و غیره استفاده نمود.
- با توجه به همبستگی بالای نشانگرهای ۹۰۳ و IS8 با بسیاری از صفات مطالعه شده در این تحقیق و مناسب بودن آن در بیان تغییرات فنوتیپی و فیتو شیمیایی در آویشن کوهی، پیشنهاد می شود در مطالعات بعدی انواع آویشن ها استفاده شود.
- با توجه به اینکه نقش شیمیایی ژن ها روی کروموزم ها قرار دارند، مطالعات سیتوژنتیکی عمیق به منظور بررسی روابط کروموزمی جمعیت ها و ایجاد هیبریدهای مطلوب و استفاده از قدرت هتروزیس در ایجاد ارقام با صفتی مطلوب (میزان و نوع ترکیبات شیمیایی) می تواند اهمیت زیادی داشته باشد.
- جنسهای مختلف خانواده نعناع منبع غنی از ترکیبات فنولی ارزشمندی همچون رزمارینیک اسید میباشند، پیشنهاد میشود جمعیتهای مختلف این گونه از نظر میزان و تنوع ترکیبات فنولی مورد بررسی قرار گیرند. تا جمعیت های با پتانسیل بالا، جهت کارهای اصلاحی، زراعی و صنعت معرفی گردند.
-مطالعات از طریق انتخاب تیپ شیمیایی به کمک نشانگر همراه^[۲۰۴] در ردیابی ژن های وارد شده از گونه های وحشی به گونه های اهلی از طریق تلاقی طی برنامه اصلاحی تلاقی برگشتی از کاربردهای مهم دیگر چنین نشانگرهایی می باشد. برخلاف سایر نشانگرها، نشانگرهای مولکولی مستقل از تاثیرات محیطی و اپی ژنتیکی هستند و می توانند در مراحل اولیه رشد گیاه مورد بررسی قرار گیرند.

منابع و مآخذ

 

فهرست منابع فارسی

- ابراهیمی ضابط، ش.، عزیزی، ع. و حسنی، ع. ۱۳۹۲٫ بررسی اثر ارتفاع رویشگاه بر میزان اسانس و کیفیت آن در گیاه آویشن الوندی ( Thymus elwendicus). هشتمین گنگره علوم باغبانی ایران- دانشگاه بوعلی سینا.
- اله جعفری، ع.، محسن، ع. و مرتضی، ع. ۱۳۸۳٫ برررسی ویژگی های جامعه شناسی و اکولوژیکی آویشن از استان کهکیلویه و بویر احمد. دومین همایش گیاهان داروئی. تهران. دانشگاه شاهد. ص ۱۳٫
- امید بیگی، ر. ۱۳۷۴٫ رهیافت های تولید وفرآوری گیاهان دارویی. چاپ اول. انتشارات فکر روز. ۲۸۳ صفحه.
- امیدبیگی، ر. ۱۳۸۸٫ تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد اول، شرکت به نشر، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد. ۳۴۷ ص.
- احمد زاده، ع.، ۱۳۸۶٫ بررسی تنوع ژنتیکی ارقام گلرنگ بهاره با بهره گرفتن از صفات مورفولوژیک و نشانگرهای مولکولی RAPD. رساله دکتری ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
- اهدایی، ب.، ۱۳۷۳٫ اصلاح نباتات. نشر مشهد.
- ایمانی، ع.ا.، ضعیفی زاده، م. و اکبر زاده، ا. ۱۳۸۳٫ بررسی پراکنش برخی گونه های آروماتیک آویشن (Thymus) در استان اردبیل. دومین همایش گیاهان داروئی. تهران دانشگاه شاهد. صفحه ۴٫
- بابالار، م.، خوش سخن، ف.، فتاحی مقدم، م.ر. و پورمیدانی، ع. ۱۳۹۲٫ ارزیابی تنوع مورفولوژیکی و بازده اسانس در برخی جمعیت های (Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen) آویشن کوهی. مجله علوم باغبانی ایران. ۴۴(۲۲): ۱۱۹-۱۲۸٫
- باقری، ع.، مشتاقی، ن. و شریفی، ا. ۱۳۸۶٫ بیوتکنولوژی گیاهی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ۲۱۴ صفحه.
- بقالیان، ک. و ح. نقدی بادی. ۱۳۷۹٫ گیاهان اسانس دار. نشر اندرز. ۲۴۸ صفحه.
- بندگی، ا. ۱۳۸۸٫ اثر برخی از عوامل اقلیمی بر متابولیت های ثانویه گیاه دارویی آویشن برگ پهن شیرازی خودرو (Zataria multiflora L.) در استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. ص ۱۴۲٫

- باورهای کنترلی^[۸۳]، به ادارکات فرد درباره دارا بودن مهارت‌ها، منابع و فرصت‌های لازم برای انجام موفق فعالیت اطلاق می‌شود. ارزیابی‌ها عموما به تسهیلات موجود اشاره دارد و اهمیت هر مهارت، منبع یا فرصتی را برای موفق بودن عمل، نشان می‌دهد. در واقع باورهای کنترلی به ارزیابی فرد از احتمال وجود عوامل خارج از کنترلش اشاره دارد که از انجام موفق رفتار و دستیابی به نتیجه معین جلوگیری می‌کند.

- ادارک از کنترل رفتاری^[۸۴]، به ادراکات فرد از وجود یا کمبود منابع و فرصت‌های لازم برای انجام رفتار اشاره دارد. ادارک از کنترل رفتاری بصورت ادارک از محدودیت‌های داخلی و خارجی در انجام رفتار، مفهومی شده است و روی تمایل رفتاری و همین‌طور رفتار واقعی تاثیر دارد.در واقع مجموع نگرش‌ها، هنجارهای ذهنی و ادراک از کنترل رفتاری میزان تمایل فرد به انجام یک رفتار را تعیین می‌کند (۶۶-۶۵pp ،۱۹۹۹، Liao et.al).
۲-۱۴- مدل پذیرش تکنولوژی (TAM)^[85]
مدل پذیرش تکنولوژی توسط فرد دیویس^[۸۶] (۱۹۸۹) برای پیش‌بینی پذیرش و استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعاتی (نرم‌افزارها و سیستم‌های اطلاعاتی) درون سازمان‌ها مطرح شد و یکی از پرکاربردترین مدل‌های مطالعه شده در پذیرش سیستم‌های اطلاعاتی می‌باشد. این مدل در طیف وسیعی از زمینه‌های پژوهشی، روی کاربردهای تکنولوژی‌های مختلف اطلاعاتی در طول زمان تایید اعتبار شده است و اخیرا برای پیش‌بینی پذیرش بانکداری اینترنتی هم استفاده گردیده است. مدل، دلیل اینکه چرا کاربران، بخش‌های خاصی از فناوری اطلاعاتی را می‌پذیرند یا رد می‌کنند، نشان می‌دهد. مدل پذیرش تکنولوژی، توسعه تئوری عمل منطقی است و براساس آن فرض می‌کند که دو باور فردی در مورد سهولت استفاده و سودمندی سیستم‌های کامپیوتری روی نگرش فرد تاثیر می‌گذارد و‌آن نیز منجر به تمایل رفتاری و سپس ایجاد رفتار واقعی در استفاده از سیستم می‌گردد. (۳۵۴p ،۲۰۰۸، Celik). مدل پذیرش تکنولوژی در شکل (۲-۵) نشان داده شده است.
شکل ۲-۴- اجزاء و روابط مدل‌پذیرش تکنولوژی دیویس
شکل ۲-۴- مدل پذیرش تکنولوژی (منبع: Davis ،۱۹۸۹)
عناصر اصلی این مدل به شرح زیر می‌باشند: (۱۸p ،۲۰۰۶، Vainio).
- سودمندی درک شده^[۸۷]، به عنوان میزانی که افرد اعتقاد دارند، استفاده از یک سیستم خاص، عملکرد شغلی‌اش را ارتقاء خواهد داد، تعریف شده است. بر مبنای مطالعات گذشته سیستم‌های مفیدتر، به احتمال بیشتر، مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
- سهولت استفاده درک شده^[۸۸]، به عنوان میزانی که فرد معتقد است استفاده از یک سیستم خاص برحسب تلاش جسمی یا ذهنی یا همین‌طور یادگیری، مستلزم تلاش زیادی نیست، تعریف شده است. سیستم‌‌هایی که یادگیری و استفاده از آنها دشوارتر است، احتمال کمتری دارد که به طور گسترده‌ای استفاده شوند.
- نگرش^[۸۹]، احساس مثبت یا منفی فرد در مورد انجام رفتار می‌باشد.
- تمایل رفتاری^[۹۰]، به میزان احتمال بکارگیری سیستم توسط فرد اشاره دارد.
- رفتار^[۹۱]، استفاده از سیستم به صورت کامل و مداوم را در نظر دارد.
در این مدل این گونه فرض می‌شود که ادارک از سودمندی و ادراک از سهولت کاربردی بیشتر، واکنش افراد نسبت به نوآوری را بهتر می‌کند و تمایلشان به پذیرش آن بیشتر می‌شود. در مدل پذیرش تکنولوژی سودمندی عامل اصلی است که اثر مستقیمی روی تمایل رفتاری می‌گذارد و سهم عمده‌ای در تعیین نگرش دارد و در واقع واسطه تاثیر سهولت استفاده روی تمایل رفتاری است. سهولت استفاده، عامل ثانویه‌ای است که اثر مستقیمی تنها روی نگرش نسبت به استفاده دارد (۹۷p ،۲۰۰۱، Hong).
از آنجایی که شواهد و مطالعات موجود نشان می‌دهند که رابطه بین نگرش فرد و تمایل رفتاری مطرح شده در مدل پذیرش تکنولوژی مساله‌‌‌ای غامض و گیج کننده است، این مدل توسط دیویس و ونکتش^[۹۲] با حذف سازه ‌نگرش در سال ۱۹۹۶ مورد اصلاح قرار گرفت (۱۸p ،۲۰۰۶، Vainio).
شکل ۲-۵- اجزا و روابط مدل اصلاح شده پذیرش تکنولوژی(منبع: Vainio،۲۰۰۶)
یکی از مزیت‌های مهم مدل پذیرش تکنولوژی این است که این مدل چارچوبی را جهت بررسی تاثیرمتغیرهای خارجی بر استفاده از تکنولوژی مورد نظر ارائه می‌کند(۹۷p ،۲۰۰۱، Hong). در واقع بسیاری از محققان، متغیرهای اضافی را برای پذیرش تکنولوژی پیشنهاد کرده‌اند و اعتقاد دارند که این متغیرهای خارجی ممکن است به عنوان راهی برای بهبود توانایی پیش‌گویی مدل عمل کنند(۲p ،۲۰۰۸، Abdullah et.al). پیشنهاد شده است که سازه‌های رفتاری و متغیرهای خارجی دیگری که منعکس کننده محیط وظیفه‌ای کاربر است در مدل پذیرش تکنولوژی ادغام شود(۴۳۰p ،۲۰۰۴، McFarland et.al).
مدل پذیرش تکنولوژی به مدیران ارشد مسئول ارائه و توسعه محصولات آنلاین بانکداری و توسعه‌دهندگان سیستم‌های اطلاعاتی برای پیشگویی قصد رفتاری کاربران کمک می‌کند. این دانش یا حداقل بینش اضافی، به آنها اجازه می‌دهد که روش‌هایی را توسعه دهند که استفاده از سیستم را آسان و آسان‌تر سازد و متخصصان بانکداری و فناوری را قادر می‌کند تا روش‌های جدیدی برای برآوردن نیازها و انتظارات مشتریان بانکداری اینترنتی بکار ببرند.
۲-۱۵- تئوری ویژگی‌های درک شده نوآوری (PCI)^[93]
تئوری ویژگی‌های درک شده نوآوری که در حقیقت مدل توسعه داده شده تئوری انتشار نوآوری است، توسط مور ^[۹۴] و بنباست^[۹۵] (۱۹۹۱) ارائه شد. برخی از تحقیقات انجام شده در زمینه‌های مختلف با بهره گرفتن از تئوری انتشار نوآوری راجرز، به نتایج متناقضی دست یافتند. مور و همکارش علت احتمالی این ناسازگاری نتایج را، تمرکز تئوری انتشار نوآوری روی ویژگی‌های اولیه نوآوری به جای تمرکز روی ویژگی‌های درک شده نوآوری می‌دانند. ویژگی‌ اولیه نوآوری به خود نوآوری وابسته، و مستقل از ادارک پذیرندگان بالقوه می‌باشند. چون پذیرندگان بالقوه مختلف، ادراکات متفاوتی از ویژگی‌‌های اولیه نوآوری دارند، مطالعه ویژگی‌های درک شده نوآوری (ویژگی‌های ثانویه) نتایج صحیح‌تری را بوجود می‌آورد.
در این راستا مور و بنباست سه ویژگی تئوری اصلی انتشار نوآوری یعنی مزیت نسبی، سازگاری و قابل امتحان بودن را در تئوری ویژگی‌های درک شده نوآوری در نظر گرفتند و با هدف توسعه ابزاری برای سنجش اولیه و انتشار احتمالی نوآوری فناوری اطلاعاتی دوسازه جدید تصویر و اختیار را به مدل افزودند. تصویر که در تئوری انتشار نوآوری جزء ابعاد مزیت نسبی در نظر گرفته می‌شد، به علت اهمیت تاثیرش در پذیرش نوآوری بصورت ساز‌ه‌ای جدا در نظر گرفته شد. و در نهایت سازه مشاهده‌پذیری تئوری انتشار نوآوری را به دو مولفه قابل رویت بودن و نتایج قابل شرح تجزیه کردند (۱۱۵p ،۲۰۰۸، Ong et.al). مور و بنباست روابط متقابل بین محرک‌های فوق و پذیرش تکنولوژی را در یک چارچوب جامع و یکپارچه که شامل هشت پارامتر است ادغام کرده‌اند که عبارتند از : (۲۸۶p ،۲۰۰۸، Gounaris et.al).

 

• • مزیت نسبی^[۹۶]: میزان و حدی که نوآوری بهتر از دیگر گزینه‌ها درک می‌شود و فرد معتقد است موجب بهبود عملکرد وی می‌گردد.

 

• • سهولت کاربرد^[۹۷] (پیچیدگی): میزان و درجه‌ای که شخص معتقد است یادگیری نحوه استفاده و کار کردن با نوآوری نیازمند تلاش اندکی است.

 

• • سازگاری^[۹۸]: میزان و حدی که شخص معتقد است، نوآوری با ارزش‌های موجود، تجربیات گذشته و نیازهایش سازگار است.

 

• • قابل امتحان بودن^[۹۹]: میزان و حدی که نوآوری قبل از پذیرش واقعی می‌تواند آزمایش شود.

 

• • نتایج قابل شرح^[۱۰۰]: میزانی که کاربران بالقوه معتقدند، توضیح نتایج استفاده از نوآوری برای دیگران آسان می باشد.

 

• • قابل رویت بودن^[۱۰۱]: حدی که کسی می‌تواند آنهایی را که از قبل نوآوری را پذیرفته یا استفاده می‌کنند، بشناسد.

 

• • تصویر^[۱۰۲]: میزانی که کاربران بالقوه معتقدند، استفاده از نوآوری تکنولوژی محور، موجب ارتقاء وجهه و اعتبارشان در جامعه می‌گردد.

 

• • اختیار^[۱۰۳]: میزانی که کابران بالقوه معتقدند پذیرش نوآوری تکنولوژی محور اختیاری/ اجباری است.

 

تمامی این متغیرها با قصد پذیرش رابطه مثبتی دارند. باید دانست که مور و بنباست با ارائه تئوری ویژگی‌های درک شده نوآوری دو کمک نظری عمده نمودند. اول اینکه، از طریق در نظر گرفتن ویژگی‌های سودمندی مدل پذیرش تکنولوژی، قابلیت تئوری انتشار نوآوری را برای توضیح نوآوری‌های تکنولوژیکی محور افزایش دادند و دوم، با در نظر گرفتن جنبه‌‌های اجتماعی و روانی پذیرش تکنولوژی، مدل پذیرش تکنولوژی را به یک چارچوب نظری معنادار توسعه داده‌اند. بنابراین تئوری ویژگی‌های درک شده نوآوری یک چارچوب نظری جامع و مطلوب برای توصیف بهتر پدیده‌های پیچیده‌تر پذیرش نوآوری مثل بانکداری اینترنتی می‌باشد (۲۸۶p ،۲۰۰۸، Gounaris et.al).
۲-۱۶- تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده (DTPB)^[104]
در زمینه تکنولوژی اطلاعاتی، تیلور^[۱۰۵] و تد ^[۱۰۶] (۱۹۹۵) مدلی را تحت عنوان تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده مطرح می‌کنند که مفاهیمی را از دو خط تحقیقی مجزا، یعنی تئوری انتشار نوآوری و تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده مطرح می‌کند. این تئوری به شکل کامل‌تری ابعاد نگرش، هنجارهای ذهنی و ادارک از کنترل رفتاری را توسط تجزیه آنها به باورهای خاص توضیح می‌دهد. تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده بیان می‌کند که ترکیب تمایل رفتاری و ادراک از کنترل رفتاری، رفتار را تعیین می‌کنند. این تئوری مانند تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده ادعا می‌کند که تمایل رفتار را تعیین می‌کند و نگرش، هنجارهای ذهنی و ادراک از کنترل رفتاری به سازه‌های سطح پائین‌تری تجزیه شده و به ما کمک می‌کنند تا درک بهتری از روابط متغیرهای پیش بینی کننده وجود داشته باشد و به شکل دقیق تری عواملی که روی پذیرش و استفاده از تکنولوژی‌های جدید اثر می‌گذارند آزمون شوند(۲p ،۲۰۰۸، Harsthorne et.al).
تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده در شکل (۲-۶) نشان داده شده است.
شکل ۲-۶- اجزای تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده
ویژگی‌های نگرشی به سه فاز اقتباس شده از ادبیات ویژگی‌های درک شده نوآوری تجزیه شده است که عبارتند از: (۷۶p ،۲۰۰۶، Harsthorne et.al).
- ادراک از سومندی^[۱۰۷]: به‌میزانی که پذیرش نوآوری بهتر از استفاده از جایگزینهایش درک می‌شود اشاره دارد.
- سهولت استفاده^[۱۰۸]: به میزانی که نوآوری در فهم و یادگیری و عمل، دشوار درک می‌شود اشاره دارد.
- سازگاری^[۱۰۹]: به حدی که شخص معتقد است نوآوری با ارزش‌های موجود، انتظارات و نیازها مطابقت دارد اشاره دارد.
هنجارهای ذهنی با توافق و عدم توافق گروه‌های مرجع اصلی در یک محیط سازمانی (همکاران، مافوق‌ها و زیردستان) مرتبط است. باورهای کنترلی نیز به دو گروه تجزیه شده است که عبارتند از: (۷۶p ،۲۰۰۶، Harsthorne et.al).
- خود اثربخشی^[۱۱۰]: با ادراک از توانایی در استفاده از تکنولوژی جدید مرتبط است.
- شرایط تسهیلی^[۱۱۱]: به در دسترس بودن منابع فیزیکی (پول و زمان) و منابع تکنولوژیکی اشاره دارد.
تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده چند مزیت نسبت به سایر مدل‌ها دارد. اول اینکه فهم روابط بین رابطه‌ها، نگرش‌ها و تمایلات را آسان‌تر و شفاف‌تر می‌کند. دیگر اینکه از آنجایی که تجزیه، مجموعه استوار و ثابتی از باورها را ایجاد می‌کند، می‌توانند در انواع زمینه‌ها به کار روند. سوم اینکه با تمرکز روی باورهای خاص و نشان‌دادن عواملی که ممکن است روی تمایل یا استفاده تاثیر بگذارد در شرایط مدیریتی مناسب است؛ و در نهایت اینکه تئوری تجزیه شده رفتار برنامه شده در مقایسه با مدل پذیرش تکنولوژی، با وجود اشتراکات بسیار، مدل بهتری برای درک استفاده از فناوری اطلاعات است؛ چون تئوری تجزیه شده رفتار برنامه‌ریزی شده عوامل مختلفی را در نظر می‌گیرد که نشان داده شده است تعیین کننده‌های مهم رفتار می‌باشند (۴۸۶p ،۲۰۰۳، Teo et.al).
-۱۷- مدل تکامل یافته پذیرش تکنولوژی (TAM2)
در جهت رفع محدودیت‌های قبلی مدل پذیرش تکنولوژی، دیویس و ونکتش (۲۰۰۰) مدل پذیرش تکنولوژی ثانویه را مطرح نمودند که نسخه جدیدی از مدل اصلی پذیرش تکنولوژی می‌باشد. مدل پذیرش تکنولوژی ثانویه سازه‌های تئوریک در بردارنده فرایندهای تاثیر اجتماعی (هنجار ذهنی، اختیار و تصویر) و فرایندهای شناختی (ارتباط شغلی، کیفیت خروجی، نتایج قابل شرح و ادراک از سهولت استفاده) می‌باشد.

فیلتر۱

شرکتهای که قبل از سال۱۳۸۷در بورس اوراق بهادار حضور نداشته اند

۹۳

 

فیلتر۲

شرکتهای که توقف معامله سهام آنها بیش از ۲ ماه بوده است

۱۰۷

 

فیلتر۳

شرکتهای که سال مالی آنها منتهی به ۲۹ اسفند نمی باشند

۶۹

 

فیلتر ۴

شرکتهای که جزء سرمایه گذاری لیزینگ و واسطه گری مالی بوده اند

۸۶

 

فیلتر ۵

شرکتهای که دسترسی به اطلاعات مالی آنها موجود نیست

۱۳۸

 

نمونه انتخابی

شرکتهای که دارای شرایط انتخاب بوده اند

۶۷

 

 

۳-۵- روش گردآوری داده‌ها:
مرحلۀ گردآوری داده‌ها، آغاز فرآیندی است که طی آن پژوهشگر یافته ‌های میدانی و کتابخانه‌ای را گرد آوری می‌کند و سپس به خلاصه سازی یافته‌ها از طریق طبقه‌بندی و سپس تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت نتیجه گیری می‌کند و پاسخ مسأله پژوهش را به اتکای آنها می‌یابد (حافظ نیا، ۱۳۸۵). در این پژوهش برای جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات، از روش کتابخانه‌ای استفاده می‌شود. در بخش کتابخانه‌ای، مبانی نظری و مفاهیم اساسی پژوهش و موضوع تحقیق ازمنابع و مجلات تخصصی لاتین و فارسی موجود در کتابخانه ها و پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی گردآوری و استفاده شده است و داده ها و متغیرهای مورد نیاز پژوهش از طریق بانک های اطلاعاتی مانند نرم افزارهای اطلاعات بورس اوراق بهادار(ره آورد نوین ،تدبیرپرداز) و مراجعه به صورت‌‌های مالی حسابرسی شده شرکت های مورد بررسی، انجام می‌شود.

۳-۶- ابزار گرد آوری داده ها
در این تحقیق جهت محاسبه و آماده سازی متغیرها از نرم افزارExcel استفاده شده است. برای تخمین مدل های اقتصاد سنجی از نرم افزار Eviews استفاده شده است، دلیل انتخاب این نرم افزار آن است که آزمون های مربوط به فرضیه ها را به سادگی امکان پذیر می‏سازد. همچنین امکان آزمون های مربوط به مدل های برآورده شده را فراهم می‏آورد و متغیرهای مستقل عبارت بودند از ریسک اقتصادی و ریسک بازار ؛ متغیر وابسته نیز نسبت بدهی می باشد. سپس تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته در قالب فرضیه های بیان شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSSو با روش رگرسیونی تک متغیره بررسی می‌شود.
۳-۷- روش تجزیه و تحلیل داده ها
این مرحله در پژوهش اهمیت زیادی دارد زیرا نشاندهندۀ تلاش‌ها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله، پژوهش‌گر اطلاعات و داده‌ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار می‌دهد. در مرحله تجزیه و تحلیل، آنچه مهم است این است که پژوهش‌گر باید اطلاعات و داده‌ها را در مسیر هدف پژوهش، پاسخ‌گویی به سوالات پژوهش و نیز ارزیابی فرضیه‌های پژوهش خود، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد (حافظ نیا، ۱۳۸۵).
اگر پژوهشگر بخواهد متغیر وابسته را با استفاده ار یک یا چند متغیر مستقل پیش بینی کند، برای این منظور از یک مدل خطی(Linear Model) استفاده می‏کند. این مدل به صورت معادله زیر نشان داده می‏شود:

در این معادله عرض از مبدا،  ضریب رگرسیون و خطای پیش بینی نامیده می‏شود.e
محاسبه مقادیر  و b برای هر مجموعه از داده ها چنان انجام می‏شود که  حداقل شود. بنابراین، پس از یافتن مقادیر  و b مدل خطی به صورت معادله رگرسیون زیر در می‏آید:

در این معادله  مقدار پیش بینی شده  است.
در معادله فوق با قرار دادن مقدار متغیرهای مستقل می‏توان مقدار متغیر وابسته را پیش بینی کرد.
۳-۸- آزمون نرمال بودن داده ­ها:
با توجه به این که داده ­های این پژوهش با بهره گرفتن از نرم­افزار SPSS تجزیه و تحلیل خواهند شد، برای بررسی نرمال بودن داده ­های آماری از آزمون آزمون نکویی برازش یا کلموگروف- اسمیرنوف استفاده خواهد شد.این آزمون توسط ریاضیدان روس به نام «کلموگروف» در سال ۱۹۳۳ پیشنهاد شده است و به عنوان یک آزمون تطابق توزیع برای داده ­های کمی می­باشد. برای سنجش نیکویی­برازش، آزمون کلموگروف - اسمیرنوف در نمونه­های کوچک بهتر از آزمون کی دو است،فرض صفر در آزمون یک نمونه ­ای کلموگروف- اسمیرنوف این است که بین فراوانی های مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار تفاوتی وجود ندارد، به عبارت دیگر توزیع جامعه نرمال است .فرض مخالف هم در این آزمون این است توزیع جامعه نرمال نیست.
جامعه توزیع نرمال است:H₀

ب. ارزشهای رابطه ای :
بیشتر جملات متن خبری هستند واطلاعاتی را درقالب تمثیل در اختیار خواننده قرار می دهند به بیانی دیگر نویسنده خواسته از جایگاه دهنده اطلاعات به مخاطب، درجایگاه دریافت کننده اطلاعات در قالب جملات خبری اطلاعاتی را عرضه کند.ودر انجام اینکاراز اقتدار استفاده می کند .یعنی نویسنده از جایگاه اقتدار مخاطب را به عنوان بازیگری رام ومطیع در نظر می گیرد.
نوع دیگر اعمال اقتدار استفاده از جملات امری است که درخلال این متن دیده می شود:«کلمات را کنار زنید ودرزیرآن ، روحی را که در این تلقی وتعبیر پنهان است تماشا کنید!وآن تیرهای نورانی که گاه گاه، برجان سیاه شب فرو می رود..».همچنین در متن نویسنده از افعال بایستن وتوانستن استفاده می کند که باز نشان دهنده ادعای اقتدار است واینگونه نویسنده خواسته با تاکید ،ایدئولوژی خود را به خواننده بقبولاند:«شکوه وتقوا وشگفتی وزیبای شورانگیزطلوع خورشید رابایدازدوردید.اگرنزدیکش رویم ازدستش داده ایم !لطافت زیبای گل درزیر انگشت های تشریح می پژمرد!آه که عقل این ها رانمی فهمد»!
پ. ارزشهای بیانی :
علائق ایدئولوژیک درادعاهای مربوط به صحت یا ادعاهای مبنی بردانش نهفته است،که بوسیله صورتهای وجهی نشان داده می شوند.درتمام متن از افعال حال کامل وحال ساده استفاده شده است. گویی نویسنده می خواهد پندارهای ذهنی خود را به عنوان حقیقت ناب به خواننده بقبولاند. عمومیت این صورت های وجهی مطلق از وجود دیدگاهی شفاف نسبت به جهان حکایت می کند گویی نویسنده می خواهد معنای مورد نظر خود را به ناظران منتقل کند بدون اینکه نیازی به تفسیر وبازنمایی باشد:( می کشند، می ایستند،می مانند،می شوند،می رویند،نمی افشانند،نمی توانند،می خشکد،می سوزد،می افکنند،می لرزد،کرده است،می روید،می کند،می بالد،می کشد،می نشیند،می افتد،می گوید،می خواند،کرده است…).
تفسیروتبیین: فرکلاف در مرحله تفسیر به دنبال بیان این مطلب است که مفسرین چگونه بافت موقعیتی را تفسیر می کنند وچگونه این تفسیر نوع گفتمان را مشخص می کند(فرکلاف،۱۳۷۹ ،۲۲۲ )ودراین راستا درصدد پاسخ گویی به چهار سوال اصلی است که عبارتند از:ماجرا چیست؟ نویسنده در رخداد ارتباطی مذکور با جان بخشیدن به کویرونسبت دادن اصول وارزشهای ایده آل خود به آن درپی القای معنای خاص برخی از مفاهیم ازجمله آزادی به خواننده است .چه کسانی درگیر ماجراهستند؟درورای متن مذکور دو بافت موقعیتی وجود دارد که دو مشارکت کننده عمده دارد در یک طرف نویسنده ازگفتمان اسلام سیاسی ودرطرف دیگرگفتمان غرب در مقام مخاطب ومتهم قرار دارد.روابط میان آنها چیست؟ دراین مرحله،روابط ومناسبات قدرت وفاصله اجتماعی ودیگرمواردی که درموقعیت مورد نظر تعیین وتثبیت شده اند ،مطرح می شوند.برای مثال گفتمان غرب به عنوان پارادایم مسلط در سده کنونی باید از قدرت به زیرکشیده شود وگفتمان خود به جای آن قرارگیرد.نقش زبان چیست؟ فرکلاف معتقد است از زبان به صورت ابزاری درجهت تحقق بخشی یک هدف گفتمانی استفاده می شود.دراین متن از زبان برای به تصویرکشیدن مفاهیمی چون آزادی به شیوه ای خاص سود جسته می شود.

بادر نظر گرفتن این امر که در هرگفتمان دالهاو وقته های خاصی باآزادی همراه می شود.در جهان بینی حاکم بر متن درس نیزآزادی معنای خاصی می یابدونویسنده متن سعی دارد این جهان بینی را به عنوان حقیقت مسلم به خوانندگان خود بقبولاند.این گفتمان برای شناساندن خود از یک ضد یا غیراستفاده می کند.غیر او به صورت پنهان در ورای متن قرار دارد که متن برای شناساندن بهتر خوداز آن استفاده می کند. این غیر همان گفتمان غرب است که گفتمان حاکم بر متن درس با به چالش کشیدن،ساختار شکنی وحاشیه رانی دالهای اصلی آن از یک طرف وبا برجسته سازی دالهای مهم خوداز طرف دیگرسعی در اقناع دانش آموزان برای پذیرش اصول وارزشهای خود دارد.دالها یی که در این گفتمان باآزادی همراه است ودر این درس به آنها تاکید شده (برجسته می شوند)عبارتند از:
جدول ۴-۱-۸:دال های گفتمان ِخود ِدرس :کویر

 

دالهای گفتمان خود	عبارات تاییدی
رضایت خداوند	صفای اهورایی آن همه زیبایی که درونم راپرازخدامی کرد
تاکید بر زندگی جاویدان	سرزمین آزادی ،نزهتگه ارواح پاک،فرشتگان معصوم
تاکید برارزش های جمعی	شکوه تقوا ،درختان بی باک وصبور
تاکید بر مجاهدت،شهادت طلبی ورهایی از استبداد	به جرم گستاخی دربرابرکویر،از ریشه شان برمی کنند ودر تنورشان می افکنندو…این سرنوشت مقدر آنهاست.

ازطرف دیگر دالهایی که درگفتمان غیر با آزادی مفصل بندی می شود با عبارتبندی افراطی به حاشیه رانده می شوند:
جدول۴-۱-۹:دال های گفتمان ِغیر ِدرس: کویر

 

دالهای گفتمان غیر	عبارات تاییدی
ارزشمندی زندگی دنیا	زندان خاکی،نوری بدلی،سایه همان خورشید جهنمی،زندگی رنج وبند وشکنجه گاه درد
ارزش های فردی	مصلحت اندیشی
تاکید برخلاقیت وتکنولوژی مدرن	نگاه لوکس مردم آسفالت نشین

 

 

۸-۱-چارچوب کلان نظری و مدل مفهومی تحقیق
طبق بررسی­های صورت گرفته رفتار آنی از جنبه­ های مختلف بررسی شده، اما بررسی تاثیر هیجانات خرید و عامل مهمی چون ریسک تنها در یک تحقیق و همچنین، واکنش پس از خرید در تحقیق دیگری که هر دو خارجی بودند، مورد بررسی قرار گرفته بود. در نتیجه پس از مطالعات انجام شده، مدل زیر (شکل ۱) ترکیبی از دو تحقیق مجزا اقتباس شده است. بخش (الف) بر گرفته از مدل مطالعات گریس و یوجی (۲۰۰۸) و بخش (ب) برگرفته از مدل تحقیقات ویرویلیت و همکارانش (۲۰۰۹) است.

 

هیجانات خرید

 

 

 

 

H₂
H₄
H₃
H₅
قصد خرید آنی
ریسک ادراک شده
رفتار خرید انی
واکنش پس از خرید
H₁
لذت
انگیختگی
بخش (ب) بخش (الف)
شکل ۱-۱ . مدل مفهومی پژوهش (اقتباس از گریس و یوجی ۲۰۰۸ و ویرویلیت و همکارانش ۲۰۰۹)
۹-۱ روش شناسی تحقیق
۱-۹-۱ روش تحقیق
این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی است، زیرا نتایج پزوهش قابل استفاده برای مدیران خرده­فروشی­ها است، و بر اساس جمع­آوری داده ­ها، توصیفی و از نوع همبستگی است.

۲-۹-۱ جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، مشتریان فروشگاه­های “جانبو” در شهر تهران است. روش نمونه گیری این پژوهش، خوشه­ای است. در مرحله اول تهران را به ۵ قسمت شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم کرده و در هر منطقه یک شعبه از فروشگاه “جانبو” را انتخاب کرده و با مراجعه حضوری و به صورت در دسترس پرسشنامه ­ها پر شده است. با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری، حجم نمونه نیز با بهره گرفتن از جدول جرسی مرگان حجم نمونه ۳۸۴ است.
۳-۹-۱ ابزار گردآوری اطلاعات
یکی از اصلی­ترین بخش­های هر کار پژوهشی را جمع­آوری اطلاعات تشکیل می­دهد. چنانچه این کار به شکل منظم و صحیحی صورت پذیرد، کار تجزیه و تحلیل و نتیجه ­گیری از داده ­ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد. در این پژوهش از پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده ­ها، و همچنین از منابع کتابخانه­ای هم برای تکمیل پیشینه تحقیق و پرسشنامه استفاده شده است.
۴-۹-۱ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
داده ­های جمع­آوری شده به منظور تجزیه و تحلیل و نتیجه ­گیری در قالب آمار توصیفی برای داده ­های جمعیت شناختی و آمار تحلیلی برای بررسی رابطه­ متغیرها، آزمون فرضیه ­ها و ارزیابی مدل مفهومی (با بهره گرفتن از نرم افزار آماری Lisrel و SPSS و از مدل معادلات ساختاری) به اطلاعات ارزشمند تبدیل شدند تا بتوان با بهره گرفتن از تعبیر و تفسیر آن­ها به نتایج مورد نظر دست یافت. اطلاعات پژوهش از طریق پرسشنامه، با مقیاس لیکرت جمع­آوری شده است و آزمون پایایی آن با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ برای تمام سوالات پرسشنامه انجام شده است. همچنین روایی آن با بهره گرفتن از روایی محتوا و روایی سازه (تحلیل عاملی تائیدی) مورد تائید قرار گرفت.
۱۰-۱ قلمرو تحقیق
۱-۱۰-۱ قلمرو موضوعی تحقیق
تحقیق حاضر با عنوان ” تاثیر هیجانات خرید و ریسک ادراک شده بر رفتار خرید آنی” به طور کلی در حوزه رفتار مصرف ­کننده قرار می­گیرد.
۲-۱۰-۱ قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی تحقیق، فروشگاه­های تخفیفی “جانبو"، یکی از فروشگاه­های زیر مجموعه شرکت “اورست مدرن پارس” است. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، مشتریان فروشگاه­های “جانبو” است.
۳-۱۰-۱ قلمرو زمانی
انجام پژوهش از دی ماه ۱۳۹۲ تا دی ماه ۱۳۹۳ و جمع­آوری داده ­ها، از اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ تا شهریور ماه سال ۱۳۹۳ انجام گرفته است.
۱۱-۱ شرح واژه ­ها واصطلاحات تحقیق
۱-۱۱-۱ رفتار خرید آنی
-خریدی که با هدف برطرف کردن مشکلی که در گذشته وجود داشته، صورت نمی­گیرد (انگل و بلک ول^[۲۸]، ۱۹۸۲).
-خریدی که در آن مصرف ­کننده تمایل شدید و ناگهانی برای خرید فوری برخی محصولات را تجربه می­ کند (هرابادی^[۲۹]،۲۰۰۳).
-خرید ناگهانی بدون برنامه­ای که فورا انجام شده و لذت و هیجان زیادی را به دنبال دارد. این نوع رفتار خرید اغلب تحت تاثیر محیط فروشگاه تحریک می­ شود (ورپلانکن، هرابادی، پری، سیلورا^[۳۰]، ۲۰۰۵).
-یک رفتار خرید پیچیده مبتنی بر لذت است که در آن سرعت فرایند تصمیم ­گیری خرید، از ارزیابی دقیق و سنجیده گزینه­ های جایگزین جلوگیری می­ کند (پارک،^[۳۱] ۲۰۰۸).
در این تحقیق، از تعریف آخر به عنوان مفهوم خرید آنی استفاده شده است.
۲-۱۱-۱ هیجانات خرید
یک نظریه در رابطه با احساسات یا هیجانات خرید وجود دارد که احساسات را به عنوان بخش­های مجزا معرفی کرده که می­توانند به عنوان یک مجموعه­ پدیده­شناختی با جنبه­ های مجزایی از احساسات شناخته شوند (باترا و ری^[۳۲]، ۱۹۸۶). در این مسیر داوسون، بلاک و ریگ­وی^[۳۳] (۱۹۹۰) هفت نوع احساسات را تقسیم بندی کرده ­اند (آرام، خشنود، راضی، خوشحال، شگفت­زده، تهییج شده، ارضا شده). در نظریات دیگر به ابعاد برجسته­تر احساسات پرداخته اند ( لذت/عدم لذت، انگیختگی و خوابالودگی) (یو و پارک^[۳۴]،۱۹۹۸). روسل و مهرابیان درمدل خود، برای حس لذت ۱۲ شاخص خشنود/ ناخشنود، خرسند/ آزرده، راضی/ ناراضی، خوشایند/ ناخوشایند، با انگیزه/ ناامید، با اهمیت/ بی اهمیت و برای حس انگسختگی ۱۲ عامل بی­تفاوت/ افسارگسیخته، آرام/ هیجان­ زده، آرام/ برانگیخته، یکنواخت/ منقلب، منفعل/ فعال، برانگیخته شده/ برانگیخته نشده را معرفی کردند. هیجانات خرید به عنوان عاملی موثر بر رفتارهای خرید مشتریان از قبیل، تمایل به خرید از فروشگاه، تمایل به سپری کردن زمان در فروشگاه، تمایل به گشت­وگذار در فروشگاه، تمایل به ارتباط میان فردی و برقراری ارتباط دوستانه با دیگران، تمایل به بازگشت به فروشگاه و تمایل به هزینه کردن پول اضافی نسبت به زمان عادی است. این روابط در مرحله لذت قوی­تر شده، درحالیکه، انگیختگی زمان سپری شده در فروشگاه، تمایل به ارتباط با پرسنل فروش وخرید افراطی در محیط لذت­بخش را افزایش می­دهد. همچنین، درجای دیگر بیان شده که حس لذت پیش ­بینی کننده­ قوی­ای برای تمامی مقیاس­ها، شامل مقیاس­های مربوط به خرده­فروشی، مانند هزینه افراطی است؛ و انگیختگی تنها پیش ­بینی­کننده مقیاس­های وابستگی همچون رابطه دوستانه با دیگران است. (دونووان و روزیتر^[۳۵]،۱۹۸۲) همچنین دونووان و همکارانش (۱۹۹۴) ثابت کردند که تجربه حس لذت در فروشگاه پیش ­بینی­کننده­ قوی­ای برای زمانی که در فروشگاه سپری می­ شود و خرید افراطی­ای که صورت می­گیرد، است.

۲-۷-۱-۴-اجتماع چند مباشر به نحو مجمل
هر گاه علت حادثه زیانبار مباشر واحدی بوده ، ولی مردد بین چند شخص باشد ، به تعبیر دیگر نسبت به اینکه یکی از چند عامل موجب حادثه شده عالم و آگاه باشیم ، ولی نسبت به اینکه حادثه زیانبار توسط کدامیک از آنها به وجود آمده آگاه نباشیم .به عنوان مثال ، اگر مشخص شود که عابری که به علت برخورد یکی از چند وسیله نقلیه به قتل رسیده ، ولی مشخص نگردد به علت ضربه وارده توسط کدامیک از آنها حادثه ایجاد شده است .سئوال اساسی در این مورد تعیین یا تقسیم مسئولیت می باشد که نظراتی به شرح زیر مطرح می گردد:
الف-تحمیل مسئولیت به یکی از مباشرین از طریق قرعه
با توجه به اینکه دخالت اشتراکی آنها در حادثه زیانبار منتفی است و از این جهت نمی توان مسئولیت را بین آنهابه صورت مساوی تقسیم کرد ؛ بنابر این ، تنها راه توسل به قرعه است.این نظر مورد پذیرش قانونگذار در ماده ۳۱۵ قانون مجازات اسلامی قرار گرفته است.ماده مذکور مقرر می دارد :((اگر دو نفر متهم به قتل باشند و هر کدام ادعا کنند که دیگری کشته است و علم اجمالی بر وقوع قتل توسط یکی از آن دو نفر باشد و حجت شرعی بر قاتل بودن یکی اقامه نشود و نوبت به دیه برسد با قید قرعه دیه از یکی از آنها گرفته می شود.))اگر حکم مقرر در ماده مذکور طبق قاعده باشد ، قابل تعمیم به سایر موارد نیز می باشد و اگر استثنا بر قاعده باشد ، قابل تسرّی به موارد مشابه نمی باشد.هرچند عده ای معتقدند با توجه به پذیرش قرعه در موارد مشتبه در حقوق موضوعه ، می توان از ملاک ماده ۳۱۵ قانون مجازات اسلامی برای احراز استناد عرفی عمل زیانبار به عامل استفاده کرد .(باریکلو ، ۱۳۸۵ ، ص ۱۲۴)

ولی با توجه به اینکه اصل بر عدم مسئولیت اشخاصی است که نقش آنها در حادثه زیانبار ، مورد تردید است ، مگر اینکه با روشی منطقی که منجر به ترجیح یکی از آنها بر دیگری نگردد ، وجود داشته باشد یا قانونگذار بنابر مصالحی اشخاص مذکور رامسئول بداند ؛ بنابر این ، حکم مذکور که قانونگذار قائل به قرعه شده با توجه به اینکه منجر به ترجیح بلا مرجح می گردد ، استثنا بر قاعده می باشد ، علاوه بر این شرایط تعیین شده در خود ماده موید این امر است . زیرا قانونگذار حکم را شامل موردی دانسته که دو نفر متهم به قتل باشند ، در حالیکه می توانست به جای دو نفر چند نفر را به کار برد ؛ چون ممکن است به جای دو نفر چند نفر در حادثه دخالت داشته باشند . علاوه بر این در ماده مذکور صرفاً قتل مطرح گردیده ، در حالیکه اگر نظر قانونگذار وضع یک قاعده کلی در این مورد بود ، علاوه بر قتل سایر صدمات بدنی و خسارات مالی را نیز مطرح می نمود . همچنین تحمیل مسئولیت به یکی از این اشخاص هر چند از طریق قرعه ، ترجیح بلا مرجح محسوب میگردد ، ولی استثنائاً قانونگذار آن را در ماده مذکور پذیرفته و قابل تعمیم به موارد مشابه نمی باشد.(عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص ۱۰۰)
ب- مسئولیت تضامنی
بر اساس این نظریه با توجه به اینکه از طرفی حادثه زیانبار مشترکاً توسط نامبردگان انجام نگردیده و از طرف دیگر عدم امکان ترجیح یکی بر دیگری ، برای آنها مسئولیت تضامنی پیشنهاد شده است .به تعبیر دیگر باید برای همه افرادی که وارد کننده زیان ، عضوی از آنها بوده ، مسئولیت تضامنی قائل شد.(صفایی ، ۱۳۹۰ ، ص۱۲۶)
هرچند این نظریه سهولت بیشتری برای زیاندیده جهت جبران خسارت فراهم میکند ، ولی ضمن اینکه فاقد مبانی عقلی ومنطقی است در مقایسه با نظر اول که توسل به قرعه است منجر به بی عدالتی بیشتری نسبت به اشخاصی که در حادثه زیانبار دخالت نداشته اند ، می گردد. علاوه بر این با توجه به اینکه مسئولیت تضامنی صرفاً در صورتی امکان پذیر است که حادثه زیانبار به نحو مستقل به هر یک از اشخاصی که در حادثه زیانبار دخالت دارند ، ولی در این مورد حادثه زیانبار صرفاً ناشی از فعل یکی از چند نفر می باشد و دیگران هیچ دخالتی در حادثه نداشته اند.در حقوق فرانسه در چنین موردی به موجب ماده ۱۳۸۲ قانون مدنی ، تحت عنوان تقصیر جمعی ، منجر به مسئولیت تضامنی اشخاصی که در حادثه زیانبار دخالت داشته اند ، می شود.
ج-تقسیم مسئولیت به صورت تساوی
بر اساس این نظر با توجه به اینکه ، اولاً تحمیل مسئولیت به یکی از آنها از طریق قرعه ترجیح بلا مرجح تلقی می شود، ثانیاً مسئولیت تضامنی ، صرفاً در صورتی برقرار می شود که حادثه زیانبار به نحو مستقل به عوامل متعدد قابل انتساب باشد .بنابر این در این مورد بهترین راه حل ، توزیع مسئولیت به نحو تساوی می باشد.علاوه بر این با توجه به اینکه قرعه در بعضی موارد منجر به تحمیل کامل مسئولیت به ناحق به شخصی می گردد که هیچ دخالتی در حادثه زیانبار نداشته است؛ بنابراین ؛ قائل شدن به تقسیم مسئولیت به طور تساوی هرچند منجر به تحمیل مقداری از مسئولیت به شخص بی گناه می گردد ، ولی از بی عدالتی بیشتر که ناشی از توسل به قرعه یا مسئولیت تضامنی است ، جلوگیری میکند.ضمناً ممکن است به جای چند مباشر ، چند سبب به نحو مجمل در حادثه دخالت داشته باشند که حکم آن مشابه مورد فوق است.(عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص۱۰۱)
۲-۷-۲- منابع خاص مسئولیت مدنی ناشی از تصادفات با عابرین پیاده:
قبل از توضیح این بخش باید به نکاتی چند در رابطه با انواع و اقسام حادثه رانندگی برخورد وسیله در حال حرکت با عابرین پیاده اشاره کرد و به عبارتی به تقسیم بندی موضوع پرداخت.به طور کلی می توان از دیدگاه حقوقی ، حادثه رانندگی برخورد وسیله در حال حرکت با عابر پیاده را به چهار قسم تقسیم کرد ، با توجه به اهمیت موضوع ، قانونگذار در این خصوص احکام خاصی مقرر نموده است که هر یک از آنها مورد بحث قرار خواهد گرفت.فروض مختلف این حادثه به شرح ذیل میباشد:
الف-هنگامی که وسیله نقلیه وعابر هر دو مقصر باشند:
به عنوان مثال ، عابر از محل غیر مجاز عبور کرده و وسیله نقلیه نیز با سرعت غیر مجاز حرکت مینماید ؛ در اینجا راننده به عنوان مباشر قوی تر از سبب دارای مسئولیت کیفری ومدنی است.همانطور که قبلاً نیز اشاره شد در اجتماع سبب و مباشر به موجب ماده ۳۳۲ قانون مدنی قاعدتاً مسئولیت بر عهده مباشر است مگر اینکه سبب قوی تر از مباشر باشد . بنابراین ، راننده در این مورد دارای مسئولیت کیفری ومدنی است.
ب- راننده مقصر ولی عابر فاقد تقصیر است:
بعنوان مثال عابری که از محل مجاز عبور می نماید و راننده ای که با سرعت غیر مجاز حرکت نموده و با عابر برخورد می نماید و موجب فوت یا صدمات بدنی نامبرده می گردد در اینجا نیز راننده به عنوان مباشر مقصر، دارای مسئولیت کیفری و مدنی است.
ج-هیچ کدام از عابر و وسیله نقلیه مقصر نباشند:
به عنوان مثال عابر در حال عبور از پیاده رو است و وسیله نقلیه به علت عیب ونقصی حادث و یا رها شدن سنگی از زیر لاستیک آن و یا جدا شدن ناگهانی قطعه ای از آن، به عابر برخورد نموده در اینجا با توجه به اینکه راننده هرچند موجب فوت وصدمات بدنی شده ولی چون فاقد تقصیر است مسئولیت کیفری ندارد.اما با توجه به اینکه رانندگی او موجب خسارت و یا فوت وصدمات بدنی گردیده است و رانندگی به عنوان فعل نامبرده محسوب و بنابر قاعده اتلاف ، هر شخص که فعل او موجب خسارتی به دیگران اعم از جانی و مالی شود هرچند بدون تقصیر باشد ولی دارای مسئولیت مدنی است.
د-عابر مقصر ، ولی راننده وسیله نقلیه فاقد تقصیر است
در این صورت عابر به عنوان سبب قوی تر از مباشر تلقی شده و راننده هیچگونه مسئولیتی نخواهد داشت. در این خصوص چهار مبنای قانونی وجود دارد که یکی از آنها با توجه به تصویب قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹ منسوخ گردیده است. در این فصل صرفاً اشاره ای به مبانی مذکور نموده و در فصل سوم به طور مفصّل به تجزیه و تحلیل شرایط مسئولیت و عدم مسئولیت راننده مطابق هریک از مبانی می پردازیم .مبانی مورد بحث به شرح ذیل میباشند:
۲-۷-۲-۱- ماده ۳۳۳ قانون مجازات اسلامی
عدم مسئولیت راننده در مقابل عابر بر اساس ماده ۳۳۳ قانون مجازات اسلامی :
به موجب این ماده ((در مواردی که عبور عابر پیاده ممنوع است ، اگر عبور کند و راننده ای که با سرعت مجاز و مطمئنه در حرکت بوده و وسیله نقلیه نیز نقص فنی نداشته است و در عین حال قادر به کنترل نباشد و با عابر برخورد کرده و منجر به فوت یا مصدوم شدن وی گردد ، راننده ضامن دیه و خسارت وارده نیست .))
۲-۷-۲-۲-ماده ۴ قانون ایمنی راه ها و راه آهن مصوب ۱۳۴۹:
به موجب ماده ۴ قانون ایمنی را هها و راه آهن ((ورود و عبور عابران پیاده و انواع وسایل نقلیه غیر مجاز عبور دادن دام در شاهراهها و همچنین توقف وسایل نقلیه در خطوط عبور ممنوع است . هرگاه به جهات مذکور حادثه ای واقع شود که منجر به ضرب و جرح یا قتل یا خسارت مالی شود راننده مجاز است که وسیله نقلیه او مجاز به حرکت در شاهراه باشد نسبت به موارد فوق مسئولیتی نخواهد داشت ولی در هر حاب مکلف است در صورت بروز حادثه وسیله نقلیه را در شانه سمت راست متوقف نموده ومصدوم را با وسیله نقلیه خود یا وسیله دیگر بلافاصله به اولین درمانگاه یا بیمارستان برساند ومراتب را به مأمورین انتظامی اطلاع دهد .عدم مسئولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود .))
تبصره ۱- وزارت راه مکلف است محل های توقف ضروری مجاز وسایط نقلیه در طول شاهراه ها ایجاد نماید.
تبصره ۲- وسایل نقلیه غیر مجازی که بطور موقت و به سبب ضرورت و مأموریت های ضروری می بایست در بزرگراه تردد نمایند ، فقط با اجازه وزیر راه وترابری و یا معاونین راهداری وحمل ونقل وی و یا یالاترین مقام اجرایی ادارات کل راه و ترابری استانها در حوزه استحفاظی خود و با نصب تابلو ((عبور آزاد بزرگراه ))در پشت وسیله نقلیه که به وسیله پلیس راه به راننده تحویل و اخذ خواهد شد ، می توانند وارد بزرگراه شوند تابلو فوق الذکر به تعداد لازم توسط وزارت راه وترابری تهیه وتحویل پلیس راه می گردد. تعیین حداقل وحداکثر سرعت اینگونه وسایل طبق آیین نامه ای خواهد بود که به تصویب وزارت راه و ترابری میرسد.
تبصره ۳- مأمورین سازمانهای دولتی وانتظامی و یا افرادی که به سبب ضرورت جهت انجام مأموریت و ارائه خدمات در سطح و یا حاشیه بزرگراهها به صورت پیاده تردد یا توقف می نمایند با رعایت ضوابط ایمنی در صورت بروز حادثه از شمول حکم ماده ۴ مستثنی می باشد و مسئولیت راننده مقصر وسیله نقلیه مجاز که منجر به تصادف شده است ، به قوت خود باقی است.
تبصره ۴- وسایل نقلیه غیر مجاز به عبور از آزادراهها که طبق این ماده مجوز عبور میگیرند ، موظف هستند از خطوط مجاز در آزادراهها عبور نمایند.
۲-۷-۲-۳-ماده ۸ قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرایم مصوب ۱۳۵۰ و تبصره ماده مذکور :
این ماده قانونی و تبصره آن با تصویب قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی در سال ۱۳۸۹ (مطابق ماده ۳۵) به صراحت لغو گردید.ماده مذکور اشعار میداشت: ((در صورتی که عابرپیاده از سواره رو و معابر و خیابان ها جز از نقاطی که خط کشی شده و مخصوص عابر پیاده است (محل مجاز ) از محل دیگری (محل های غیر مجاز )عبور کند ، متخلف شناخته می شود و مکلّف به پرداخت جریمه مقرر در آیین نامه می باشد و در صورتی که در این قبیل نقاط غیر مجاز وسیله نقلیه موتوری با عابر پیاده تصادف کند ، راننده وسیله نقلیه در صورتی که کلّیه مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت کرده باشد مسئول شناخته نمی شود . عدم مسئولیت راننده مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود . برای اجرای مقررات این ماده ادارات مسئول امر عبور و مرور بر حسب مورد (شهربانی ، شهرداری و ژاندارمری )مکلفند قبلاً خیابان یا مسیر یا معبر مورد نظر را از حیث پیاده رو و خط کشی و نصب چراغ و کلیه علائم لازم و ایمنی عابر پیاده و رانندگان وسیله نقلیه موتوری کاملاً مهیا و تأمین کرده و مراتب را ۱۵ روز قبل از تاریخ اجرا به وسیله مطبوعات ، رادیو و تلویزیون به اطلاع عموم اهالی برسانند. ))
تبصره – در شهر تهران در خیابان هایی که به وسایل ایمنی مجهز شده باشند و مقررات زیر به وسیله شهرداری برای اطلاع عموم آگهی شود ، عابر پیاده مکلّف است فقط در محل های مخصوص عابر پیاده عبور کند و در غیر این صورت ، اگر تصادفی بین وسیله نقلیه و عابر پیاده در سواره رو واقع شود مشروط بر آنکه راننده مست نبوده و گواهینامه مجاز رانندگی داشته باشد و با سرعت مجاز حرکت کرده و وسیله نقلیه او نقص فنی مؤثر در حادثه نداشته باشد و سه نفر افسر ارشد کارشناس تصادفات راهنمایی و رانندگی از این جهات عدم مسئولیت راننده را گواهی نمایند ، مسئولیت جزایی متوجه راننده نخواهد بود و راننده آزاد خواهد شد و پرونده به مراجع قضایی جهت اقدام مقتضی ارسال می شود . عدم مسئولیت جزایی راننده ، مانع استفاده شخص متضرر از حادثه از مقررات بیمه شخص ثالث نخواهد بود .
هرچند ماده مذکور تا قبل از تصویب قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹ ، در قانونی آمده بود که قانون مذکور مجری بوده است ولی این ماده به علت تعارض با ماده ۳۳۳ قانون مجازات اسلامی به دلیل اینکه دایره شمول هر دو ماده عام بوده ،به عبارت دیگر ،حکم مندرج در این دو ماده مربوط به برخورد وسیله نقلیه در حال حرکت با عابر پیاده در هر مکان و محلی بوده ، و به دلیل حکم عام ماده ۳۳۳ قانون مجازات اسلامی که بعد از ماده ۸ وضع شده و مؤخر برآن است ، ناسخ آن بوده است، اما تبصره این ماده که متضمن حکمی خاص بود ، چون فقط اختصاص به شهر تهران داشت ، با حکم عام لاحق بر آن توسط ماده ۳۳۳ قانون مجازات اسلامی نسخ نگردید، لیکن تبصره ماده مذکور نیز با تصویب قانون اخیر التصویب به صراحت نسخ گردید.
۲-۷-۲-۴- ماده ۲۶ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹:
مطابق این ماده((در راههایی که برای عبور عابران پیاده علایم ، تجهیزات و مسیر های ویژه اختصاص داده شده است عابران مکلفند هنگام عبور از عرض یا طول سواره رو با توجه به علایم راهنمایی ورانندگی منصوبه در محل از نقاط خط کشی شده ، گذرگاههای غیر همسطح و مسیر های ویژه استفاده نمایند هر گاه عابران به تکلیف مذکور عمل ننمایند ، در صورت تصادف با وسیله نقلیه ، راننده مشروط به این که کلیه مقررات را رعایت نموده باشد و قادر به کنترل وسیله نقلیه و جلوگیری از تصادف یا ایجاد خسارت مادی وبدنی نباشد مسئولیتی نخواهد داشت . عدم مسئولیت راننده مانع استفاده مصدوم یا وراث متوفی از مزایای بیمه نخواهد شد و شرکت بیمه با ارائه قرار منع تعقیب یا حکم برائت راننده ملزم به اجرا تعهدات موضوع بیمه نامه به مصدوم یا وراث متوفی خواهد بود.چنانچه وسیله نقلیه بیمه نباشد ، دیه عابر از صندوق موضوع قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسیله نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب ۲۳/۱۰/۱۳۴۷ پرداخت می شود .))
البته بایستی یادآور شد که قانون بیمه مزبور (مصوب ۱۳۴۷ ) به موجب ماده ۳۰ قانون اصلاح قانون بیمه اجباری دارندگان وسیله نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب ۱۳۸۷ صریحأ نسخ گردیده است.در حال حاضر صندوق مستقل تأمین خسارت های بدنی به موجب مواد ۱۰ به بعد قانون مصوب ۱۳۸۷ عهده دار انجام تعهدات مربوط می باشد.
فصل سوم
شرایط مسئولیت و عدم مسئولیت راننده در تصادفات با عابر درحقوق ایران و انگلیس و فرانسه
۳-۱- طبقه بندی نظام های حقوقی
تنک^[۱۰] به هنگام ارائه دور نمایی از قوانین کشور های مختلف جهان در زمینه مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی ، این کشور ها را به سه گروه اصلی تقسیم میکند :
الف) بعضی از کشور ها مانند انگلستان ، ایالات متحده آمریکا و اکثر کشور های کامن لا ، مسأله تصادفات و حوادث ناشی از رانندگی و جبران خسارات وارده را با بهره گرفتن از قواعد مسئولیت مدنی بررسی مینمایند.
ب)بعضی از کشورها قوانین خاص در این زمینه اعمال می کنند ، هرچند این قوانین صراحتاً در خصوص تصادفات رانندگی نباشد ، مثل قوانین مربوط به خسارت ناشی از اشیاء و اعمال خطرناک که به طور مسلّم اتومبیل ورانندگی را نیز در بر میگیرد.این مقررات ممکن است از سوی قانونگذار وضع شده باشد (مانند بعضی از کشورهای افریقایی واروپای شرقی)یا ازسوی رویه قضایی اتخاذ شده باشد(مانند فرانسه وبلژیک قبل از تصویب قانون جدید).
ج)سرانجام ، ویژگیهای تصادفات رانندگی ، برخی کشورها را به سوی وضع قوانینی که مشخصاً به این حوادث بپردازند رهنمون ساخته است.مانند آلمان و شمار فزاینده ای از کشورها .
کشورهای طبقه بندی شده در دو گروه اخیر که عمدتاً در خانواده حقوقی رومی ژرمنی جای دارند ، ابتدا از قواعد عمومی مسئولیت مدنی در مورد مسئولیت مبتنی بر تقصیر دور شده وبه سوی ایجاد نوعی مسئولیت مبتنی بر نظریه خطر و به عبارتی ایجاد مسئولیت محض یا نوعی پیش رفتند و سپس با تصویب قوانین خاص مانند قانون ۵ ژوئیه ۱۹۸۵ فرانسه ، نظامی مستقل و خود گردان ایجاد نمودند که برخی آن را گونه ای از مسئولیت بدون رابطه سببیت دانستند وگروهی آن را بیانگر((حق مطالبه خسارت بدون توجه به مسئولیت ))وبه عبارتی بدون ورود به مباحث مرسوم مسئولیت مدنی تلقی نمودند.
در نقطه مقابل ، کشورهای گروه اول ، یعنی نظامهای کامن لا قرار دارند که با اعمال تعدیلها و تلطیف هایی همچنان به قواعد عمومی مسئولیت مدنی در حوزه مسائل حوادث رانندگی وفادار مانده اند . بدین معنی که در این کشورها قواعد شبه جرم تقصیر علی الاصول نسبت به حوادث رانندگی قابل اعمال است و برای جبران خسارت اجمالاً زیاندیده باید ثابت کند که راننده نسبت به وی وظیفه مراقبت داشته و در انجام این وظیفه کوتاهی کرده و از این رهگذر به وی خسارت وارد شده است.(کاتوزیان ، ۱۳۸۱ ، ص ۶۲)
۳-۲- مسئولیت مدنی راننده در تصادفات وسایل نقلیه با عابر پیاده در حقوق فرانسه:
در کشور فرانسه تا سال ۱۹۸۵، خسارات ناشی از وسایل نقلیه با توجه به بند ۱ ماده ۱۳۸۴ قانون مدنی این کشور، جبران می شد که هر چند با فرض مسؤولیت برای محافظ شی ای، از زیاندیده حمایت می کرد اما اختصاص به حوادث رانندگی نداشت، به همین جهت در ۵ ژوییه ۱۹۸۵ مقررات جدیدی در خصوص جبران خسارات ناشی از حوادث رانندگی به تصویب رسید که اختصاص به نحوه جبران همین خسارات دارد.
از سال ۱۹۸۶ قواعد مسئولیت مطلق در خصوص مسئولیت ناشی از تصادفات وسایل نقلیه حاکم شده است به موجب این مقررات ، عابرین پیاده ، دوچرخه سوار و مسافرینی که از حوادث فوق دچار خسارت می شوند حق جبران خسارت دارند . دارنده یا راننده وسیله نقلیه صرفاً وقتی میتواند از مسئولیت رهایی یابد که اثبات نماید فعل عمدی یا تقصیر نابخشودنی خوانده علت انحصاری حادثه بوده است .
طبق مواد ۳ تا ۶ قانون ۵ ژوییه ۱۹۸۵، خوانده می‌تواند برای رد یا کاهش جبران خسارت زیان‌دیده ، به تقصیر او استناد کند. در نظامی که مبتنی بر حق جبران خسارت زیان‌دیدگان است، این معافیت بر اثر تقصیر زیان‌دیده باید استثنا باشد. زیرا باعث می‌شود که حقی که اصولاً بر اساس قانون، شناخته شده است، به‌طور کامل یا جزیی زایل شود. وقتی که این محرومیت از جبران خسارت پیش‌بینی شده باشد، بیشتر به صورت مجازات خصوصی زیان‌دیده جلوه می‌کند. لذا باید شرایط احراز آن را به صورت مضیّق ارزیابی کرد.
قانون در این زمینه رژیم متنوع و پیچیده‌ای را ساماندهی کرده است که این تنوع، گاهی «تبعیض» دانسته شده است.
مبنای این تنوع، خسارات وارده، وضعیت زیان‌دیده‌، درجه تقصیر ارتکاب‌یافته و حتی تأثیر سببی آن در ایراد خسارت است. نخستین تفکیک، میان زیان‌دیدگان مستقیم و زیان‌دیدگان غیرمستقیم صورت می‌گیرد. در مورد زیان‌دیدگان مستقیم، قانون، خسارات را بر حسب ماهیت آن‌ ها تقسیم می‌کند و نخست «جبران خسارات ناشی از آسیب به شخص» و «خسارات وارده به اموال» را از هم تفکیک می‌کند. جا دارد که برای جبران خسارت زیان‌دیدگان غیرمستقیم نیز جایگاه خاصی در نظر گرفته شود. رژیم جبران خسارت دسته اخیر، مستقیماً مبتنی بر ماهیت خسارت وارده نیست و قانون در مورد آن‌ ها به طور کامل تعیین تکلیف نکرده است.
۳-۲-۱- جبران خسارت مستقیم وارده به شخص اعم از رانندگان وغیر رانندگان:
خسارت وارده به شخص، زیان‌های ناشی از آسیب جسمانی است که هم جنبه اقتصادی دارد و هم جنبه‌‌های مختلف معنوی. در مورد خسارات معنوی، تفکیک دیگری بر حسب وضعیت زیان‌د‌یده به هنگام حادثه صورت می‌گیرد. ماده ۳ قانون، مربوط به جبران خسارت زیاندیدگان غیر‌راننده است. این دسته نیز مشمول نظام پیچیده‌تری هستند که برحسب طبقه‌ای که در آن جای می‌گیرند، تفاوت می‌کند. ماده ۴ قانون نیز راجع به جبران خسارت رانندگان است.

 

• • • • • • 1. 1. نیاز به توان راکتیو در شبکه

             

             

         

         

     

     

 

پشتیبانی توان راکتیو، نقش مهمی را در تعمیر و نگهداری سیستم­های امنیتی و پایداری سیستم ایفا می­ کند]۲۷[.
کنترل ولتاژ در سیستم قدرت الکتریکی (نگه داشتن ولتاژ در محدوده تعریف شده)، به منظور بهره ­برداری مناسب از تجهیزات برق، جلوگیری از آسیب بیش از حد به ژنراتور و موتور، کاهش تلفات انتقال و حفظ توانایی سیستم برای مقاومت در برابر اغتشاشات و جلوگیری از فروپاشی ولتاژ ضروری است. به طور کلی، کاهش توان راکتیو باعث می­ شود ولتاژ افت کند، در حالی که افزایش توان راکتیو باعث افزایش ولتاژ می­ شود.

عرضه ناکافی توان راکتیو ولتاژ را کاهش می­دهد، هنگامی که ولتاژ افت می­ کند، جریان برای حفظ توان عرضه شده باید افزایش یابد و این امر سبب می­ شود که خطوط توان راکتیو بیشتری مصرف کنند و ولتاژ بیشتر افت کند. اگر جریان بیش از حد افزایش یابد، خطوط انتقال از خط خارج می­شوند و اضافه بار و پتانسیل خطوط دیگر باعث شکست اتصالات سری می­گردد. اگر ولتاژ بیش از حد افت کند، برخی از ژنراتورها بطور خودکار برای محافظت از خود از شبکه جدا می­شوند]۱۱[. فروپاشی ولتاژ زمانی رخ می­دهد که یک افزایش در بار یا از دست دادن تجهیزات تولید و انتقال سبب افت ولتاژ ­شود؛ این افت ولتاژ سبب کاهش بیشتر در توان راکتیو شده و هنوز هم سبب کاهش بیشتر ولتاژ می­گردد. اگر کاهش ولتاژ ادامه پیدا کند، این کاهش ولتاژ باعث می­ شود تجهیزات بیشتری از مدار خارج شوند، که منجر به کاهش بیشتر در ولتاژ و از دست دادن بار می­ شود. در نتیجه یک کاهش پیشرونده و غیرقابل کنترل ولتاژ بوجود آمده و همه این­ها سبب می­ شود که سیستم قدرت قادر به تأمین توان راکتیو مورد نیاز برای تأمین تقاضای توان اکتیو نباشد.

 

• • • •  

     

     

 

 

 

• • • • • • 1. 1. توان راکتیو و خاموشی­ها

             

             

         

         

     

     

 

توان راکتیو ناکافی که منجر به فروپاشی ولتاژ بوده است عامل سببی در قطع عمده برق در سراسر جهان است. به عنوان مثال فروپاشی ولتاژ در ۲ جولای ۱۹۹۶ و ۱۰ اوت ۱۹۹۶ در ساحل غربی ایالات متحده رخ داده است. فروپاشی ولتاژ همچنین عامل خاموشی در ۱۹دسامبر ۱۹۷۸ در فرانسه، ۲۳ ژوئیه ۱۹۸۷در توکیو، ۱۳ مارس ۱۹۸۹در لندن، ۲۳سپتامبر۲۰۰۳ در سوئد و دانمارک و ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۳ در ایتالیا بوده است]۱۱[.

 

• •  

 

 

 

•  

بسم الله الرحمن الرحیم

دانشکده ادبیات و علوم انساتی
بخش علوم تربیتی
پایان نامه تحصیلی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی

گرایش برنامه ریزی درسی
بررسی میزان دستیابی به اهداف برنامه درسی تربیت بدنی دوره متوسطه از دیدگاه دبیران تربیت بدنی شهرکرمان در سال تحصیلی ۹۳-۹۲
مؤلف:
صادق ملایی
استادراهنما:
دکتر اصغرسلطانی
استادمشاور:
دکتر مهرانگیز علی نژاد
دی ماه ۱۳۹۳
تقدیم به:
ماحصل آموخته هایم را تقدیم می کنم:
به آنانکه مهر آسمانی شان آرامبخش آلام زمینی ام است.
به استوارترین تکیه گاهم، دستان پرمهرپدرم
به سبزترین نگاه زندگیم، چشمان سبز مادرم
که هرچه آموخته ام در مکتب عشق شما آموخته ام و هرچه بکوشم قطره ای از دریای بی کران مهربانیتان را سپاس‌نتوانم بگویم. امروز هستی ام به امید شماست و فردا کلید باغ بهشتم رضای شما، گران سنگ تر از این ارزان نداشتم تا به خاک پایتان نثارکنم، باشد که حاصل تلاشم نسیم‌گونه غبار خستگی تان را بزداید.
و همچنین تقدیم میکنم، به آرام بخش وجودم، همراه و همسفر زندگی ام….
تشکر و قدردانی:
شکر و سپاس بی پایان مخصوص خدایی است که بشر را آفریده و به او قدرت اندیشیدن داده
و توانایی های بالقوه را در وجود انسان قرار داده و او را امر به تلاش و کوشش نموده و راهنمایانی را برای هدایت بشر فرستاده.
پس از عرض ارادت خالصانه به درگاه خداوند بی همتا لازم است از استاد ارجمند جناب آقای دکتر سلطانی به خاطر سعه صدر و رهنمودهای دلسوزانه و خانم دکتر علی نژاد که در تهیه این پایان نامه مرا مورد لطف خود قراردادند تشکر و قدردانی نموده و موفقیت همگان را از درگاه احدیت خواهانم.
چکیده:
تحقیق حاضر به بررسی میزان دستیابی به اهداف برنامه درسی تربیت بدنی در سه حیطه دانش، نگرش و مهارت در مدارس متوسطه شهرکرمان پرداخته است. هدف این تحقیق ببرسی میزان دستیابی به اهداف برنامه درسی تربیت بدنی دوره متوسطه در سه حیطه دانش، نگرش و مهارت در وضعیت موجود و مقایسه آن با وضعیت مطلوب است.این تحقیق توصیفی بوده و به شکل میدانی اجرا شده است. جامعه آماری این تحقیق را معلمان تربیت بدنی شهرکرمان تشکیل داده بودند، که به دلیل کم بودن جامعه آماری از روش نمونه گیری تمام شماری استفاده شد. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جهت سنجش اعتبار پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده که برابر با ۹۳/۰صدم برآوردشده است. برای تعیین روائی، پرسشنامه و چک لیست مربوطه به رویت استاد راهنما، مشاور و ده تن از صاحب‌نظران رسیده و روائی صوری و محتوایی آنها تأیید گردید. تجزیه و تحلیل داه ها از طریق آمار و آمار استنباطی که شامل آزمونهای تی تک نمونه ای، تیجفتی، تی مستقل ، تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون فریدمن و آزمون کلمگروف اسمیرنف بوده است. براین‌اساس نتایج حاصل از این تحقیق نشان داده است که: ۱- میزان دستیابی به اهداف برنامه درسی تربیت بدنی در حیطه دانشی در حد متوسط است و بین وضعیت موجود و مطلوب آن تفاوت معنی داری و جود دارد. ۲- میزان دستیابی به اهداف برنامه درسی تربیت بدنی در حیطه نگرشی در حد متوسط است و بین وضعیت موجود و مطلوب آن تفاوت معنی داری و جود دارد. ۳- میزان دستیابی به اهداف برنامه درسی تربیت بدنی در حیطه مهارتی در حد متوسط است و بین وضعیت موجود و مطلوب آن تفاوت معنی داری وجود دارد.
واژه‌گان کلیدی: برنامه‌درسی، تربیت بدنی، دوره متوسطه، سطح‌دانش، سطح‌نگرش، سطح‌مهارت
فهرست مطالب:
چکیده ۶
فصل اول(کلیات پژوهش) ۷
مقدمه ۲
۱-۱- بیان مساله ۴
۱-۲-اهمیت و ضرورت تحقیق ۷
۱-۳- اهداف تحقیق ۸
۱-۴-سوال‌های تحقیق: ۹
۱-۶-تعاریف مفاهیم ۹
ب) تعاریف عملیاتی ۱۰
فصل دوم(مبانی نظری و پیشینه پژوهش) ۱۲
مقدمه ۱۳
۲-۱-تاریخ و تربیت بدنی ۱۳
۲-۱-۱-تاریخ تربیت بدنی در ایران باستان…………………………………………………………………….۱۴
۲-۱-۲-برنامه های آموزش تربیت بدنی در ایران باستان…………………………………………………..۱۴
۲-۲- اهمیت تربیت بدنی و ورزش در اسلام ۱۵
۲-۳-۱-اهداف برنامه درسی تربیت بدنی………………………………………………………………………۱۸
۲-۳- تعریف تربیت بدنی و ورزش ۱۷
۲-۴- طبقه بندی اهداف آموزشی ۲۱
۲-۴-۱-هدفهای آموزشی حوزه شناختی……………………………………………………………………….۲۲
۲-۴-۲-هدفهای آموزشی حوزه عاطفی………………………………………………………………………..۲۲
۲-۴-۳-هدفهای آموزشی حوزه روانی-حرکتی……………………………………………………………..۲۳
۲-۵- مبانی برنامه درسی ۲۴
۲-۵-۱- مبانی فلسفی وتربیت بدنی ۲۴
۲-۵-۱-۱-ایده آلیسم………………………………………………………………………………………………..۲۴

نسخه­های بعدی تئوری مزیت نسبی برتفاوت کشورها در آب و هوا، حاصل خیزی زمین ­یا منابع طبیعی تأکید کردند. در ادامه مدل هکشر- اهلین مطرح شد که عمدتاً بر تفاوت کشورها در زمینه­ عوامل اصلی غیر قابل تحرّک تولید و تفاوت در قیمت عوامل منتج از تفاوت نسبی در موجودی عوامل تأکید می­کرد. (نلسون^[۷۶]، ۱۹۶۶) با گذر زمان و با تغییر ماهیت تجارت جهانی و تحوّل در شرایط و واقعیت­های تجارت بین الملل، نظریه­ های تجارت بین الملل دچارتغییرات عمده ای شده است. مشخصاً در نیمه­ی دوم قرن بیستم، مدل­هایی نظیرشکاف تکنولوژیکی^[۷۷] توسط افرادی چون پوزنر^[۷۸] (۱۹۶۱) و ورنن^[۷۹] (۱۹۶۶) مطرح شد. لیندر^[۸۰] (۱۹۶۱) نیز بر شرایط بازار محصول و تقاضا در تجارت بین الملل تأکید کرد. کروگمن^[۸۱] (۱۹۸۷) نظریه­ مزیت نسبی پویا، و نهایتاً پورتر^[۸۲] (۱۹۸۵) نظریه­ مزیت رقابتی را مطرح کردند.
۱-۵-۲ تعاریف مزیت رقابتی
از مزیت رقابتی تعاریف متعددی به عمل آمده است که در ذیل به مورادی از آن­هادر جهت درک بهتر این مفهوم اشاره می­ شود:
مزیت رقابتی عبارت از میزان فزونی جذابیت پیشنهادهای شرکت در مقایسه با رقبا از نظر مشتریان است (کیگان^[۸۳]، ۱۳۸۰ )
از طرفی دیگرپورتر (۱۹۸۰) مزیت رقابتی را ارزش­های قابل ارائه شرکت برای مشتریان به نحوی که این ارزش­ها از هزینه­ های مشتری بالاتر باشد می­داند. (پورتر، ۱۹۸۰، ۱۳۹) او معتقد است، مزیت رقابتی در مرکزیت عملکرد بنگاه رقابتی قرار دارد و آن را در چارچوب استراتژی رقابتی مورد توجه قرار می­دهد. وی معتقد است استراتژی رقابتی، برقراری موقعیت پایدار و سودآور در مقابل نیروهایی است که تعیین کننده رقابت در صنعت می­باشند. (سی­هانگ^[۸۴]، ۲۰۰۸)

پیتراف^[۸۵] (۱۹۹۳) مزیت رقابتی را حفظ درآمد بالاتر از حدّ طبیعی تعریف می­ کند. به عقیده­ی بسکانو، درانو و شانلی^[۸۶] (۲۰۰۰) در صورتی که بنگاه در مقایسه با متوسط نرخ سود اقتصادی به نرخ بالاتر سود اقتصادی در بازار­یکسان دست پیدا کند، دارای مزیت رقابتی است.
سالونر، شپرد و پادونلی^[۸۷] (۲۰۰۱) عنوان می­ کنند که مزیت رقابتی عمدتاً به این معناست که بنگاه می ­تواند خدمات ­یا کالاهایی را تولید کند که مشتریان آن­ها را با ارزش تر از کالاها ­یا خدمات تولید شده سایر رقبا تلقی می­ کنند.
به عقید ه­ی بارنی^[۸۸] (۲۰۰۲) بنگاه هنگامی ­مزیت رقابتی را تجربه می­ کند که فعالیت­های آن در صنعت ­یا بازار، ارزش اقتصادی ایجاد کند و تعداد کمی­از بنگاه­ها مشغول فعالیت­های مشابه باشند. بارنی مزیت رقابتی را به عملکرد بنگاه ارتباط می­دهد و مطرح می­ کند که بنگاه هنگامی­عملکرد بالاتر از حدّ طبیعی را مشاهده می­ کند که ارزش بیشتری نسبت به ارزش انتظاری منابع در اختیار، ایجاد کند.
۶-۲ انواع تئوری مزیت رقابتی
ادبیات استراتژی در خصوص مزیت رقابتی از دیرباز تحت تسلط دو تئوری مهم ۱٫ (تئوری سازمان صنعتی) و۲٫ (تئوری منبع مدار) بوده است. (زو و همکاران ۱۹۶۶) از سویی بارنی (۱۹۹۶) تئوری­های مزیت رقابتی را به سه
دسته تقسیم می­ کند: تئوری سازمان صنعتی^[۸۹] (IO) تئوری چمبرلینی^[۹۰]، (منبع پایه) و تئوری شومپترین^[۹۱] (چابرت^[۹۲]، ۱۹۹۸)، که در ذیل به تعریف مختصری از هر کدام می­پردازیم:
۱-۶-۲ تئوری سازمان صنعتی
دیدگاه اول که بر اساس تئوری سازمان صنعتی در اندیشه­ های مایکل پورتر در دهه۸۰ میلادی به عنوان یک دیدگاه غالب مطرح شده است، کسب مزیت رقابتی را ناشی از فرصت­های محیطی می داند. و از دیدگاه وی واحد اصلی در تجزیه و تحلیل صنعت می­باشد.( دتونی و تونچیا^[۹۳]، ۲۰۰۳).
این تئوری تأکید اولیه خود را بر تجزیه و تحلیل خارجی رقابت متمرکز نموده است. تئوری سازمان صنعتی که میسون^[۹۴] (۱۹۳۹) و بین^[۹۵] (۱۹۵۶و ۱۹۶۸) آن را طرح کرده اند، دیدگاه خارج مداری است که در آن ساختار صنعت حائز اهمیت است. در در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ پورتر به این موضع پرداخت. وی ادعا کرد که نیروهای خارجی صنعتی، فعالیت­های مدیران را تحت تأثیر قرار می­دهد و کالاهای جایگزین، مشتریان و عرضه کنندگان و همین طور رقبای موجود و بالقوه انتخاب عمل رابرای شرکت، تحت تاثیر قرار می دهند. این دیدگاه مطرح می کند که عوامل کلیدی موفقیت محیط کسب و کار، تعیین کننده عملکرد شرکت می باشد و سازمان باید خود را با شرایط محیط تطبیق دهد.( نصیری­یار، ۱۳۸۶) ابزارهای تحلیلی مورد استفاده در این دیدگاه، تحلیل زنجیره ارزش سازمان، تحلیل نیروهای رقابتی، استراتژی­ های عمومی (رهبری هزینه، تمایز و تمرکز)، رقابت پذیری، خوشه ­ها، مزیت رقابتی ملت­ها و… هستند. (پورتر، ۱۹۸۰)
این تئوری معتقد است چون نیروی خارجی بازار فشارهای خاصی را برکسب و کار تحمیل می نماید، بنابراین، استراتژی به وسیله الزامات بازار تعیین شده و مزیت رقابتی از اجزای استراتژی حاصل می شود که با آن الزامات سازگاری دارد.
در زمینه تجزیه و تحلیل رقابتی، در دهه ۱۹۸۰ کتاب­های استراتژی مایکل پورتر دارای بیش ترین خواننده بود. این کتاب­ها عبارت بودند از«استراتژی رقابتی» « مزیت رقابتی»، «مزیت رقابتی ملتها» که هرسه به وسیله شرکت انتشاراتی فری پرس به ترتیب در سال­های ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵ و ۱۹۸۹ منتشر شدند. (دیوید، ۱۳۷۹)
نظریه­ پورتر مبتنی بر سه عنصر است: محیط بیرون، رفتاربنگاه و نتایج بازاری که بنگاه با اعمال استراتژی اش مشاهده می­ کند. (آنکلی، ۱۹۹۲) محیط بیرون از نظر پورتر عناصر عمده ای که سازمان را محصور کرده و آن را تحت تأثیر قرار می­دهد با توجه به نمایشگر ۵-۲ عبارتند از: (پورتر، ۱۹۸۰)

 

1. 1. تهدیدهای ناشی از احتمال ورود رقبای جدید به بازار.

 

1. 1. قدرت فروشندگان مواد اولیه در تحمیل خواسته­ های خود به خریداران.

 

1. 1. توانایی خریداران محصولات در تحمیل اراده ی خود به فروشندگان.

 

1. 1. تهدیدهای ناشی از ورود ­یا رونق­یافتن محصولات جایگزین در بازار.

 

1. 1. تلاش­ های شرکت­های رقیب در قلمرو صنعت برای پیشی گرفتن از ­یکدیگر.

 

نمایشگر ۵-۲

نمایشگر ۵-۲ پنج نیروی رقابتی^[۹۶] پورتر
منبع: رحمان سرشت، ۱۳۸۵
تعامل این نیروها بر سود بنگاه تأثیر می­گذارد. (کالکانگو^[۹۷]؛۱۹۹۶) قدرت هریک از این نیروها از صنعت به صنعت و در طول زمان در­یک صنعت فرق می­ کند. (واکر و همکاران، ۱۳۸۶)
پورتر معتقد است که ماهیت رقابتهای درون­ یک صنعت را عناصر فوق تعیین می­ کند و چون طراحی راهبرد بدون توجه به رقابت مفهومی­ ندارد هر راهبرد باید در بطن خود آمادگی چگونگی رویارویی با عناصرفوق را داشته باشد.
استفاده از روش رقابتی برای تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف درونی سازمان و فرصتها، تهدیدها و محدودیتهای محصورکننده ی آن، ایجاب می­نماید عناصری که در خارج از سازمان آن را به مبارزه دعوت می­ کند، مشخص شوند. طبعاً با مشخص شدن مواضع و قوای رقبا، توانایی­های خریداران و فروشندگان، شدت رقابت در صنعت، امکان ورود رقبای جدید به بازار و شدت تهدیدهای بالقوه از سوی کالاهای جایگزین چارچوبی به وجود می ­آید که در محدوده­ آن به سادگی می­توان نقاط قوت و ضعف سازمانی را ارزشیابی کرد. پس از آن می­توان راهبردهایی که سازمان را در قیاس با رقبا از مزیت راهبردی برخوردار می­سازد، انتخاب کرد. نمایشگر ۶-۲ این مطلب را نشان می­دهد.
نمایشگر۶-۲
تهدی ناشی از احتمال ورود رقبای جدید به بازار
قدرت خریداران در تحمیل اراده خود
قدرت فروشندگان در تحمل اراده خود
رقابت بین شرکت­ها برای کسب مقام اولی
تهدید ناشی از کالاها و خدمات جانشین
نمایشگر۶-۲٫ عوامل راهبردی مؤثر بررقابتهای درون صنعت همراه با عوامل کلان
منبع: رحمان سرشت، ۱۳۸۵
پورتر با بهره گرفتن از چارچوب مذکور و براساس پژوهش­ها ی میدانی خود سه راهبرد عمومی ­پیشنهاد می­ کند و معتقد است این راهبردها می­توانند مزیتهای لازم را در سازمان­ها به وجود آورند.
۱-۱-۲-۶ چارچوب استراتژی پورتر

 

1. 1. ۱. رهبری هزینه: سازمان­هارا ملزم به کاهش هزینه­ها بر اساس تولید انبوه وکنترل شدید هزینه در فعالیت­های اصلی کسب و کار می نماید؛ در این حالت، بنگاه محصول را با قیمت پایین تری در مقایسه با رقبا عرضه می­ کند.

 

1. 1. تمایز محصولات و خدمات ارائه شده با ایجاد محصولات منحصر به فرد: در این حالت بنگاه محصول متفاوت را (با کیفیت و کارایی بیشتر) در قیمت متفاوت عرضه می­ کند.

 

1. 1. تمرکز بر روی گروهی خاص از خریداران: در این حالت، بنگاه­یکی از دو استراتژی قبلی را دنبال می­ کند، امّا بر بخش محدودی از بازار تمرکز می­ کند. (فرزین و نادعلی پور، ۱۳۹۰)

 

در یادگیری الکترونیکی با توجه به مراحلی که پشت سر گذاشته می‌شوند یادگیرنده به کمک مدرس اطمینان حاصل می‌کند که چطور از منابع موجود استفاده کند. این امر باعث می‌شود که اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورد و به محیط جدید عادت کند. یادگیرنده با سایر یادگیرندگان و مدرس ارتباط برقرار می‌کند و از پست الکترونیک، اتاق گفتگو استفاده می‌کند. برقراری ارتباط بیشتر با دیگران باعث اعتماد به نفس بیشتری در یادگیرنده خواهد شد. یادگیرنده از طریق پرسیدن سؤال، بررسی محتوا، تأمل بر مواد درسی و بررسی پاسخ‌ها شناخت بیشتری از موضوع، محیط، مدرس و سایر هم دوره‌ای‌های خود به دست می‌آورد.

مدیریت زمان

یکی از مزایای یادگیری الکترونیکی آزادی عمل در انتخاب زمان دلخواه است که در آن زمان یادگیری یادگیرنده انتخاب می‌شود. در دوره‌های سنتی یک برگه حاوی برنامه دوره‌هایی که باید در آن‌ ها شرکت کرد و تکالیفی که باید انجام دهند در اختیار یادگیرنده قرار می‌گیرد. در این دوره طول زمان درس خواندن را یادگیرنده خود تعیین می‌کند. در این دوره‌ها یادگیرنده ساختار دوره را مدنظر قرار می‌دهد و اهداف و برنامه زمان‌بندی خود را بررسی می‌کند(کلارک،۱۴۹:۱۳۹۱). بر اساس مدیریت زمان، توصیه در هر زمینه‌ای مبتنی بر اهداف صورت می‌پذیرد. به محض این که اهداف و اولویت‌ها مشخص گردیدند، زمان مورد نیاز برای آنها تخصیص می‌یابد. از این طریق می‌توان برای شرکت دانشجویان مجازی در آموزش برنامه‌ریزی کرده و از ایجاد اضطراب در آنها ممانعت به عمل آورد(پالوف و پرات،۱۳۸:۱۳۸۴).

مهارت‌های زبانی

مهارت‌های زبانی شامل شنیدن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن می‌شود. آشنایی یادگیرنده با زبان‌های خارجی، خصوصاً زبان محیط الکترونیکی یادگیری و زبانی که منابع درسی و کمکی در فرایند یادگیری دارای اهمیت است حائز اهمیت می‌باشد. یادگیرنده به عنوان یک کاربر باید بتواند با محیط الکترونیکی کلاس مجازی و امکانات وابسته به آن ارتباط مؤثر برقرار کند و این جز با تسلط کامل به زبان محیط ارتباط و نرم افزار دوره امکان‌پذیر نیست. استفاده از منابع الکترونیکی کتابخانۀ مجازی نیز مستلزم آشنایی با زبان اینگونه منابع است. اگر زبان محیط یادگیری با زبان منابع متفاوت باشد، لازم است یادگیرنده در حد نیاز با آن زبان نیز آشنایی داشته باشد.

مهارت‌های نوشتاری

نوشتن محصول یا فرایند ارتباط عنوان و موضوع، هدف خواننده است. همۀ این عناصر در شکل‌گیری نوشته تأثیر می‌گذارند. قدم نخست برای نوشتن تعیین موضوع، هدف و خوانندۀ مطالب است. در قدم بعدی گردآوری اطلاعات و سازماندهی آنها و سپس ارائه نخستین پیش نویس و تجدیدنظر در آن تا حصول به نتیجۀ مطلوب است. یادگیرنده باید بتواند از طریق نوشتن در محیط الکترونیکی با دیگران ارتباط برقرار نموده و به تعامل بپردازد. توانایی خلاصه کردن، بیان عقاید و نظرات در قالب واژه‌های مناسب، سازماندهی متن به بخشها، پارگرافها و جملات مناسب از جمله مهارت‌های نوشتن است(بابائی،۱۷۴:۱۳۸۹).

مهارت حل مساله

تشخیص و کاربرد دانش و مهارت‌هایی که منجر به پاسخ درست یادگیرنده به موقعیت یا رسیدن او به هدف موردنظرش می‌شود، را مهارت حل مساله گویند. در محیط یادگیری الکترونیکی یادگیرنده به دلیل سهولت دسترسی به منابع اطلاعاتی گوناگون و ملاحظه نظرات مختلف در تالارها و سایر ابزارهای اجتماعی با نظرات و ایده‌های گوناگون درباره یک موضوع یا مساله روبرو می‌شود، لیکن برخی از نظرات و دیدگاه‌هایی که در منابع مختلف مطرح می‌شود، ممکن است با یکدیگر همخوانی نداشته و در مواقعی نیز با هم متناقض باشند. از این رو یادگیرنده باید با در کنار هم قرار دادن اطلاعات جمع‌ آوری شده متناسب با مساله راه حل یا راه ‌حل ‌ها را ارائه کند(سراجی و عطاران،۳۳۲:۱۳۹۰). در آموزش مجازی یادگیری مشارکتی و همکاری به عنوان یک عملکرد حیاتی است که مبتنی بر حل مسئله می‌باشد و از طریق تأمل در تجارب دانشجویان ، فعل و انفعالاتی که در آن رخ می‌دهد به عنوان یک روشی ایده‌آل محسوب می‌شود و یادگیرندگان برای حل مسائل در یک وضعیت خاص قرار می‌گیرند. درس با یک مسئله شروع می‌شود و دانشجویان مسئول بررسی مسئله، طراحی و پیدا کردن راه حل هستند. حل مسئله فراگیر محور است و در آن فراگیران یک هدف مشترک دارند و از طریق تعامل و تأمل در تجارب خود برای حل مسائل همکاری می‌کنند(چویه^[۶۹]،۲۰۱۰).

مهارت تفکر انتقادی

مهارت تفکر مستدل و تیزبینانه درباره اینکه فرد چه چیزی را باور کند و چه اعمالی را انجام دهد، تفکر انتقادی گویند. تفکر انتقادی توانایی است برای موفقیت تحصیلی در آموزش عالی. بنابراین به عنوان مهارتی فعال می‌باشد برای تفسیر و ارزیابی مشاهدات ، ارتباطات و اطلاعات و استدلال آنها(کوجاکاریو و باتنارو^[۷۰]،۲۰۱۴). تفکر در نتیجه‌ی فعالیت تیمی در فرایند یادگیری و یا محتوای برنامه درسی، از نشانه‌های آموزش درون شبکه‌ای است. دانشجوی مجازی از طریق سئوالات مستقیم تشویق به تفکر می‌شود. همچنین فضای یادگیری باید به گونه‌ای مهیا گردد که اجازه‌ی تفکر در جنبه‌های گوناگون آموزش درون شبکه‌ای را بدهد. برای اینکه یادگیرندگان اندیشمندی منتقد شوند باید به موارد زیر توجه کنند:

 

• • وضوح:یادگیرنده باید در مورد عقاید خود و نحوه‌ی بیان آنها صراحت داشته باشد.

 

• • ثبات: باید در رفتار و تفکر خود ثبات داشته باشند.

 

• • صراحت:باید خود را در اختیار فرایند یادگیری قرار داده و در جستجوی یادگیری در هر زمان و مکان باشد.

 

• • ارزشیابی:باید بینشی فراتر از سطحی نگری داشته، به ارزشیابی مواد درسی پرداخته و با بهره گرفتن از تجارب زندگی به عنوان راهنما، آنها را تجزیه و تحلیل کند.

 

• • ارتباط: باید توانایی بیان ایده‌های خود را داشته، به گونه‌ای که دیگران آنها را بفهمند.

 

• • دارا بودن الگوی رفتاری خاص:باید روشن و مشخص عمل کرده و بر بازخورد و ارتباطات تأکید کند.

 

• • در دسترس بودن: باید قابل دسترس بوده و افکار خود را در معرض بحث قرار دهد، حتی اگر متفاوت از افکار دیگران باشد.

 

• • انعطاف پذیری: باید دیدی باز نسبت به عقاید جدید داشته باشد و در خصوص راه‌های جدید انجام کار با تنگ نظری برخورد نکند.

 

• • شهامت ریسک پذیری: باید برای ابراز عقاید خود و ارائه‌ بازخورد به دیگران شهامت داشته باشند. همچنین برای تشویق مهارت‌های تفکر انتقادی در کلاسهای مجازی باید مواردی را مورد توجه قرار داد از جمله:

 

• • دانشجویان را تشویق به یافتن قیاس و انواع دیگر روابط بین اطلاعات مختلف در بحث‌ها و مواد خواندنی درس کنند.

 

• • مسائلی یا مواردی ارائه شوند که دانشجویان با آنها کار می‌کنند و آنها را تشویق به یافتن و ارزشیابی راه‌ حل ‌های جایگزین برای آن مسائل کنند.

 

• • تعامل را ارتقاء بخشند، بحث به دانشجویان کمک می‌کند تا به موضوعات از نقطه نظرهای مختلف نگاه کنند.

 

• • از پرسشهای باز پاسخ^[۷۱]که باعث تشویق تفکر و تخیل می‌شود، بهره جویند.

 

• • از ماهیت غیر همزمان محیط مجازی برای ارتقای تفکر و تجزیه و تحلیل استفاده کنند(پالوف و پرات،۲۵۷:۱۳۸۴).

 

در محیط یادگیری الکترونیکی یادگیرندگان با استفاده ازموتورهای جستجو به منابع و اطلاعات گوناگون دست می‌یابند. لیکن برای بررسی میزان اعتبار، صحت و سقم و سودمندی آن باید اطلاعات به دست آمده را به دقت و تیزبینی مورد بررسی مجدد قرار دهند.

مهارت پرسشگری

پرسشها بر اساس عمق و اهداف انواع مختلف دارند. انواع پرسشها را می‌توان به شش دسته تقسیم کرد؛ پرسش‌های روشن ساز و تصریح کننده، پرسش‌های باز و وسیع، پرسش‌های زنجیره‌ای، پرسش‌های فرضیه‌ای، پرسش‌های استنتاجی و پرسش‌هایی که به ارائه شواهد و مدارک بیشتر نیاز دارند. بر اساس این تقسیم‌بندی بین نحوه طرح سوال و پاسخ مورد انتظار تناسبی وجود دارد. در محیط یادگیری الکترونیکی یادگیرنده برای شرکت در بحث‌های همزمان و ناهمزمان باید بتواند متناسب با نیازها و چالش‌های ذهنی خود پرسش‌های خود را طرح کند(سراجی و عطاران،۳۳۳:۱۳۹۰).

مهارت به کارگیری شیوه‌های مطالعه و یادگیری

راهبردهای مطالعه و یادگیری به هر گونه رفتار، اندیشه یا تدبیری گفته می‌شود که یادگیرنده در حین یادگیری به منظور سازماندهی، ذخیره و استفاده بهتر از اطلاعات آنها را به کار می‌گیرد. برخی از شیوه‌های موثر برای مطالعه و یادگیری عبارتند از؛ استفاده از واسطه‌ها، تصویرسازی ذهنی، تکرار مطالب یادگیری، آهنگ دار کردن یا قافیهمند ساختن مطالب یادگیری، انتخاب نکات مهم و کلیدی، برجسته‌سازی مطالب مهم، حاشیه نویسی و علامتگذاری، سرواژه درست کردن، یادداشت برداری، یادداشت سازی، دسته بندی مطالب متنی در قالب اطلاعات متنی دیگر و به شیوه جدید، تبدیل مطالب متنی، صوتی و تصویری به شکل ارائه‌های دیگر. در محیط یادگیری الکترونیکی محتوای آموزشی به صورت خودآموز و در قالب فایل‌های چند رسانه‌ای و پیوندهای مرتبط به یادگیرنده ارائه می‌شود.
سالیسبوری^[۷۲]۱۹۹۶، توصیه کرده است به دانشجویان اجازه بدهید تا از نقش ظروف غیرفعال دریافت کنندۀ اطلاعات به کارکنان فعال اطلاعات مبدل شوند. یعنی به عبارت دیگر دانشجویان می‌توانند به اطلاعات متناسب دست یابند و آن را در گزارش‌های خود به کار برند، نتیجه گیری کنند و مسائل را حل کنند. در تدریس سنتی، معلم رهبری یادگیری را بر عهده دارد و بر فرایندها تأکید می‌شود. در حالی که در تدریس برخط یادگیرنده بیشتر خود راهبری را بر عهده دارد و هنگامی که با یاری معلم، یادگیرندگان خودراهبر می‌توانند ظرفیت یادگیری و چگونگی آن را در خود گسترش دهند آن‌گاه پویایی یادگیری را درک می‌کنند(بروور و استوت،۷۴:۱۳۸۲).

مهارت فراشناختی

به دانش و آگاهی فرد درباره ضعف و قوت‌های شناختی و تلاش برای رفع یا ارتقای آنها مهارت فراشناختی گفته می‌شود. از این رو مهارت‌هایی مانند برنامه‌ریزی و تعیین هدف مطالعه، پیش‌بینی و تعیین دقیق زمان مطالعه، خودکنترلی و نظارت بر میزان پیشرفت و خودنظم دهی را می‌توان به عنوان مهارت‌های فراشناختی در یادگیری در نظر گرفت. راهبردهای مطالعه و یادگیری «شناختی و فراشناختی» ، روشها و راهبردهای مناسب برای مطالعه، چگونگی یادگیری، استفاده صحیح از فرایندهای یادگیری و پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان سنین و مقاطع تحصیلی مختلف هستند که در برنامۀ درسی آنها گنجانده شده‌اند(کدیور،۱۸۶:۱۳۸۴).
فراشناخت به معنای آگاهی یادگیرنده ازدانش و توانایی خود است (لونگیستون^[۷۳]، ۱۹۹۷). همچنین به ارائه دانش، آگاهی و استراتژی برای ارزیابی انتقادی در فرایند یادگیری اشاره می‌کند و در سه بعد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد: دانش فراشناختی، نظارت فراشناختی و خود تنظیمی(آکیول و گاریسون^[۷۴]،۲۰۱۱). یادگیری خود تنظیمی^[۷۵]، اشاره به تلاش ارادی دانش‌آموزان برای مدیریت مستقیم و کنترل کارهای پیچیده یادگیری دارد. فعالیت‌های یادگیری در یادگیرندگان خودتنظیم از طریق یک سری باورهای مربوط به کار و محیط و تماس گروهی و جمعی ، راهبردهای شناختی و فعالیت‌های علمی در نظر گرفته می‌شود. یادگیری خودتنظیم یک رویکرد هدفمند و سازگار با محیط است و دانش‌آموزان باید در هر دو ترکیب داخلی(نظارت بر خود) و خارجی(بازخورد معلم) تسلط یابند(کافمن، زهو و یانگ^[۷۶]،۲۰۱۱). خودتنظیمی یک فرایند کنش گرایانه است که به یادگیرنده در جهت کسب مهارت‌های آکادمیک از قبیل تنظیم اهداف، انتخاب و جایگزینی استراتژی‌ها و کنترل اثربخشی خود کمک می کند(فن^[۷۷]،۲۰۱۰).

مهارت خودرهیابی

مجموعه مهارت‌هایی که فرد با بهره گرفتن از آن نیازهای یادگیری خود را تشخیص داده، مسئولیت فرایند یادگیری را بر عهده می‌گیرد و با انگیزش درونی خود آن را پیگیری می‌کند، مهارت خودرهیابی گفته می‌شود. بنابراین مهارت خودرهیابی را می‌توان شامل سه خرده مهارت تشخیص نیازهای یادگیری، مسئولیت پذیری در یادگیری و خودانگیختگی دانست. آمادگی برای خودراهبری در یادگیری به عنوان یک رفتاری در یادگیری است که به دانشجویان اجازه می‌دهد برای ادامه یادگیری به ابتکارات خود متکی باشند. ما در عصر دانش زندگی می‌کنیم، عملکرد مؤثر در چنین جامعه‌ای نیازمند سرمایه کافی اجتماعی و مهارت‌های قرن بیست و یک می‌باشد که از جمله این مهارتها آمادگی یادگیری خود راهبر است. مزایای استفاده از خود راهبری در یادگیری عبارتند از: افزایش انتخاب، اعتماد به نفس، انگیزه و توسعه مهارت‌های لازم برای یادگیری مادام‌العمر. در فرایند یادگیری خود راهبر فراگیران باید به گسترش توانایی‌هایشان در ارزیابی کمبودهای دانش خود تشویق شوند و سپس با جستجو در منابع مرتبط به کمبودهای دانش خود رسیدگی کنند. آن‌ ها ممکن است از دانش خود، از منابع دردسترس و یا قضاوت آگاهانه برای انتخاب راه‌ حل ‌های مشکل استفاده کنند. یادگیری خودراهبری به صورت درجه‌ای از برخورداری فرد از نگرش‌ها، توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی که برای یادگیری خودراهبر لازم است تعریف می‌شود(کارشکی، محمدزاده قصر، تقی زاده کرمان، گراوند، ۱۳۹۱).
یادگیری خودراهبر دارای چهار زیرمجموعه است که برای کسب شایستگی‌های لازم در هدایت آموزشی خود باید شامل : مهارت در تشخیص نیازهای یادگیری، تدوین اهداف آموزشی، شناسایی منابع انسانی و مادی برای یادگیری و ارزیابی نتایج آموزش ‌باشند(بایلی و کارد^[۷۸]، ۲۰۰۹). خودراهبری با قابلیت‌های برانگیزاننده تکنولوژی اطلاعات ، برای همگان زمینه خود‌آموزی را فراهم می‌کند که این فرایند برای فراگیران نیز فراهم می‌گردد. در فرهنگ خودراهبری ، فراگیر شخصاً زمان مناسب یادگیری را انتخاب می‌کند، هزینه‌ها و مزایای روش‌های مختلف را ارزیابی و با اهداف خود مقایسه می‌کند(محمدی،۴۳۵:۱۳۸۶).

مسئولیت پذیری

آموزش مجازی وسایلی را در اختیار یادگیرنده می‌گذارد که به تقویت مسئولیت پذیری یادگیرنده کمک می‌کند. مسئولیت پذیری شامل تعیین اهداف و معیارهای شخصی یادگیرنده می‌باشد. این امر از طرق مختلف قابل حصول است، مانند تصمیم گرفتن برای دست یابی به معیاری که یادگیرنده را برای انجام کاری خاص توانمند می‌سازد. در مسئولیت پذیری ساختار و استانداردهای دوره(مانند جایگزین‌ها)؛ شرایط دوره(چه کسی و طی چه شرایطی می‌تواند مواعید مقرر را تمدید نماید)؛ شرایط ارزیابی(نمره قبولی، روش‌های ارزیابی، ایجادتوازن میان ارزیابی مداوم و آزمون) و زمان‌های مقرر در نظر گرفته می‌شوند(کلارک،۱۴۹:۱۳۹۱).

خود ارزیابی

راه‌های بسیاری برای ارزیابی پیشرفت یادگیرنده وجود دارد. بعضی از آن‌ ها رسمی هستند(نمره ای که یادگیرنده کسب می‌کند)، اما برخی دیگر کاملاً غیر رسمی(میزان فهم یادگیرنده با سایر یادگیرندگان مقایسه می‌شود) می‌باشند. در خود ارزیابی باید به مواردی توجه شود از جمله:

کارپوشه

روشی که در ارزیابی یادگیرندگان کاربرد زیادی دارد و شامل گردآوری مستنداتی است که مهارت‌ها، درک و قابلیت‌های یادگیرنده را در مورد موضوعی خاص نشان می‌دهد.

تنوع ژنتیکی به تنوع ژنی درون گونه­ ها اطلاق می­ شود. به عبارتی تنوع ژنتیکی، تنوع قابل توارث درون و بین جمعیت­هاست. کلیه تنوع­های موجود با توالی چهار جفت باز تشکیل­دهنده مولکول DNA، اجزا سازنده کدهای ژنتیکی مرتبط می­باشند. انواع دیگری از تنوع ژنتیکی را نیز می­توان در کلیه سطوح سازماندهی شده در هسته شامل مقدار DNA، تعداد کروموزم و ساختار DNA شناسایی کرد. تنوع و تکامل ژنتیکی در جمعیت­های گیاهی می ­تواند بوسیله جهش، نوترکیبی، مهاجرت، رانده شدن ژنتیکی و گزینش ژنتیکی ایجاد شده باشد (۶۴). کسب اطلاع از فاصله ژنتیکی در بین افراد یا جمعیت­ها و آگاهی از روابط خویشاوندی گونه­ های مورد­نظر در برنامه ­های اصلاحی، امکان سازمان­دهی ژرم­پلاسم و نمونه گیری مؤثر از ژنوتیپ­ها را فراهم می­سازد (۱). قدم اول در اصلاح خصوصیات گیاهی، فهم از ساختار کلکسیون ژرم­پلاسم است که این موضوع به نوبه خود نمونه گیری سیستماتیک ژرم­پلاسم را برای مقاصد اصلاحی و حفاظتی امکان­ پذیر می­سازد. برای بهره ­برداری از منابع ژنتیکی با حداکثر کارآیی، شناخت مواد ژنتیکی نگهداری شده ضرورت دارد. ارزیابی نمونه­ها می ­تواند با توجه به هدف استفاده از ژرم­پلاسم صورت گیرد که جنبه­ های اگرونومیکی، پاتولوژیکی، مورفولوژیکی، سیتولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی از جمله این اهداف است. در راستای این ارزیابی نقاط قوت و ضعف توده­ها و ژنوتیپ­ها و پتانسیل­های موجود در آنها شناخته می­ شود. به عبارت دیگر در این ارزیابی­ها وسعت پایه ژنتیکی هر صفت معلوم می­گردد (۱۲ ،۷ و۶) تنوع ژنتیکی یک صفت معین، اندازه پراکنش ارزش­های همان صفت است، به طوری که تأثیر محیط بر آن زدوده شده باشد. تنوع بین گیاهان یک گونه گیاهی خاص بر دو نوع است: تنوع بر اثر محیط، که به مقادیر مختلف تنش محیطی واکنش می­دهد و با مقایسۀ گیاهان دو جمعیتی که از لحاظ ژنتیکی یکنواخت هستند، می­توان آنرا مشاهده نمود. تأثیر محیط روی یک گیاه، به نتاج آن منتقل نمی­ شود و بنابراین انتخاب در یک جامعه یکنواخت ژنتیکی، به جدا نمودن نژادهایی که در واکنش به تنش­های محیطی اختلاف دارند، نمی­انجامد. تنوع ارثی به تنوع موجود در یک جمعیت مخلوط ژنتیکی، که از عوامل ارثی ناشی شده و به نتاج انتقال می­یابد، اطلاق می­گردد .از آنجایی که این نوع تنوع، ناشی از عوامل ارثی است و به نتاج قابلیت انتقال دارد، لذا در اصلاح نباتات و برنامه ­های اصلاحی حائز اهمیت است، منشأ تنوع ارثی در گیاهان، نوترکیبی­های ژنتیکی، تغییرات درکروموزوم­ها و جهش­ها است (۷).

۱-۱۱-۱ اهمیت تنوع ژنتیکی و روش­های مختلف ارزیابی آن

شناخت کیفی و کمی تنوع ژنتیکی از اهمیت زیادی در علوم بیولوژی مانند اکولوژی، بیولوژی تکامل، تاکسونومی یا رده­بندی، ژنتیک و اصلاح نباتات برخوردار است. اهمیت تنوع ژنتیکی به خوبی برای همه روشن بوده و نشان داده شده است که کاهش تنوع ژنتیکی می ­تواند منجر به کاهش شایستگی و سازگاری به تغییرات محیطی گردد. ارزیابی تنوع ژنتیکی معمولاً در سطح مولکولی و با بهره گرفتن از چندین روش آزمایشگاهی انجام می‌گیرد که از آن میان می‌توان به آللوزایم­ها^[۷] ، آنالیز DNA^[8] و ایزوزیم­^[۹]ها اشاره کرد که قادرند ارزیابی دقیقی از تنوع ژنتیکی را فراهم نمایند. ارزیابی ترکیب ژنتیکی گیاهان زراعی و مجموعه­های ژنتیکی و قرابت بین آن­ها از گذشته­ های دور معمول بوده است، بطور تاریخی این تخمین براساس بیولوژی اندام­های جنسی، داده ­های اکو­جغرافیایی، زیست­شناسی، رنگیزه­ها و شجره­نامه و اخیراً با بهره گرفتن از نشانگر­های پروتئینی مانند ایزوزایم­ صورت می­گرفته است همچنین تنوع ژنتیکی ممکن است با بهره گرفتن از صفات مورفولوژیکی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی صفات مورفولوژیکی به تکنولوژی گرانی نیاز ندارد ولی اغلب، این فعالیت­ها به زمین وسیعی نیاز دارند که این امر می‌تواند سبب شود که این روش نسبت به روش‌­های مولکولی هزینه بیشتری داشته باشد. بعلاوه این صفات اغلب تحت تأثیر نوسانات محیطی قرار می‌گیرند که موجب می‌شود ارزیابی تنوع تحت تأثیر محیط باشد. با بررسی مجموعه­های ژنتیکی با بهره گرفتن از نشانگر­های مولکولی مبتنی بر DNA، تفاوت­های ژنتیکی بیشتری مشاهده شده، این تفاوت­ها تحت تأثیر محیط و اثراتی مانند پلیوتروپی، اپی­ستازی و دوره رشدی گیاه نخواهند بود و امکان آگاهی دقیق و کافی از تنوع ژنتیکی در سطح DNA را فراهم می­سازند. با توجه به اهمیت روزافزون تولید واریته­های برتر و نیاز به شناسایی و استفاده از آلل­ها و ژن­هایی که صفات مطلوبی را کنترل می­نمایند، استفاده از نشانگر­های DNA روز­افزون خواهد بود.

۱-۱۲ انواع نشانگر­ها:

مارکر­ها انواع مختلفی دارند. در یک تقسیم ­بندی کلی می­توان مارکر­ها را به صورت زیر دسته­بندی کرد:
۱- مارکر­های مورفولوژیکی یا فنوتیپی
۲- مارکر­های مولکولی
مارکر­های مولکولی خود به دو دسته تقسیم می­شوند:
۱- مارکر­های بیو­شیمیایی
۲- مارکر­های DNA

۱-۱۲-۱ نشانگر­های مورفولوژیکی

مارکر­های مورفولوژیکی همانگونه که از نام آنها مشخص است از روی فنوتیپ ارزیابی می­شوند و لذا ارزیابی آنها خیلی ساده است. تعداد این مارکر­ها کم است و پلی­مورفیزم کمی نیز تولید می­ کنند. از طرفی در اغلب موارد مارکر فنوتیپی در واقع یک صفت نامطلوب است، مثلا کوتولگی بوته، ابلق بودن برگ ها و … . لذا امروزه از این نوع مارکر­ها استفاده نمی­ شود. نشانگرهای مورفولوژیکی اولین نشانگر­هایی بودند که برای ارزیابی تنوع ژنتیکی مورد استفاده قرار گرفتند (۲۰). نشانگر­های مورفولوژیک که پیامد جهش­های قابل رویت در مورفولوژی هستند، شامل دامنه وسیعی از ژن­‌های کنترل­ کننده صفات مورفولوژیک می­شوند که بر ظاهر یا فنوتیپ موجود مبتنی بوده و جزو نخستین نشانگرها به شمار می­آیند که از زمان­های بسیار دور، یعنی زمانی که هنوز محل ژن روی کروموزوم مشخص نشده بود، مورد استفاده قرار می­گرفتند. دلایل عمده محدودیت استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی عبارتند از: تعداد این نشانگر­ها کم بوده، وابسته به سن و مرحله رشدی گیاه هستند و غالباً از شرایط محیطی تأثیر می­پذیرند و درضمن اساس ژنتیکی بسیاری از آنها هنوز مشخص نشده است. در صورتی که هنوز بررسی تنوع ژنتیکی بر اساس صفات مورفولوژیک یک گام اولیه در جهت توصیف و گروه­بندی ژرم­پلاسم­ها است (۵۷).

۱-۱۲-۲ نشانگر­های بیوشیمیایی

نشانگرهای بیوشیمیایی شامل موارد متعددی است. این نوع مارکر­ها نیز امروزه کارایی زیادی ندارند چرا که تعداد آنها کم بوده و پلی­مورفیزم کافی ایجاد نمی­کنند، لیکن نکته مثبت در آنها هم­بارز بودن است.
این گروه را می­توان به دسته­های زیر تقسیم کرد:
الف. مولکول­های بیوشیمیایی کوچک: مثل ترکیبات فنلی، ترکیبات معطر و …
ب. پروتئین­های ذخیره­ای: مثل گلوتنین و گلیادین که در گندم خصوصا در تعیین ارزش نانوایی کاربرد دارد.
ج. آیزوزایم­ها: اینها در واقع فرم­های مختلف یک آنزیم هستند که یک واکنش را کاتالیز می­ کنند ولی ممکن است سرعت فعالیت آنها متفاوت باشد. این مارکر­ها در دهه ۸۰ کاربرد زیادی داشتند. تنکسلی توانست بر اساس آیزوزایم­ها در گوجه فرنگی اولین نقشه لینکاژی را طراحی نماید. و معایب آیزوزایم‌­ها عبارتند از: تنها تعداد محدودی آیزوزایم برای هر گونه وجود دارد، تعداد سیستم‌های آنزیمی چند شکل و قابل دسترس محدود است و مکان‌های آنزیمی فقط شامل قسمت محدود و غیر­تصادفی از ژنوم هستند (قسمت بیان­شونده). بنابراین تنوع مشاهده شده ممکن است بیانگر کل ژنوم نباشد. اگرچه با این روش می‌توان تعداد زیادی از نمونه‌ها را بررسی کرد ولی مقایسه نمونه‌ها از گونه‌های مختلف، مکان‌های ژنی و آزمایشگاه‌های مختلف مشکل ساز است. بطوریکه این روش تحت تأثیر روش­‌های استخراج، بافت گیاه و مرحله رشد گیاه قرار می‌گیرد(۶۲و۴۲).
د. آللوزایم‌­ها آلل­‌های متفاوت آنزیم‌­ها هستند که یک ارزیابی از فراوانی ژنی و ژنوتیپی در درون و بین جمعیت‌­ها ارائه می‌دهند که این اطلاعات می­‌توانند جهت گروه‌بندی جمعیت‌­ها، تنوع ژنتیکی، جریان ژن، ساختار ژنتیکی گونه­ ها، مقایسه میزان تلاقی­‌های بین‌­گونه‌ای، ساختار جمعیت و واگرایی جمعیت­‌ها استفاده شوند (۴۲).
مزیت­های مهم این‌گونه نشانگر­ها عبارتند از: ارزیابی به صورت هم­‌بارز و بدون دخالت تأثیرات اپیستازی و پلیوتروپی، کاربرد آسان و هزینه پائین.

۱-۱۲-۳ نشانگر­های مولکولی مبتنی بر DNA

مارکر­های DNA در واقع مهم­ترین و کاربردی­ترین سیستم­های مارکری هستند که گستردگی زیادی داشته و هر­روزه در حال توسعه و تکامل هستند. از آنجا که در اولین سطح بیان ژن مطرح می­شوند، خیلی دقیق بوده، دارای تنوع زیاد و پلی­مورفیزم بالا هستند.
نشانگر­های مولکولی بر اساس آشکارسازی تفاوت‌ (چندشکلی^[۱۰]) موجود در بین اسید­های نوکلئیک افراد مختلف عمل می‌کنند. این تفاوت‌­ها شامل پدیده­‌های حذف، اضافه، جابجایی، دو برابر شدن و جهش‌­های نقطه‌ای است و تنها ژن‌های خاص و فعال را شامل نمی‌شود. نشانگر­های مولکولی علاوه بر اینکه تحت تأثیر محیط نیستند دارای مزیت­‌های زیر می­باشند:
۱- تمام قسمت‌های ژنوم را پوشش می‌دهند (اگزون‌­ها، اینترون­‌ها و نواحی تنظیم­کننده).
۲- تحت تأثیر پلیوتروپی و اپیستازی قرار نمی‌گیرند.
۳- قادر به شناسایی تفاوت­‌هایی هستند که تنوع فنوتیپی نشان نمی‌دهند.
۴- بعضی از آنها هم­‌بارز هستند.
روش­‌های مختلف مورد استفاده شامل: هضم و هیبریداسیون اسید­های نوکلئیک، روش­های مبتنی بر واکنش­‌های زنجیره­‌ای پلیمراز (^[۱۱]PCR) و یا ترکیبی از دو روش ذکر­شده هستند. بعلاوه روش‌­های مختلف نشانگری می‌توانند یک مکان یا چند مکان ژنومی را مورد بررسی قرار ‌دهند. بطوریکه نشانگر­های چند مکانی^[۱۲] قادرند بطور همزمان چندین مکان ژنومی را مورد بررسی قرار دهند. این نشانگر­ها مبتنی بر تکثیر تصادفی DNA بواسطه آغازگر­های الیگونوکلئوتیدی با توالی‌­های انتخابی هستند، این گونه نشانگر­ها را نشانگر‌­های غالب نیز می‌نامند. بنابراین امکان تشخیص حضور یا عدم حضور باند برای هر مکان وجود دارد ولی امکان تشخیص حالت­‌های هتروزیگوت (A/-) یا هموزیگوت (a/a) برای آلل‌­های مشابه وجود ندارد. در حالیکه نشانگر­های یک مکانی^[۱۳] از کاوشگر­ها یا آغازگر­های ویژه برای مکان‌­های ژنی استفاده می‌­کنند و قادر به تکثیر یا دورگ­گیری DNA با توالی‌­های شناخته­شده هستند. این نشانگر­ها را نشانگر­های هم­‌بارز نیز می­‌نامند که امکان تشخیص مکان‌­های هموزیگوت و هتروزیگوت را به ما می­‌دهند(۴۲).
روش‌های نشانگری پایه را می‌­توان به ۲ دسته تقسیم کرد:
۱-روش­‌های غیر مبتنی بر PCR یا روش­‌های مبتنی بر هیبریداسیون.
۲-روش­‌های مبتنی بر PCR

۱-۱۲-۳-۱ روش‌های غیر مبتنی بر PCR

روش­های مولکولی مبتنی بر هیبریداسیون از اولین نشانگر­هایی هستند که در مطالعات گیاهی مورد­استفاده قرار گرفتند. این نشانگر­ها شامل استفاده از آنزیم‌­های برشی و روش­‌های دورگ­گیری بودند (۵۹). آندونوکلئار­های هضم­کننده، آنزیم‌­های باکتریایی هستند که قادر به شناسایی توالی‌ پالیندرم ویژه و برش DNA هستند که این برش سبب ایجاد قطعاتی با اندازه‌­های مختلف می‌شود. تغییرات درون توالی (مثل جهش نقطه‌ای)، جهش­های بین مکانی (مثل حذف و جابجایی) و جهش­های درون مکان آنزیمی می­‌توانند منجر به تفاوت طول قطعات بعد از برش آنزیمی شوند. نشانگر­های RFLP^[14] و تعداد متفاوت ردیف‌­های تکراری (^[۱۵]VNTR)، نمونه­‌هایی از نشانگر­های مبتنی بر هضم و هیبریداسیون هستند. در RFLP چند­شکلی DNA بوسیله هیبریداسیون کاوشگر (که به روش شیمیایی نشاندار شده است) با قطعاتDNA انتقال سادرن­یافته انجام می‌گیرد که سبب ایجاد پروفایل­هایی از قطعات DNA می­ شود. نشانگر RFLP دارای چند­شکلی نسبتاً زیادی است، توارث هم­بارز داشته و تکرار­پذیری بالایی نشان می­‌دهد. در این روش لکه‌های DNA حاصل از دورگ گیری را می‌توان پاک کرد و قطعات انتقال سادرن­یافته را دوباره با کاوشگر­های ^[۱۶]‌ RFLP جدید (۸ تا ۱۰ مرتبه) مورد بررسی قرار داد. با این وجود، این روش‌­ها به علت وقت­‌گیر بودن، داشتن مواد رادیواکتیویته­ی گران­قیمت و سمی و نیاز به DNA با کیفیت و کمیت بالا به طور وسیع مورد­استفاده واقع نمی‌شوند. بعلاوه این نشانگر­ها به اطلاعات اولیه از توالی DNA‌ جهت ساختن کاوشگر نیاز دارند که سبب پیچیدگی روش می‌­شود. این محدودیت­‌ها سبب شده است که روش­‌های با پیچیدگی کمتر مانند نشانگر­های مبتنی بر PCR توسعه یابند (۴۲). بازر­ترین نوع این مارکرها، RFLP می­باشد. VNTR­ها و میکروستلایت­ها نیز در این گروه قرار دارند. در این نوع مارکر­ها یک قطعه DNA نشاندار شده (پروب) جهت هیبریداسیون استفاده می­ شود. RFLP در سال ۱۹۸۰ توسط Botstain ابداع شد و دقت بسیار زیادی دارد، لیکن امروزه صرفا به دلیل وقت­گیر و پر­زحمت بودن آن، کمتر استفاده می­ شود.

۱-۱۲-۳-۲ نشانگرهای مبتنی بر PCR

این نشانگر­ها که کاربرد آنها سیر صعودی دارد، توسط مولیس و همکارانش (۱۹۸۶) توسعه پیدا کرده و از واکنش‌­های زنجیره‌ای پلی‌مراز (PCR) پیروی می‌کنند. این تکنیک شامل تکثیر چندین قطعه DNA مجزا است که توالی­‌های اطراف آنها بسیار مشابه آغاز­گر می­‌باشد، این نواحی باید به قدر کافی به همدیگر نزدیک باشند تا تکثیر انجام گیرد. استفاده از آغازگر­های تصادفی محدودیت داشتن اطلاعات اولیه برای انجام PCR را ندارد. روش­‌های مبتنی بر PCR را می­‌توان به دو گروه: ۱- روش­‌های مبتنی بر PCR توالی­های غیر ویژه. ۲- روش­های مبتنی برPCR توالی­‌های هدف^[۱۷] تقسیم کرد. در این قسمت تعدادی از نشانگر­های مبتنی بر PCR توضیح داده می­ شود (۴۲).

۱-۱۲-۳-۲-۱ نشانگرRAPD^[18]:

نشانگر RAPD، نخستین نشانگر مولکولی مبتنی بر واکنش زنجیره پلی­مراز بود که برای بررسی تنوع ژنتیکی مورد­استفاده قرار گرفت. مارکر­های RAPD از طریق تکثیر تصادفی DNA ژنومی و با بهره گرفتن از آغازگر­های کوتاه ایجاد می­شوند. تفکیک قطعات حاصل بر روی ژل آگارز در حضور اتیدیوم بروماید صورت می­گیرد، و در نهایت، زیر نور ماوراء بنفش مشاهده می­گردد. اگرچه آغازگر­ها دارای توالی­های تصادفی هستند، قادر به یافتن توالی­های هومولوگ مناسب روی رشته DNA می­باشند. چندشکلی­های DNA بدلیل نوآرایی یا حذف در محل اتصال آغازگر­ها یا ناحیه قابل تکثیر ایجاد می­شوند (۶۸).

۱-۱۲-۳-۲-۲ نشانگر^[۱۹]AFLP:

برای غلبه بر محدودیت تکرار­پذیری RAPD، تکنولوژی AFLP توسط شرکت هلندی کی­جن^[۲۰] توسعه پیدا کرد (۶۸). نشانگر AFLP توسط هضم DNA با دو یا چند آنزیم برشی، اتصال آداپتور به دو انتهای قطعات، PCR با آغازگر­های اختصاصی و جداسازی قطعه­های حاصل روی ژل پلی اکریل امید صورت می­گیرد (۱۲). با توجه به نتایج بدست­آمده از آن تکنیک مقرون به صرفه و دارای تکرار­پذیری، ثبات و قابلیت اطمینان بیشتری نسبت به مارکر RAPD می­باشد به همین دلیل بطور وسیعی در تهیه نقشه کروموزومی گیاهان مورد­استفاده قرار گرفته است. در استفاده از این مارکر باید مراحل انجام کار با دقت و کیفیت بالا صورت گیرد (۶۵).

۱-۱۲-۳-۲-۳ نشانگر^[۲۱]SSR:

مورگانت و اولیویری در سال ۱۹۹۳ برای اولین بار ریزماهواره­ها را در توالی گیاهان گزارش کردند. ریز ماهواره­ها یا ردیف های تکراری ساده (SSR) شامل واحد­های نوکلئوتیدی تکی تا شش تایی تکرار شونده هستند که در ژنوم بیشتر یوکاریوت­ها پراکنده­اند (۲۶). معمولاً تکرار­های ۱ تا ۴ نوکلئوتیدی در ژنوم یوکاریوت­ها بیشتر یافت می­شوند. ریزماهواره­ها به صورت طبیعی در نواحی غیر کد­کننده DNA از قبیل اینترون­ها و تـوالی­های بین ژنی دیده می­شوند. ریـز مـاهواره­ها معمولاً نـزدیک بـه SINEs^[22] و LINEs^[23] ها و نزدیک به عناصر شبه رتروترانسپوزون­ها دیده می­شوند (۲۵). ریزماهواره­ها به نواحی کد­کننده ژنوم نیز متصل
شده ­اند (۱۸). ریزماهواره­ها در نقشه­یابی ژنومی، انگشت­نگاری DNA، سازماندهی ژرم­پلاسم و مطالعات سیتوژنتیکی و ارزیابی تنوع ژنتیکی درون جمعیت­ها استفاده می­شوند (۱۲). ریز­ماهواره­ها به دلیل هم­بارز بودن و تبعیت از توراث مندلی و تشخیص آسان افراد هموزیگوس از هتروزیگوسی در بررسی تنوع ژنتیکی و انتخاب والدین برتر استفاده می­شوند (۵۶). نشانگر SSR به دلیل هم­بارز بودن و سطح بالای چند­شکلی و کاربرد آسان این تکنیک، یک روش مناسب برای بررسی تنوع ژنتیکی به حساب می ­آید(۱۸).

۱-۱۲-۳-۲-۴ نشانگرISSR^[24]:

زیتکیویز و همکاران در سال ۱۹۹۴ نشانگر مولکولی جدیدی (مبتنی بر PCR) به نام ISSR را معرفی کردند(۷۶). این تکنیک شامل تکثیر قطعات DNA موجود در فواصل قابل تکثیر بین دو توالی تکراری ریز­ماهواره است که در دو جهت مختلف آرایش یافته­اند. در این نشانگر­ها معمولاً از ریز ماهواره­هایی با طول ۲۵-۱۶ جفت باز به عنوان آغازگر­هایی که در یک واکنش PCR مکان­های ژنومی زیادی را مورد هدف قرار می­ دهند استفاده می­ کنند و به دلیل طویل بودن آغازگرها، تکرار­پذیری بالایی دارند، همچنین طول قطعات تکثیری با هم متفاوت می­باشند. تکرار­های ریزماهواره که به عنوان آغازگر استفاده می­شوند، اصولاً دو، سه، چهار یا پنج نوکلئوتیدی می­باشند. این آغازگر­ها می توانند بدون باز اضافه (۵۵،۳۳و۲۵) یا دارای ۱ تا ۴ باز اضافی به صورت لنگر در انتهای ´۳ یا ´۵ باشند (۷۶). نشانگرISSR تصادفی بوده و تکرار­پذیری و چند­شکلی بالایی دارد و در طیف وسیع از گیاهان استفاده می­ شود. میزان تکرار­پذیری در نشانگر ISSR بین ۹۵-۹۲ درصد است. بخصوص زمانی که از ژل پلی­اکریل­آمید استفاده گردد. این تکنیک نیازمند اطلاعات اولیه در مورد توالی ژنوم نیست و الگوی چند­شکلی زیاد و چند لوکوسی ایجاد می­نماید. میزان DNA مورد استفاده در این تکنیک بسته به نوع گیاه متفاوت و در حدود ۱۰ تا۵۰ نانوگرم می­باشد (۴۳). نشانگر­های ISSR، اغلب به عنوان نشانگر­های غالب معرفی می­شوند که از قوانین توارث مندلی تبعیت می­ کنند (۶۶،۵۶ و ۲۵).

۱-۱۲-۳-۲-۵ نشانگرSRAP^[25]:

لی و کویروس در سال ۲۰۰۱ برای اولین بار نشانگر مولکولی جدیدی به نام SRAP را معرفی کردند(۳۴). SRAP، تکنیک نشانگر تقریبا جدیدی است که توالی کد­دهنده ژنوم را توسط پرایمر­های ۱۷ تا ۱۹ نوکلئوتیدی هدف­گیری می کند (۴۰) که به خصوص برای تکثیر توالی (Open Reading Frame) ORF مورد استفاده قرار می­گیرد و بر مبنای ۲ پرایمر تکثیر­کننده می­باشد (۵۵) . این سیستم نشانگر حتی قابلیت تشخیص میزان بالائی از پلی­مورفیسم را نیز در بین گونه­ ها دارد (۴۷).
مارکر­های SRAP تمام ویژگی­های یک مارکر مولکولی مناسب را از قبیل هم­بارز بودن دارد یعنی می تواند هوموزیگوت­ها را از هتروز­یگوت ها تشخیص دهد (۳۵). پرایمر forword دارای ۱۷ جفت نوکلوئید است که ۱۴ نوکلوئید آن ثابت و غنی ازG,C است و۳ نوکلئوتید متغیر آن در انتهای ^/۳ قرار دارد. این پرایمر ترجیحا ناحیه اگزون را تقویت می­ کند (ناحیه اگزون غنی از G,C است). پرایمر Reverse دارای ۱۹ جفت نوکلئوتید است که ۱۶ نوکلئوتید آن ثابت و غنی ازA,T است و۳ نوکلئوتید متغیر آن در انتهای ^/۳ قرار دارد. این پرایمر ترجیحا ناحیه اینترون­ها وپروموتورها را تقویت می­ کند (۳۵). پلی مورفیسم اساساً از تنوع طول این اینترون­ها وپروموتور­ها و فاصله­ها، ایجاد می­ شود. ۳ نوکلئوتید متغیر انتهایی SRAP می ­تواند بر طبق طراحی ترکیبات مختلف پرایمری تغییر کنند. جفت پرایمر­ها می­توانند با ترکیب پرایمر forword و reverse ترکیبات جدیدی را ایجاد کنند که هزینه سنتز پرایمر­ها را کاهش می­دهد و استفاده از پرایمر­های موثر را افزایش می­دهد (شکل۱-۴).
Ferriol و همکاران گزارش دادند نشانگر SRAPبیشترین هماهنگی را با تغییرات مورفولوژی نسبت به سایر نشانگر­ها دارد. زیرا SRAPباعث تکثیر توالی ORFs(قالب خواندنی باز) می­ شود که در واقع این توالی هدف در ارتباط مستقیم با بروز صفات مورفولوژیکی در موجودات می­باشند. Budakو همکاران (۲۰۰۴). چهار نشانگر درbuffalograss براساس قدرت تنوع ژنتیکی مقایسه کردند(۷۱،۳۶،۴۳و۳۵).
SRAP> SSR> ISSR> RAPD

شکل ۱-۴ نحوه اتصال پرایمرهای forwad و reverse به DNA الگو

۳-۱۰- خلاصه فصل ۳۷
فصل چهارم: تجزیه تحلیل داده ها
۴-۱- مقدمه ۳۸
۴-۲- تجزیه وتحلیل داده ها ۳۹
۴-۳- آمار توصیفی ۴۰
۴-۳-۲- سن پاسخ دهندگان ۴۱
۴-۳-۳- سابقه مشتری بودن پاسخ گویان ۴۲
۴-۴- آمار استنباطی ۴۳
۴-۴-۱- مدل معادلات ساختاری ۴۳
۴-۴-۱-۱- آزمون فرضیه اول ۴۷
۴-۴-۱-۲- آزمون فرضیه دوم ۴۷
۴-۴-۱-۳- آزمون فرضیه سوم ۴۸
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- مقدمه ۵۰
۵-۲- بحث در نتایج توصیفی داده های تحقیق ۵۰
۵-۲-۱- توصیف داده های مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان ۵۰
۵-۲-۲- توصیف داده های مربوط به سن پاسخ دهندگان ۵۰
۵-۲-۳- توصیف داده های مربوط به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان ۵۱
۵-۳- نتیجه گیری از آزمون فرضیه ها ۵۱
۵-۳-۱- نتیجه گیری از فرضیه اول ۵۱
۵-۳-۲- نتیجه گیری از فرضیه دوّم ۵۱
۵-۳-۳- نتیجه گیری از فرضیه سوّم ۵۱
۵-۴- بحث، جمع بندی و پیشنهادات ۵۲
۵-۵- ارائه پیشنهادات برای تحقیقات آینده ۵۴

۵-۶- محدودیت های تحقیق ۵۴
منابع ۵۶
ضمائم ۶۳
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول۲-۱- خلاصه ای از تحقیقات صورت گرفته در زمینه برند ۲۹
جدول ۳-۱- پایایی ابزار تحقیق ۳۶
جدول۴-۱- فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان ۴۰
جدول ۴-۲- فراوانی سن پاسخ دهندگان ۴۱
جدول۴-۳- فراوانی سابقه مشتری پاسخ گویان ۴۲
جدول ۴-۴- شاخص های معنی داری و برازش مدل ۴۴
فهرست شکل ها و نمودارها
عنوان صفحه
شکل ۱-۱- مدل مفهومی پژوهش(Azize and et al,2012) 6
شکل۲-۱- تأثیر وفاداری نگرشی بر افزایش وفاداری رفتاری(Mohsan and et al,2011) 23
نمودار۴-۱- نمودار ستونی جنسیت پاسخ دهندگان ۴۰
نمودار۴-۲- نمودار ستونی سن پاسخ گویان ۴۱
نمودار۴-۳- نمودار ستونی سابقه مشتری پاسخگویان ۴۲
شکل۴-۱- تخمین استاندارد مدل(مدل اصلی تحقیق) ۴۶
شکل۴-۲- ضرایب معناداری مدل ۴۷
چکیده:
هدف پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر اعتماد برند با تأکید بر ویژگی های ارتباطی سه نام تجاری HTC، SUMSUNGو HUAWEIدر صنعت موبایل استان گیلان می باشد. با توجه به هدف تحقیق سه فرضیه اصلی تدوین گردید. جامعه آماری این تحقیق کلیه مشتریان شرکت های گوشی تلفن همراه برندهای HTC، SUMSUNG و HUAWEI در سطح شهر رشت می باشند به طوری که مطالعه موردی در رابطه با مشتریان فروشگاه ها بوده است و مشتریان مورد نظر از میان فروشگاه های معتبر شهر رشت انتخاب شده اند. برای انتخاب نمونه های آماری جهت استفاده از روش های تحلیلی آمار استنباطی، از روش نمونه گیری تصادفی استفاده می شود که در این تحقیق حجم نمونه ۳۸۴ نفر برآورد شده است. به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه شده است. برای آزمون فرضیه ها از تحلیل مسیر و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های این تحقیق که با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل انجام گردیده حاکی از آن است که رابطه معنادار و مثبتی میان اعتماد برند و ارتباط یک طرفه و دوطرفه برند وجود دارد. همچنین یافته ها وجود ارتباط معنادار و مثبتی میان رضایتمندی از برند و اعتماد برند را نشان می دهد. تأثیر مثبت قوی رضایتمندی از برند بر اعتماد به برند این نکته مهم را در به همراه دارد که شرکتها خصوصاً شرکتهای تولید کننده تلفن های همراه که رقابت در صنعتشان بسیار شدید است، باید توجه بیشتری به سمت مفهوم اعتماد به برند گسیل کرده و اهمیت بیشتری برای آن قائل گردد.

 

 

 

۰۴۲/۰Moran^,s I=

 

شکل ۵-۲۰- پراکنش فضایی تراکم جمعیت و مرگ و میر ناشی از تصادفات برون شهری

 

 

آزمون فرضیه چهارم: بین درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات (درون شهری و برون شهری) رابطه وجود دارد.
این فرضیه در قالب دو فرضیه فرعی مطرح می­ شود:
آزمون فرضیه فرعی الف: بین درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری رابطه وجود دارد.
H₀= تفاوت معناداری بین درصد بی­سوادی بین و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری وجود ندارد.
H₁= تفاوت معناداری بین درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری وجود دارد.
جدول ۵-۱۳ بیانگر نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی بین درصد بی­سوادی و سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری می­باشد. بر اساس نتایج آزمون با سطح معنی داری (۰۰۰/۰) و ضریب همبستگی (۲۸/۰) بین درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری همبستگی ضعیفی وجود دارد. R² (۰۸۱/۰) نشان می­دهد که متغیر درصد بی­سوادی ۱/۸ درصد از تغییرات متغیر سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری را تبیین می­ کند. با توجه به ضریب B بدست آمده (۷۷/۰-) به ازای هر واحد تغییر در متغیر درصد بی­سوادی، سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری به میزان (۷۷/۰-) کاهش می­یابد. بنابر این رابطه دو متغیر منفی و غیر همسو می­باشد. به عبارت دیگر هر چه بر میزان درصد بی­سوادی افزوده می­ شود، سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری، کاهش می­یابد. مقدار t برای متغیر درصد بی­سوادی (۴/۵-) می­باشد و با توجه به p-value بدست آمده (۰۰۰/۰)، در سطح اطمینان ۹۹ درصد معنا دار می­باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر درصد بی­سوادی، رد می­ شود. به عبارت دیگر فرض H₀ مبنی بر عدم رابطه درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری رد، و فرض H₁ مبنی بر وجود رابطه درصد بی­سوادی و سرانه­ی مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری تائید می­گردد.

 

جدول ۵-۱۳- نتایج رگرسیونی بین درصد بی­سوادی و سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری

 

سطح معناداری

t

Beta

B

R²

R

نام متغیر

 

۰۰۰/۰

۴۱/۵-

۲۸۴/۰-

۷۷۰/۰-

۰۸۱/۰

۲۸۴/۰

درصد بی­سوادی

 

 

الگوی پراکنش فضایی: شکل ۵-۲۱ بیانگر پراکنش فضایی درصد بی­سوادی و سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات برون شهری می­باشد. بررسی ترکیبی درصد بی­سوادی و سرانه مرگ و میر ناشی ازتصادفات درون شهری حاکی از وجود الگوی فضایی کاملا اتفاقی در سطح شهرستان­ها می­باشد (آماره موران = ۰۰۰/۰). شهرستان­های زرندیه، سرایان، کلات، چناران، چناران، تفت، آشتیان، کمیجان از جمله محدوده­های جغرافیایی هستند که دارای درصد بی­سوادی و سرانه مرگ و میر ناشی از تصادفات درون شهری بالا هستند.

 

 

 

 

۰۰۰/۰Moran^,s I=

 

شکل ۵ – ۲۱- پراکنش فضایی درصد بی­سوادی و سرانه مرگ و میر ناشی ازتصادفات درون شهری

 

 

 

 

 

 

 

 

*

 

 

 

 

 

 

 

بهسازی (Improvement):در این نوع مداخله اصل برروی وفاداری به گذشته و حفظ آثار هویت بخش در آنهاست فعالیت بهسازی با هدف استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل موجود و تقویت جنبه‌های مثبت و تضعیف جنبه‌های منفی از طریق حمایت، مراقبت، نگهداری، حفاظت، استحکام بخشی و تعمیر صورت می پذیرد.^[۲۱]
۱-۸- پیشینه تحقیق:
پس از شدت گرفتن شهرنشینی و رشد روزافزون آن در کشورها، بخصوص کشورهای صنعتی و پدیدآمدن اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی در شهرها، تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی در باب این اجتماعات از زوایای مختلف انجام شده است.
عده‌ای با نگرش یک معضل و مشکل شهری ولی با دید کالبدی و عده ای دیگر از زوایای مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و یا تلفیقی از اینها به مسئله نگاه کرده‌اند. برخی از تحقیقات انجام شده فقط در حد مباحث نظری مانده است و کمتر کاربردی بوده و برخی دیگر با انتخاب منطقه و نمونه‌های موردی^[۲۲] علاوه برپرداختن به وضعیت نابسامان این بافت‌ها، به راه‌ حل‌ هایی نیز رسیده‌اند و شاید بیشتر جنبه کاربردی داشته باشد.
علاوه بر آن در مقالات و مجله‌های تخصصی و در مباحث و جلسات کارشناسی شهری به مبحث اسکان غیررسمی، حاشیه‌نشینی، سرپناه‌های نامناسب مانند آلونک و زاغه نشینی پرداخته شده است. ولی چیزی که هم اکنون به چشم می‌خورد مدیریت شهرهای ایران هنوز راه‌حل مطمئن، صحیح، سریع، پایدار و خوبی با این پدیده نیافته‌اند و شاید بدنبال آن نبوده و یا از راه حل‌ و گزینه‌های برتر انتخاب شده، استفاده ننموده‌اند و این پدیده در شهرها هنوز رخ می کند و مشکلات خود را بروز می‌دهد و برای ساکنین آن نیز هیچ تمهیدی اندیشه نمی‌شود.

در مورد پدیده اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی کتب، ترجمه و مقالات زیادی نیز به چشم می‌خورد که از آن جمله :
حاشیه‌نشینی نوشته سید سعید زاهد زاهدانی از انتشارات دانشگاه شیراز، ۱۳۶۹
مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی در دو جلد زیر نظرحبیب اله آقا بخشی، علی حاج یوسفی و حسین کاکویی از انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ۱۳۸۲ که شامل مقالات ذیل می‌باشد:
۲-۱- نظام مشارکت مردم درمناطق حاشیه‌نشین از دکتر حبیب آقا بخشی
۲-۲- صندوق‌های تامین مالی خرد نهادی برای توانمندسازی کم درامدها نمونه موردی، سلطان آباد در شهر گلستان – خانم زهرا اسکندری دورباطی
۲-۳- سنجش علل ساختاری و نهادی حاشیه‌نشینی در ایران- آقای کمال اطهاری
۲-۴- چهره‌نمایی بافت‌های اسکان غیررسمی و عوامل موثر بر شکل‌گیری آن- خانم زهرا افتخاری راد
۲-۵- بررسی ساز و کارهای حقوقی- قانونی موجود در برنامه‌های پنج ساله عمرانی کشور در ایجاد حاشیه‌نشینی- مهندس حمیده امکچی
۲-۶-ساختیابی اقتصادی- اجتماعی اسکان غیررسمی (مطالعه موردی در منطقه کلان شهری تهران)- دکتر مهرداد جواهری پور
۲-۷- اسکان غیررسمی در کلان شهر مشهد نمونه موردی: شهرغیررسمی ساختمان- دکتر حسین حاتمی‌نژاد
۲-۸- پدیده حاشیه‌نشینی شهری قبل از انقلاب- دکتر علی حاج یوسفی
۲-۹- مددکاری جامعه‌ای در سازمان بخشی اجتماع حاشیه‌نشینی شهری- دکتر سید احمد حسینی
۲-۱۰- حاشیه‌نشینی جمعیت و مهاجرت- دکتر حبیب ا… زنجانی
۲-۱۱- ساختارهای مورد نیاز برای مهار و ساماندهی حاشیه‌نشینی در ایران- دکتر مریم شریعت زاده
۲-۱۲- بازنگری ویژگی‌های اسکان خود انگیخته در ایران: در جستجوی راه‌کارهای توانمندسازی- دکتر مظفر صرافی
۲-۱۳- حاشیه‌نشینی و راهبردهای توسعه- آقای یونس محمدی
۲-۱۴- ناهمگونی زیستی- کالبدی در سکونتگاه‌های خودرو پیرامون شهر تهران- آقای ناصر مشهدیزاده دهاقانی
۲-۱۵- بررسی خصوصیات ساختاری حاشیه‌نشینی در تهران- آقای فردین یزدانی بروجنی
۲-۱۶- ویژگی‌های کالبدی محله‌های حاشیه‌نشین- مهندس گیتی اعتماد
۲-۱۷- ملاشیه- حاشیه‌ای از شهر اهواز- خانم حاجیه فلاح
۲-۱۸- حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی در تهران، تغییر فرصت‌های ادغام اجتماعی- خانم اعظم حاتم
۲-۱۹- حاشیه‌نشینی در محله‌های ناهنجار شهر تهران(مورد محله غربت)- آقای سعید خراطها
۲-۲۰- نگرشی به عوامل سه بعدی فقر و حاشیه‌نشینی آسیب‌زا در تهران- دکتر داور شیخاوندی
۲-۲۱- سکونتگاه‌های خودرو، گذار از حاشیه‌نشینی به الگویی از سکونتگاه‌ پیرامون کلان شهرهای ایران- دکتر محمد شیخی
۲-۲۲- نظام اسکان در حاشیه جنوبی شهر تهران، تحولات و چشم‌اندازها- آقای غلامرضا کاظمیان
۲-۲۳- دیدگاه‌هایی درباره‌ی اصلاح ساختارهای ناسازگار ناشی از حاشیه‌نشین‌های شهری (با نگرش به تجارب کشورهای جنوب شرقی آسیا) دکتر بیژن کلهرنیا
۲-۲۴- توانمندسازی و بهسازی شهری ( محله بابائیان زاهدان) آقای محمدمیرداد
حاشیه‌نشینی در جستجوی معنا و مفهوم نوشته کریم حسین‌زاده دلیر در مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی شماره ۸ و ۹، خرداد و تیر ۱۳۷۰
تعریف و مفهوم حاشیه‌نشینی نوشته کریم زنده‌دل از انتشارات سازمان برنامه و بودجه ۱۳۶۱
حاشیه‌نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان ترجمه و تدوین مریم‌هادیزاده بزاز- آذربرزین مشهد-۱۳۸۴
همچنین تحقیق و پژوهش‌هایی در موضوع اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی با نمونه موردی در کشور به چشم می‌خورد که تعدادی از آنها بدین شرح است:
حاشیه‌نشینان تبریز از کریم حسین‌زاده دلیر- موسسه تحقیقات شهری دانشگاه تهران- ۱۳۶۱
بررسی اجمالی حاشیه نشینان شهر کرمان از سید سعید زاهد زاهدانی- سازمان برنامه و بودجه-۱۳۵۵
حاشیه نشینان شهر تبریز- منطقه شمال تبریز از حسین شکویی – مرکز هماهنگی مطالعات محیط‌زیست، دانشگاه تبریز و انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و انسانی -۱۳۵۴
حاشیه نشینان اهواز از مصطفی نیرومند- موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران -۱۳۵۲

۲

 

باید ببینیم واحد منابع انسانی تا چه حدی بین کارکنان و مدیران مقبولیت دارد. اگر واحد منابع انسانی خوشنامی و اعتبار اولیه را دارد
، اتفاقا می تواند با اضافه کردن مجموعه ی مرکز سنجش شایستگی، به اعتبار خودش بیافزاید، در اینصورت بهتر است که در واحد منابع انسانی کانون اتفاق بیفتد.

 

- کانون زیر مجموعه ی منابع انسانی که اعتبار دارد
- مقبولیت واحد منابع انسانی نزد مدیران و کارکنان
- خوش نامی و اعتبار اولیه واحد منابع انسانی
- افزایش اعتبار واحد منابع انسانی

 

 

 

۳

 

کانون حتما باید یک رییس داشته باشد. در سازمان های بزرگ بهتر است که این مسئولیت را به یک کمیته تسلیم کند. باید سپرهای دفاعی ایجاد شود تا ازحملاتی که امکان دارد به نتایج کانون شود بتواند در امان باشد.

 

- ایجاد هیئت رئیسه ی مستقل کانون درسازمان های بزرگ

 

 

 

۴

 

اگر پیچیدگی سازمان بالا باشد باید مرکز ارزیابی درون سازمانی باشد.

 

- مرکز درون سازمانی برای سازمان های پیچیده

- تاثیر پیچیدگی سازمان بر کانون

 

 

 

۴

 

اگر کانون ارزیابی درون سازمانی نباشد، مزیت هایی دارد. ارزیابان درونی ممکن است به خاطره مشغله های کاری که در سازمان دارند، خوب ارزیابی نکند.

 

برون سپاری کانون

 

 

 

۴

 

هیچ وقت نباید کانون داخلی انجام شود. کارهای اجرایی و هماهنگی ها می تواند توسط افراد درونی انجام شود ولی فاز ارزیابی باید توسط افراد بیرونی انجام شود تا بدون تعصب و پیش داوری قضاوت کنند.

 

- خطر پیش داوری ارزیابان داخلی

 

 

 

۳

 

مدیریت کانون ارزیابی مپنا با خود شرکت است، ولی از ارزیابان خارجی استفاده می کند. به این ترتیب چابکی لازم را دارد و می تواند با توجه به ارزیابی شونده ها و سطح آنها از ارزیابان مختلف استفاده کند. همچنین مدیر کانون اطلاعات کافی از پست ها،روابط غیر رسمی داخل سازمان، شرح شغل ها، نفرات و ویژگی های آنها در اختیار ارزیابان قرار می دهد.

 

- مدیریت داخلی و ارزیابان خارجی
- استفاده از ارزیابان مختلف در برون سپاری کانون
- مدیر کانون داخلی، آشنایی کامل با سازمان دارد

 

 

 

۱۰

 

ترکیبی از برون سپاری و کانون درون سازمانی مفید خواهد بود.

 

ترکیبی از برون سپاری و درون سازمانی

 

 

 

۷

 

به دلیل تعاملات و تعارفات و حب و بغض ها در بین افراد سازمان، شاید برون سپاری این فرایند مفیدتر باشد.

 

فواید برون سپاری

کیه که توی دنیا/ ماهی می ده به دریا؟
برف و تگرگ می سازه/ درخت و برگ می سازه
به بلبلا آواز می ده/ به موش دم‌دراز می ده
به آدما خواب می ده/ آفتاب و مهتاب می ده
جواب تو آسونه/ هر بچه‌ای می دونه/ خدای مهربونه
(کشاورز ، ۱۳۸۷ : ۶ )
شاعر با بهره گرفتن از زیبایی‌های طبیعت و چیزهایی که برای کودک ملموس است به آموزش مضمون خداوند می‌پردازد. بر اساس نظریات روان شناسان استفاده از ملموسات برای کودکان این گروه سنی بهترین روش است و در این شعر مشکلی ازنظرروان‌شناسی وجود ندارد.

سنگ تمیز
کله‌کدو به سنگ‌ها/ خیلی علاقه داره
سنگ هارو بر می داره/ توی جیبش می ذاره
امروز یه سنگ خوشگل/ تو کوچه پیدا کرده
سنگ و با آب و صابون/ تمیز و زیبا کرده
میگه: خدا چه خوبه/ چه شکلی آفریده!
نقاشی قشنگی/ به روی اون کشیده
کله‌کدو می شینه/ فکر می کنه به سنگش
خیره می شه با دقت/ به خط های قشنگش
می گه: می خوام ببوسم/ این سنگ بی‌صدا رو
چون‌که دارم تو این سنگ/ حس می‌کنمخدا رو
همش می گه نباید/ دست بزنی به سنگ‌ها
چون مثل ده تمیز نیست/ سنگ‌هایکوچه‌ی ما
کله‌کدو تو فکره/ بره به ده دوباره
از شهر بدش آمد که/ سنگ تمیز نداره ( کشاورز ، ۱۳۸۴ : ۱۳ )
شاعر در شعر سنگ تمیز برای شناساندن خداوند به کودک از نگاه کردن به سنگ‌ها استفاده کرده است درصورتی‌که کودکان زیاد به شکل سنگ‌ها دقت نمی‌کنند و در صورت دقت کردن به سنگ هم ، حس کردن خداوند با نگاه کردن به سنگ ، در حد احساسات و اندیشه کودکان گروه سنی «الف و ب» نیست و از حد درک کودکان این سنین فراتر رفته است همچنین شاعر خواسته است با القای این پیام دقت کودک و نگاه او را به جهان اطراف تغییر دهد و بازتر کند، ولی به دلیل وجود نداشتن تخیل لازم در شعر ،نمی‌تواند اثر لازم را روی کودک بگذارد .
از طرف دیگر شاعر سنگی را که می‌توان وجود خداوند را در آن حس کرد ، کثیف می‌داندو از کودک می‌خواهد به آن دست نزند و این مورد از مشکلات اساسی این شعراست .
به نظر می‌رسد شاعر بر اساس اصول روان‌شناسی و مراحل رشد شناختی و مذهبی برای کودکان شعر نمی‌گوید و با آن آشنایی لازم را ندارد و فقط از تجربیات و شناخت خود از کودک ، برای سرایش شعر استفاده می‌کند.
در بخش خداشناسی ، ضعیف بودن عملکرد شاعران در سرودن اشعاری که به مراحل درک و رشد ذهنی کودکان توجه داشته باشد ، مشاهده می‌شود.
۳-۱-۲-نبوت:
بالاترین تلقی کودک این است که پیامبر فردی مفید و خوب و پارساست . تعداد قابل‌توجهی از کودکان در این سنین ، او را فردی معمولی می‌دانند و بسیاری هنوز به لباس و ظاهر فیزیکی‌اش نظر دارند که نیکوکار بودن او هم به آن ضمیمه می‌شود ، مانند اینکه ، او لباس‌هایش رنگ دیگری بود . صدایش طور دیگری بود . او مرد خوبی بود و دوست داشت به مردم کمک کند ، پیامبر در نظر آنان از سایر مردم مهربان‌تر ، داناتر به مسائل عبادی و خوش‌اخلاق‌تر مجسم می‌گردد .
تصور آنان از کودکی پیامبر بسیار متنوع و متفاوت است به‌طوری‌کهنمی‌توانبه‌سادگیآن‌ها را دسته‌بندی کرد تنها می‌توان اشاره کرد که تا سنین حدود هشت‌سالگی این تصور نامناسب جزئی و متمرکز بر جنبه‌های فیزیکی است .
خردسالان مایل‌اند به توجیهاتی مانند اینکه « خدا بیشتر به او توجه داشت » روی‌آورند ، بدون اینکه معنای آن را دریابند .تفاوت کودکی پیامبر با سایر کودکان در لباس‌ها ، اسم و ظاهر جذاب او معطوف می‌شود ، سپس در هشت‌سالگی ، آنان به کودکی او به چشم یک دوران معمولی می‌نگرند و به‌مثابه الگویی کودکانه که هیچ‌گاه مرتکب کار ناپسندی نمی‌گردد ، مطرح می‌شود. (باهنر ، ۱۳۹۱ :۹۶ )
عصمت پیامبر
بیشتر کودکان و در سنین بالاتر همه‌یآن‌ها معتقدند که پیامبر از هرگونه خطا و گناهی مصون است .تا حدود سال‌های نخست دبستان ، این تصور وجود دارد که به‌ندرت امکان ارتکاب اشتباه برای پیامبر می‌رود و دلیل عمده آن‌ ها بر «تربیت خود او در کودکی» یا «ترس از مجازات الهی» متمرکز است . آن‌هابه‌طورکلیبزرگ‌سالان را به‌دورازبدی‌ها و اشتباه‌هامی‌دانند و پیامبر هم از این امر مستثنا نیست .
تعدادی از کودکان عصمت پیامبر را در دوران کودکی‌اش منتفی می‌دانند و احتمال بروز خطا و اشتباه را جایز می‌شمارند و آن را مقتضای طبیعی دوران کودکی دانسته و چون قصد او قصد بدی نبوده است ، نقطه‌ضعفی هم به شمار نمی‌آید . به‌تدریج که پیامبر بزرگ می‌شودمی‌آموزد که چه چیز خوب و چه چیز بد است و درنتیجه رفتارش پسندیده می‌شود . البته نباید از تأثیرآموزش‌ها در این زمینه غافل ماند چراکهنحوه‌ی تعلیم و تربیت این تصورات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. (همان : ۹۶)
وحی
تا حدودده‌سالگی ، درک کودکان از مفهوم وحی ، کاملاًمتأثر از ویژگی‌های دوره پیش عملیاتی عملیات عینی است . کودکان وحی را صحبت انسانی با انسان دیگر که با صدایی معمولی انجام می‌شود ، می‌دانند و اگر پیامبر از نعمت شنوایی محروم باشد ، این ارتباط نیز از میان خواهد رفت ، مگر آنکه خدا گوش او را شنوا سازد و یا این پیام از طریق مادی و فیزیکی دیگری منتقل گردد . اکثر کودکان معتقدند که اگر سایر انسان‌ها هم به هنگام وحی نزد پیامبر حضورداشته باشند پیام را خواهند شنید . ( همان : ۹۷ )
درمجموعمی‌توان نتیجه گرفت که کودکان دبستانی آموخته‌اند پیامبران افراد خاصی هستند و باخدا در ارتباط‌اند ، امّا تحت تأثیر تفکر عینی خود به توجیهات فیزیکی و مادی توسل می‌جویند .
معجزه
کودکان در تمام سنین تصدیق می‌کنند که پیامبران قادر هستند این معجزات را با نیروی فوق‌العاده‌ای انجام دهند و وقوع آن‌ ها را در تاریخ باور دارند و محدودیتی برای قدرت الهی در انجام معجزاتی از این قبیل قائل نیستند . پژوهش‌های پیاژه و گلدمن نشان می‌دهد در دوره‌ای از رشد ذهنی که به‌طور عمده شامل سال‌های پیش از دبستان و سال‌های نخستین دبستان می‌باشد کودکان برداشت صحیحی از معجزات ندارند ، ازاین‌رواستدلال‌هایشان بیشتر صورتی افسانه‌ای دارد و در نظر آنان معجزات بدون وجود یک ارتباط منطقی حادث‌شده‌اند . . نیروی جادویی و افسانه‌ای به نام خداوند در کار جهان است و قوانین طبیعت ناشی از تبعیت از این نیروست . ( خادمی ، ۱۳۸۹ : ۲۷ ، ۲۸)
معنای معجزه و شعبده نزد کودکان یکسان است . آن‌ ها با همان محدودیت‌هایانسان‌انگاری خداوند ، معتقدند که او باید برای نیل به مقاصدش از راه‌های فیزیکی دخالت کند ، آنگاه‌که کودکان معنای علیت را می‌فهمند ، درست‌تر از قبل ، روابط منطقی را به کار می‌برند و ازآنجاکه وقایع مربوط به معجزات با منطق عینی آن‌ ها سازگار نیست ، به‌گونه‌ای دیگر آن‌ ها را توجیه می‌کنند و اگر نتوانند توجیه درستی از آن ارائه دهند ناتوانی خود را در درک آن‌ ها ابراز می‌کنند . ( باهنر ،۱۳۹۱ : ۱۰۳ – ۱۰۲)
بر اساس نظریات پیاژه و گلدمن کودکان گروه سنی ” الف و ب” هنوز درک درستی از مفاهیم عصمت و وحی و معجزه ندارند و بهتر است صحبت در این موارد را به سال‌های آخر دبستان موکول کرد، زیرا مفاهیمی کاملاً انتزاعی هستند و فهم آن‌ ها به مقدماتی نیازمند است که طرح آن‌ ها در این سنین ممکن نیست و تنها باید به بیان ساده‌ای از این مفاهیم اکتفا کرد.
اشعاری که برای آموزش نبوت برای کودکان سروده می‌شود باید به‌گونه‌ای باشد که کودکان به مفاهیم واقعی از پیامبر دست یابند و او را یک موجود فوق‌العادهبه‌دورازویژگی‌های یک انسان تصور نکنند.یکی از اهداف مهم آموزش بحث نبوت به کودکان گروه سنی ” الف و ب” علاقه‌مند کردن آن‌ ها به پیامبران خصوصاً پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد(ص) است.
این برای آن است تا اوامر و راه و روش آنان در کودک اثر بگذارد تا شیوه زندگی آنان را سرمشق قرار دهد.شاعران برای رسیدن به این منظور باید اعمال و اخلاق پیامبران را بیان کنند تا سرمشق کودک شود.هر رفتاری را که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) انجام داده‌اند تا شناخت‌ها ، باورها ، نگرش‌ها و رفتارهای مطلوب را در دیگران پرورش دهند،سیره تربیتی آنان را تشکیل می‌دهد.(داوودی، ۱۳۸۹ : ۱۳)
اگر شاعران بتوانند پیامبران و سیره تربیتی ایشان را همان‌گونه که بودند، بزرگ و عالی‌قدر معرفی کنند این علاقه قلبی حاصل خواهد شد، اعمال عبادی پیامبر ما حضرت محمد (ص) و رفتار ایشان بخش مهمی از زندگی‌اش را تشکیل می‌دهدازجمله احترام و مهربانی و هم‌زبانی با کودکان که شاعر بابیانآن‌هامی‌تواند محبت کودک را نسبت به پیامبر جلب کند.به‌طور مثال سید محمد مهاجرانی سعی کرده است در مجموعه پیامبر عزیز ما رفتار و کردار پیامبر را در قالب شعر برای کودکان بیان کند اما این مجموعه با مشکلات و ایراداتی همراه بوده است.
۳-۱-۲-۱- بررسی نبوت در اشعار
با جستجو در شعرهای بررسی‌شده در دهه هشتاد و در شورای کتاب کودک در اشعار ۱۰ شاعر مضمون نبوت یافت شد که در پیوست شماره‌ی ۲ اسامی و نام این شاعران می‌آید.
اکنون با توجه به نظر روان شناسان (پیاژه و گلدمن) درباره‌ی مراحل رشد تفکر مذهبی و ذهنی کودکان گروه‌های سنی موردنظر به بررسی چند شعر دارای مضمون نبوت از چند شاعر می‌پردازیم.
مریم تالشی
این شاعر کتاب‌های شعر مذهبی درباره‌ی پیامبران برای کودکان و نوجوانان سروده است.در دو کتاب شعری که از این شاعر در دهه هشتاد برای گروه‌های سنی «الف و ب » بررسی‌شده است اشعاری با مضمون نبوت وجود دارد.
این دو کتاب شعر بانام « حضرت محمد مصطفی (ص) آخرین پیامبر خدا (۱ و ۲ )» هستند که در این بخش قسمت‌هایی از اشعار این کتاب‌ها را بررسی می‌کنیم.

۳- روش قطره پلیت
این روش با قرار دادن یک قطره از محلول مورد اندازه‌گیری در روی آگار حاوی میکروب انجام می‌شود. این مقدار از نظر کیفی بیشتر مورد قبول است تا از نظر کمی، چون دارای دقت کافی نیست.
۴- روش دیسک کاغذی^[۱۶]
در بیشتر موارد یک دیسک کاغذی را به جای سیلندر و چاهک برای تهیه منبع ذخیره مواد مورد اندازه‌گیری استفاده می‌کنند. محلول‌هایی که بایستی مورد سنجش قرار گیرند را به کمک لوپ یا پی‌پت بر روی دیسک قرار می‌دهند یا این که دیسک‌ها را در محلول مورد نظر انداخته و خیس می‌کنند. دیسک‌ها را ممکن است به حالت تر یا خشک روی پلیت‌ها قرار دهند.

این متد را اولین بار Kirby & Bauer ابداع کردند و آن‌ ها Disc diffusion method نامگذاری کردند. دیسک‌های حاوی ماده مؤثره پس از قرار گرفتن روی سطح پلیت‌ها همراه با اندکی فشار پس از مدت مقرر ایجاد هاله‌های عدم رشد می‌کنند.
به طور کلی این روش از مفیدترین تست‌های آزمایشگاهی است که برای تعیین حساسیت میکروارگانیسم‌ها نسبت به مواد آنتی‌باکتریال به کار می‌رود. با این روش حتی می‌توان محلول‌های حاوی حلال‌های آلی را اندازه‌گیری کرد. دیسک‌ها را با محلول مورد اندازه‌گیری تر کرده و قبل از قرار دادن روی آگار، حلال را تبخیر می‌کنیم. البته از قبل میکروب‌ها را بطور خطی روی آگار کشت داده‌ایم. پس از گذشت زمان مقرر در گرمخانه، قطر هاله‌های عدم رشد نشانگر فعالیت ماده ضد میکروب است.
محاسن روش نسبت به سایر متدها
۱- سادگی: کار خسته کننده پر کردن سیلندرها یا کندن چاهک‌ها را ندارد.
۲- آسانی کار: استریل کردن سیلندرها حذف شده است.
۳- سرعت: کار کردن با دیسک سریع‌تر است و می‌توان تعداد بیشتر نمونه‌ها را در زمان معین سنجش کرد.
۴- آسانی حمل و نقل پلیت‌ها: اشکال جدا شدن سیلندرها از آگار یا ریختن محلول از سیلندر و چاهک را در حین حمل و نقل ندارد.
۵- دقت: در این روش هاله‌های ثابت‌تری ایجاد می‌شود زیرا دیسک‌ها بهتر به سطح آگار چسبیده و انتشار محلول در آگار یکنواخت‌تر است.
۶- امکان اندازه‌گیری موادی که دارای حلال آلی هستند به مراتب بیشتر است. نتایج بدست آمده در روش‌های دیگر، زیادتر و خطاهای بیشتری دیده می‌شود.
۷- مقادیر کمی از محلول برای اشباع شدن یک دیسک لازم است و این حسن به خصوص در مواردی که مقدار نمونه محدود و غلظت آن کم است بسیار کارساز است.
معایب روش
تنها عیب آن حساسیت کمتر نسبت به رقت‌های ضعیف می‌باشد.
فاکتور مؤثر در اندازه‌گیری به روش انتشار
در انجام این متد باید به فاکتورهای زیر توجه کرد تا روی نتایج اثر نگذارند:
الف- آگار
۱- عمق آگار
آگار را ممکن است در پلیت‌های خیلی نازک تقسیم نمایند. لایه‌های نازک ایجاد هاله بزرگ‌تری می‌کند. اکثراً محققین لایه‌های بین ۵-۴ میلی‌متر را مناسب نمی‌دانند.
۲- خشکی آگار
اگر ژل آگار به حد کافی خشک نباشد باعث ایجاد هاله‌هایی با کناره‌هایی نامشخص می‌شود. برخی از محققین عقیده دارند که خشک کردن، از کارهای اساسی است. در صورتی که برخی دیگر از خشک کردن خودداری و صرف نظر می‌کنند. نتیجه این دو بررسی نشان داد که روی هم رفته اگر آگار کمی خشک باشد، هاله‌ها بهتر ظاهر خواهد شد. در موقع خشک کردن باید توجه داشت که از ورود آلودگی هوا جلوگیری شود و با برگرداندن پلیت‌ها روی در آن‌ ها می‌توان این مشکل را حل نمود. خشک کردن را می‌توان در حرارت محیط یا با قرار دادن در گرمخانه‌ای که حرارت آن را زیادتر کرده باشند انجام داد. مدت زمان لازم جهت خشک کردنن بستگی به رطوبت آگار دارد ولی به هر صورت بسته به تجربه مشخص است.
۳- مقدار آگار
عده‌ای معتقدند حساسیت روش انتشار با کم کردن مقدار اگار در محیط کشت زیادتر می‌شود. در هر صورت مقدار آگار به کار رفته در اندازه‌گیری مؤثر است.
۴- pH آگار
منظور اصلی این است که در حدودی مناسب بهترین pH اپتیمم برای رشد میکروارگانیسم انتخاب شود زیرا قطر هاله‌ها با تغییر pH آگار تغییر می‌یابد.
ب- شرایط کشت در گرمخانه
این شرایط شامل زمان و حرارت مناسب جهت انکوباسیون است. نسبت به میکروب و مواد مورد سنجش متفاوت است. میزان انتشار مواد به وسیله اندازه هاله‌های ایجاد شده مشخص می‌شود که بستگی به میزان تکثیر میکروب آزمایشی دارد و فعالیت ماده فقط به وسیله میزان انتشار مواد قبل از شروع تکثیر ارگانیسم اندازه‌گیری می‌شود.
ج- طرز قرار گرفتن ارگانیسم‌ها روی آگار
د- مواد مورد آزمایش (ماده آنتی باکتریال)
۱- خصوصیات ماده‌ای که برای تعیین مقدار، آزمایش می‌شود بایستی به شرح زیر باشد:
- دارای اثر محرکه یا جلوگیری کننده نسبت به میکروارگانیسم‌ها باشد.
- در حلالی قابل انحلال باشد که در غلظت مصرف شده یا اندازه‌گیری تداخل نداشته باشد.
- قابل انتشار در آگار باشد.
۲- مقدار لازم برای تعیین مقدار: انتخاب مقدار لازم از ماده اندازه‌گیری شونده بستگی به فعالیت آن ماده نسبت به میکروارگانیسم مورد نظر دارد.
هـ- حساسیت ارگانیسم مصرف شده
۳-۱-۷-۳- عوامل مؤثر بر نتیجه آزمایش آنتی‌بیوگرام
۱- غلظت تعلیق میکروبی
۲- عمق محیط کشت در پلیت
۳- درجه حرارت گرمخانه
۴- سرعت رشد باکتری
۵- ماهیت باکتری مورد آزمایش
۶- زمان انکوباسیون
۷- استفاده از دیسک‌های تاریخ گذشته
بررسی هاله‌های رشد یا عدم رشد
الف- نوع هاله‌های بدست آمده
هاله‌های مختلفی در نتیجه رشد یا عدم رشد میکروب‌ها روی محیط کشت ممکن است ایجاد شود که در محاسبه و به دست آمدن نتایج دقیق مؤثر باشد. ممکن است هاله‌ها به طور مناسب و با کناره‌های کامل تولید شود و یا این که نامشخص و پخش شده و با کناره‌های چند هاله‌ای یا غیر مدور باشند که به شرایط کار، نوع میکروب، غلظت و سن میکروب مورد آزمایش و نیز ماده مورد نظر اندازه‌گیری بستگی دارد.
گاهی هاله‌های مشخص با کناره کامل تولید می‌شود که این بهترین حالت است و گاهی هاله‌های نامشخص با کناره‌های دندانه‌دار ایجاد می‌شود که در این حالت دقت آزمایشگر در تعیین قطر هاله‌ها بسیار اهمیت دارد. شکل فوق به چندین عامل از جمله پخش میکروارگانیسم در سطح پلیت، نوع میکروارگانیسم و غلظت و سن آن و نیز ماده ضد میکروب وابسته است.
ب- اندازه‌گیری قطر هاله‌ها
قطر هاله‌های عدم رشد و یا رشد را بطور ساده می‌توان اندازه‌گیری کرد. ممکن است خط‌کش یا کاپیلر یا وسایل مخصوص دیگر به کار رود. برای دقت بیشتر Zone reader استفاده می‌شود که خطار آزمایشگر به حداقل برسد.
۳-۱-۱۲ آزمایش آنتی بیوگرام به روش دیسک آگار Disc Diffusion
به این ترتیب که در روش Disc Diffusion که روشی ساده و کم هزینه می‌باشد و توسط آزمایشگاه‌های تشخیصی استفاده می‌شود، دیسک کاغذی که حاوی آنتی بیوتیک مشخص می‌باشد و یک دیسک بلانک آغشته با عصاره چای سبز را بر روی محیط کشت مناسب که قبلاً توسط تعلیق میکروبی آغشته شد در فواصل مناسب قرار داده شد به این ترتیب که یک دیسک در مرکز پلیت و بقیه دیسک‌ها را در اطراف آن قرار دادیم و فاصله دیسک‌ها از لبه پلیت ۱۵ میلی متر و فاصله دیسک‌ها از یکدیگر ۳۴-۳۲ میلی متر بود. این عمل مانع از اثر نواحی ممانعت از رشد روی یکدیگر می‌شود. بعد از گذاشتن هر دیسک روی محیط توسط نوک پنس، مقدار کمی روی آن فشار وارد کرده تا در جای خود محکم شود. باید توجه شود دیسک‌هایی که در سطح پلیت گذاشته می‌شود را نباید برداشت یا جابه جا کرد زیرا به محض تماس دیسک با آگار مرحله انتشار شروع می‌شود. محیط کشت مناسب برای این منظور محیط مولر هینتون آگار (MHA) می‌باشد. در محیط، آنتی بیوتیک و عصاره از دیسک کاغذی آزاد شده و در داخل محیط کشت انتشار می‌یابد. از آن جایی که سرعت آزاد شدن آنتی بیوتیک و عصاره از دیسک کاغذی بیشتر از سرعت انتشار در محیط است در نتیجه همیشه یک غلظت لگاریتمی از آنتی بیوتیک در اطراف دیسک وجود دارد و همین مسئله مانع رشد باکتری حساس می‌شود و هاله ای اطراف هر دیسک به نام هاله عدم رشد به وجود می‌آید که این حالت بعد از حدود ۲۴ ساعت از انکوباتور در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد در محیط کشت ظاهر می‌شود. سپس اندازه گیری قطر نواحی ممانعت از رشد توسط یک خط کش میلی متری انجام شد و با بهره گرفتن از نور چراغ میزان حساسیت یا مقاومت باکتری به آنتی بیوتیک و عصاره چای سبز ارزیابی گردید و نتایج به طور دقیق گزارش شد.

*مهره شیشه^[۳۴]: تگ بسیار کوچکی است که درون کپسول شیشه ­ای به شکل مهره قرار دارد و اغلب به منظور شناسایی حیوانات (تزریق در زیر پوست) مورد استفاده قرار می­گیرد.
*یکپارچه^[۳۵]: به تگی گفته میشود که در درون کالا و یا یک شی تعبیه می­گردد. برای مثال به شکل قالب خود کالا درمی­آید.

*مچ بند^[۳۶]: این نوع تگ در یک پلاستیک به شکل مچ بند قرار می­گیرد.
*دکمه ای^[۳۷]: تگ­های کوچکی هستند که در یک پلاستیک بسیار سخت و محکم و ضد ضربه تزریق میشوند و معمولا شبیه به دکمه لباس هستند.
*جعبه ای^[۳۸]: این گونه تگ­ها معمولا درون یک جعبه پلاستیکی قرار می­گیرند و اغلب برای تگ­های فعال که نیاز به باطری و تعبیه انواع حسگرها دارند، کاربرد دارند.(مقدسی، سبحان منش، ۱۳۸۸)
*عریان^[۳۹]: برچسبی عریان است که فقط دارای تراشه آنتن و بستر است.
*نهفتنی^[۴۰]: برچسب عریانی است که با بهره گرفتن از چسبی که در پشت آن است می تواند به طور دائم در جایی مانند دیواره درونی یک حلقه تایر خودرو قرار گیرد.
*فشاری^[۴۱]: در محیط های مجهز به شناساگر استفاده می­ شود و همانند برچسب هوشمند است.
*ورقه­ای^[۴۲]: در پوششی از کاغذ یا پلاستیک قرار داده می­ شود و مستقیما روی شی الصاق می­ شود. کاغذ یا پلاستیک به کار رفته در این برچسبها باید در برابر تابش ماورا بنفش مقاوم باشد.
*آویزی: نوعی از برچسب­های ورقه­ای هستند که با یک آویز به اشیا متصل می­شوند. از این برچسب­ها معمولا برای برچسب­های ساکن استفاده می­ شود (مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹).
۲-۵-۱-۳- دسته­بندی تگ­های RFID
تگ­ها براساس نحوه تامین برق مصرفی به سه دسته اصلی تقسیم می­شوند:
*تگ­های فعال^[۴۳]: اینگونه برچسب­ها دارای باطری بوده و خود دارای توانایی ایجاد فرکانس رادیویی است و به طور مداوم فعال است (در مواردی امکان زمانبندی فعالیت برچسب نیز وجود دارد و یا برچسب خود در هنگام نیاز عمل می­ کند که نوع نیمه­فعال است) و در حال ارسال اطلاعات به قرائت­گر است و حافظه بیشتری نسبت به نوع غیر­فعال دارند(مدیری ، شیرافکن ، ۱۳۸۹).
* تگ­های نیمه­فعال^[۴۴]: این برچسب­ها دارای باطری هستند و با دریافت نیروی فعال­کننده از قرائتگر، باطری را به کار می­اندازند و اطلاعات درون تراشه را ارسال می­ کنند(مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹). این نوع تگ­ها با توجه به دارا بودن منبع تغذیه انرژی، معمولا دارای حافظه زیاد و توانایی پردازش اطلاعات پیچیده­تر هستند. تگ­های فعال و نیمه­فعال برای ردیابی در مسافت­های طولانی، بسیار مناسب می­باشند. با توجه به گران بودن این گونه تگ­ها، معمولا استفاده از آنها برای کالاهای ارزان قیمت مقرون به صرفه نیست(مقدسی، سبحان منش ، ۱۳۸۸)
*تگ­های غیرفعال: این برچسب که کاربرد گسترده­ای دارد، نیروی لازم برای فعال کردن مدار تراشه را توسط آنتن خود از امواج الکترومغناطیسی تولید شده توسط قرائتگر، دریافت می­ کند ( با زیاد شدن فاصله این انرژی به شدت کاهش می­یابد) سپس تراشه امواجی را که باید برگشت داده شود، توسط آنتن خودش برای آنتن قرائتگر ارسال می­دارد و قرائتگر هم آنها را به پایگاه داده انتقال می دهد، جهت فروشگاه­ها از این برچسب استفاده میشود ( مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹). با توجه به اینکه این تگ­ها برای برقراری ارتباط و تامین انرژی مورد نیاز، کاملا به انرژی الکترومغناطیسی دستگاه داده­خوان وابسته هستند، مسافت خوانده شدن و نوشتن اطلاعات برای آنها کاملا محدود شده است(مقدسی ، سبحان نژاد ، ۱۳۸۸).
جدول ۲-۲- معایب و مزایای برخی از انواع تگ­های RFID ( مدیری، شیرافکن،۱۳۸۹)

 

نوع برچسب	معایب	مزایا
غیرفعال	فواصل کوتاه (حدود ۴ متر) ، عملکرد ضعیف در مجاورت مایعات و فلزات ، اغلب حافظه تنها خواندنی است	عمر طولانی ، هزینه پایین ، محدوده کاربرد وسیع ، انعطاف بالا ، ابعاد کوچک
نیمه غیرفعال	گران قیمت به دلیل استفاده از باطری (مواد شیمیایی)، کاربردی همگانی ندارند، عمر کوتاه تر، ابعاد بزرگتر	امکان ایجاد ارتباط در فواصل متوسط (حدود ۴ تا ۵۰ متر)، قابلیت اتصال به حسگرها و انتقال اطلاعات آنها رادارد، حافظه بزرگتر، مناسب برای شناسایی اشیا بزرگ
نیمه­فعال		امکان ارتباط در فواصل دور ( بیش از ۱۰۰۰ متر) ، قابلیت اتصال به حسگرها و انتقال اطلاعات آنها را دارد ، حافظه بزرگتر
فعال

۲-۵-۲- داده­خوان یا برچسب یا قرائت­گر^[۴۵]
پل ارتباطی بین سیگنال­های فرستاده شده از آنتن­ها و سیستم نرم­افزاری کامپیوتری، دستگاهی است به نام قرائت­گر یا داده­خوان. وظیفه این دستگاه پردازش سیگنال­های خروجی از آنتن و تبدیل آنها به کد قابل تحلیل برای کامپیوتر است. این دستگاه­ها بین آنتن و کامپیوتر نصب می­شوند و برای سیستم­های مختلف فرکانسی متفاوت است. معمولا هر قرائت­گر یک پورت ورودی سیگنال دارد و یک پورت خروجی به کامپیوتر دارد. همان­طور که از نام آن مشخص است، این دستگاه امکان خواندن اطلاعات و نوشتن (ثبت اطلاعات) را دارد. این بدین معنی است که در صورت استفاده از برچسب­های فعال که دارای حافظه برای ذخیره­سازی اطلاعات باشند، این امر توسط دستگاه قرائت­گر انجام می­ شود( مدیری ، شیرافکن، ۱۳۸۹).
این دستگاه­های داده خوان که به صورت های ثابت^[۴۶] دستی^[۴۷] وکارتی^[۴۸] عرضه می­شوند، وظیفه خواندن، ثبت، نگهداری و ارسال اطلاعات از برچسب­ها به سرور اطلاعاتی را دارند.
داده­خوان از دو قسمت اصلی گیرنده و فرستنده تشکیل شده است که در بخش گیرنده، تقویت­کننده، سیگنال دریافتی تگ را از طریق آنتن دستگاه داده­خوان دریافت کرده، برای پردازش آماده می­ کند و تفکیک­گر سیگنال دریافتی را به داده تبدیل می­ کند. در واحد کنترلر پردازنده عملیات پردازش داده انجام شده و مدیریت ارتباط به وسیله شبکه خارجی موجود اجرا می­ شود.
در قسمت فرستنده، نوسان­ساز سیگنال موج حاصل را برای تلفیق­گر و سیگنال مرجع را برای مدار تفکیک­گر تهیه می­ کند. تلفیق­گر اطلاعاتی را به سیگنال ارسالی تگ، اضافه می­ کند. در این مرحله تقویت­کننده برق با تقویت سیگنال ارسالی، آن را به آنتن دستگاه می­فرستد و نهایتا آنتن سیگنال مورد نظر را به سوی تگ انتشار می­دهد( مقدسی ، سبحان نژاد ، ۱۳۸۸).
۲-۵-۳- نرم­افزار مدیریت اطلاعات و بانک اطلاعاتی یا زیر سیستم پردازش داده یا میان­افزار^[۴۹]
از دیگر اجزای سیستم­های RFID، پایگاه داده و نرم­افزار آن است. این قسمت از سیستم که اغلب به صورت یک رایانه نمایش داده می­ شود، یک کامپیوتر شخصی و یا ایستگاه کاری است که بر روی آن بانک اطلاعاتی و نرم­افزاری کنترلی اجرا شده است. جهت پشتیبانی اطلاعاتی از برچسب­های RFID، نیاز به محلی برای ذخیره و بازیابی اطلاعات است. این محل توسط نرم­افزارها و پردازشگرها و برقراری ارتباط با دستگاه­های برچسب خوان به استخراج و تبدیل اطلاعات گیرنده­ها می ­پردازد.
بدین ترتیب پس از خواندن کد الکترونیکی محصول توسط قرائت­گر و ارتباط با پایگاه داده، امکان به دست­آوردن حجم عظیمی از اطلاعات مربوط به آن محصول فراهم می ­آید( مقدسی، سبحان نژاد، ۱۳۸۸). این نرم­افزار دارای قابلیت ارتباط بین داده ­های خوانده شده از روی برچسب­ها و بانک اطلاعاتی سیستم ردیابی است. نرم­افزار فوق برای هرسیستم کاری به طور مجزا نوشته خواهد شد و به صورت بسته نرم­افزاری و در حالت کلی قابل ارائه نیست. بنابراین با توجه به نیازهای سیستم و اطلاعات تحت ردیابی و نیز بانک اطلاعاتی موجود، نرم­افزار مورد نیاز برای هر شرکت طراحی خواهد شد.

تحقیقات اولیه، ارتباطی بین نگرش و رفتار فرض کرده اند که رابطه آنها علت و معلولی است و نگرشها هستند که تعیین می کنند افراد چگونه عمل کنند. البته عقل سلیم نیز وجود چنین رابطه ای را تایید می کند. اگر چه در اواخر دهه ۱۹۶۰، این ارتباط بین نگرشها و رفتار توسط یک سری از تحقیقات به چالش کشیده شد (رابینز^[۲۲]، ترجمه امیدواران، ۱۳۸۵، ۵۰).

۲-۱-۲-۵-تقسیمبندی نگرش

نگرش ها دارای سه بعد ذیل هستند:

 

• • شناختی

 

• • عاطفی

 

• • رفتاری

 

نگرش شناختی
بخش شناختی آن عبارت از باورها و ارزشها و اطلاعات درباره هدف شناخته شده به وسیله فرد است.
نگرش عاطفی
بخش عاطفی آن شامل احساسات و عواطف درباره هدف، فرد، فکر، رخداد یا شیء است.
نگرش رفتاری
بخش رفتاری آن از نگرش سر چشمه می گیرد و به نیت «رفتار به صورت معین » بر می گردداین اجزا جدا از یکدیگرنیستند. (۱۹۹۲Harary & Dinahve,).

۲-۱-۲-۶- ایجاد نگرش مثبت نسبت به تغییر از منظرهای مختلف

 

 

• • نگرش های مثبت کاری کارکنان موضوعی است که توسط سونگ (۲۰۰۴) و با توجه به موضوعی که توسط کمپیلا و لنکیویست^[۲۳] (۲۰۰۳) تحت عنوان معیارهای غیر مستقیم بهره وری مطرح شده، ارائه شده کمپیلا و لنکیویست آن جا که به معیارهای غیر مستقیم بهره وری و اندازه گیری ذهنی بهره وری اشاره می کنند، از احساسات یا نگرش ها نام می برند. معیارهای غیر مستقیم بهره وری شامل عوامل و نسبت های مدیریتی است که در مفهوم بهره وری وارد نشده اند اما ثابت شده که با آن مرتبطند. معیارهای ذهنی بهره وری بر پایه اطلاعات کمی عملیات نیستند بلکه بر پایه ارزیابی های ذهنی افراد می باشند. تمایز بین معیارهای عینی و ذهنی در این است که معیارهای عینی بر پایه داده های کمی یا عملیاتی است و معیارهای ذهنی بر پایه اعتقادات، ادراکات یا نگرشها. از آن جا که افراد احتمالاً علیرغم آنچه معیارهای عینی پیشنهاد می کنند، در مطابق با اصالتشان کاری را انتخاب می کنند ممکن است حتی استدلال شود که معیارهای ذهنی بهره وری مناسب تر هستند(Kempplia & Lonnqvist,2003).

 

• • • از سوی دیگر، بر پایه تعاریف راچ^[۲۴] (۱۹۹۴)، یکی از روش های نظارت بر بهره وری فردی، توجه به این موضوع است که چطور تلاش های هر فرد در بهره وری و موفقیت سازمان مشارکت می کند. مدلی که وی برای بهره وری پیشنهاد می دهد ظرفیت وظیفه، ظرفیت فردی، تلاش فردی و عوامل غیر قابل کنترل مداخله کننده را در بر می گیرد. در این مدل تلاش فردی تابعی از نگرش ها و اعتقادات فرد است. افراد تلاشی را که برای سازمان آورده اند با پاداشی که در مقابل آن دریافت می کنند مقایسه کرده و اگر از این مقایسه راضی باشند، به اعمال تلاش های کاری ادامه می دهند (Rach,1994).

  

 

• • در همین زمینه، وندن و لیپین^[۲۵] (۱۹۹۸) به رفتارهای فوق نقش و رفتارهای درون نقش توجه می کنند. رفتار درون نقش رفتار مورد نیاز یا رفتار مورد انتظار است و ماخذ قانون و عملکرد شغلی است (Katiz,1964). اگر کارکنان در انجام رفتارهای مورد نیاز ناموفق باشند، پاداش های سازمانی (افزایش های استحقاقی و…) را دریافت نمی کنند و ممکن است شغلشان را از دست بدهند. عدم انجام رفتار درون نقش به توبیخ و نتایج منفی مالی منجر می شود. در مقابل، رفتار فوق نقش، مثبت و تشخیص آن رفتار است. : ۱- در گردش کار و با دستور العمل های نقش، تصریح نمی شوند. ۲- توسط سیستم پاداش رسمی قدر دانی نمی شود ۳- زمانی که توسط متصدیان شغل انجام نشود، به عنوان منبع نتایج تنبیهی نیست. بهرحال، سرپرستان رفتارهای فوق نقش را با ارزش می دانند زیرا محیط های پویا، اجازه پیش بینی یا ذکر خصوصیات تمام رفتارهای مطلوب کارکنان را نمی دهند (Wndan & Lipen,1998).

 

• • بر اساس مطالعات سونگ، تلاش های کاری، یکی از عوامل غیر مستقیم مؤثر بر بهره وری یعنی احساسات یا نگرش ها و رفتار فوق نقش مبانی اساسی نگرش های مثبت کاری کارکنان را تشکیل می دهند. به این ترتیب، سونگ برای اندازه گیری بهره وری، یک مدل رفتاری- نگرشی بر حسب نگرش های مثبت کارکنان را اتخاذ کرد. وی اصطلاح نگرش های مثبت کاری کارکنان را به عنوان «نگرش های کاری مثبت/ داوطلبانه در جهت دستیابی به هدف سازمان» که بر پایه تعاریف راچ (۱۹۹۴)، لمن و سیمپسون ۱۹۹۲ قرار دارد، تعریف کرده است و برای اندازه گیری نگرش های مثبت کاری کارکنان از شاخص های زیر استفاده کرده که بر پایه مدل کمپیلا و لنکیویست (۲۰۰۳)، ون دین و لیپین (۱۹۹۸) قرار گرفته است:

 

• • اشتیاق برای کمک به دیگران برای بدست آوردن یک هدف؛

 

• • تلاش برای رسیدن به کفیت بالاتر از سطح مورد نیاز؛

 

• • خلاقیت برای حل مشکلات کاری؛

 

• • تمایل برای گرفتن مسئولیت های جدید؛

 

• • دستیابی به ضرب الاجل های تعیین شده و کاهش تکمیل ماموریت قبل از ضرب الاجل تعیین شده (soong,2006).

 

 

۲-۱-۳- نوآوری

 

۲-۱-۳-۱- تعاریف نوآوری

صاحب نظران جهان، با توجه به دورانی که در آن بوده اند و با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی کشور خود و یا وضعیت اقتصادی کل جهان در زمان خود، و همچنین بنا به تکنولوژی و شرایط حاکم بر آن دورانها و از همه مهمتر با عنایت به استنباطی که انجام تحقیقات خود در این خصوص داشته اند، و همینطور نگاهی که به نوآوری داشته اند، تعاریف مختلفی از نوآوری را بدین گونه بیان نموده اند:

 

• • شومپیتر (۱۹۳۴)، نو آوری را این گونه تعریف کرده است:

 

• • کالای جدید یا یک محصول با کیفیت برتر از انچه وجود دارد.

 

• • معرفی روش جدید تولید محصول و یا توزیع کالا.

 

• • گشایش یک بازار جدید

 

• • عرضه منبع جدید مواد خام یا کالای نیمه تولیدی

 

• • معرفی شکل جدیدی از سازمان اقتصادی.

 

• • دراکر (۱۹۸۵): نوآوری تنها به محصول یا سرویس محدود نمی شود بلکه شامل تغییر در فرایندهای سازمانی نیز می گردد.

 

• • رابینز( ۱۹۹۱): فرایند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روش های جدید عملیات (طالب بیدختی ۱۳۸۳: ۲۱).

 

• • پورتر (۲۰۰۱، ۲۸): نوآوری یک نوع جدید از انجام دادن چیزهایی است که تجاری سازی شده اند. فرایند نوآوری نمی تواند از محتوای رقابتی و استراتژیک یک سازمان جدا شود.

 

 

۲-۱-۳-۲- انواع نوآوری سازمانی

طبق تحقیق رضوانی و گرایلی نژاد از مقایسه وجمع بندی دیدگاههایی که در این زمینه وجود داشته، سه بعد اصلی حاصل گردیده که عبارتند از:

 

1. 1. محور تمرکز(نتایج یا فرایند)،

 

1. 1. نوع رویکرد (فعلی یا جدید)،

 

1. 1. نوع تغییر (بنیادی یا تدریجی).

 

با بهره گرفتن از این سه بعد یک الگو ارائه گردید که تمامی انواع نو آوری را در خود جای داده ونظرات مختلف محققین قبلی را در خود یکپارچه کرده است. مدیران سازمانها می توانند با بهره گرفتن از الگو تصمیم بگیرند که چه نوع نو آوری را در دستور کار قرار دهند و کار را از کجا آغاز کنند. (رضوانی و گرایلی نژاد، ۱۳۹۰).

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده فنی و مهندسی، گروه کامپیوتر
پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.Sc)

گرایش: نرم‌افزار
عنوان:
اراﺋﻪی ﻣﺪﻟﻲ ﺑﺮای ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺑﻼﮔﺴﺘﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﻫﻮش ﺟﻤﻌﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺗﻮزﻳﻊﺷﺪه
استاد راهنما:
دکتر رضا روانمهر
استاد مشاور:
دکتر واهه آغازاریان
پژوهشگر:
محسن ارجمندی
زمستان ۱۳۹۲
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده فنی و مهندسی، گروه کامپیوتر
پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.Sc)
گرایش: نرم‌افزار
عنوان:
اراﺋﻪی ﻣﺪﻟﻲ ﺑﺮای ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺑﻼﮔﺴﺘﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از
روشﻫﺎی ﻫﻮش ﺟﻤﻌﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺗﻮزﻳﻊﺷﺪه
استاد راهنما:
دکتر رضا روانمهر
استاد مشاور:
دکتر واهه آغازاریان
پژوهشگر:
محسن ارجمندی
زمستان ۱۳۹۲
تقدیم به: اساتید محترم گروه کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
با قدردانی از: همسر مهربانم
بسمه تعالی
دانشجوی کارشناسی ارشد آقای محسن ارجمندی از پایان‌نامه‌ی خود دفاع نموده و با نمره‌ی به حروف و با درجه‌ی مورد تصویب قرار گرفت.
امضاء استاد راهنما
چکیده
پیشرفت تکنولوژی در حوزه‌ی ارتباطات و افزایش ضریب نفوذ اینترنت میان کاربران باعث ایجاد بستری عظیم از اطلاعات شده است که زندگی روزمره‌ی انسانها را توصیف می‌کند. این توصیفات از دیدگاه تجاری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چرا که به راحتی مشخص می‌کند بیشترین نیاز کاربران در چه محصولات یا خدماتی نهفته است. همچنین کاربران علاقه دارند با دنبال کردن سلایق دیگران با مسائل روز آشنا باشند و جدیدترین اخبار را در اختیار داشته باشند.
یکی از بسترهای ارتباطی فعال برای تحقق این توصیفات، بلاگستان است که در آن کاربران به واسطه منتشر کردن مطالب خود با دیگران به تبادل نظر می پردازند و در مدتی نه چندان طولانی اجتماعی را تشکیل می‌دهند که در پی رخدادهای واقعی از خود عکس‌العمل نشان داده و باعث تشدید احساسات این مجموعه از کاربران می‌شود. این رفتار در صورت تحلیل می‌تواند نشانگر مسیر گرایش جامعه بوده و با کمّی کردن پارامترهایی که این جامعه و رفتار را توصیف می‌کنند می‌توان به پیش‌بینی رفتار آتی آن نیز پرداخت.
الگوریتم PSO مبتنی بر رفتارهای موجودات در طبیعت، که با مدل کردن حرکت گروهی از پرندگان برای یافتن غذا طراحی شده است، اساس مناسبی برای مدل کردن یک جامعه با این مشخصات است. با بهره گرفتن از این الگوریتم می‌توان گام‌های حرکت یک اجتماع از کاربران را دنبال کرده و با مدل کردن فرایند حرکت، به پیش‌بینی جهت حرکت پرداخت.
این پژوهش با ارائه‌ مدلی برای پردازش داده‌های این اجتماع از کاربران، مبتنی بر الگوریتم PSO، راه‌حلی برای پردازش این داده‌ها در دنیای واقعی ارائه می‌دهد که بتواند با افزایش حجم داده مقیاس‌پذیری لازم را داشته باشد و در عین حال کارایی و دقت مورد نیاز را نیز ارائه دهد. دقت و کارایی این مدل با آزمون استاندارد کای دو سنجیده شده و نشانگر بهبود کارایی نسبت به این آزمون آماری بوده است.
این مدل با کشف کردن گرایش عمومی بلاگستان در زمان قابل قبول و دقت مناسب، شرایط را برای پیش‌بینی گرایش آتی بلاگستان فراهم می‌کند به نحوی که با الگوریتم‌‌های متداول یادگیری‌ماشین بتوان پیش‌بینی‌های مورد نیاز را انجام داد. دقت این پیش‌بینی‌ها از سناریو‌های واقعی مانند سیستم‌ پیشنهاد دهنده‌ی Netflix نتایج بهتری را کسب کرده است.
فهرست مطالب
چکیده د‌
فهرست مطالب ذ‌
فهرست اشکال س‌
فهرست جداول ص‌
۱ فصل اول کلیات طرح ۱
۱٫۱ مقدمه……………….. ۱

اصطلاح خود همبستگی را می­توان چنین تعریف کرد: همبستگی بین سری مشاهداتی که در زمان (مانند داده‏های سری زمانی) یا مکان (مانند داده ­های مقطعی) ردیف شده ­اند (گجراتی، ۱۳۸۶).
در مدل کلاسیک رگرسیون خطی فرض می­ شود که در اجزاء اخلال چنین خود همبستگی وجود ندارد. به این معنی که جزء اخلال مربوط به یک مشاهده، تحت تأثیر جزء اخلال مربوط به مشاهده دیگر قرار نمی­گیرد. زمانی که بین جملات خطا ارتباط وجود داشته باشد، مشکل خود همبستگی بین جملات خطا پیش می ­آید. در صورت وجود خود همبستگی مشکلات زیر بروز می­نماید:
الف- هر چند تخمین­زن­های OLS بدون تورش باقی می­مانند، اما کارا نیستند (در بین همه تخمین­زن­های بدون تورش دارای حداقل واریانس نیستند).
آزمون­های t و F معمولی جهت معنی­داری مدل‌ها نمی ­توانند به کار گرفته شوند.
واریانس خطا اریب­دار است.
واریانس ضرایب مدل نیز اریب­دار است.
برای تشخیص وجود خود همبستگی می­توان از روش ترسیمی، آزمون دوربین_ واتسون^[۱۳۶] و LM^[137] استفاده نمود.

الف- روش ترسیمی
اگر بتوان باقیمانده­های روش OLS را در مقابل زمان ترسیم نمود آنگاه وجود خود همبستگی به وسیله مشاهده یک الگوی پیوسته در جملات خطا شناخته می­ شود؛ بدین معنی که اگر اندازه جمله خطا به تدریج بزرگتر یا کوچکتر شود، یا یک الگوی سیکلی را نشان دهد، معرف آن است که متغیر دیگری وجود دارد که به طور سیستماتیک بر متغیر مستقل اثر دارد(گجراتی، ۱۳۸۶).
ب- آزمون دوربین- واتسون
این آزمون از مشهورترین آزمون­ها جهت تشخیص خود همبستگی است. زمانی که آماره دوربین واتسون در حدود دو باشد، معرف آن است که خود همبستگی وجود ندارد، ولی مقادیر بالاتر یا کمتر از ۲ معرف آن است که جملات خطا به صورت تصادفی اتفاق نمی­افتند و بنابراین، نتایج غیرواقعی است (گجراتی، ۱۳۸۶).
ج- آزمونLM
آزمون LM که منتسب به بروش- گادفری^[۱۳۸] است، یکی از کامل­ترین آزمون­های تشخیص خود همبستگی است. در این روش علاوه بر خود همبستگی از درجه یک، خود همبستگی از درجات بالاتر نیز قابل تشخیص است (گجراتی، ۱۳۸۶).
۱۲-۳- نرم افزارهای تجزیه و تحلیل
. اطلاعات مورد نیاز پس از گردآوری، در نرم افزار Excel جمع بندی شده و به منظور تجزیه و تحلیل نهایی از نرم افزارهای Eviews و SPSS استفاده شده است.
۱۳-۳- خلاصه فصل
در این فصل روش شناسی، جامعه و نمونه آماری، روش‌های گردآوری اطلاعات و روش‌های آماری تجزیه و تحلیل آن ها، فرضیه ها و مدل‌های تجربی مورد استفاده برای آزمون آنها تشریح گردید. پژوهش حاضر، اثباتی، غیرآزمایشی (شبه آزمایشی)، توصیفی- هم بستگی، تجربه گرایانه و از منظر نوع مطالعه و نحوه ی گردآوری داده ها میدانی-کتابخانه ای می باشد. این پژوهش به بررسی رابطه رتبه‌بندی شرکت‌ها براساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با میزان افشای اختیاری اطلاعات در بافت بازار سرمایه و محیط گزارشگری مالی کشورمان، ایران، می پردازد. مشاهدات مورد بررسی در این پژوهش مشتمل بر تعدادی از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله زمانی سا لهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ می باشند. در این تحقیق از مدل تجزیه و تحلیل بنیادی به منظور رتبه‌بندی شرکت‌ها و هم چنین مدل بوتوسان(۱۹۹۷) برای سنجش میزان افشای اختیاری اطلاعات استفاده شده است. عمده آزمون های آماری که در پژوهش حاضر برای استنتاج در خصوص فرضیه ها ازآن ها استفاده می شود مشتمل بر تجزیه و تحلیل رگرسیون چندمتغیره و تجزیه و تحلیل ضرایب همبستگی می باشند.
در فصل آتی با بهره گرفتن از روش‌های اندازه گیری و مدل‌های معرفی شده در این فصل و در قالب چارچوب نظری که در فصل دو و تا حدی در فصل حاضر تبیین گردید، فرضیه های تحقیق براساس داده های گردآوری شده مورد تجزیه و تحلیل و بررسی آماری قرار خواهند گرفت.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها
۱-۴- مقدمه
کلیات، مبانی نظری، پیشینه و روش پژوهش حاضر در فصل‌های قبل مورد بررسی قرار گرفت. در راستای مطالب فصل‌های پیش و در چارچوب کلیات پژوهش، این فصل به تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری شده و ارائه یافته‌های تجربی پژوهش اختصاص یافته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان بخشی از فرایند روش پژوهش علمی یکی از پایه­ های اصلی مطالعه و بررسی است. به عبارتی دیگر در این فصل پژوهشگر برای پاسخگویی به مسأله تدوین شده و یا تصمیم ­گیری در مورد تأیید یا رد فرضیه یا فرضیه­هایی که برای پژوهش در نظر گرفته است از روش‌های مختلف تجزیه و تحلیل استفاده می­ کند. پس از آنکه در فصل گذشته روش پژوهش مشخص شد، اکنون نوبت آن است که داده‏های مورد نیاز برای آزمون فرضیه پژوهش جمع‏آوری شود و با بهره گرفتن از روش‌های آماری متناسب با روش پژوهش و نوع متغیرها، دسته‌بندی و تجزیه و تحلیل گردد. در این فصل، فرضیه‌های پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد و یافته‌های تجربی مرتبط با آن ارائه می‌گردد. آمار توصیفی متغیرهای مربوط به پژوهش، برون‌دادهای آزمون‌های آماری انجام شده در زمره مطالب ارائه شده در این فصل قرار می‌گیرند.
داده‏های جمع آوری شده از صورت‌های مالی با بهره گرفتن از نرم افزار Excel دسته بندی شدند و با بهره گرفتن از نرم افزار آماری Eviews آزمون فرضیه های پژوهش انجام شد که خلاصه نتایج آزمون‏های آماری صورت گرفته بر فرضیه های پژوهش در ادامه این فصل ارائه می‌گردد.
۲-۴- تحلیل عاملی
۱-۲-۴- مراحل انجام تحلیل عاملی

 

1. 1. تشکیل ماتریسی از ضرایب همبستگی متغیرها،

 

1. 1. استخراج عاملها از ماتریس ضریب همبستگی،

 

1. 1. چرخش عاملها به منظور به حداکثر رساندن رابطه بین متغیرها و عاملها

 

1. 1. محاسبه بار عاملی (نمره عاملها) برای تعیین عاملهای مورد نظر

 

نکته ۱: معمولاً عاملهایی انتخاب می شوند که بار عاملی آنها بیشتر از ۴/۰ باشد.
نکته ۲: برخی از صاحبنظران معتقدند در تحلیل عاملی، تعداد مشاهدات حداقل باید ۱۰ برابر تعداد متغیرها باشد. برخی حتی اعتقاد به حداقل ۲۰ برابر تعداد متغیرها دارند.
۲-۲-۴- تحلیل عاملی شاخص‌های مالی
در نمودار زیر بر اساس مقدار ویژه بیشتر از یک باید سه عامل انتخاب شود.
نمودار ۱-۴، نمودار نزولی مقادیر ویژه

 

جدول۱-۴، KMO و آزمون بارتلت
KMO(معیار کفایت نمونه ها			۰٫۶۳۸
	تخمین کای مربع

همانگونه که مشاهده کردید، روش ارزیابی متوازن ضمن اهمیت قائل شدن به سنجه های مالی، عوامل موجد این سنجه ها یعنی سنجه های غیرمالی را هم مدنظر قرار می دهد و از این لحاظ با روش های سنتی ارزیابی عملکرد که صرفاً برسنجه های مالی متکی اند متفاوت است.
۲- توازن بین ذینفعان داخلی و خارجی سازمان
سهامداران و مشتریان به عنوان ذینفعان خارجی سازمان قلمداد می شوند در حالیکه کارکنان و فرایندهای داخلی کسب و کار ذینفعان یا عوامل داخلی موثر بر موفقیت سازمان اند. روش ارزیابی متوازن تلاش می کند تا در خواسته ها و نیازهای (بعضاً متضاد) این ذینفعان داخلی و خارجی نوعی توازن برقرار کند.
۳- توازن بین اهداف بلندمدت و کوتاه مدت
بسیاری از اهداف تعیین شده در روش ارزیابی متوازن، در یک افق زمانی طولانی مدت قابل تحقق اند. و در کنار آنها برخی از اهداف نیز در کوتاه مدت قابل دستیابی اند. در این روش، هر دو گروه اهداف بلندمدت و کوتاه مدت مورد توجه قرار می گیرند و از تأکید بر اهداف کوتاه مدت به قیمت از دست دادن منافع بلندمدت سازمان جلوگیری می شود.
۴- توازن بین شاخصهای هادی و تابع عملکرد
شاخصهای تابع(پیامد)، نشان دهنده ی عملکرد گذشته اند. رضایت مشتریان و یا افزایش درآمد مثالهای خوبی برای این شاخصها هستند. علیرغم اینکه این شاخصها کاملاً عینی و قابل دسترس به نظر می رسند، ولی فاقد قدرت پیش بینی برای موفقیتهای آینده اند. شاخصهای هادی، محرکه های عملکرداند که منجر به تحقق شاخصهای تابع می شوند. «تحویل به هنگام محصول یا خدمت»، یک شاخص هادی برای سنجه ی تابع «رضایت مشتری» است. سنجه های هادی در طبیعت خود دارای قدرت پیش بینی اند ولی اثبات همبستگی بین سنجه های هادی و تابع در بسیاری از موارد دشوار است.

بعضی از سازمانها به طور مستمر فرضیه های مربوط به وجود همبستگی بین شاخصهای هادی و تابع را مورد آزمون قرار می دهند. در هر حال، روش ارزیابی متوازن سنجه ها و شاخصهای هادی را در کنار سنجه ها و شاخصهای تابع موردتوجه قرار می دهد.
۱۳-۲- انتخاب الگوی مناسب
همانطور که در ابتدای این بخش بیان شد در این قسمت به بررسی ویژگیها و نقاط ضعف و
قوت دو مدل EFQM و BSC می پردازیم و میزان برخورداری آنها از ویژگی های جامعیت ، انعطاف پذیری ، مقبولیت سازمانی و قابلیت پیش بینی را از نظر کارشنانسان و خبرگان جویا می شویم.
وجوه شباهت بین EFQM و BSC
برای این دو مدل در حوزه مدیریت عملکرد می توان شباهت های زیر را بر شمرد:
پیاده سازی هر دو مدل در یک سازمان نیاز به مشارکت گسترده مدیران سطح بالای سازمان دارد.
هر دو مدل با معرفی وجوه مختلف عملکردی امکان ارزیابی جامع سازمان را از وجوه مالی و غیر مالی فراهم میکند . معیار های مدل EFQM و دیدگاه های BSC بر شاخص های درازمدت در کنار شاخص های کوتاه مدت در سنجش عملکرد بنگاه تاکید دارند . لذا این دو مدل ،بر مشکلات سیستم های ارزیابی عملکرد سنتی فایق می آیند.
هر دو مدل با تاکید بر فرایندهای سازمانی در مدیریت عملکرد دید فرایندی را در سازمان تقویت می کنند .
در مدل BSC بر روابط علی و معلولی بین ۴ دیدگاه مدل تآکید می شود. به این معنا که گفته میشود نتایج مالی سازمان ناشی از عملکرد مشتریان سازمان نسبت به آن است . مشتریان در انتهای فرایند های سازمانی قرار می گیرندو بطور سیستماتیک بین معیار ها تاکید میشود. به این نحو که نتایج سازمان ناشی از نحوه عمل توانمند سازها در ایجاد ساز و کارهای نتیجه بخش محسوب می شوند. لذا نحوه طراحی هر دو مدل موجب ایجاد نگرش سیستمیبه سازمان و نحوه تعامل شاخص های پیشرو و پسرو در آن میگردد.
از آنجا که فرایند پیاده سازی هر دو مدل در سازمان مستلزم تعامل گسترده بین مدیران و کارکنان سازمان است. لذا با پیاده سازی آنها در یک سازمان علاوه بر تسری یافتن استراتژی ها در لایه های سازمانی ، بخش وسیعی از نیروی اجرایی سازمان در گیر توسعه و اجرای آن می شوند . از این رو درک مناسبی از ارزیابی عملکرد و معیارهای آن در تمامی سطوح سازمانی به دست می آید.
وجوه تفاوت بین EFQM و BSC
علی رغم اشتراکاتی که بین این دو مدل می توان بر شمرد به نظر می رسد که وجوه تفاوت زیر بین این دو مدل وجود دارد:
BSC با ارائه ۴ دیدگاه موثر در مدیریت عملکرد و تعیین روابط علی و معلولی صریح بین این دیدگاه ها از نظر فهم آسان تر است . از آنجا که پیاده سازی موثر سیستم مدیریت عملکرد در سازمان نیاز به درک گسترده مدیران دارد لذا این مزیت موجب استقبال گسترده مدیران در بسیاری از این مدل شده است.ولی درک کامل و به کار بردن صحیح مدل EFQM در یک سازمان نیاز به آشنایی جامعی با این مدل و رهیافت های مختلف خود ارزیابی سازمانی و تناسب هر کدام از آنها با شرایط سازمان دارد.علاوه بر آن راهبری فرایند خودارزیابی بر اساساین مدل در یک سازمان نیاز به استفاده از ممیزان کارآزموده در این حوزه دارد.
مدل EFQM به ذینفعان سازمان نگاه جا معتری است در این مدل علاوه بر مشتریان
(که در کارت امتیازی متوازن به آن اشاره شد) به تامین کنندگان ،کارکنان ،جامعه و نهاد های مدنی (دولت و بخش عمومی) و تامین نظرات و منافع آنان در سازمان توجه ویژه ای شده است به عبارتی این مدل نگاه سیستماتیک و مشخصی به عوامل بیرونی دارد.
معیار ها و زیر معیارهای EFQM کاملا مشخص و تعیین شده اند. این زیر معیارها نیز بسته به تناسب به زیر معیار ها ی خرد تر تفکیک شده اند . اما در کارت امتیازی متوازن اهداف و شاخص ها بسته به استراتژی های هر سازمان تغییر می یابند و باید هر سازمانی آنها را برای خود به دست آورند . لذا ،فرایند اجرای آن در سازمان مشارکت بیشتری می طلبد. به همین دلیل است که کاربران هنگام استفاده از کارت امتیازی متوازن بسیار بیشتر از آن کاربران مدل EFQM نسبت به تغییر آن و متناسب کردن آن برای سازمان کوشیده اند.
مدل EFQM در انتخاب معیارها و زیرمعیار نگاه جامعتری دارد در حالی که کارت امتیازی متوازن تنها به چهار دیدگاه از وجوه سازمانی بسنده کرده است (گر چه به ادعای مبدعین این مدل بسیاری از وجوه سازمانی را می توان در این چهار دیدگاه گنجاند ولی با این کار عملا کاربری آسان این مدل دچار اشکال می گردد)
چارچوب توزیع انتیازات و نحوه امتیازدهی به معیارهای EFQM و حتی رهیافت مناسب برای خود ارزیابی توسط این مدل به دقت طراحی شدهاند. به عبارتی می توان گفت این مدل تا حدود زیادی تجویزی است . در حالی که وزن هر کدام از شاخص ها در کارت امتیازی متوازن و نحوه ارزیابی آنها بسته به صلاحدید سازمان می تواند تغییر کند و به اصطلاح توصیفی است . به همین دلیل EFQM بستر مناسب تری برای الگو برداری سازمان از تلاشهایشان در پیاده سازی این مدل فراهم می کند.
تاکید بر روابط علی و معلولی در BSC تصریحی و در EFQM تلویحی است.
نگاه چشم انداز پرداز کارت امتیازی متوازن بیشتر است . به عبارتی نشان می دهد که سازمان به چه جایگاهی می خواهد دست یابد . این به علت قرارگرفتن چشم انداز سازمان در قلب مدل مذکور است . اما EFQM با بهره گیری از ابزار خود یابی نشان گر این است که شرکت در حال حاضردر کجا قراردارد.
مدل EFQM مدلی است مبتنی بر واقعیت و عینی . به این معنا که بر اساس مشاهده رفتار سازمان های مختلف در کشورهای مختلف تکامل یافته است و شبکه گستردهای از سازمان های ملی و منطقه ای در گسترش و کاربردی شدن آن کوشیده اند . حال آن که کارت امتیازی متوازن ماهیتی مبتنی بر فرضیات و ذهنی دارد و حاصل تفکرات دو پژوهشگر است (لازم به ذکر است دکتر نورتن کوشیده است عینی بودن روابط علی و معلولی در این مدل و کارکرد دینامیک آن را با بهره گرفتن از روش های آماری به اثبات برساند)
BSC برای ارزیابی عملکرد استراتژیک یک سازمان و اشاعه دادن استراتژی به سطوح اجرایی سازمان طراحی شده است . در حالی که مدل EFQM و رهیافت خود ارزیابی نمی توانند برای ایجاد تحول استراتژیک در سازمان بکار رود بلکه تمرکز آن بر بهبود مستمر در عملیات فرایند ها و فعالیت های یک سازمان است .

 

مدل EFQM	مدل BSC
کاربرد آن نیاز به تبحر نسبی دارد	درک و کاربرد آن آسان است
نگاه جامع بر عوامل برون سازمانی و کلیه ذینفعان سازمان	نگاه محدود و ضمنی بر عوامل برون سازمانی و ذینفعان سازمان
عموما بدون تغییرات زیاد باید در سازمان قابل بکاررود	قابلیت تغییر و انعطاف پذیری بالا برای بکارگیری در سازمانهای مختلف اعم از انتفاعی و غیر انتفاعی
به هنگام پیاده سازی ان باید از افراد با تخصص لازم استفاده کرد و فقط بخش هایی از افراد سازمان در پیاده سازی آن دخیل می شوند

۳-۱ دستگاه های مورد استفاده
انکوباتور
اتوکلاو
ورتکس
هود شیمیایی
هود لامینار
pH متر
میکروسکوپ
یخچال
هیتر
کریمپر
ترازوی دیجیتال
۳-۲ وسایل مورد نیاز
لوله آزمایش
بشر
مزور
پلیت
سمپلر
سرنگ
ویال
لام
ارلن
گاز _۲N
گاز _۲CO
۳-۳ مواد مورد استفاده
محیط کشت BSM : این محیط کشت در شروع کار استفاده می شود و برای جداسازی NRB و حذف SRB های رقیب به کار میرود.

محیط کشت نوترینت براث : از این مجیط کشت برای مرحله غنی سازی استفاده میشود.
محیط کشت MSM : این محیط برای مرحله شناسایی و جداسازی و تست CHN مورد استفاده قرار می گیرد.
محیط کشت نیترات براث : این محیط کشت برای تست احیای نیترات به کار برده می شود.
محیط کشت BHI : این محیط کشت شناسایی بیوسورفکتانت به کار میرود.
محیط کشت جامد ( Blood Agar ) : این محیط کشت نیز مانند محیط کشت BHI برای شناسایی بیوسورفکتانت استفاده می شود.
Trace element ، محلول ویتامین، رزازورین ، NaCl ، نفت خام ، محلول آلفا نفتیل آمین ۵ % ، سولفانیک اسید ۸ % ، رنگ های کریستال ویوله ، لوگل ، سافرانین ، مرکب چین ، گلوکز ، آگار ، خون گوسفندی ، الکل ، استون
۳-۴ مراحل انجام آزمایش
مراحل آزمایش شامل نمونه برداری، غربالگری و غنی سازی بی هوازی باکتری های نفتی، جداسازی و تخلیص، تست احیای نیترات، تست CHNS و آزمایش های مبتنی بر وجود بیوسورفکتانت می باشد، که آزمایش های مبتنی بر وجود بیوسورفکتانت شامل محیط کشت جامد Blood Agar، محیط کشت خوندار BHI و تکنیک پخش شدن نفت (Oil Spreading Technique) می باشد.
۳-۴-۱ نمونه برداری
نمونه برداری توسط تکنسین متخصص صنعت نفت صورت گرفت، که نمونه ها از طریق هلیکوپتر به آزمایشگاه منتقل شده و در دمای آزمایشگاه نگه داری شدند.
نمونه های استفاده شده، شامل نمونه های نفتی سکوهای زیر می باشد :
سکوی سروش شماره ۱۸ با دمای ۸۵ درجه سانتی‌گرا د
سکوی نوروز جدید با دمای ۵۷ درجه سانتی‌گراد
سکوی نفت خام میدان نوروز با دمای ۴۰ درجه سانتی‌گراد
سکوی بلال با دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد
سکوی R4 لاوان چاه شماره ۲۵ با دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد
سکوی R1 جزیره لاوان چاه شماره ۱۱ با دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد
سکوی R1 با دمای ۵۵ درجه سانتی‌گراد
سکوی R4 با دمای ۵۶.۲ درجه سانتی‌گراد
سکوی سلمان با دمای ۳۴-۴۰درجه سانتی گراد
۳-۴-۲ غربالگری و غنی سازی بی هوازی باکتریهای نفتی
برای شروع کار از محیط کشت BSM برای غنی سازی باکتریهایی که از نفت به عنوان تنها منبع کربن و انرژی استفاده می کنند، حذف مابقی باکتریهای هتروتروف هوازی و حذف SRB های رقیب استفاده شد.
این محیط شامل ۴ گرم K₂HPO₄، ۲ گرم NH₄Cl، ۲ گرم ۶H₂O. MgCl₂،
۱/۰ گرمO₂H 2. _۲lCaC، ۴ گرمNa₂HPO₄، ۱/۰ گرم ۲H₂O. _۳FeCl ، Trace Element ، رزازورین و ویتامین می باشد که تمامی این مقادیر در حجم ۱۰۰۰ میلی لیتر می باشد. از آنجایی که ما این محیط را در حجم ۱۲۵میلی لیتر می خواهیم، بنابراین برای ساختن این محیط ما به میزان ۵/۰ گرم HPO₄₂K، ۵/۰ گرم PO₄H₂Na، ۲۵/۰ گرم Cl₄NH ، ۲۵/۰ گرم O₂H6. gCl₂M، ۰۱۲۵/۰ گرم O₂H 2. _۲lCaC و ۱۲۵/۰ گرم o _۲H2. _۳FeCl نیاز داریم.

جدول 5 - 2) نتایج آزمون مدل به تفکیک زن و مرد 80
عنوان صفحه
نمودار 4 - 1) میله ای متغیر جنسيت پاسخ دهندگان 67
نمودار 4 - 2) میله ای متغیر ميزان تحصيلات پاسخ دهندگان 68
نمودار 4 - 3) میله ای متغیر سن پاسخ دهندگان 69
نمودار 4 – 4) راداري متغیرهای تحقیق 70
نمودار 4- 5) آزمون مدل پایه تحقیق (حالت اعداداستاندارد) 71
نمودار 4- 6) آزمون مدل پایه تحقیق (حالت اعداد معنی داری) 72
نمودار 4- 7) آزمون مدل پایه تحقیق (حالت اعداداستاندارد) :زنان 74
نمودار 4- 8) آزمون مدل پایه تحقیق (حالت اعدادمعنی داری):زنان 74
نمودار 4- 9) آزمون مدل پایه تحقیق (حالت استاندارد): مردان 75
نمودار 4- 10) آزمون مدل پایه تحقیق (حالت اعداد معنی داری): مردان 75
عنوان صفحه
شکل1-1) مدل مفهومی تحقیق 6
شکل2-1) ابعاد وفاداری 19
شکل2-2) ساختار ادراکی وفاداری 21
شکل2-3) چارچوب ارزش ادراکی، رضایت مندي، اعتماد و وفاداري 21
شکل2-4) ارتباط میان شخصیت نام تجاري،رضایت، ارزش ادراکی، اعتماد و وفاداري 24
شکل2-5) اجزای برند 28
شکل2-6) ابعاد شخصیت برنداز دیدگاه جنیفرآکر 30
شکل2-7) ابعاد شخصیت برنداز دیدگاه جونز 31
شکل2-8) ساختار خویشتن مصرف کننده 35
شکل2-9) مدل سازگاری با خود. 42
شکل2-10) مدل سازگاري خود پنداره بر وفاداري به برند 43
چکیده
بررسی تاثیر شخصیت برند و تجانس بر وفاداری مشتریان با توجه به متغیر تعدیل گر جنسیت
حامد ناصرثانی
هدف این مطالعه بررسی تأثیر شخصیت برند و تجانس بر وفاداری مشتریان هست.مطالعات نشان می‌دهد که نمانام‌ها مانند انسان‌ها دارای شخصیت می‌باشند که آن‌ ها را در ذهن مصرف‌کنندگان متمایز می کند.با تمرکز بر مزایای نام تجاری نمادین، محققین تا به امروز، دو جریان شخصیت برند و خود تجانسی را موردبررسی قرار داده‌اند و دریافتند که شخصیت برند و خود تجانسی باعث افزایش سودآوری و پایداری یک شرکت می‌گردد. با افزايش رقابت در دنياي امروز، نياز سازمان‌ها به استفاده از رويكردي مشتري محور در استراتژي بازاریابی‌شان، به‌طور چشمگيري افزایش‌یافته است. شرکت‌ها ياد گرفته‌اند كه جذب مردم كار ساده‌ای است، اما تبديل آن‌ ها به مشتريان وفادار به سازمان كاري بس دشوار است. امروزه تحقيقات نشان داده‌اند كه رضايت مشتريان ديگر كافي نيست، بلكه آنچه مهم است نگهداري مشتريان و افزايش وفاداري آن‌ ها است. اصلاح نظام توزیع و پخش یکی از محورهای اصلاح ساختاری اقتصادی است. از مهم‌ترین ارکان نظام توزیع و پخش، داروخانه‌ها هستند. به‌منظور رقابتی‌تر کردن و افزایش سهم این نوع فروش، داروخانه‌ها توسعه زیادی در مهروموم‌های اخیر یافته است. در این میان حفظ مشتریان از مهم‌ترین دغدغه‌های مدیران هست. روش تحقیق ازنظر نوع تحقیق ، توصیفی-همبستگی بوده و جامعه آماری پژوهش مشتریان شرکت پخش رازی در استان گیلان می‌باشند . نمونه‌گیری به روش غیر احتمالی در دسترس صورت پذیرفت و حجم نمونه 382 نفر از مشتریان است، ابزار سنجش و اندازه‌گیری در تحقیق حاضر پرسشنامه استاندارد بوده و جهت بررسی روایی پرسشنامه ازنظر متخصصین و صاحب‌نظران استفاده گردید .برای برآورد ضریب پایائی در این پژوهش از ضریب آلفای کرونباخ و جهت آزمون فرضیه‌ها از آزمون آماری مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم‌افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق نشان می دهد که شخصیت برند و تجانس تاثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان دارند.

کلمات کلیدی: شخصیت برند، تجانس، وفاداری مشتریان.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1) مقدّمه
با افزایش رقابت در دنیای امروز نیاز سازمان ها به استفاده از رویکردی مشتری محور در استراتژی بازاریابیشان به طور چشم گیری افزایش یافته است. شرکت ها یاد گرفته اند که جذب مردم کار ساده ای است اما تبدیل آن ها به مشتریان وفادار به سازمان کاری دشوار است، از سوی دیگر برندهایی ظهور نموده اند که امروزه اولویت انتخاب ها را به خود معطوف کرده و معنایی نمادین را به مصرف کنندگان منتقل می نمایند که باعث میشود به آن مارک مراجعه نمایند. تاثیر نشانه های مارک ها یا برندها ممکن است بر روی تصور مصرف کنندگان برند یا شخصیتی که از آن برند به دست می آورند تاثیر بگذارد، تمرکز بر مزایای نمادین برند تحقیق بر روی دو سازه شخصیت برند و تجانس( سازگاری با خود) را در حوزه رفتار مصرف کننده مهم و ضروری می نماید. پژوهش حاضر به دنبال بررسی تاثیر دو سازه شخصیت برند و تجانس( سازگاری با خود) بر وفاداری مشتریان به فروشگاه می باشد .
در این فصل کلیاتی در مورد پژوهش بیان می گردد در ابتدا سعی شده است که در بیان مساله موضوع اصلی پژوهش به طور کامل تشریح گردد، با ارائه مدل مطالعاتی پژوهش متغیرهای تحقیق تعریف شده و سپس اهمیت و ضرورت انجام این پژوهش به طور کامل تشریح و در ادامه با بیان اهداف و فرضیات و تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش راهنمای اجرایی ما در پژوهش نشان داده می شود.در ادامه برای تمرکز بر پژوهش قلمرو زمانی، مکانی و موضوعی پژوهش بیان می گردد.
1-2) بیان مسأله
در هر سازمانی چه تولیدی و چه خدماتی ، مهم ترین عامل برای حفظ و رشد سازمان مشتریان آنند ، به طوری که اگر ، سازمان در جلب رضایت و وفاداری آن ها موفق شود و بتواند آن ها را حفظ کند ، زمینه رشد و بقای طولانی مدت خود را فراهم کرده است. با افزایش رقابت ، نیاز به وفاداری مشتری و حفظ آن نیز ، اهمیت ویژه ای می یابد در واقع می توان گفت که مهمترین خروجی ارائه دهندگان محصول و خدمات وفاداری مشتریان آنها می باشد ( p.115, 2010,Usakli and Balogiu ). . حفظ و گسترش وفاداری به نام تجاری ، بزرگترین چالش رقابت های بی امان بازارها محسوب می شود. به همین دلیل ، امروزه یک گرایش جهانی به بازاریابی وفاداری وجود دارد و از جمله موضوعات محبوب در میان بازاریابان می باشد . شرکت های بسیاری در اغلب صنایع ، به مطالعه ، ارزیابی و اجرای راهبردهای وفاداری و برنامه هایی با هدف پرورش روابط قوی با مشتریان خود می پردازند (Das,2013). شرکت هایی با عملکرد برتر در صنایع مختلف در حال حرکت به سمت حفظ مشتریان و جلب وفاداری آنها می باشند ، زیرا اغلب بازارها در مرحله بلوغ خود قرار دارند ، رقابت در حال افزایش است و هزینه های جذب مشتریان جدید نیز به شدت افزایش یافته است ( رنجبریان و براری ، 1388 ، ص 84 ) .
وفاداری مشتری ، امری مهم تر از تکرار خرید است . در واقع حتی اگر کسی ، بارها از شرکتی خرید کند ، به این معنا نیست که نسبت به آن شرکت وفادار است ، بلکه ممکن است فقط در دام سکون یا بی تفاوتی افتاده باشد و یا ممکن است ، موانعی توسط شرکت ایجاد شده باشد که باعث چنین رفتارهایی می شود . از طرف دیگر مشتری وفادار ممکن است ، چندمین بار یک نام تجاری یا یک محصول را نخرد تنها به این دلیل که ، نیاز او به آن کالا کاهش یافته باشد ( ابراهیمی و همکاران، 1393، ص102).
به دلیل افزایش شدت رقابت ، استراتژی شرکت ها از تمرکز صرف بر جذب مشتریان جدید ، به تمرکز بر تامین امنیت و بهبود وفاداری مشتری ، تغییر پیدا کرده است .
وقتی مشتریان به فراورده ها و خدمات یک شرکت علاقه مند می شوند ، به تبع این موضوع ، نه تنها حجم خریدشان را از آن شرکت افزایش می دهند ، بلکه برخورد مثبتی در مورد آن شرکت دارند و شرکت مورد علاقه خود را به دوستان و خویشاوندان خود معرفی نموده و خرید از آن را توصیه می کنند.
امروزه مديران موفّق به اين نتيجه رسيده اند كه وفادار ساختن مشتريان و نگاه داشتن آنها در سبد مشتريان تنها در پرتوي جلب اعتماد آنها به سازمان ميسّر خواهد بود بنابراين تغيير جهت بازاريابي و تكيه بر مشتري گرايي مبتني بر اعتماد براي شركت ها يك الزام است تا يك فرصت اختياري .
بطور کلی همه مارک های تجاری نمی توانند باعث جلب توجّه و جذب مشتریان وفادار گردند.توسعه و نگهداری از مصرف کننده وفادار به نام تجاری در قلب برنامه های بازاریابی شرکت ها در مواجهه با بازارهای رقابتی قرار دارد ، با توجّه به این که نام تجاری باعث ایجاد ارزش برتر برای مشتری می گردد باعث رضایت و کمک به حفظ مصرف کنندگان می شود، در بخش خدمات یک نام تجاری موفّق به عنوان یک عامل کلیدی برای ایجاد موفّقیت سازمان ها و به عنوان “سنگ بنای خدمات “دیده می شود . بازاریابان کوشش قابل توجّهی در ایجاد و حفظ نگرش مثبت نسبت به مارک های خود دارند . (حبیبی و حسین پور،1393، ص3).
یک مشتری وفادار به عنوان یک عامل رقابتی در یک سازمان تعریف می شود که منجر به دستیابی به یک مزیت رقابتی در سازمان می گردد. مشتریان وفادار به قیمت کمتر حساس هستند زیرا بنگاه و کسب و کار برای آنها جذابیت بیشتری دارد و نیاز به تلاش کمتری برای برقراری ارتباط با آن ها می باشد(حبیبی و حسین پور،1393، ص3). وفاداری می تواند نسبت به یک نام تجاری ، به خدمات ، به یک فروشگاه و یا حتی یک فروشنده وجود باشد ..
معروف ترین تعریف قابل قبول براي وفاداري، تعریف جاکوبی و کینر در سال 1973است که در آن وفاداري را به عنوان یک تعصب به مارك و پاسخ رفتاري در طی زمان تعریف میکنند که در آن، فرد یک مارك خاص را نسبت به سایر مارك ها ترجیح داده و به صورت یک تعهد روانی در مورد آن تصمیم می گیرد (احمدی و همکاران، 1393، ص67). با توجه به افزایش خرید از فروشگاه ها، وفاداري به فروشگاه به عنوان يك واكنش رفتاري (مثل مراجعه مجدد)تعريف ميشود، كه اغلب اوقات در ارتباط با تصميم گيري در مورد انتخاب يك فروشگاه از بين چندين فروشگاه صورت مي گيرد. به عبارت ديگر وفاداري فروشگاه يك فرآيند روانشناختي (تصميم گيري و ارزيابي) است كه منتهي به تعهد به نام و نشان آن فروشگاه ميشود.وفاداري به فروشگاه صرفا” به خريد مجدد از يك فروشگاه توجه ندارد، بلكه به ترجيح آن فروشگاه نسبت به بقيه هم اشاره دارد (غفاری آشتیانی و اسکندری مهرآبادی،1390).
یکی از عوامل مهم در شکل گیری وفاداری مشتریان به محصولات و خدمات و در حالت کلی به برند یک سازمان تصویری است که از شخصیت آن برند در ذهن مشتریان نقش می بندد نسبت دادن ويژگي هاي شخصيتي انسان به برنـدهاي تجـاري موضـوعي اسـت كـه در دهـه هـای اخيـر كـانون توجـه پژوهشگران بوده است (عزیزی و همکاران،1391). مطالعاتي كه در سال ها ی اخير در زمينه ويژگي هاي شخصـيتي برنـد انجـام شـده اسـت، شخصـيت برنـد را مجموعه ا ی از ويژگي هاي شخصيتي انساني مـرتبط بـا برند تعريف مي كند، در واقع شخصیت برند عبارت است از شخصیتی که یک مصرف کننده به برند داده و بر اساس آن ویژگی های آن و خاطرات خود با برند را تداعی می کند(Aker,1997). پژو هشگراني كه در زمينه مصرف كننـدگان مطالعـه كرده اند، به اين نتيجه دست يافته انـد شـركت هـايي كـه داراي برندهاي قـوي و شخصـيت برنـد مثبـت هسـتند، منافع بي شماري براي خود بـه ارمغـان مـی آورنـد. يـك شخصـيت برنـد مطلـوب منــافع بسـياري در پـي دارد: تقويت ترجيحات مصرف كننده، افزايش احساسـات در مصرف كننده، افزايش سطح اعتمـاد و وفـاداري و تهيـه يك مبنايي براي تمايز محصولات. در نتيجه زماني كـه شخصيت برند و مشتري همخواني داشته باشد، مي تـوان انتظار داشت كه مصرف كنندگان در رفتار خريـد خـود حالت پايداري داشته باشند. شخصـيت برنـد، بـه عنـوان ســــمت غيــــر فيزيكــــي از دانــــش نســــبت بــــه محصـــول / برنـــد / شـــركت اســـت كـــه ادراكـــات مصرف كنندگان را درباره آن شكل می دهد (Freling& Forbes,2005).
محققان و پژوهشگران دریافته اند که برندها مانند انسان ها دارای شخصیت می باشند که آنها را در ذهن مصرف کنندگان متمایز می نماید(Plummer,1984) که ممکن است ترجیحات مصرف کننده را تحت تاثیر قرار دهد(Sirgy,1982) با توجه به تئو ری های شخصیت برند، برند می تواند از طریق آموزش و تجربه با ویژگی های شخصیت انسانی همراه باشد (Grohmann,2009) . ایده اساسی این است که مصرف کنندگان از طریق شخصیت خود وابستگی شان به برند را افزایش دهند مطالعــــات بســــياركمي رابطـــه بــــين تصــــوير مصـرف كننـدگان از خـود (خـود ادراكــي ) و تصـوير مصرف كنندگان از برند ( محصول ) و اولويـت هـاي آن را، بررســي كــرده اســت (Maehle & Shneor,2010) . تجانس یا سازگاری با خود نوعی مزیت در محصولات است که در ادبیات بازاریابی کمتر به آن پرداخته شده است. سازگاری با خود در افراد بصورت اینکه ” چگونه مشتریان شخصیت یک برند را درک می کنند ” تعریف می شود و در واقع به معنای مزایای نمادینی از محصولات است(Das,2013).
مفهوم خویشتن به عنوان ابزاری مفید جهت فهم و توضیح رفتار مصرف کننده جهت انتخاب یک نام تجاری کاربرد دارد. این مفهوم این فرض را مطرح می سازد که مصرف کنندگان محصولات و یا نام های تجاری را ترجیح می دهند که بسیار شبیه به تصویری است که از خود دارند و یا شبیه به آن تصویری است که علاقه دارند از خود داشته باشندفرق اساسی در مورد مفهوم تجانس نام تجاری با خویشتن این موضوع است که هر چه درجه تجانس و تناسب میان نام تجاری و خویشتن مشتری افزایش یابد شانس اتفاق افتادن خرید بالاتر می رود (Usakli & Baloglu,2010) .در واقع تا حدودی رفتار مصرف کننده به واسطه فرایند مقایسه ای که به واسطه ادراکش از خویشتن با شخصیت نام تجاری انجام می دهد قابل پیش بینی است زیرا او تمایل دارد که محصول انتخاب شده دارای شخصیتی نزدیک با آنچه از خویشتن انتظار دارد می باشد(Heding et al.,2009) در این میان تفاوت های جنسیتی نقش مهمی را در ایجاد وفاداری نسبت به فروشگاه و برند ایجاد می نماید. در مطالعات داس (2013) تاثیر معنادار شخصیت برند و تجانس با وفاداری مشتریان به برند فروشگاه با توجه به متغیر تعدیل گرنشان داده شده است.
با توجه به مطالب ارائه شده می توان گفت که هر چه درجه تجانس و تناسب میان نام تجاری و خویشتن مشتری افزایش یابد وفاداری مشتریان بیشتر می گردد ، در واقع این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این سوال است که ” آیا سازه های شخصیت فروشنده برند و تجانس و سازگاری با خود، با توجه به نقش متغیر تعدیلگر جنسیت بر وفاداری مشتریان تاثیرگذار است؟”
1-3) مدل مفهومی و متغیرهای تحقیق

جاویدی و عبدلی (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان روند تحول تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به پژوهشی پیمایشی در مقطع زمانی معینی؛ برای تعیین میزان تفکر انتقادی دانشجویان سال اول و سال چهارم انجام داده اند. افراد نمونه در این پژوهش ۱۴۴ نفر دانشجوی کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بوده که به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شده اند. در این تحقیق، آزمون تفکر انتقادی واتسون – گلاسر به عنوان ابزار اندازه گیری مورد استفاده قرار گرفته است. در این پرسشنامه، مؤلفه های اصلی تفکر انتقادی شامل موارد زیر است: استنباط، شناسایی مفروضات، استنتاج، تعبیر، تفسیر و ارزشیابی. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین میانگین نمرات تفکر انتقادی دانشجویان سال اول و سال چهارم، تفاوت معنی داری وجود دارد. با وجود این، میانگین کلی نمرات تفکر انتقادی دانشجویان سال اول و چهارم در حد ضعیف ارزیابی می شود. همچنین یافته های این پژوهش نشان داده است که دانشجویان دختر در مهارت استنتاح و دانشجویان پسر در مهارت تفسیر، نمرات بیشتری را کسب کرده اند. با وجود این بین میزان تفکر انتقادی دانشجویان دختر و پسر تفاوت معنی داری مشاهده نشده است. به علاوه، بر اساس یافته های بدست آمده، تفاوت معنی داری بین میانگین نمرات تفکر انتقادی دانشجویان رشته های علوم انسانی و سایر رشته ها در کلیۀ حیطه ها به جز حیطۀ تفسیر مشاهده نشد.

مکتبی فرد (۱۳۸۸) در مقاله ای با عنوان « انواع تفکر و ارتباط آنها، با تأکید بر تفکر انتقادی » به بررسی انواع شیوه های تفکر می پردازد از جمله شیوه تفکر واگرا ( خلاق و استعاری) و شیوه تفکر همگرا (تفکر منطقی و حل مسأله) و بیان می دارد که شیوه دربردارنده و جامع هردو منظر، مهارت تفکر انتقادی است که منجر به نتیجه گیری جامع و تصمیم گیری منطقی در موقعیت های نو و تازه پیش آمده می شود. به تعبیر دیگر نقطه عزیمت تفکر خلاقانه، عدم رضایت از وضع موجود و تردید منطقی در آن و تلاش برای خلق نگاهی دیگر است که این منظر، برخاسته از مهارت تفکر نقادانه است. در روش حل مسأله نیز نقطه عزیمت تفکر، ارزیابی راه حل های مختلف و توانای قضاوت صحیح است که این مهم نیز زاییده مهارت تفکر انتقادی است. لذا می توان تفکر انتقادی را نقطه ملتقای هر دو شیوه دانست.
تمنایی فر، امینی و کاشانی (۱۳۸۸) در پژوهشی به بررسی مقایسه ای تفکر انتقادی و خودکار آمدی دانشجویان رشته های هنری و غیر هنری پرداختند. جامعۀ پژوهش، شامل کلیۀ دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه کاشان در سال تحصیلی ۸۸ ـ ۸۷ است که از میان آنها نمونه ای مشتمل بر ۳۲۰ دانشجو (۱۶۰ دانشجوی رشتۀ هنری و ۱۶۰ دنشجوی رشتۀ غیر هنری) با بهره گرفتن از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند که در سن، جنس و پایۀ تحصیلی همتا شده اند. روش تحقیق از نوع علی ـ مقایسه ای است. ابزار های سنجش در این تحقیق، شامل پرسشنامۀ مشخصات عمومی، آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا، فرم ب و مقیاس خودکار آمدی شرر بوده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که دانشجویان رشته های هنری در مقایسه با دانشجویان رشته های غیر هنری از تفکر انتقادی و خودکارآمدی بالاتری برخوردارند؛ همچنین دانشجویان رشته های هنری نسبت به دانشجویان رشته های غیرهنری نمره های بالاتری در خرده مقیاس های تفکر انتقادی کسب کردند. نتایج این پژوهش، مؤید آن است که آموزش هنر، بر رشد تفکر انتقادی و خودکار آمدی تأثیر به سزایی دارد.
منصوری و نوری (۱۳۸۸) در پژوهشی به مقایسۀ مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان مدارس هوشمند و مدارس عادی شهر تهران پرداختند. روش پژوهش این مطالعه، روش علی ـ مقایسه ای و جامعۀ مورد مطالعه، دانش آموزان سال سوم مقطع متوسطه و پیش دانشگاهی رشتۀ ریاضی دبیرستان های شهر تهران در سال ۸۸ ـ ۸۷ بود. با بهره گرفتن از روش نمونه گیری در دسترس یک مدرسۀ هوشمند یک مدرسۀ عادی انتخاب و در هر یک از این دو مدرسه ۵۰ نفر دانش آموز به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا بود که سه مهارت عمدۀ تحلیل، استنباط و ارزشیابی را می سنجد. به طور کلی نتایج نشان داد که در همۀ مهارت ها بین میانگین مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان مدارس هوشمند و دانش آموزان مدارس عادی به نفع دانش آموزان مدارس هوشمند تفاوت معنی دار وجود دارد.
آنجفی و همکاران (۱۳۸۸) به بررسی و مقایسۀ مهارت های تفکر انتقادی دانشجویان دانشکده های فنی ـ مهندسی و علوم انسانی دانشگاه شیراز در سال ۱۳۸۷ پرداختند. این پژوهش از نوع توصیفی و با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی بر روی ۲۰۰ نفر از اعضای جامعۀ مورد نظر انجام شد. ابزار این پژوهش آزمون فرم «ب» مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که مهارت های تفکر انتقادی به طور کلی در هر دو گروه مورد مطالعه، پایین، اما در دانشجویان فنی ـ مهندسی از علوم انسانی بیشتر است.
اطهری و همکاران (۱۳۸۸) در پژوهشی به بررسی مهارت های تفکر انتقادی و ارتباط آن با رتبۀ آزمون سراسری ورود به دانشگاه در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پرداخته اند. در این مطالعۀ توصیفی، مهارت های تفکر انتقادی به صورت تصادفی در یک جامعۀ ۸۹ نفری از دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۸۶ ـ ۱۳۸۵ دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و در ترم نخست تحصیلی ارزیابی شد. اطلاعات با برگزاری رسمی آزمون، با بهره گرفتن از آزمون استاندارد مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا (فرم ب) جمع آوری گردید. نمرات به دست آمده از آزمون، معیار مهارت تفکر انتقادی دانشجویان قرار گرفت و ارتباط آن با رتبۀ کسب شدۀ داوطلب در آزمون سراسری بررسی شد. داده های به دست آمده با آزمون T مستقل و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که بین رتبۀ آزمون سراسری با نمرۀ کل تفکر انتقادی دانشجو، همبستگی معنی داری مشاهد نشد. در حیطه های زیر مجموعۀ تفکر انتقادی، فقط نمرۀ حیطۀ استنباط به رتبۀ دانشجو در آزمون سراسری با یک ضریب همبستگی به نسبت اندک، ارتباط معنی داری داشت. در دو گروه دانشجویان مقطع دکترای حرفه ای و مقطع کارشناسی، فقط در حیطۀ استدلال قیاسی بین رتبۀ آزمون سراسری و نمرات دانشجویان دورۀ دکترای حرفه ای همبستگی معنی داری مشاهده شد. نتایج همچنان نشان می دهد که نمرات آزمون مهارت های تفکر انتقادی در دانشجویان، در بدو ورود به دانشگاه چندان مطلوب نیست و رتبۀ داوطلب در آزمون سراسری هم نتوانسته است ارتباطی با این مهارت ها داشته باشد.
طالب زاده و همکاران (۱۳۸۷) در تحقیق خود به بررسی «جایگاه تفکر انتقادی در برنامه درسی اجرا شده دوره متوسطه » پرداخته اند. نتایج این تحقیق به این صورت بوده است که نظام آموزشی حاکم بر فضای مدارس، سوق دهنده به سمت شیوه آموزش تفکر انتقادی نمی باشد. این نقیصه به چند عامل برمی گردد، که از جمله آن : عدم کارایی معلمان و عدم درک اهمیت این روش در افزایش تعیمق آموزش، هجم بالای مفاهیم آموزش داده شده، توجه به چه آموختن به جای توجه به چگونه آموختن و مساعد نبودن شرایط فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان در همراهی با این شیوه، می باشد.
محمدی (۱۳۸۷) در پژوهش خود به بررسی تأثیر آموزش مدل تفکر انتقادی ریچارد پل بر روی تفکر انتقادی دانش آموزان پرداخته است. جامعۀ پژوهش، کلیۀ دانش آموزان پایۀ اول مقطع متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی ۸۸ ـ ۸۷ بود که از این جامعه، نمونه ای به حجم ۶۶ نفر به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش قرار گرفتند. درس مورد تاکید در این روش، مطالعات اجتماعی بود. روش تحقیق، شبه آزمایشی و طرح تحقیق دو گروهی ناهمسان با پیش آزمون و پس آزمون بود. ابزار گردآوری داده ها، آزمون تفکر انتقادی واتسون و گلاسر و آزمون تمایلات انتقادی کالیفرنیا بود. نتایج این پژوهش نشان می دهند که آموزش مدل تفکر انتقادی پل بر تفکر انتقادی و ابعاد آن در دانش آموزان دارای اثر معنی داری بود، اما آموزش مدل تفکر انتقادی پل بر تمایل به تفکر انتقادی در دانش آموزان دارای اثر معنی داری نبود. اما آموزش مدل تفکر انتقادی بر سه بُعد تحلیل گری، کنجکاوی و جستجوگری حقایق دارای اثری معنی دار بود.
پیشقدم در پژوهش خود (۱۳۸۶) به تأثیر مباحثۀ ادبی در رشد تفکر انتقادی پرداخته است. برای انجام پژوهش، دو کلاس زبان انگلیسی در سطح متوسط به بالا از کالج دانشگاه فردوسی مشهد انتخاب شدند. پس از تعدیل زبان آموزان از حیث تفکر انتقادی، در هر دو گروه کنترل و آزمایش، پژوهشگر از متون ادبی از جمله شعر، داستان کوتاه و بعضی قطعات ادبی جهت تدریس استفاده نمود. زبان آموزان هر دو گروه باید متون مربوطه را در منزل مطالعه می کردند. زبان آموزان گروه کنترل باید فقط متون ادبی را خلاصه و خلاصه های خود را فقط در کلاس بازگو می کردند و معلم هم نظر خود را راجع به متن ابراز می داشت (آموزش انتقالی)، ولی از زبان آموزان گروه آزمایش خواسته شد راجع به متون مورد نظر بحث کنند، آن را به زندگی روزمره خویش ربط دهند، و احساس خود را از متن بیان نمایند (آموزش تبدیلی). در پایان ترم، مجدداً آزمون تفکر انتقادی به افراد هر دو گروه داده شد و از آنها خواسته شد به آن پاسخ دهند. نتایج نشان داد تفاوت معنی داری میان دو گروه وجود دارد و مباحثۀ ادبی باعث رشد تفکر انتقادی گردیده است.
شریفی (۱۳۸۶) در پژوهش خود به بررسی رابطۀ تفکر انتقادی و عزت نفس با موفقیت تحصیلی در بین دانش آموزان دختر و پسر دورۀ پیش دانشگاهی رشتۀ علوم انسانی و ریاضی و فیزیک در سال تحصیلی ۸۶ ـ ۱۳۸۵ در شهر خدابنده پرداخته است. نتیجۀ پژوهش بیانگر آن است که بین میزان تفکر انتقادی و موفقیت تحصیلی و عزت نفس دانش آموزان رابطۀ معنی داری وجود دارد.
بابا محمدی و خلیلی (۱۳۸۴) در مطالعۀ توصیفی مقطعی خود به بررسی سطح مهارت های تفکر انتقادی دانشجویان کارشناسی پیوسته و ناپیوستۀ پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سمنان در سال ۱۳۸۱ پرداختند. ابزار مورد استفاده شامل آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم ب است که حاوی ۳۴ پرسش چند گزینه ای با یک پاسخ صحیح در ۵ حوزۀ مهارت های شناختی تفکر انتقادی (تحلیل، ارزشیابی، استنباط، استدلال استقرایی و قیاسی) است. نتایج پژوهش نشان داد که دانشجویان کارشناسی پیوستۀ پرستاری از سطح تفکر انتقادی بالاتری نسبت به دانشجویان کارشناسی ناپیوسته برخوردار بوده و در این گروه همچنین دانشجویان سالهای بالاتر از مهارت های تفکر انتقادی بالاتری نسبت به دانشجویان سال پایین برخوردار هستند. به عبارتی، آموزش پرستاری و تحصیلات عالیه به طور نسبی سبب رشد مهارت های تفکر انتقادی در دانشجویان کارشناسی پیوسته شده است.
جهانی (۱۳۸۰) در تحقیق خویش به نقد و بررسی مبانی فلسفی «الگوی آموزش تفکر انتقادی لیپمن» پرداخته است. مهمترین یافتۀ این تحقیق آن است که آموزش تفکر انتقادی فقط از طریق فرایندهای پژوهشی ممکن می شود. معلمان و مجریان با عنایت به این نکته باید به پرورش روحیۀ پژوهشگری و رشد قوۀ تفکر دانش آموز بپردازند. در این تحقیق دیدگاه های « زمینه گرایی » و « نسبیت گرایی » مورد اعتقاد لیپمن مورد بررسی قرار گرفته و محدودیت های این دو دیدگاه نشان داده می شود. در پایان محقق پیشنهادهایی مبنی بر به کارگیری دیدگاه « عینیت گرایی زمینه گرایانه » در زمینه تربیت تفکر انتقادی و توجه به مؤلفه های دانشی و نگرشی به عنوان مضامین اصلی پرورش تفکر انتقادی ارائه می کند.
در تحقیق شعبانی (۱۳۸۰) با عنوان «تأثیر روش حل مسأله به صورت کارگروهی بر روی تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایۀ چهارم ابتدایی در شهر تهران»، نتایج تحقیق نشان می دهد که روش حل مسأله به صورت فعالیت گروهی، نقش ارزنده ای در پرورش مهارت های تفکر انتقادی دارد. در این تحقیق، از میان مهارت های تفکر انتقادی، سه ویژگی مهم یعنی مقایسه، تشخیص و قضاوت انتخاب شده و به اجرا در آمده اند.
کتاب آموزش تفکر انتقادی (مایرز،۱۹۸۶، ترجمه ابیلی، ۱۳۸۶( چاپ اول ۱۳۷۴)) را شاید بتوان قدیمی ترین اثر ترجمه ای در ایران دانست که مستقیما به تبیین آموزش تفکر انتقادی پرداخته و پیشنهادهای عملی را برای به کارگیری این رویکرد در آموزش ارائه می نماید.
۲-۴-۲- تحقیقات انجام شده در خارج از ایران
یافته های پژوهش ها و تحقیقات انجام شده در خارج از کشور به نقل از نیستانی (۱۳۹۲) نشان می دهد که ویژگی هایی چون سن، جنسیت و پیشرفت تحصیلی با رشد تفکر انتقادی همبسته هستند. اما به دلیل یافته های پژوهشی بی ثبات و محدود کننده آشکار نیست که تا چه اندازه سن بر تمایلات و مهارت های تفکر انتقادی شخص تأثیر می گذارد. برای مثال در مطالعه ای نشان داده شد که نمرات آزمون تمایلات و تفکر انتقادی در طول کودکی با افزایش سن ارتقا پیدا می کند (یه هیش، ۲۰۰۰، به نقل از نیستانی،۱۳۹۲) ، اما بین سن و تمایلات و مهارت های تفکر انتقادی تفاوت معنی داری وجود ندارد، از این رو بررسی چگونگی رابطۀ سن با تمایلات و مهارت های تفکر انتقادی ضروری است. پیشرفت تحصیلی مانند زبان و ریاضیات با تمایلات و مهارت های تفکر انتقادی همبسته است، در حالی که جنسیت هیچ رابطۀ معنی داری با نمرات آزمون های تمایلات و تفکر انتقادی ندارد.
تصورات قالبی (کلیشه ها) ممکن است که انسان را گمراه کنند، به گونه ای که افراد گمان کنند که مردان و زنان در تمایلات و مهارت های تفکر انتقادی، تفاوت معنی داری با هم دارند. بیشترین پژوهش های اخیر به این نتیجه رسیدند که هیچ تفاوت جنسیتی معنی داری در آزمون های تمایلات یا مهارت های تفکر انتقادی وجود ندارد.
پژوهشی در سطح کالج، آزمون مهارت های تفکر انتقادی (CCTST) را به صورت پیش آزمون و پس آزمون مورد استفاده قرار داد. نتایج این پژوهش نشان می دهند که مردان و زنان در گروه های کنترل هیچ تفاوت معنی داری در پیش آزمون و پس آزمون نداشتند اما بین زنان و مردان در پس آزمون گروه های آزمایشی تفاوت معنی داری وجود داشت. فاشین توضیح داد که نتایج ممکن است به علت زیر باشد:

 

1. 1. زنان و مردان انتظارات متفاوتی در گرفتن دوره های تفکر انتقادی دارند.

 

 

قسمت اول کدگذاری باز:
در ابتدا داده های بدست آمده از مصاحبه ها با توجه به مصاحبه با خبرگان دسته بندی می شود در این قسمت تمام شاخص ها و معیارهایی که خبرگان به آنها اشاره نموده اند آورده می شود در ضمن مواردی که در شاخص ها ارائه شده است و نیاز به تغییر دارد آورده شده است.
قسمت دوم کدگذاری محوری:
در این قسمت نیز هر مقوله با توجه به کدگذاری صورت گرفته در ابعاد مرتبط قرار داده خواهد شد.
۳-۹-۱-۲ طبقه بندی
سپس هر یک از ابعاد ارائه شده و مقوله های اصلی و فرعی حاصل از مصاحبه ها کامل می شوند و نظرات خبرگان در این زمینه بصورت کامل در مقوله ها و نشانگرها گنجانده می شود و در مورد مقیاس اندازه‎گیری هر نشانگر به نتیجه گیری خواهیم رسید.
۳-۹-۲ مرحله کمی تحقیق
در این مرحله از پژوهش، داده های گردآوری شده از طریق پرسشنامه با بهره گرفتن از spss20 و LISREL 8.54 مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور پس از ورود داده ها به نرم افزار، از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱- مقدمه
در این فصل یافته ها و نتایج تحقیق حاضر به صورت توصیفی و تحلیل ارائه گردیده و به تجزیه تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها و پرسشنامه های تکمیل شده توسط افراد جامعه، جهت پاسخگویی به سوالات تحقیق و نیل به اهداف آن اختصاص داده شده است. محصول نهایی هر تحقیق یافته های آن هستند که موجودیت تحقیق را توجیه و اثبات می کنند. داده های جمع آوری شده به منظور تجزیه تحلیل و نتیجه‎گیری می باید در قالب آزمون های آماری به اطلاعات ارزشمند تبدیل گردند. محقق در این فصل با توجه به داده های گردآوری شده، به بررسی سوالات تحقیق پرداخته و درصدد دستیابی به اهداف تحقیق است. در واقع تجزیه تحلیل داده ها برای پاسخگویی به سوالات تحقیق برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است و از اصلی ترین و مهم ترین بخش های تحقیق محسوب می شود. به همین منظور در این فصل به تجزیه تحلیل داده های به دست آمده از دو مرحله کیفی و کمی می پردازیم. از آنجایی که روش تحقیق مورد استفاده روش آمیخته اکتشافی است، ابتدا مرحله جمع آوری داده های کیفی انجام و آورده شده و در بخش دوم که مربوط به تجزیه تحلیل داده های کمی می باشد، برای تحلیل داده ها و پاسخگویی به سوالات تحقیق، از روش های آمار توصیفی و تحلیل آمار استنباطی استفاده شده است. مصاحبه شوندگان این تحقیق همگی مرد و دارای مدرک دکتری بوده اند.

۴-۲- تحلیل داده‌های کیفی حاصل از مصاحبه
در این بخش از گزاره‌های بیان شده توسط اساتید، مدیران صنعتی و خبرگان صنعت مورد مصاحبه جداولی تهیه می‌شود که چگونگی دستیابی به نتایج حاصل از این مصاحبه‌ها را نشان می‌دهد.
۴-۳-۱- تجزیه و تحلیل تم
بنابر آنچه قبلاً ذکر شد، ابتدا متون پیاده شده مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته، جهت شناسایی عوامل موثر بر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی در دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت ، با دقت بررسی گردید و پس از وارد کردن آن ها در جداول، و جدا کردن جملات معنادار آن ها در سطرهای مختلف، مفاهیم متنوع مورد استفاده در این تحقیق استخراج شدند. این مفاهیم با توجه به محتوای ظاهری، در دسته‌ه ای مفهومی که در واقع نشان‌گر یک مفهوم مستقل می‌باشند، در جدول (۴-۱) کدگذاری شده است. این دسته­ها در بخش­های مختلف این فصل مورد بررسی قرار گرفته­اند. در فصل پنجم، بر اساس اطلاعات و بحث‌های این فصل، به سؤالات اصلی تحقیق پاسخ داده می‌شود.
الف) آماده‌سازی داده‌ها
با تهیه نسخه‌های کتبی از محتوای مصاحبه‌ها و پاسخ افراد به سوالات مصاحبه، داده‌های کیفی پژوهش براساس شماره سوال مرتب گردیدند و پاسخ هر خبره به هر سوال در کنار هم نوشته شد.
ب) کدگذاری
پس از مطالعه صحبت های مصاحبه شوندگان و تحلیل کیفی آن ها، در این مرحله، جهت خلق معنی از جداول بدست آمده، این جداول در یک فایل بصورت یک جدول یکپارچه قرار گرفتند و بعد از منظم کردن آن ها بر اساس کد تعیین شده، به جملات مربوط به یک کد، با توجه به مفاهیم آن ها و نقاط اشتراکشان، عنوانی تعلق گرفت. در ادامه جداول مربوط به کد گذاری ها آورده شده است.
۴-۳-۲- نحوه کدگذاری مصاحبه با خبرگان
در این مرحله با مرور چند باره داده های گردآوری شده از طریق مصاحبه، به بررسی زوایای مختلف آن پرداخته می شود. در واقع با مرور مجموعه داده های گردآوری شده، مفاهیم مستتر در داده های جمع آوری شده، بازیابی خواهد شد. در این مرحله بدون هیچگونه محدودیتی به نام گذاری مفاهیم پرداخته شده است. بعد از انجام کد گذاری باز، محورهای اصلی در مجموعه داده ها را مشخص کرده و در مرحله بعدی،کدگذاری حول این محورها انجام می گیرد.
در ستون اول این جدول به هر فرد مصاحبه شونده کدی از I1 تا I10 اختصاص داده شده است و در ستون دوم گزاره‌های کلامی و آن چه خبرگان درباره عوامل موثر بر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی در دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت بیان کرده‌اند، به تفصیل آورده شده است. در ستون کدگذاری باز، مفاهیم مهم هر یک از گزاره‌های کلامی مطرح شده و ستون کدگذاری محوری، که مربوط به عوامل موثر بر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی در دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت می‎باشد، در آخرین مرحله تکمیل شده است.
۴-۴- جمع آوری وکد گذاری داده های کیفی
در تحلیل کیفی، مصاحبه های انجام گرفته از طریق کدگذاری باز و کدگذاری محوری دسته بندی هایی انجام شده که منجر به شناسایی مفاهیم و مولفه های مربوط عوامل موثر بر تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی در دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت شده است. در ادامه هر کدام از ابعاد همراه با جدول کدگذاری باز و محوری و نیز تفسیر آن به صورت جداگانه ارائه شده است.
جدول(۴-۱). کدگذاری داده های محتوای مصاحبه در مورد عوامل موثر در انتخاب راهبرد تجاری سازی در بخش عوامل محیطی

 

کد مصاحبه شوندگان	گزاره کلامی	کد باز	کد محوری
I4, I5, I8, I10	ما همیشه نگران این هستیم که ایده های ما توسط عوامل اجرایی سازمان های اجرایی دزدیده شود	سیاست های مرتبط با دارایی های فکری	عوامل محیطی
I3, I5, I6, I7	موجود بودن منابع طبیعی و زیرساخت هایی مثل راه و آب و برق و … به پیشبرد و عملیاتی کردن تحقیقات علمی کمک خواهد کرد	زیرساخت های محیطی و منطقه ای
I1, I2, I4	به خاطر چذاب بودن حوزه کاری ام، همیشه کسانی هستند که تمایل به هزینه و سرمایه گذاری در پیشنهادات من داشته باشند	در دسترس بودن سرمایه گذاران

از مجموع یافته­های تحقیق، نتایج زیر به دست می ­آید:
اشعار حکیم نظامی گنجوی با بهره­ گیری از شریعت اسلامی و افکار والای عرفانی، آثاری شکوهمند و در نوع خود بی­نظیر است. در صورتی که در این اشعار تحقیقاتی صورت گیرد، تشنگان ادب و علم خواهند توانست به مضامین بلند اخلاقی دست پیدا کنند.
بندگی و عبادت خداوند، انسان را مُتخلِّق به اخلاق اسلامی می­ کند. نبود یا کمرنگ شدن آن، هرجامعه­ای را به تباهی می­کشاند. برای جلوگیری از فساد اخلاقی در جامعه باید عوامل و موانع بندگی را به­خوبی شناخت و در صدد تقویت عوامل و خشکاندن موانع برآمد.

بندگی باید خالص برای خدا باشد. بندگی شیطان، نفس، جاه و مقام، پول… انسان را به اسفل السّافلین می­رساند. بندگی که در امتداد فطرت انسانی و هدف خلقت بشری است، بندگی خداوند تبارک تعالی است.
هر بنده­ایی باید عوامل بندگی که شامل:۱- استعانت از عقل (تفکّر کردن) ۲- علم و آگاهى ۳-کمک و توفیق خواستن از خداوند ۴- جدیّت و پشتکار ۵- موعظه و تذکّر۶- اخلاص۷- اراده و عزم راسخ (استقامت در دین) ۸- توبه ۹- سرزنش دنیا۱۰- شاد کردن دلها ۱۱- توکّل۱۲- وفای به عهد (وفاداری)۱۳- تقوا ۱۴- صبر در طاعت ۱۵- خدا باوری۱۶- ذکر (یاد خدا) است را در خود تقویت کند تا به قرب الهی رسیده و سعادتمند گردد.
هر بنده­ایی باید موانع بندگی که شامل: ۱-کینه توزی ۲- عیب­جویی و غیبت کردن از دیگران۳ - خودبینی، تکبّر وغرور۴ - جهل و غفلت (نبود معرفت و آگاهی) ۵ - هواى نفس۶- ریا ۷ -عجب ۸ - اغوای شیطان ۹- حبِّ دنیا۱۰- ستمکاری و بی عدالتی۱۱- افزون طلبی در شهوت و لذّت ۱۲- داشتن مشکلات اقتصادی (فقر) است را در خود تقلیل دهد و در صدد از بین بردن این موانع باشد.

 

5. 5. ۲٫ پیشنهادها

 

پیشنهاد می­گردد به جهت اهمیّت موضوع، بحث دربارۀ بندگی، عوامل و موانع آن در آثارِ دیگر شاعران پارسی­گو، خصوصاً پیروان نظامی که خمسه سرایی راچه در ایران و چه در هند به راه انداختند، نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و با آثار نظامی گنجوی مقایسه گردد.
پیشنهاد می­گردد درخصوص راه­های مقابله با موانع بندگی و همچنین راه­های ترویج عوامل بندگی در آثار شاعران خمسه سرا، تحقیقات بیشتری صورت گیرد و نتایج به صورت ساده و عملی در اختیار عامّه مردم قرار گیرد تا با اجرای آن راهکارها، رذائل اخلاقی جامعه از بین رفته و جرم و جنایت و تعدی به حقوق دیگران به حداقل برسد.
به جهت اهمیّت و تأثیر اخلاق بندگی بر اخلاق فردی و اجتماعی و با توجّه به علاقۀ عامّۀ مردم به شعر و شاعری، پیشنهاد می­گردد کارگروه تحقیق در اشعار شاعران پارسی­گو به ویژه شاعران آیینی تشکیل شود و نتایج آن به صورت هدفمند و با بیانی مناسب در نشریّات پرتیراژ چاپ گردد.
تشکّر و قدردانی:
«لَا یَشْکُرُ اللَّهَ مَنْ لَا یَشْکُرُ النَّاسَ»
(مَن لایَحضُرُه اَلفَقیه، ۳۸۰/۴ )
——————
با نهایت تشکّر و سپاس از شهدا و جانبازان و ایثارگران عزیزکه با رشادت­ها و ایثارگری­های خود، امنیّت را به کشور عزیزمان هدیه کردند و محیطی امن را مهیّا نموده تا بتوانیم در کمال آرامش به تحصیل ادامه دهیم.
همچنین با تشکّر و قدردانی از استادان ارجمند و گرامی، آقایان دکتر احمد رضی و احمد شاکر نژاد که با حسن خلق، سعی وافر، تلاش خستگی ناپذیر، سعۀ صدر و برخورد انسانی، اینجانب را در تهیّۀ این تحقیق یاری نمودند و داشته­های خود را برای انجام بهتر این پایان نامه، در طبق اخلاص قرار دادند. در ضمن از خانوادۀ عزیزم نیز که مرا در انجام این تحقیق تحمّل کردند، تشکّر می­کنم.
منابع و مآخذ
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
[آمدی، عبدالواحد]، غررالحکم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیّه، چاپ اوّل ۱۳۶۶٫
آیتی، محمّد، گزیده مخزن الاسرار، چاپ دوم، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی،۱۳۷۰٫
احسان بخش، صادق، آثار الصادقین، انتشارات ستاد برگزاری نماز جمعه، تهران ،۱۳۷۳، ج۱۱٫
ارجمند رشید آبادی، زهرا و دیگران، فارسی چهارم دبستان، نشر اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی، با اندکی تخلیص.
اردکانی، سید محمود، «امثال و حکم در مخزن لاسرار نظامی»، مجموعه مقالات کنگره بین المللی بزرگداشت نهمین سده تولّد حکیم نظامی گنجوی، ج۲، ۱۳۷۰٫
امام جمعه، محمّد، «هنر تمثیل و دیدگاه های نظامی در مخزن الاسرار»، مجموعه مقالات کنگره بین المللی بزرگداشت نهمین سده تولّد حکیم نظامی گنجوی، ج ۱، ۱۳۷۰٫
انزابی نژاد، رضا، پردۀ سحر سحری، انتشارات جامی، تهران، چاپ سوّم، ۱۳۷۹٫
الهام بخش، سید محمود؛ مژگانیه، نازگل، «تأملی در اندیشه های زاهدانه و دینی نظامی گنجوی»، فصلنامه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، سال سوّم، شماره ۸ ، بهار ۸۷٫
الهمدانی، حسن المعلم، غذاء العارفین، تحقیق و تصحیح عباس شرفی ماسوله، انتشارات ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان، چاپ اوّل، ۱۳۷۶٫
براون، ادوارد ، تاریخ ادبیّات ایران، ترجمه غلامحسین افشاری، انتشارات مروارید، تهران، چاپ سوّم، ۱۳۶۶٫
بویل، جی، آ،‌ تاریخ ایران کمبریج، ترجمۀ حسن انوشه، ج۵، تهران، امیرکبیر، چاپ اوّل ۱۳۶۶٫
بیگدلی، غلامحسین، چهره اسکندر در شاه نامه فردوسی، و اسکندر نامه نظامی، تهران، انتشارات آفرینش، ۱۳۶۹٫
پناهی، نعمت‌الله، «شخصیّت شیرین در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی»، مجلۀ نامۀ پارسی، سال دهم، شمارۀ ۴٫
پورنامداریان، تقی؛ موسوی، مصطفی، گزیده مخزن الاسرار نظامی گنجوی، چاپ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست، ۱۳۸۹٫
ثامنی، جعفر، « نظامی و قرآن»، مجموعه مقالات کنگره بین المللی حکیم نظامی گنجوی، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، ۱۳۷۰٫
ثروت، منصور، «گلایه ای از اقبال نامه نظامی»، مجموعه مقالات کنگره بین المللی حکیم نظامی گنجوی، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز،۱۳۷۰٫
ثروت، منصور، گنجینۀ حکمت در آثار نظامی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات امیر کبیر،۱۳۷۰٫
ثروتیان، بهروز، نفایس الفنون، تبریز، انتشارات دانشگاه،۱۳۵۲٫
ثروتیان، بهروز، آیینه غیب نمای نظامی در مخز ن الاسرار، تهران، انتشارات کلمه، ۱۳۶۹٫
جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیات، انتشارات مرکز نشر اسرا، چاپ یکصد و نوزدهم، ۱۳۹۲٫
جوادى، محسن؛ نظریۀ ایمان در عرصه کلام و قرآن، معاونت اموراساتید دروس معارف اسلامی قم، چاپ اول، زمستان ۱۳۷۶
جودی، اکرم، «عاطفه دینی و دیانت نظامی گنجوی»، ندای صادق، ش ۱۵، سال چهارم.
[چلبی، جلال الدین]، دیوان مجنون لیلی، چاپ مصر، ۱۹۳۷، مقدّمه زکی مبارک.
حبیبی، حسن، «سیری در افکار و آثار نظامی»، مجموعه مقالات کنگره بین المللی حکیم نظامی گنجوی، ج یک، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، ۱۳۷۰٫

متغیرهای مستقل نقش علت را بر عهده دارند و بر متغیرهای دیگر تأثیر می گذارند، منشأ بروز پدیده ها می شوند و معمولاً تشخیص تأثیر متغیر مستقل و میزان آن از اهداف عمده تحقیق محسوب می شود. متغیرهای تابع یا وابسته تابع تغییرات متغیر مستقل هستند، یا در واقع معلول آنها به شمار
می آیند(حافظ نیا،۸۳:۱۳۸۳).
انواع متغیرهای مورد مطالعه در این تحقیق عبارتند از:
- متغیر مستقل: دسترسی به امکانات ، پاسخگویی ، قابلیت اطمینان، مسئولیت پذیری، همدلی.
- متغیر وابسته(تابع): رضایت مندی مودیان .
۳-۹ روش های آماری مورد استفاده
در تحقیق حاضر با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS از دو نوع آمار توصیفی و استنباطی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. در سطح توصیفی با بهره گرفتن از مشخصه­های آماری نظیر فراوانی، درصد، به رسم نمودارها و تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شد و در سطح استنباطی، از آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی پرسشنامه، از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن جامعه، از آزمون ویلککسون برای رد یا تایید فرضیات تحقیق، از آزمون فریدمن برای رتبه بندی فرضیه ها و از آزمون T جهت بررسی معنی دار بودن تفاوت میانگین نمره نظرات پاسخ دهندگان در خصوص متغیرهای تحقیق استفاده می شود.

تجزیه و تحلیل آزمونT
این آزمون برای تعیین معنی‌داری اختلاف بین میانگین یک متغیر با یک مقدار ثابت که مقدار آزمون (Test Value) نامیده‌ می‌شود،‌ به کار می‌رود. مهمترین نکته در استفاده از آزمون T یک نمونه‌ای، انتخاب مقدار آزمون است که باید یک نقطه وسط‌ را بیان کند.
آزمون فریدمن
آزمون فریدمن برای مسائل طرح‌های اندازه‌های تکراری قابل استفاده است. با طرح‌های اندازه‌های تکراری، هر آزمودنی یک رکورد از پرونده داده‌‌‌ها است که دارای k متغیر می‌باشد. نمرات حاصله از k موقعیت یا فرصت در این متغیرها وارد می‌شود. محقق علاقه‌مند به تعیین تغییرات معنی‌دار آزمودنیها در تمام موقعیتها یا فرصتهای مورد اشاره است. به این منظور ، آزمون فریدمن به مقایسه میانه‌های متغیرها می‌پردازد و معنی دار بودن این تفاوتها را بررسی می‌کند. در این آزمون ، یافته‌‌های متغیرها در هر یک از کیس‌ها، رتبه گذاری می‌شود و با بهره گرفتن از میانگین رتبه‌های متغیر‌ها در نمونه، فرض برابری میانه‌ های متغیرها مورد آزمون قرار می‌گیرد. دربارهn متغیر مورد بررسی ، اگر مقدار آماره χ۲ بدست آمده بزرگتر از  α) اندازه خطای آزمون و n-1 درجه آزادی) فرض H0 مبنی بر برابری میانه‌ها رد می‌شود یعنی حداقل یک متغیر وجود دارد که میانه آن تفاوت معنی داری با یکی دیگر از متغیرهای مورد آزمون دارد وگرنه دلیلی بر رد فرض H0 وجود ندارد و میانه‌های تمامی متغیرهای مورد آزمون برابر می‌باشد.در نرم افزار SPSS شاخصی به عنوان P – مقدار جهت بررسی آزمون ارائه می‌شود، چنانچه این مقدار از سطح خطا کمتر باشد فرض H0 رد می‌شود وگرنه دلیلی بر رد این فرض وجود ندارد.
فرض۰H : میانه تمامی متغیرها برابرند.
فرض۱H : حداقل دو متغیر وجود دارد که میانه آنها نابرابر است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
پس از آن که محقق داده ها را گردآوری، استخراج و طبقه بندی نمود و جداول توزیع فراوانی و
نسبت های توزیع را تهیه کرد، باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ها معروف است، آغاز شود. این مرحله در تحقیق اهمیت زیادی دارد؛ زیرا نشان دهنده تلاش ها و زحمات فراوان گذشته می باشد. در مرحله تجزیه و تحلیل نکته مهم این است که محقق باید اطلاعات و داده ها را در مسیر هدف تحقیق، پاسخگویی به سوال یا سوالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه های خود را جهت داده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.تحلیل آماری این فصل شامل دو قسمت است ۱-آمار توصیفی ۲- آمار استنباطی
در تحلیل توصیفی، داده های آماری مربوط به نحوه توزیع پاسخ دهندگان به ویژگیهای جمعیت شناختی و سایر ویژگیهای مورد نظر در پرسشنامه، آورده می شود. در این بخش همچنین از جداول توزیع فراوانی و نمودارهای آماری برای توصیف استفاده می شود. در تحلیلی استنباطی، روش های مورد استفاده، آزمون کولموگروف –اسمیرنوف, آزمون t تک نمونه ای, فریدمن , ویلکاکسون است که توسط نرم افزار spss انجام گرفته و از این طریق به آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته می شود.
۴-۱ توصیف داده های جمعیت شناختی
قسمت اول پرسشنامه مربوط به مشخصات فردی پاسخگویان شامل میزان تحصیلات پاسخ ‌دهندگان ، پست سازمانی پاسخ دهنده گان ، ماهیت سازمان و سابقه کار پاسخ دهنده گان می‌باشد. یافته‌های مربوط به مشخصات فردی پاسخگویان در قالب جداول تشریح می‌گردد.
۴-۱-۱ میزان تحصیلات پاسخ ‌دهندگان
در جدول و نمودار ۴-۱ ملاک عمل مدرک تحصیلی بوده و اینکه پاسخ دهندگان دارای چه مدرک تحصیلی بوده اند.که بر اساس ذیل تقسیم بندی شده اند
۱-دیپلم ۲- فوق دیپلم۳- لیسانس۴- فوق لیسانس و بالاتر

 

وضعیت		فراوانی	درصد	درصد موجود	درصد تجمعی
	دیپلم	۱۳	۱۱٫۰	۱۱٫۰	۱۱٫۰
	فوق دیپلم	۳۰	۲۵٫۴	۲۵٫۴	۳۶٫۴

بر اساس آمار کارگاه های بزرگ صنعتی سال ۱۳۸۳، استان کرمانشاه دارای ۲۳۳ کارگاه بزرگ صنعتی بوده که در مقایسه با کل کشور سهمی در حدود ۴۳/۱ درصد را شامل شده و در قیاس با سال ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ که به ترتیب سهمی در حدود ۲۷/۱ درصد و ۲۵/۱ درصد را شامل شده است رشد اندکی داشته است و البته در بین استان های کشور رتبه ۱۶ به خوداختصاص داده است. تعداد شاغلین کارگاه های صنعتی استان در سال ۱۳۸۳ برابر ۱۰۲۷۸ نفر معادل ۹۵/۰ درصد شاغلین کارگاه های صنعتی کشور بوده که در مقایسه با سال ۱۳۷۶ که ۹۳/۰ درصد بوده رشد و در مقایسه با سال ۱۳۷۸ که ۰۱/۱ درصد بوده کاهش داشته است و در بین استان های کشور در مکان ۱۷ جای گرفته است.
ارزش تولیدات استان در این سال برابر ۳۷۰۴۳۶۴ میلیون ریال و ارزش افزوده آن ۱۳۷۴۹۳۲ میلیون ریال بوده که به ترتیب ۷۶/۰ و ۷۵/۰ درصد از ارزش کل تولیدات و ارزش افزوده صنعتی کشور را شامل می شد که در مقایسه با سال های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ همان طور که از جدول (۳-۱) مشخص است رشد داشته است. میزان سرمایه گذاری جدید در استان کرمانشاه در سال ۱۳۸۳ برابر ۴۳۱۰۱۹ میلیون ریال بوده که سهمی معادل ۹۰/۱ درصد از سرمایه گذاری در سطح کشور در این زمینه را به خود اختصاص داده است که البته در این زمینه نسبت به سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ پیشرفت قابل چشمگیری را مشاهده می کنیم، هرچند که در مقایسه با کشور هنوز سهم قابل قبولی را به خود اختصاص نداده است.
با توجه به توضیحات فوق علی رغم اینکه استان تقریباً در اغلب شاخص ها در مقایسه با استان های کشور در رتبه های میانی واقع شده است، لیکن با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی و سهم جمعیت از کل کشور و برخورداری از امکانات بالقوه استقرار صنایع، وضعیت و جایگاه صنعت استان در بعد ملی چندان مطلوب نبوده و نقش عمده و تعیین کننده ای در صنعت کشور ندارد.
۳-۲-۲ جایگاه صنعت استان در بعد منطقه ای^[۳۷]
بر اساس نتایج آمارگیری از کارگاه های بزرگ صنعتی سال ۱۳۸۳، استان کرمانشاه با ۱۰۲۷۸ نفر شاغل در کارگاه های صنعتی معادل ۱۸/۲۹ درصد از شاغلین کارگاه های منطقه را در برداشته که در مقایسه با سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ که به ترتیب سهمی در حدود ۵/۲۶ درصد و ۱/۲۷ درصد را شامل شده است، رشد داشته است و در بین استانهای منطقه پس از همدان در مکان دوم واقع شده است. ارزش تولیدات و ارزش افزوده کارگاه های صنعتی استان در سال مذکور به ترتیب ۵۶/۳۵ و ۸۲/۳۱ درصد کل ارزش تولیدات و ارزش افزوده کارگاه های صنعتی استانهای منطقه بوده که در مقایسه با سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ همان طور که از جدول (۳ـ۱) مشخص است رشد چشمگیری داشته است و در هر دو نسبت در منطقه جایگاه اول را به خود اختصاص داده است. میزان سرمایه گذاری استان در کارگاه های صنعتی در سال ۱۳۸۳ شامل ۶۳/۴۱ درصد کل سرمایه گذاری در سطح منطقه بوده که در مقایسه با استانهای منطقه با اختصاص مکان نخست به خود، از وضعیت مطلوبی بر خوردار است. که البته در این زمینه نسبت به سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ رشد قابل چشمگیری را مشاهده می کنیم، هر چند که در مقایسه با کشور هنوز سهم قابل قبولی را به خود اختصاص نداده است.
با توجه به توضیحات فوق استان کرمانشاه در مقایسه با استان های منطقه در اغلب شاخص های صنعتی از وضعیتی تقریباً ‌مطلوب برخوردار می باشد، اما از آنجا که منطقه غرب بر پایه شاخص های صنعتی در مقایسه با سایر مناطق کشور در سطوح پایینی واقع است،‌ لذا برجسته بودن برخی معیارهای صنعتی استان در منطقه نیز نمی تواند مبنایی برای نتیجه گیری و اختصاص جایگاهی مطلوب به استان از نقطه نظر صنعت باشد.

۳-۳ بررسی روند تغییرات توسعه صنعتی استان
۳-۳-۱ تغییرات اشتغال در کارگاه های بزرگ صنعتی
در سال ۱۳۷۱، تعدادکارگاه های بزرگ استان، ۷۸ کارگاه با ۶۱۶۳ نفر شاغل بود که به ۱۳۷ کارگاه با ۸۸۸۴ نفر شاغل در سال ۱۳۷۸ و ۲۳۳ کارگاه با ۱۰۲۷۸ نفر شاغل در سال ۱۳۸۳ رسیده که از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۸ افزایش تعداد شاغلین معادل ۷/۶۶ درصد بوده است. میانگین تعداد شاغلین کارگاه های بزرگ صنعتی در سال ۱۳۷۱ برابر ۷۹ نفر در سال ۱۳۷۸ برابر ۸/۶۴ نفر و در سال ۱۳۸۳ برابر ۱/۴۴ نفر بوده است. علاوه بر این در این فاصله زمانی تعداد کارگاه ها تقریبا ۳ برابر ولی تعداد شاغلین کمتر از ۲ برابر تغییر کرده است. این مطلب می تواند نشانگر افزایش تعداد کارگاه های نسبتا کوچک (در مقایسه با کارگاه های بزرگ صنعتی دارای ۵۰ نفرکارکن و بیشتر) باشد.
۳-۳-۲ بررسی روند ارزش افزوده در کارگاه های بزرگ صنعتی
ارزش افزوده کارگاه های بزرگ صنعتی استان در سال ۱۳۵۵ برابر ۴/۱۷۷۰ میلیون ریال بوده که در سال ۱۳۷۳ به ۹۴۳۳۷ میلیون ریال افزایش یافته است. متوسط رشد سالانه ارزش افزوده این کارگاه ها در فاصله سال های ۱۳۷۳ـ۱۳۵۵ معادل ۳/۲۶ درصد بوده است.
ارزش افزوده در سال ۱۳۷۸ برابر ۴۰۵۶۹۶ میلیون ریال بوده که سهمـی معادل ۷/۰ درصـد کل کشـور را به خـود اختصاص داده است. این رقم در سال ۱۳۸۳ به ۱۳۷۴۹۳۲ میلیـون ریال (۷۵/۰ کل ارزش افـزوده کارگاه های بزرگ صنعتی کشور) افزایش یافته است.
۳-۳-۳ بررسی روند ارزش تولیدات در کارگاه های بزرگ صنعتی
ارزش تولیدات کارگاه های بزرگ صنعتی استان در سال ۱۳۷۱ برابر۸۶۴۰۰ میلیون ریال بوده که این رقم در سال ۱۳۷۳ به ۱۹۲۵۸۸ میلیون ریال رسیده است. متوسط رشدسالانه ارزش تولید کارگاه های مذکور استان در فاصله سال های ۱۳۷۳ـ۱۳۷۱ معادل ۴۹ درصد بوده است. از کل ارزش تولیدات کارگاه های بزرگ صنعتی استان در سال ۱۳۷۳، ۴/۳۴ درصد مربوط به کارگاه های ۴۹-۱۰ نفر کارکن بوده و بیش از ۶۵ درصد از کارگاه های صنعتی ۵۰ نفر کارکن و بیشتر به خود اختصاص داده است (سازمان مدیریت و برنامه ریزی، ۱۳۸۰).
میزان ارزش تولیدات کارگاه های بزرگ صنعتی استان در سال ۱۳۷۸ برابر ۸۳۷۳۲۸ میلیون ریال بوده که با ۳۴۲ درصد افزایش به ۳۷۰۴۳۶۴ میلیون ریال در سال ۱۳۸۳ رسیده است. در سال ۱۳۸۳ نیز عمده ارزش تولیدات این کارگاه ها به کارگاه های ۵۰ و بیشتر از ۵۰ نفر کارکن اختصاص داشته است.
۳-۴ بررسی روند تغییرات ترکیب تولید و رشته های صنعتی غالب در سطح استان
۳-۴-۱ تغییرات ترکیب تولید و رشته های صنعتی غالب از نظر اشتغال
در سال ۱۳۵۵ درکل صنایع بزرگ استان ۳۳۹۸ نفر به کار اشتغال داشته اند که از این تعداد ۱۳۵۸ نفر در گروه صنایع غذایی (۴۰درصد کل شاغلین)، ۶۵۹ نفر در گروه صنایع نساجی، پوشاک و چرم (۲۰ درصد کل شاغلین) و ۴۷۶ نفر در گروه صنایع کانی غیرفلزی (۱۴ درصد) فعالیت داشته اند. بنابراین در سال مذکور تنها ۲۶ درصد از کل شاغلین در سایر رشته های صنعتی به فعالیت مشغول اند.
در سال ۱۳۵۸ در بین سه فعالیت فوق الذکر، از نسبت اشتغال گروه صنایع نساجی، پوشاک و چرم به میزان قابل ملاحظه ای کاسته شده لیکن دو گروه دیگر یعنی صنایع مواد غذایی و آشامیدنی و محصولات کانی غیرفلزی همچنان حداکثر سهم اشتغال از کل شاغلین کارگاه های بزرگ صنعتی استان را دارا بوده اند.
این دو رشته در سال مذکور قریب به ۸۳ درصد کل شاغلین کارگاه های بزرگ صنعتی استان راشامل می شده اند. در سال های ۱۳۶۲، ۱۳۶۳ و ۱۳۶۵ رشته های صنعتی غالب استان از نظر اشتغال تقریباً همچون سال های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۸ شامل سه فعالیت، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، صنایع نساجی و پوشاک و چرم و صنایع کانی غیرفلزی بوده است.
تعداد شاغلین کارگاههای بزرگ صنعتـی استان در سال ۱۳۷۲ برابر ۶۲۵۰ نفر بوده که در مقایسـه با سال های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۸ توزیع شاغلین به سمت توزیعی یکنواخت گرایش داشته، اما رشته های غالب صنعتی همچنان شامل، صنایع مواد غذایی (۵/۲۳ درصد)، صنایع نساجی، پوشاک و چرم (۵/۳۵ درصد)‌ و صنایع محصولات کانی غیرفلزی (۲۰ درصد) بوده است. در این سال سهم دو گروه صنایع شیمیایی و صنایع ماشین آلات و تجهیزات و ابزار و محصولات فلزی نسبت به سال های گذشته افزایش یافته است و به ترتیب ۸/۸ و ۹ درصد کل شاغلین کارگاههای بزرگ صنعتی استان رسیده است.
در سال ۱۳۷۸ از تعداد کل شاغلین کارگاههای بزرگ صنعتی استان ۴/۲۷ درصد صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، ۲۴ درصد در صنایع نساجی، پوشاک و چرم، ۸/۲۰ درصد در صنایع محصولات کانی غیرفلزی و ۱۳ درصد در صنایع شیمیایی اشتغال داشته اند و بنابراین کمتر از ۱۵ درصد شاغلین به سایر رشته های صنعتی اختصاص داشته است. این نسبت ها در سال ۱۳۸۳ برای صنایع مواد غذایی و آشامیدنی (۳۷ درصد)، صنایع کانی غیرفلزی (۲۲ درصد)، صنایع نساجی (۷ درصد) و صنایع شیمیایی (۶۷/۴ درصد) بوده است. بنابراین از نظر اشتغال رشته های مذکور به عنوان رشته های صنعتی غالب در کلیه سال های مورد بررسی مطرح بوده اند، البته در سال ۱۳۸۳ توزیع شاغلین به سمت توزیعی یکنواخت گرایش داشته به طوری که بیش از ۳۰ درصد شاغلین به سایر رشته های صنعتی اختصاص داشته است.
.
۳-۴-۲ بررسی روند ترکیب تولید و رشته های صنعتی غالب از نظر ارزش افزوده
ارزش افزوده کارگاههای بزرگ صنعتی استان در سال ۱۳۵۵ برابر ۴/۱۷۷۰ میلیون ریال بوده است که از این رقم سهم صنایع مواد غذایی و آشامیدنی ۷/۵۹ درصد، صنایع نساجی، پوشاک و چرم ۵/۱۰ درصد و صنایع محصولات کانی غیرفلزی حدود ۳ درصد بوده است. سایر رشته های صنعتی سهم اندکی از ارزش افزوده سال مذکور را دارا بوده اند. در سال ۱۳۷۰ صنایعی که بالاترین سهم را از ارزش افزوده کارگاههای بزرگ صنعتی به خود اختصاص داده اند، عبارت از مواد غذایی(۷/۷۶ درصد)، صنایع نساجی، پوشاک و چرم (۸/۱۰ درصد)، صنایع ماشین آلات و تجهیزات و ابزار و محصولات فلزی (۵/۴ درصد) و صنایع محصولات کانی غیرفلزی (۹/۳ درصد) بوده است. در سال های ۱۳۷۱ و ۱۳۷۲ صنایع مذکور همچنان عمده ارزش افزوده کارگاههای بزرگ صنعتی استان را شامل می شده اند.
در سال ۱۳۷۶، صنایع شیمیایی با (۸/۲۵ درصد) بالاترین سهم از ارزش افزوده استان را دارا بوده و پس از این صنعت، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، صنایع کانی غیرفلزی و صنایع نساجی، پوشاک و چرم به ترتیب با ۷/۲۵، ۷/۱۹ و ۵/۱۴ درصد عمده ارزش افزوده کارگاههای بزرگ صنعتی استان را در بر داشته اند.
سال ۱۳۷۸ وضعیت تقریباً مشابهی با سال ۱۳۷۶ دارد ضمن اینکه سهم ارزش افزوده صنایع شیمایی به ۳/۳۳ درصد افزایش یافته و سهم صنایع نساجی، پوشاک و چرم به ۶/۷ درصد کاهش یافته است. بررسی سهم ارزش افزوده در سال ۱۳۸۳ نشان می دهد، که صنایع مواد غذایی و آشامیدنی با (۳۴ درصد)، صنایع کانی غیرفلزی با (۲۷ درصد)، صنایع فرآورده های نفتی (۱۲ درصد) ‌و صنایع تولید ماشین آلات مولد و انتقال برق و وسایل برقی با (۶ درصد) بالاترین سهم را دارا بوده اند. در حالی که صنایع شیمیایی با (۵ درصد) و صنایع نساجی، پوشاک و چرم با (۴ درصد) کاهش چشمگیری داشته اند و نشان می دهد که از اهمیت این دو تا صنعت در استان نسبت به گذشته کاسته شده است.
۳-۵ بهره وری نیروی کار بخش صنعت استان
بررسی بهره وری نیروی کار در کار گاه های صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر استان ومقایسه آن با کل کشور بیانگر این نکته است که بهره وری نیروی کار درکارگاه های صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر کشور بیشتر از مقدار مشابه خود در استان کرمانشاه بوده است (جدول ۳-۲). که این امر مؤید این نکته است که به طور متوسط هر نفر از کارکنان و شاغلان کارگاه های مذبور در کشور بیش از شاغلین این کارگاه ها در استان ارزش افزوده ایجاد نموده اند که شاید این بیانگر ضعف ساختاری و تکنولوژیکی صنایع استان در مقایسه با کل کشور باشد.
جدول (۳-۲): ارزش افزوده، تعداد شاغلان و بهره وری نیروی کار در کارگاه های صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر استان کرمانشاه ( نفر- میلیون ریال )

 

سال	استان			کشور
	ارزش افزوده	شاغلین	بهره وری نیروی کار	ارزش افزوده	شاغلین	بهره وری نیروی کار	استان نسبت به کشور (درصد)
۱۳۵۵	۴/۱۷۷۰	۳۳۹۸

۳

بیشتر از ۵۰

برش باد قائم ضعیف و CAPE بالا وجود خواهد داشت که نشانگر این است که ایجاد توفان‌های تندری چند سلولی بیشترین احتمال روی دادن را دارند

 

 

۳-۵-۱-۹آب قابل بارش pw^[36]
بنا به تعریف، مقدار آب چگالیده شده موجود در یک ستون هوای نمناک را آب قابل بارش می نامند که برحسب سانتی‌متر یا میلی متر بیان می‌شود. برای مثال اگر یک ستون هوای نمناک ۳ سانتی‌متر آب قابل بارش داشته باشد، بدین معنی است که در ستون هوایی با سطح مقطع یک سانتی‌متر مربع، مقدار ۳ گرم آب به صورت بخار وجود دارد که اگر به طریقی متراکم شود و به شکل آب تغییر شکل دهد، ارتفاع آن از کف ستون ابر بالغ بر ۳ سانتی‌متر خواهد شد. بایستی در نظر داشت که بنا به نظر مورد قبول راجز و یو، هیچ سازوکاری در طبیعت وجود ندارد که بتواند کل بخارآب موجود در هوا را به صورت باران متراکم سازد (راجز و یو،۱۹۹۶).

درواقع آب قابل بارش به صورت جرم بخارآب موجود در ستونی از هوا به سطح مقطع از سطح زمین تا انتهای تروپوسفر یا بین هر دو سطح فشاری دلخواه در نظر گرفته می‌شود. مقدار آب قابل بارش از راه‌های متفاوت قابل محاسبه است (منزاتو،۲۰۰۳). برای محاسبه آب قابل بارش در نقش شاخصی برای پیش‌بینی فعالیت همرفتی از رابطه ۹ به شرح زیر استفاده کرده است:
(۹-۱)
در معادله فوق، مقدار متوسط نسبت اختلاط بین سطوح فشاری و (فشار در پایه و قله ابر) هستند. معادله (۹) می‌توان به صورت معادله ۱۰ نیز نوشت:
(۱-۹-۱)
در این رابطه PW بر حسب گرم بر سانتی‌متر مربع، g شتاب جاذبه بر حسب متر بر مجذور ثانیه و رطوبت ویژه. فشار سطح زمین ، فشار تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال می‌باشند. باید توجه داشت که اگر در محاسبه آب قابل بارش وارونگی دما بین دو لایه فشاری در بالای پایه ابر وجود داشته باشد، مقدار برای آن لایه با علامت منفی در نظر گرفته می‌شود. چون با افزایش دما، پتانسیل پذیرش رطوبت بسته‌هوا افزایش می یابد، کمبود اشباع ایجاد می‌شود و تبخیر در اثر این افزایش دما نیز نمی‌تواند این کمبود اشباع را جبران کند (صادقی حسینی و رضائیان، ۱۳۸۵، ۸۵).
مقدار این کمیت در عرض‌های میانی از نیم اینچ (حدود ۱۰ میلی متر) در محتوای رطوبتی بسیار پایین تا ۲ اینچ (حدود ۵۰ میلی متر) در محتوای رطوبتی بسیار بالا نوسان دارد (مرادی،۱۳۸۵). دماهای پایین، مقدار این شاخص را محدود می‌کند؛ بنابراین در سوندینگ های زمستانی با وجود آب قابل بارش پایین، هنگام شرایط اشباع و صعود، احتمال بارش قابل توجه نیز وجود دارد.
فصل چهارم
۴- نتایج و بحث
در این فصل به بررسی یافته‌های بارش‌های همرفتی بر این اساس که هرکدام از شاخص‌ها ناپایداری چه میزان از بارش‌های همرفتی را بر اساس درصد می‌توانند پیش‌بینی نمایند، در ادامه به تحلیل آماری بارش‌های همرفتی پرداخته شد و در لابه‌لای نتایج با ترکیب بررسی دو سویه تحلیل آماری و پیش‌بینی شرایط جوی بر اساس شاخص‌های ناپایداری پرداخته شد.
ابتدا به یافته‌های شاخص‌های ناپایداری به ترتیب در بارش‌های همرفتی در منطقه آذربایجان پرداخت شد.
بیشترین رخداد بارش‌های همرفتی در ماه جون و کمترین بارش‌های همرفتی متعلق به ماه سپتامبر و ازنظر فصلی این بارش‌ها در فصل بهار دارای شدت و فراوانی بیشتری بودند. از مجموع بارش‌های همرفتی به وقوع پیوسته در ماه‌های گرم سال برای طول دوره آماری (۱۹۹۰ -۲۰۱۴) از ۷۵۳ روز آرشیو موجود بارش‌های همرفتی اتفاق افتاده در دوره آماری ذکر شده، تعداد ۱۵۳ روز آن در ماه جون (خردادماه) رخداد و تنها ۸۲ روز در ماه سپتامبر نزدیک به ۲ برابر کمتر بارش‌های همرفتی ماه جون به وقوع پیوسته است که از دلایل اصلی آن می‌توان به وجود رطوبت باقی‌مانده از ماه‌های سرد سال آورده شده به منطقه آذربایجان و ادامه حاکمیت بادهای غربی تا اواخر خردادماه را می‌توان بیان نمود.
نتایج آماری از شاخص‌های ناپایداری بارش‌های همرفتی ایستگاه جو بالا تبریز برای دوره آماری (۱۹۹۰-۲۰۱۴) از داده‌های موجود سوندینگ های که در بایگانی سایت وایومینگ امریکا موجود بود این نتایج به دست آمد که به ترتیب شاخص‌ها بیان می گردد.
۴-۱-۱ نتایج شاخص شوالتر SI
شاخص شوالتر برحسب درجه سلسیوس بیان می‌شود و هرچه منفی تر باشد بر شدت ناپایداری جو افزوده می‌شود. می‌توان گفت هرگاه شاخص شوالتر بیشتر از ۳ درجه سلسیوس باشد، آرامش بر جو حاکم خواهد بود.
جدول شماره ۴-۱-۱مقادیر شاخص شوالتر برای ایستگاه جو بالای تبریز دوره آماری (۱۹۹۰-۲۰۱۴)

 

ردیف

محدوده شاخص شوالترSI

وضعیت احتمالی جو

درصد شاخص SI ایستگاه تبریز

 

۱

مساوی و بیشتر از ۳

عدم وقوع بارش همرفتی

۵/۲ درصد

 

۲

۱ تا ۳

احتمال وقوع رگبار

۳/۲۰ درصد

 

۳

۱ تا ۲-

فصل سوم
تاریخچه و تعریف سبک
۳ـ۱ـ تاریخچه و تعریف سبک
کهن‌ترین انتشارات در باب سبک در آثار بازمانده از یونن باستان و در کتاب‌های مربوط به فن خطاب می‌توان دید. در مجموع در مباحث سبکی در آثار اروپاییان دو دیدگاه افلاطونی و ارسطویی قابل تشخیص است.
بنابر دیدگاه افلاطونی سبک، کیفیتی است که در بعضی از آثار ادبی وجود دارد و در بعضی وجود ندارد. از این دیدگاه، سبک به معنی هماهنگی کامل میان الفاظ و اندیشه است بنابراین نویسنده یا شاعر صاحب سبک است که برای بیان اندیشه خود واژه‌های مناسب و شیوه بیان درست یافته باشد.

در دیدگاه ارسطویی، سبک، محصولی از عوامل متعدد است که در اثری جمع می‌شود و آن را از سایر آثار مشابه متمایز می‌کند. بنابراین دیدگاه، به تعداد آثار ما سبک وجود دارد. بسیاری از منتقدانی که درباره سبک سخن گفته‌اند آن را از همین دیدگاه نگریسته‌اند و از آن جمله است: بوفن طبیعی‌دان فرانسوی.
در دوران رنسانس نخستین کسی که تعریف علیمی و دقیق از سبک به دست داده است بوفن (۱۷۸۸ـ۱۷۰۷ میلادی) طبیعی‌دان فرانسوی است. وی به سال ۱۷۵۳ میلادی خطابه خویش را در جلسه عمومی فرهنگستان فرانسه به «سبک» اختصاص داد. وی سبک را عبارت می‌داند از نظم و تحرکی که مردم در اندیشه‌های خود پدید آورند (محجوب^[۵]، ۱۳۴۵: ۱۵ـ۱۴).
شرایط نیکو نوشتن به نظر وی عبارت است از تسلط کامل بر موضوع و بیش اندیشیدن درباره آن، آنچنان که نظم اندیشه‌ها برگوینده روشن گردد و در نتیجه بتوان میان این افکار چون حلقه‌های زنجیر ارتباط برقرار کند و بر روی خطی واحد پیش برود بی‌آنکه از این خط کوچکترین انحرافی بیابد. این نظم قوی باعث ایجاد استحکام سبک و وحدت فکر و موضوع می‌شوند. نیکو نوشتن آن است که نویسنده روح و ذوق و فکر را یکجا گرد کرده باشد. به جز اندیشه، هم‌آهنگی و یکنواختی سخن نیز جزو سبک است و این هماهنگی سخن با خواندن آثار فصیح حاصل می‌شود سبک اثر شخصیت انسانی و بلکه عین نفس آدمی است. امروزه سبک را عبارت می‌دانند از «طرز بیان ما فی‌الضمیر» (همان: ۲۲ـ۱۶).
معنی و اهمیّت نظریه سبک
سبک در لغت به معنی گداختن چیزی پس از ریختن، ریختن و پالودن. ادبای اخیر سبک را به معنی «طرز خاصی از نظم نثر» استعمال کرده‌اند و آن را در برابر «استیل» (Style) اروپائیان نهاده‌اند (لغت‌نامه دهخدا).
جستار سبک‌شناسی و بررسی سبک سخن در ایران با سبک‌شناسی زنده یاد بهار آغاز شده است. سه جلد اثر نامبرده نتیجه تجربیات علمی و در برگیرنده دیدگاه‌های او در این باره است. به برکت این نوشته سبک سخن فارسی از آغاز تمدن اسلامی ایران تا عصر حاضر در شش دوره بررسی و تبیین شده و آثار هر دوره به همراه مؤلفه‌ها و شاخصه‌های کلی سبک آن عصر معین و منظم گردیده است.
در مقدّمه جلد یکم اثر نامبرده سبک چنین تعریف شده است: «یکی از فنون ادبی فارسی که به معنی طرز خاصی از نظم و نثر است» و «در عرف ادب و اصطلاح به طرز ادایی اطلاق می‌شود که از لحاظ مشخّصات و وجوه امتیازی که نسبت به هنرهای زیبا دارد مورد بررسی قرار گیرد و نیز روش نگارشی که به وسیله خواص ممتاز خویش مشخص باشد» هم او می‌نویسد: «سبک در اصطلاح ادبیات، عبارت از روش خاص ادراک و بیان افکار به وسیله ترکیب کلمات و انتخاب الفاظ و طرز تعبیر است» (محجوب، ۱۳۴۵: ۱۶).
و سرانجام سبک به معنی عام خود؛ عبارت از تحقق ادبی یک نوع ادراک جهان است که خصایص اصلی محصول خویش «از منظوم یا منثور» را مشخص می‌سازد. در فرهنگ معین درباره سبک آمده است: «روش خاصی که شاعر یا نویسنده، ادراک یا احساس خود را بیان کند: طرز بیان مافی‌الضمیر». در لغت‌نامه دهخدا نیز چنین می‌خوانیم: «سبک شامل دو موضوع است: فکر یا معنی، صورت یا شکل. از توجه به جهان بیرون فکری در ما تولید می‌شود و نمونه‌ای است از تأثیر محیط در فرد و ما آن فکر را با سوابق ذهنی خود منطبق و موافق می‌سازیم و با همان جنبه فکری خویش برای شنوندگان تعبیر می‌کنیم و این نمونه‌ای است از تأثیر فرد در محیط … باید دانست که سبک کلی‌ترین و عمیق‌ترین مقوله هنر است و هیچ یک از بررسی‌هایی که برای هنر کرده‌اند به قدر بررسی سبک ژرف و رسا و روشنی‌بخش نیست (محجوب، ۱۳۴۵: ۱۶ـ۱۵).
مبانی تفکیک و تمایز سبک‌ها
سبک‌سنجی زبان شناختی را «چارلز بال» یکی از شاگردان زبده «فردینال دسوسور» مطرح ساخت و با این کار کمک ارزنده‌ای به بررسی عینی سبک و مسایل سبک‌شناسی نمود. چارلز‌بال مبتکر نظریه کارکردی در سبک‌سنجی بود و کوشید افاده زبانی را از نظرگاه کارکردهای منطقی و عاطفی متمایز کند.
هوداران توضیح زبان شناختی سبک نشان دادند که پدیده سبک از محدوده ادبیات و هنر فراتر می‌رود و زبان پژوهشی، خطابه و مکاتبه خصوصی را نیز برمی‌گیرد. مکتب «پراک» درک کارکردی زبان و سبک را گسترده ساخت «ویلهلم ماتریوس» و «هاوارانگ» به تطور سبک‌شناسی زبان‌شناختی کمک شایانی کردند آنها کارکرد زبان را به گونه «محاوره‌ای»، «فنی» و ادبی تقصیم کردند.
مانزیوس سه عامل را در تعیین کیفیت سبک مهم می‌داند: الف) مصالح زبان ب) شخصیتن نویسنده پ) غایت با امری که باید ابراز شود. این سه عامل به نوبه خود مبنای تفکیک و تمایز سبک است «سبک ملی زبان»، «سبک فردی» و «سبک کارکردی» (عبادیان^[۶]، ۱۳۷۲: ۲۰).
سابقه دانش سبک‌شناسی در ایران
روش و سبک سخن در ادب فارسی دری سابقه‌ای کهن دارد. اما در کتاب‌های بلاغت و تذکره این موضوع طرح نگردیده است و از آن به اجمال گذشت‌اند و این نشان می‌دهد که «سبک» در ذهن پشیتبان ما مفهوم کلی بوده است.
بعضی از تذکره‌نویسان دوره صفویه، در بحث از شیوه خیال‌بندی ـ که روشی رایج سبک هنری بوده است ـ به تفصیل و دقت بیشتری بحث کرده‌اند و این بیانگر این است که آنان دریافتی دقیق‌تر از سبک داشته‌اند. در دوران بازگشت ادبی و به ویژه از دوران فتحعلی‌شاه گروهی از شاعران پی‌جویی در سبک خراسانی را آغاز نمودند. تأمّل در زبان شاعران خراسانی مستلزم دقت و صرف وقت بیشتر بود. این گروه از شاعران مانند فتحعلی‌خان صبا و محمدخان صبا و سروش اصفهانی بیشتر از همه شاعران اخیر توانستند بسیاری از ریزه‌کاری‌های زبان شاعران خراسان را کش کنند و در زبان خود به کار ببرند (غلامرضایی^[۷]، ۱۳۸۱: ۱۷).
در اوایل قرن چهاردهم، ندیم‌باشی متخلص به خجسته، در مشهد ویژگی‌های سبک خراسانی را برای شاگردان خویش بیان کرد.
ملک‌الشعرای صبوری پدر محمدتقی‌خان بهار ملک‌الشعرا از یک سو با خاندان صبا که پیروان سبک خراسانی بودند نسبت داشت و از سویی دیگر شاگرد ندیم‌باشی بود و به این ترتیب سبک‌شناسی از طریق پدر به ملک‌الشعرای بهار انتقال یافت و روی اولین سبک‌شناسی را در زبان فارسی تألیف کرد (همان: ۱۸).
سبک‌شناسی دوره هندی
اسماعیل صفوی در اوایل قرن دهم به یاری گروهی از ترکمانانی که مریدان اجدادی او بودند، بر رقیبان و حریفان خویش غلبه کرد و تشیع را دین رسمی اعلام کرد و حکومتی مرکزی بنیان نهاد که تا سال ۱۱۳۵ ادامه داشت (همان: ۲۲۶). در واقع انقلاب اجتماعی که باعث تغییر سبک حکومت سلسله صفوی شد، همان جهان‌بینی شیعی بود. بدیهی است که نباید پنداشت که ادبیات دوره صفوی صرفاً مذهبی است، زیرا روابط بین علّت و معلول در مسائل اجتماعی و فرهنگی پیچیده است. اما باید اذعان داشت که ایران در زمان صفویه تجدید حیات کرد و به عظمت و رفاه اقتصادی رسید.
به جهت آنکه در ایران اسم‌گذاری سبک‌ها برحسب منطقه (خراسانی، عراقی) و بر مبنای محل تجمّع شاعران بود، اسم‌گذاری سبک هندی نیز به این سبب است که هند محل تجمع شاعران این سبک بوده است (شمیسا^[۸]، ۱۳۸۸: ۲۷۳).
در واقع با تحولات گسترده‌ای که در زمان صفویان اتّفاق افتاد، اهمیّت حکومت صفویان هم از جهت ملّی و هم از جهت سیاسی است زیرا وحدت ایرانیان و استقلال آنان سبب شد، که جانشینان شاه اسماعیل در توسعه هنرها و حرفه‌ها و صنعت‌ها کوشیدند.
در دوران صفویه زبان ترکی توسعه یافت به گونه‌ای که این تأثیر را در شعر بعضی از شاعران آن نواحی، به خوبی می‌توان دریافت.
پادشاهان صفوی اگرچه از نژاد صوفی مشهور، شیخ‌صفی‌الدّین اردبیلی بودند، اما خود با متصوفه میانه‌ای نداشتند و از شاخه‌ها و فرقه‌های متصوفه و تعلیمات آنان، در دوران حکومت صفویه، چیزی باقی نماند و بیشتر آنان به آسیای صغیر و هند مهاجرت کردند.
صفویان به سبب علاقه‌ای که به ترویج تشیع داشتند، گاه گاه شعر را نیز بدان سوی هدایت می‌کردند؛ با وجود این بیشتر پادشاهان و شاهزادگان این سلسله در تشویق شاعران کوشیدند و همین امر باعث افزایش تعداد شاعران و رواج شعر و شاعری در دوران صفویه شد.
با این همه شعر درباری و مدحی چون دوران‌های گذشته رواج نداشت و قصاید مدحی بسیار اندک‌تر از دوران‌های قبل است (غلامرضایی، ۱۳۸۱: ۲۲۷).
هم زمان با صفویان گورکانیان که از اخلاف تیمور بودند در هند حکومت می‌کردند. زبان رسمی و ادبی دربار آنان فارسی بود و چون در تشویق شاعران بسیار می‌کوشیدند، شعر فارسی در دربار آنان رونق می‌گرفت. شاعران فراوان در هند

• • اثرات تغییرات ساختاری معمولاً در بلندمدت ظاهر می­ شود. بنابراین شاید با گذشت زمان اثر مثبت تجدید ساختار بازار برق بر کارایی نیروگاه­ها افزایش یابد.

 

• در ایران نیروگاه­ها یا همان شرکت­های مدیریت تولید به صورت مستقیم با بازار برق در ارتباط نیستند. به این مفهوم که شرکت­های مدیریت تولید برق به صورت غیر مستقیم و از طریق شرکت­های برق منطقه­ای در بازار رقابتی مشارکت می‌نمایند،.

 

• سیستم قیمت گذاری در بازار برق مبتنی بر روش پرداخت بر اساس پیشنهاد می­باشد. در این روش نسبت به روش قیمت یکنواخت انگیزه برای کاهش هزینه­ها پایین می­باشد و بنگاه تنها برای ماندن در شبکه سعی در ارائه قیمت پایین‌تر می­نماید در حالی که در روش قیمت یکنواخت عرضه­کنندگان برای کسب سود بالاتر انگیزه بیشتری برای کاهش هزینه­ها دارند.

 

• به دلیل محدودیت ظرفیت و محدودیت­های فنی میزان عرضه برق در بسیاری از مقاطع سال برابر با تقاضا بوده و یا اندکی بیشتر از آن است و بازیگران نیز از این موضوع مطلع بوده، لذا اکثر نیروگاه­ها به دلیل وجود تقاضا خواه ناخواه وارد مدار می­شوند که در این حالت رقابت‌پذیری کمتر معنی و مفهوم دارد و این امر سبب می‌شود تا نیروگاه­ها دلیلی برای افزایش کارایی و یا کاهش هزینه‌ها نداشته باشند.

 

• از دیدگاه تئوریک یکی از مهم‌ترین ویژگی­های بازارهای رقابتی، تعداد بی­شمار تولیدکننده و مصرف کننده، و ورود و خروج آزاد به بازار است. این ویژگی می ­تواند منجر به تخصیص بهینه منابع و افزایش کارایی شود. مدل اجرایی فعلی بازار برق ایران که تنها تولیدکنندگان امکان رقابت دارند با مدل رقابت کامل فاصله زیادی دارد و محدودیت­های ورود به بازار خود عاملی در جهت کاهش رقابت و تقلیل منافع ناشی از آن است.

 

• با وجود تغییر ساختار بازار برق هنوز بخش عمده عرضه­کنندگان این بازار تحت مالکیت دولت می­باشند. این امر موجب شده تا مدیران نیروگاه از نبود تقاضا و به تبع آن کاهش درآمد نیروگاه واهمه­ای نداشته و حتی در برخی موارد وجود قراردادهای خرید تضمینی آنها را از فروش تولید خود مطمئن سازد. بنابراین رقابت برای چنین بنگاه­هایی بی ­معنی بوده و آنها همچنان در محیط انحصاری عمل می­نمایند.

 

• در اغلب نقاط جهان بازار برق منحصر به یک بازار نیست؛ بلکه این بازار دارای یک محور اصلی و یک سری بازارهای خدمات جانبی مانند بازار کنترل فرکانس، بازار ظرفیت و بازار راکتیو است. نبود چنین بازارهای جانبی خود مانعی بر سر راه رقابت در بازار برق است.

 

• برای ایجاد رقابت مناسب، فرایند تجدید ساختار باید شش مولفه زیر را دارا باشد^[۲۵۲]:

 

 

 

• جداسازی کامل انتقال و توزیع از تولید

 

• مقررات زدایی از قیمت­ گذاری در سطح عمده­فروشی

 

• ایجاد ظرفیت کافی در شبکه انتقال

 

• وجود مازاد عرضه

 

• بازار آنی کوتاه مدت به همراه ابزارهای مالی برای مبادلات طولانی مدت

 

• عدم دخالت دولت بعد از ایجاد اصلاحات و محدود نمودن آن به نظارت بر حسن رقابت و جلوگیری از انحصار

 

در ایران علاوه بر نبود مولفه­های ظرفیت کافی شبکه انتقال و مازاد قابل توجه در عرضه، دخالت­های دولت در بازار مانع از توسعه رقابت دربازار برق شده است. پرداخت یارانه­های هنگفت انرژی به تولیدکنندگان برق یکی از این نمونه دخالت­هاست که باعث عدم تلاش نیروگاه­ها برای بهبود راندمان حرارتی خود شده و مصرف داخلی آنها بسیار بالاتر از سطح جهانی است.

 

• عدم استقلال بودجه نیروگاه­ها و اطمینان آنها از دریافت بودجه از دولت مانع از ایجاد انگیزه برای عملکرد کاراتر جهت کسب درآمد بیشتر می­ شود.

 

۶-۴- توصیه­های سیاستی
بر اساس نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­های تحقیق، پیشنهادهای زیر ارائه می­ شود:

 

• نگاهی به متوسط عمر نیروگاه‌های کشور نشان می­دهد که نزدیک به ۵۰ درصد نیروگاه­ها بالای ۳۰ سال دارند و این لزوم احداث نیروگاه­های جدید و خارج نمودن نیروگاه­های قدیمی از مدار تولید برق را نشان می­دهد (فرضیه اول).

 

• با توجه به اینکه سوخت گاز نسبت به سایر انواع سوخت در نیروگاه­ها (نفت کوره و گازوئیل) پاک­تر بوده و در نیروگاه­های حرارتی به راحتی قابل جایگزینی است، لذا استفاده از این سوخت به جای سایر انواع سوخت در نیروگاه­ها می ­تواند علاوه بر افزایش کارایی نیروگاه­ها بر محیط زیست نیز اثرات مثبتی گذارد (فرضیه سوم).

 

• برنامه­ ریزی برای استفاده از حداکثر ظرفیت در نیروگاه­ها می ­تواند در افزایش کارایی فنی نیروگاه­ها مفید باشد. مدیریت صحیح تراکم بار در تحقق این امر می ­تواند نقش بسزایی داشته باشد (فرضیه چهارم).

 

• حضور مستقیم شرکت­های مدیریت تولید برق یا نیروگاه­های برق در بازار برق ضرورتی است اجتناب ناپذیر که می ­تواند مسیر حرکتی این شرکت­ها را به سوی خصوصی شدن تسریع کند و باعث تحکیم بازار رقابتی گردیده آن را به مفهوم واقعی تحقق بخشد (فرضیه پنجم).

 

• اصلاح سیستم قیمت گذاری در بازار برق و تغییر آن به روش پرداخت یکنواخت به همه که انگیزه نیروگاه­ها برای کاهش هزینه تولید و برخورداری از سود تفاوت قیمت و هزینه را افزایش می­دهد (فرضیه پنجم).

 

• تشویق سرمایه ­گذاری در بخش تولید برق و حضور بازیگران جدید در سمت عرضه (نیروگاه­ها) به منظور پیشی گرفتن هر چه بیشتر عرضه بر تقاضا که باعث خواهد شد رقابت برای بازیگران جدی­تر شده و آنها تلاش نمایند تا برای حضور موثر در بازار، کارایی خود را افزایش دهند و به عبارت دیگر هزینه­ های ­تولید را با بکارگیری تکنولوژی‌های بهتر و کاهش نهاده­ها کاهش دهند (فرضیه پنجم).

 

• با کاهش محدودیت­های قانونی باید بازار به سمت رقابت همزمان تولیدکنندگان، مصرف کنندگان، توزیع کنندگان و خرده فروشان حرکت نماید. همچنین باید دسترسی بازیگران به اطلاعات بازار را میسر و امکان تحرک بیشتر منابع در صنعت را فراهم نمایند تا امکان افزایش بیشتر کارایی در صنعت برق میسر گردد (فرضیه پنجم).

 

• اثر مثبت ایجاد بازار برق بر کارایی فنی نیروگاه­ها نشان دهنده نقش اساسی رقابت در بهبود عملکرد نیروگاه­ها و افزایش انگیزه مدیران برای کاهش هزینه­ها می­باشد. بنابراین تقویت نقش بخش خصوصی و تغییر نقش دولت در این بازار از تصدی­گری به نظارت و کنترل-با توجه به کم کشش بودن تقاضا برای برق- باعث تقویت رقابت و در نتیجه بهبود کارایی و کاهش قیمت برق خواهد شد که این امر هم به نوبه خود و با توجه به نقش حیاتی انرژی برق در فعالیت­های اقتصادی منجر به افزایش رقابت­پذیری سایر محصولات خواهد شد. البته حضور بخش خصوصی تنها شرط لازم برای توسعه رقابت در صنعت تولید برق بوده و وجود رقابت سالم و جلوگیری از ایجاد قدرت بازاری در میان بنگاه­های خصوصی-با توجه به این که برق یک کالای ضروری است- نیازمند نظارت و کنترل مداوم و دقیق از سوی یک نهاد دولتی است که از یک سو فعالیت بخش خصوصی را در صنعت برق تسهیل نماید و از سوی دیگر، حافظ منافع مصرف­ کنندگان در بازار برق باشد. این موضوع در ماده ۵۳ قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه و سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی مورد تاکید قرار گرفته و شورای رقابت برای تحقق اهداف مذکور شکل گرفته است اما با توجه به تصمیمات اخیر این شورا در بازار خودرو، به نظر می­رسد که این شورا از توان اجرایی کافی برخوردار نبوده و نیازمند تقویت و تجهیز به ابزارهای قانونی بیشتری جهت اثرگذاری بر سطح رقابت در بازارهای مختلف و بخصوص برق که یک محصول ضروری است، می­باشد.

 

• ایجاد بازارهای خدمات جانبی مانند بازار کنترل فرکانس، بازار ظرفیت و بازار راکتیو می ­تواند نقش بسزایی در توسعه رقابت در بازار برق کشور و از این طریق افزایش کارایی فنی داشته باشد (فرضیه پنجم).

 

• ابتدا باید نواقص موجود در ساختار بازار از جمله نبود ذخیره تولید کافی و ابزارهای مالی مناسب برای مبادله در بازار برق اصلاح و سپس جهت ایجاد رقابت سالم، دخالت­های دولت در این بازار کاهش یابد. البته به دلیل این که برق یک کالای ضروری است، حتی در صورت فراهم شدن شرایط رقابت در بازار این محصول، دولت به منظور اطمینان از تامین این کالا در یک قیمت مناسب برای تمام اقشار جامعه به ایفای نقش نظارتی خود در این بازار ادامه دهد. (فرضیه پنجم).

 

• اگر چه با تشکیل بازار برق، بودجه نیروگاه­ها بر اساس عملکرد آنها در بازار تعیین می­ شود اما استقلال کامل بودجه نیروگاه­ها از منابع دولتی و مشارکت مستقیم آنها در سود و زیان ناشی از فعالیت در بازار می ­تواند انگیزه رقابت و در نتیجه عملکرد کاراتر را افزایش دهد (فرضیه پنجم).

 

منابع و مآخذ
الف) منابع فارسی

 

• ابریشمی، حمید و لیلی نیاکان (۱۳۸۹)، اندازه گیری کارایی فنی نیروگاه‌های حرارتی کشور به روش و مقایسه تطبیقی با کشورهای (SFA) تحلیل مرزی تصادفی منتخب در حال توسعه، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، شماره ۲۶، ۱۵۳-۱۷۵٫

 

• ابونوری، اسمعیل، لاجوردی، حسن (۱۳۹۲) تاثیر تشکیل بازار برق ایران بر کارایی نیروگاه­های برق، کیفیت و بهره وری صنعت برق ایران، سال دوم، شماره ۳، صص ۵۰-۵۷٫

 

• امامی میبدی، علی و مرتضی افقه و محمد حسین رحمانی صفتی (۱۳۸۸)، اندازه گیری کارایی فنی و بهره‌وری در نیروگاه‌های بخاری، گازی و سیکل ترکیبی، فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، دوره ۶، شماره ۳، ۷۹-۱۰۳٫

 

• پورکاظمی، محمد حسین، حیدری، کیومرث (۱۳۸۱)، استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) در ارزیابی کارایی نیروگاه‌های حرارتی تولید برق کشور، مدرس علوم انسانی،  ۶(۱ (پیاپی ۲۴): ۳۵ -۵۴٫

 

• خدادادکاشی، فرهاد (۱۳۸۹)، اقتصاد صنعتی ( نظریه و کاربرد )، چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران.

 

• دفتر تنظیم مقررات و توسعه رقابت در بازار آب و برق (۱۳۸۶)،

 

• رحمانی، بهرام (۱۳۸۱)، برآورد و تحلیل کارایی و بهره‌وری نیروگاه‌های حرارتی برق کشور با بهره گرفتن از روش DEA و SFA‌، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.

 

• زیبا، فاطمه (۱۳۸۵)، اعمال نظم بخشی و مقررات گذاری اقتصادی در صنعت برق ایران، مجله صنعت برق، سال یازدهم، شماره ۱۲۰، ص ۱۲٫

تبلیغات حرفهای

 

تجاری

 

یک شرکت برای ایجاد آگاهی در مصرفکنندگان و تقویت تصور شرکت در آنها اقلامی که نام شرکت بر روی آنها نوشته است را میفروشد.

 

 

 

برنامههای ترفیعی مشترک

 

تجاری

 

برخی شرکتها با هم متحد میشوند و کالاهایشان را مشترکاً تبلیغ میکنند.

 

 

 

کوپنهای تخفیف

 

مصرفکنندگان

 

مجوزهایی هستند جهت خرید برخی کالاهای منتخب به صورت رایگان که غالباً تاریخ انقضا دارند و برای تشویق مصرفکنندگان به خرید مورد استفاده قرار میگیرند.

 

 

 

تخفیفات نقدی

 

مصرفکنندگان

 

مشتری با فرستادن برگ ویژه تخفیف نقدی بخشی از پول خود را از تولیدکننده دریافت میدارد.

 

 

 

نمونه ها و اشانتیونها

 

تجاری و مصرفی

 

به خردهفروشان کالاهای نمونه ارائه میشود جهت کمک به عرضه محصولات و به مصرفکنندگان نیز اشانتیونی از کالا داده میشود.

 

 

 

مسابقهها و بلیطهای بختآزمایی

 

تجاری و مصرفی

 

در یک مسابقه فروش به عمدهفروشان و خردهفروشان که عملکرد بهتری دارند و جایزه داده میشود. مصرفکنندگان نیز در بازیها و مسابقاتی شرکت میکنند به شکلی که از نام شرکت و کالاهایش آگاه شوند.

 

 

 

مناسبات

 

مصرفکنندگان

 

یک شرکت ممکن است برنامههای ویژهای را از جهت حمایت از مستمندان ترتیب دهد تا بدین وسیله تصور خوبی از خود در مصرفکنندگان ایجاد نماید.

 

 

 

هدیه همراه خرید

 

مصرفکنندگان

 

یک مصرفکننده ممکن است که یک هدیهای برای کالایی که میخرد دریافت کند.

 

 

 

فروشندگی شخصی: یکی از اجزای مهم آمیخته پیشبرد، فروش شخصی است. طبق تعریف فروش شخصی عبارت است از فرآیندی که به وسیله آن فروشنده، خواسته های خریدار را مشخص نموده و یا در آنها ایجاد نیاز میکند و سعی میکند این نیازها را ارضا نماید و این امر برای هر دو طرف یعنی خریدار و فروشنده منافع دائمی را به همراه دارد. در واقع فروش شخصی، گفتگویی بین خریدار و فروشنده میباشد. به منظور فروش کالا به مشتریان احتمالی همراه با توضیحات شفاهی، هدف این ارتباط که میتواند به صورت رودررو یا تلفنی باشد، ارائه اطلاعات به خریدار به منظور متقاعد کردن او در ورود ایده یا نقطه فروشنده میباشد. فروشندگی شخصی در بعضی از مراحل خاص فرایند خرید و مخصوصاً برای ایجاد رجحان انتخاب در خریداران و متقاعد ساختن و وادار کردن ایشان به اقدام، مؤثرترین ابزار پیشبرد است. فروشندگی شخصی در مقایسه با تبلیغات غیرشخصی دارای مزایای منحصر به فرد چندی است. همانطور که اشاره شد فروشندگی شخصی مستلزم ارتباط متقابل دو یا چند نفر است. بنابراین هر فرد با توجه به نیازها و خصوصیات طرف دیگر میتواند سریعاً خود را با شرایط او منطبق و سازگار نماید. در فروشندگی شخصی امکان ایجاد هرگونه ارتباطی فراهم است از یک فروش ساده گرفته تا یک دوستی عمیق شخصی، یک فروشنده لایق و زرنگ برای ایجاد یک پیوند بلندمدت منافع و علایق مشتری را در خاطر خود محفوظ نگه میدارد. در اغلب موارد این شیوه ترفیع برای شرکت به شدت هزینهبر است. طبیعی است که استخدام فروشنده تعهدات بلندمدتتری ایجاد میکند تا تبلیغات غیراستفاده یا عدم استفاده از تبلیغات غیرشخصی آسان است، اما تعداد فروشندگان را به همین آسانی نمیتوان تغییر داد. زیرا فروشندگان باید به صورت حرفهای، آموزش داده شوند و این امر، زمان زیادی میطلبد. لذا همانگونه که اشاره شد فروشندگی شخصی یکی از گرانترین ابزارهای پیشبردی یک شرکت محسوب میشود. اما علیرغم این نقاط ضعف باید خاطر نشان ساخت که در این روش ترفیع منعطفترین وسیله برای انتقال پیام پیشبرد است. زیرا در این روش تمامی سؤالات مشتری پاسخ داده میشود و تمامی سوء برداشتهای او از بین میرود.
روابط عمومی: (هارپر و رالف، ۱۳۴۹، ۵۱۳) روابط عمومی یکی دیگر از روشها یا ابزارهای اصلی ترویج است. روابط عمومی ایجاد رابطهای مناسب با انواع مختلف مشتری از طریق پیامهای مطلوب، ایجاد تصویر خوبی از شرکت در ذهن آنها، خلق داستانها، رویدادها و تفکرات مثبت و حذف داستانها، رویدادها و شایعههای نامطلوب است. واحد روابط عمومی شرکت تمامی یا برخی از وظایف زیر را انجام میدهد.
۱) ایجاد روابط با مطبوعات^[۳۹]
تهیه اطلاعات ارزنده و ارائه آن به رسانه های خبری جهت جلب توجه مردم به یک شخص، کالا یا خدمت.
۲) آگاهی نسبت به محصول^[۴۰]
ارسال پیامهای خاص برای کالاهای خاص.
۳) امور عمومی و اعمال نفوذ^[۴۱]
ایجاد رابطه با قانونگذاران و مقامهای دولتی جهت اعمال نفوذ بر آنها برای تصویب قوانین و مقررات.
۴) رابطه با سرمایهگذاران
ایجاد رابطه با سهامداران و سایر افراد جامعه مالی

فرضیه ۱۳
« تعهد عاطفی بر وفاداری اثر گذار است»
مقدار ضریب بتا برای این فرضیه ۵۱/۰ می باشد و از آنجا که مقدار محاسبه شده t (62/6) از مقدار بحرانی ۹۶/۱ بزرگتر است، می­توان نتیجه گرفت که تعهد عاطفی بر وفاداری به برند اثر گذار است. بنابراین فرضیه ۱۳ مبنی بر اینکه تعهد عاطفی بر وفاداری اثر گذار است، مورد تأیید قرار می­گیرد.

فرضیه ۱۴
« تعهد مستمر بر قصد خرید مجدد اثر گذار است»
مقدار ضریب بتا برای این فرضیه ۲۳/۰ می باشد و از آنجا که مقدار محاسبه شده t (03/4) از مقدار بحرانی ۹۶/۱ بزرگتر است، می­توان نتیجه گرفت که تعهد مستمر بر قصد خرید مجدد اثر گذار است. بنابراین فرضیه ۱۴ مبنی بر اینکه تعهد مستمر بر قصد خرید مجدد اثر گذار است، مورد تأیید قرار می­گیرد.
فرضیه ۱۵
« تعهد مستمر بر وفاداری اثر گذار است»
مقدار ضریب بتا برای این فرضیه ۳۴/۰ می باشد و از آنجا که مقدار محاسبه شده t (71/5) از مقدار بحرانی ۹۶/۱ بزرگتر است، می­توان نتیجه گرفت که تعهد مستمر بر وفاداری به برند اثر گذار است. بنابراین فرضیه ۱۵ مبنی بر اینکه تعهد مستمر بر وفاداری اثر گذار است، مورد تأیید قرار می­گیرد.

۴-۵ جمع بندی نتایج آزمون فرضیه ها

به طور کلی هر ۱۵ فرضیه این تحقیق مورد تأیید قرار گرفتند. فرضیه ۱ مطرح می­ کند که ارزش درک شده بر رضایت از برند اثر گذار است، که مورد تایید قرار گرفت. در فرضیه ۲ چنین مطرح می­ شود که ارزش درک شده بر اعتماد به برند اثر گذار است ، که این فرضیه تایید شد. فرضیه ۳ به بررسی اثر ارزش ویژه درک شده بر رضایت از برند می پردازد، که این فرضیه نیز مورد تایید قرار گرفت. در فرضیه ۴ نیز، اثر ارزش ویژه درک شده بر اعتماد به برند آزمون شد، که به تایید این فرضیه انجامید. فرضیه ۵ به این موضوع پرداخت که کیفیت درک شده بر رضایت از برند اثر گذار است که نتایج آزمون آماری این فرضیه را مورد تایید قرار داد. در فرضیه ۶ چنین مطرح می شود که کیفیت درک شده بر اعتماد به برند اثر گذار است ، که این فرضیه تأیید شد. در فرضیه ۷ مشخص شد که رضایت از برند بر اعتماد به برند اثر دارد که این فرضیه تأیید شد. در فرضیه ۸ مطرح می­ شود که رضایت از برند بر تعهد عاطفی اثر گذار است، که مورد تایید قرار گرفت. فرضیه ۹ به بررسی اثر رضایت از برند بر تعهد مستمر می پردازد، که این فرضیه نیز مورد تایید قرار گرفت. در فرضیه ۱۰ نیز، اثر اعتماد به برند بر تعهد عاطفی آزمون شد، که به تایید این فرضیه انجامید. فرضیه ۱۱ به این موضوع پرداخت که اعتماد به برند بر تعهد مستمر اثر گذار است که نتایج آزمون آماری این فرضیه را مورد تایید قرار داد. در فرضیه ۱۲ چنین مطرح می شود که تعهد عاطفی بر قصد خرید مجدد اثر گذار است، که این فرضیه تأیید شد. در فرضیه ۱۳ مشخص شد که تعهد عاطفی تاثیر مثبتی بر وفاداری به برند دارد که این فرضیه تأیید شد. در فرضیه ۱۴ مطرح می­ شود که تعهد مستمر بر قصد خرید مجدد اثر گذار است، که مورد تایید قرار گرفت. در نهایت در فرضیه ۱۵ چنین مطرح می شود که تعهد مستمر بر وفاداری اثر گذار است، که این فرضیه نیز تأیید شد.

۴-۶ آزمون­های تکمیلی

 

۴-۶-۱ بررسی وضعیت میانگین متغیرهای تحقیق

در این قسمت، به منظور بررسی وضعیت هر یک از متغیرهای تحقیق، از آزمون T یک نمونه ای (One-Sample T Test) استفاده می گردد، که در واقع تفاوت بین میانگین نمونه مورد بررسی را با یک مقدار مفروض مورد آزمون قرار می دهد. این آزمون برای متغیرهای کمی به کار می رود و در مواردی برای تشخیص تأثیر یا عدم تأثیر یک یا چند متغیر در وضعیت مورد بررسی استفاده می شود. به عبارت دیگر، هدف این آزمون بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق از نظر مناسب یا نامناسب بودن است.
فرض صفر و فرض مقابل برای تمام متغیرهای تحقیق با توجه به طیف ۵تایی لیکرت به این صورت است:
H0: = 3
H1: ≠ ۳
به عبارتی فرضیه بدین صورت مطرح گردیده است که آیا مقدار میانگین در هر متغیر برابر با ۳ است یا خیر. نتایج انجام آزمون T یک نمونه ای، برای تمامی متغیرهای تحقیق، با بهره گرفتن از داده های به دست آمده از نمونه، در جدول ۴-۱۰ نشان داده شده است.
جدول ۴-۱۰ نتایج آزمون T یک نمونه ای برای متغیرهای مکنون تحقیق

 

متغیرهای مکنون	ارزش آزمون = ۳						وضعیت متغیر
	T	درجه آزادی	ضریب معناداری	اختلاف میانگین	درجه اطمینان ۹۵%
					حد پایین	حد بالا
ارزش درک شده (PV)	۶۵۸/۱۴	۳۸۸	۰۰۰/۰	۵۷۰۰/۰	۴۹۳۶/۰	۶۴۶۵/۰

 

 

و ینوبون عن بزوغ المرجّا^[۱۸۶]

 

 

 

در این ابیات صور بلاغی با شیوه‌های مختلف، از نظر معنی تکرار شده است و آن جایگاه استعمار، در میان عرب‌ها است. پس استعمار عدالت را از بین می‌برد و خودش را حاکم بر مردم قرار می‌دهد و مانع رحمت وعدالت می‌شود.
تکرار در شعر «بردونی» بیشتر از دیگر اشکال و صور شعری، به کار رفته است و این تکرار گاهی، شامل همه ابیات قصیده و گاهی در یک عبارت شعری و گاهی در یک کلمه اتفاق می‌افتد که شاعر از این کار لذت خاصی می‌برد.^[۱۸۷]
«عبدالله بردونی» در قصیده «عازف الصمت» سیاست جدید را این‌گونه توصیف می‌کند:استعمار حتی بر خاک قبر‌ها آواز می‌خواند و بر فراغ غارها آواز سر می‌دهد.
تُلَحِّنُ حَتَّی تُرَابَ القُبور وَ تَعْزِفُ حتَّی فراغ الکُهوف^[۱۸۸]
«تلحن الرفات» کنایه از سیاست بعث است و عبارت تراب القبور به این موضوع اشاره دارد و آواز بر فراغ غارها نیز، به این موضوع مرتبط است. همین تصویر شعری در قصیده «سباعیه الغثیان الرابع»‌در دیوان زمان بلانوعیه تکرار شده است.
«استعمارحتی بر خاک قبرها حکومت می‌کند (سیاست می‌کند) و جنین (نوزاد) آرزوها را قبر می‌کند».
تُسیِّسُ حتی تُرابَ القُبور و تقبُر حتی جنینَ الأملْ^[۱۸۹]
بیت اول کنایه از، سیاست رجعی و بیت دوم کنایه از، سیاست جدیدی است که به برانگیخته‌ شدن و زنده کردن فرا می‌خواند.
«بردونی» در دیوان «زمان بلا نوعیه» در قصیده «صنعاء فی فندق اموی» در این باره می‌گوید:
«ای زمانه ای که همانندی برای آن نیست وبدبختی و پریشانی و غم و اندوه آن را سوق داده است. خیمه‌هایی را برافراشت که قلب گرسنگان را می‌آزارد».

زمانٌ بلانوعیّه، ساقَ‌ ویلُهُ متاخیمَ یقتاتونَ أفئدَهَ الجوعی^[۱۹۰]
در قصیده « زمان بلا نوعیه» در همان دیوان باز زمان را تکرار کرده است.
«ای زمانه ای که همانندی برای آن نیست و خودش نیز نمی‌داند که چه چیزی می‌خواهد».
أریدُ ما ذا یا زماناً بلا نوعِیَّه لم یَدرِ ماذا یُرید^[۱۹۱]
برای بار سوم در قصیده «آخر الموت» در همان دیوان می‌گوید:
«ای زمانه‌ای که برابر و همانندی برای آن نیست حرفه مرگ و حرفه‌ پزشکی و طبابت».
یا زماناً مِنْ غیرِ نوعٍ تساوَتْ مهنهُ الموتِ و احترافُ الطِّبابه^[۱۹۲]
زمان در قصیده اول، تعبیر از حالات ظلم و ستم است تا جایی که انسان در آن زمان و عصر، برادرش را به صورت وحشیانه می‌خورد. و زمان دوم تعبیر از حالات جهل و ناتوانی و عدم درایت است، به گونه‌ای که در آن زمان مردم یمن قادر به درک اهداف و مقاصد و تعبیر از درونشان نیستند و زمان در بیت سوم، تعبیر از تجارت طب و به کارگیری علم برای سود و منفعت به جای طبابت است. در همه این حالت‌ها زمان، بنا به گفته شاعر، بلا نوعیه است به درستی که آن زمان بهره‌برداری و غارت و ظلم و جهل و نادانی است.^[۱۹۳]
در شعر بردونی حرف استفهام و ندا نیز تکرار شده. تکرار استفهام در قصیده «زمان بلانوعیه» بدین گونه است:
«چه اتفاقی افتاده؟ عصر هارون‌الرشید به پایان رسیده است و افراد دیگر جای وی را اشغال نموده‌اند»
ماذا جری …؟‌عهدُ «الرشید» انتهی واحتلَّ (مسرورٌ) محلَّ (الرَّشیدْ)^[۱۹۴]
پس این حرف استفهام مورد نظر در قصیده «رجعه‌الحکیم بن زاید» تکرار شده است.
چه اتفاقی افتاده …؟ عروسی‌ هایتان را بر خونی که هنوز گرم است برپا می‌کنند!؟».
ماذا جری تُحیُونَ أعراسَکُمْ علی دمٍ ما حانَ أن یَبْرُدا؟^[۱۹۵]
این عبارات در همه حالات، سردرگمی و حیرت از وقایع انقلاب‌های عربی و یمن و وقایع پیمان‌های سیاسی ترک شده را به تصویر می‌کشند.^[۱۹۶]
۳- زبان اشعار وطنی بردونی
۳-۱٫اسلوب ها
بردونی‌ برای گرایش‌های سه‌گانه «قومیت، وطن، سوسیالیسم» سه وسیله به هم پیوسته را در شعر وطنی خود استفاده کرده است.
۳-۱-۱٫سخریه
سخریه شرط ادب است. شعر بردونی بر سخریه سرشته شده است و بدی حالش آن را شعله‌ور کرده است در حالی که یک مبدع مستعد و ابداع‌گر است.^[۱۹۷]
زمانی که به اشعار وطنی‌اش می‌نگریم در می‌یابیم که تمسخر و تحقیر در شعرش از امتیاز والایی برخوردار است و شاعر آن را به مانند نقد در سطح اجتماعی و قومی و حتی انسانی و مجسم کردن حوادث و براندازی پرتوهای درخشان به کار برده است. مثالش، مثال نقاش کاریکاتوری است, که دارای احساسی تیز و قدرت بر روشنایی اطراف از خلال زاویه مورد نظر است. که آن را مجسم می‌کند؛ تا چشم بیننده به طور مستقیم بر آن واقع شود و اثری را بر جای بگذارد که به اندیشه و عمق احساسش برسد؛ این همان چیزی است که شاعر در اشعار تمسخرآمیز خود می‌خواهد. عناوین اشعاری که وی در آنها به تمسخر و تحقیر پرداخته است عبارتند از:^[۱۹۸]
آنچه در اشعار وی مربوط به سخریه است، پاره‌ای از قصاعدی است که از اسلوب نقدی اش سرچشمه گرفته دارای بنای جوشنده‌ای است که از احساسات وطنی و قومی و حتی انسانی وی رشد کرده ، برگزیده شده است. و این کار بر وسعت افق فکری شاعر و دلایلی بر نقدش برای ساختار جامعه در بسیاری از قضایای سیاسی حتی اجتماعی به سبب جهل و عقب‌ماندگی است.
«بردونی» در قصیده «صدیق الریاح» سرمایه‌داران جنگ را این‌گونه توصیف می‌کند:
«برای رسیدن به مقاصد خود به نام پول و مهمات با مرگ مردم تجارت می‌کند تا شاید از این راه سود و منفعتی کسب کند؛ اما من متوجه این کارش هستم و وی را در رسیدن به خواسته‌اش ناکام می‌گذارم گویی آرزوهایش را در شنزار می‌کارند».

 

 

علی اسم الجنیهاتِ و الأسلحه
و یشِتمُّ کفِّی مُرابی الحروبِ

 

 

 

یتاجرُ بالموتِ ،کی یربحهْ
فیزرعُ فی رملِهِ مطمَحهْ^[۱۹۹]

 

 

 

در ابیاتی که ذکر گردید شاعر رو به سوی سرمایه‌داران میهنش دارد که فقط سود و منفعت برایشان مهم است و حال آنها را شبیه به انسان حریصی می‌داند که با کارهایی که انجام می‌دهد خون مردمان را می‌ریزد.
همچنین در قصیده «أغنیه من الخشب» دلیل اینکه بعضی از کشورهای بیگانه، در درون کشور با آنها می‌جنگند را بیان می‌کند: «علت اینکه بیگانگان در سرزمین خودمان با ما به نبرد می‌پردازند، این است که آنها همه امورات مهم کشور را به دست گرفته‌اند و ساکنان اصلی گویی نسبت به کشور خود بیگانه‌اند در حقیقت جای این دو با هم عوض شده ابولهب نمرده و همواره وی در جان‌های ما زندگی می‌کند. آن کسی که مرده، شکوه و عظمت و اصالت ما است که به این افراد اجازه دخالت در کشورمان داده‌ایم».

۳- مهارتهای مقابله و مدیریت شخصی :
الف ) مهارتهایی برای افزایش منبع درونی کنترل : شامل مهارتهای تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس ، مهارتهای خود آگاهی^[۱۸] ( آگاهی از حقوق خود ، نفوذ ارزشها ، نگرشها و نقاط قوت و ضعف خود ) ، مهارتهای تعیین هدف و مهارتهای ارزشیابی از خود و خود کنترلی .

ب ) مهارتهای مدیریت احساسات : شامل مدیریت خشم ، کنار آمدن با غم و غصه ها و اضطرابها ، مهارتهای کنار آمدن با خسارت ، سوء استفاده و ضربات عاطفی .
ج ) مهارتهای مدیریت استرس : شامل مدیریت زمان ، تفکر مثبت و فنون آرمیدگی .
سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) در سال ۱۹۹۷ ( ترجمه فتحعلی لواسانی ، ۱۳۷۸) ، ۱۰ مهارت اصلی را بعنوان مهارتهای زندگی معرفی کرده وآنها را در ۵ طبقه زیر ارائه نموده است :

 

۱ـ خود آگاهی ـ همدلی	۴ـ تفکر خلاق ـ تفکر انتقادی
۲ـ ارتباط ـ روابط بین فردی	۵ـ مقابله با هیجانات ـ مقابله با استرس
۳ـ تصمیم گیری ـ حل مسئله

غیاث فخرایی( ۱۳۸۷ ) این ده مهارت را به صورت زیر تعریف می کند :
مهارت خودآگاهی : توانایی شناخت خود و آگاهی از خصوصیات ، نقاط ضعف و قدرت ، خواسته ها ، ترس ها و انزجارها.
مهارت همدلی : یعنی توانایی درک زندگی دیگران و احترام به آنها .
مهارت برقراری رابطه مؤثر : توانایی افراد در در ابراز عقاید ، نظرها ، خواسته ها ، نیازها و هیجان های خود و کمک خواستن از دیگران هنگام نیاز .
مهارت روابط بین فردی : این مهارت به ایجاد روابط بین فردی مثبت و مؤثر با دیگران کمک می کند .
مهارت تصمیم گیری : این مهارت بیانگر توانایی افراد برای تصمیم گیری در مورد مسائل زندگی می باشد
مهارت حلّ مسئله : توانایی افرا برای حل مسائل زندگی به طور مؤثر را گویند .
مهارت تفکر انتقادی : تواناییی تحلیل اطلاعات و تجارب را گویند .
مهارت تفکر خلاق : توانایی بررسی راه حلّ های مختلف مساله و پیامدهای هر یک از آنها را گویند .
مهارت مقابله با هیجان ها : توانایی تشخیص هیجان ها در خود و دیگران و نشان دادن واکنش های مناسب نسبت به هیجان ها را گویند .
مهارت مقابله با استرس : این مهارت ، شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تأثیر آنها بر فرد است .
خودآگاهی به معنای آگاهی نسبت به خصوصیاتِ شخصی و جنبه های مختلفِ شخصیتِ خویش است. افرادی که خودآگاهی بالایی دارند ، با خود آشنا هستند، قادر هستند واکنش های خود را در موقعیت های مختلف پیش بینی کنند، می دانند چه موقع عصبانی می شوند، چه موقع بهتر یاد می گیرند، در برابر با افرادِ مختلف چه احساساتی به آنها دست می دهد و نیز در هر لحظه چه احساسی دارند. این افراد می توانند احساساتِ خود را به راحتی نام گذاری کنند و شدت و ضعف آن را مشخص نمایند. در لحظاتِ اضطراب و آشفتگی های عاطفی، می دانند چگونه خود را به آرامش برسانند و نیز به نقاطِ ضعف خود به خوبی آشنا هستند .
خودآگاهی، علاوه بر خودآگاهی شناختی، خودآگاهی عاطفی را هم شامل می شود؛ یعنی هنگامی که خودآگاهی، معطوف به عواطف و واکنش های احساسی فرد می شود . خودآگاهی عاطفی ، میزان آگاهی فرد از عواطف خود در هر لحظه است . افرادی که خودآگاهی عاطفی بالایی دارند ، واکنش های عاطفی خود را می توانند در شرایط مختلف پیش بینی کنند ، عواطف خود را می شناسند و می توانند آنها را نام گذاری کنند و نسبت به شدت و ضعف عواطفشان حساس هستند . این افراد قادرند علت بروز احساسات را تشخیص دهند و نیز بینِ احساس و عمل تمایز قائل شوند ( به نقل کردنوقابی ، ۱۳۸۴ ) .
مایر^[۱۹] ( به نقل گلمن ، ترجمه بلوچ ، ۱۳۷۹ ) معتقد است که مردم به روش های مختلف با احساسات و عواطف خود کنار می آیند :
۱ ـ افراد خودآگاه : اینگونه افراد از روحیات و خلق و خوی خویش آگاهند و وقوف کاملی بر زندگی احساسی خود دارند . روشِ پیش بینی آنها در مورد عواطف خود ممکن است دیگر ویژگی های شخصیتی آنها را تقویت کند . اینگونه افراد خود مختارانه عمل می کنند و از حد و مرز خویش مطمئن هستند و از سلامت روانی خوبی برخوردارند و میل دارند ، دورنمای مثبتی از زندگی داشته باشند ، اندیشه های آنها در اداره کردن احساسات به آنها یاری می رساند .
۲ـ افراد در خود فرو رفته : این افراد ، اغلب اوقات گرفتارِ احساسات شده و راه گریزی از آن نمی یابند . افرادی بی ثباتند که آگاهی چندانی از عواطف خود ندارند و بی هیچ دورنمایی در احساسات خود غرق می شوند ، در نتیجه با این احساس که هیچ کنترلی بر زندگی خود ندارند ، هیچگونه تلاشی به عمل نمی آورند که خود را از آن شرایط نامناسب روانی نجات دهند . آنها اغلب اوقات، احساس ناتوانی و در هم شکستگی می کنند و تصور می کنند که احساساتشان غیر قابل کنترل است .
۳ـ افراد تسلیم شده : این افراد در عین حالی که اغلب به احساسات خود ، آگاهی دارند ، اما باز هم تمایل دارند که همان روحیات را بپذیرند و بهمین دلیل سعی نمی کنند آنها را تغییر دهند .
همانطور که احساسات قوی می توانند در هنگام استدلال باعث آشفتگی شوند، فقدان آگاهی از احساس نیز می تواند ویرانگر باشد، بویژه هنگامی که بایستی تصمیمات مهمی اتخاذ شود. مثلاً به دنبال چه شغلی باشم، آیا همین شغل مطمئن را ادامه دهم یا آنرا با شغلی مخاطره آمیز اما جالبتر عوض کنم، چه کسی را برای ازدواج انتخاب کنم ، کجا زندگی کنم ، کدام آپارتمان یا خانه را بخرم و هزاران هزار تصمیمِ دیگر در زندگی . چنین تصمیماتی را نمی توان صرفاً به اتکاء عقل اتخاذ کرد، بلکه باید از قدرت عواطف هم استفاده کرد (گلمن ، ترجمه بلوچ ، ۱۳۷۹) .
۳ – ۲ : اجزاء مهم خودآگاهی
به منظور شناخت هر چه بهتر خود و افزایش سطح خودآگاهی تأمل بر روی اجزای خودآگاهی ضروری به نظر می رسد امّا از آن جا که شناخت خود و مهارت خودآگاهی طیف وسیعی از مباحث را در بر می گیرد و زمان مقتضی برای پرداختن به همه وجود ندارد ، فقط به بحث و گفتگو در خصوص برخی از مهم ترین اجزاء آن پرداخته می شود که عبارتند از :
۱ – ۳ – ۲ : ویژگی ها و صفات خود
واقعیت این است که افراد انسانی دارای طیف وسیعی از ویژگی ها هستند که بررسی همه ی آنها مقدور نیست . به همین دلیل ما بحث خود را بر روی سه دسته از ویژگی های ساده امّا بنیادی متمرکز می کنیم که شاید دسته ی وسیعی از ویژگی های خود از ترکیب همین چند گروه حاصل آید .
ویژگی های جسمانی
ویژگی های هیجانی
ویژگی های رفتاری
۱ – ۱ – ۳ – ۲ : شناخت ویژگی های جسمانی
یکی از عوامل مؤثر در شناخت خود ، شناخت ویژگی های جسمانی و بدنی است . هر یک از ما از نظر جسمانی خصوصیاتی داریم که بعضی از آن ها را دوست داریم و برخی دیگر را دوست نداریم ، برای مثال قد بلندی داریم ، چشم های درشت ، بینی بزرگ و … هر چه قدر این ویژگی ها را عینی تر توصیف کنیم نشان دهنده ی این است که به خود توجه بیشتری داریم و دیگران هم بر این اساس بهتر ما را می شناسند . مثال : قد ۱۶۷ سانتیمتر ، وزن ۶۰ کیلوگرم ، چشم درشت و مشکی ، رنگ پوست سفید و … ۰
۲ – ۱ - ۳ – ۲ : شناخت ویژگی های هیجانی
همه ی ما در طول روز احساسات متنوعی را تجربه می کنیم ، غم ، شادی ، عصبانیت و … و اینها همه ی احساساتی طبیعی هستند و این احساسات از آن جایی ناشی می شوند که اتفاقاتی در محیط پیرامون ما به وقوع می پیوندند ؛ یعنی حوادثی در محیط پیرامون ما اتفّاق می افتد که باعث می شود احساسات متنوعی را تجربه کنیم . تجربه ی همه ی این احساسات امری طبیعی است امّا آنچه مهم است چگونگی بروز آن است . آیا وقتی عصبانی هستیم به خود اجازه می دهیم پرخاشگری کنیم و به دیگران آسیب بزنیم ؟ یا خودخوری می کنیم و به خود آسیب می زنیم ؟ واقعیت این است که بروز مناسب عصبانیت هنگامی است که نه به خود آسیب زده و نه به دیگری ، بلکه به شیوه ای مناسب و منطقی آن را بیان می داریم . توانایی درک صحیح و دقیق احساسات در همان لحظه ای که روی می دهند و فهمیدن این که در برخورد با موقعیت های مختلف چه تمایلاتی در ما به وجود می آید ، بخش مهمی از خودآگاهی است . به همین دلیل هم توجه و تمرکز بر روی هیجاناتی که تجربه می شوند و شناسایی آنها بسیار مهم است ؛ هر چند که در پاره ای اوقات و مخصوصاّ هنگام روبرو شدن با احساسات ناخوشایند ، این کار ممکن است بسیار زجرآور و ناخوشایند باشد ( محمدی ، ۱۳۸۷ ) .

بدست آوردن داده با کیفیت بالا اولین گام در جهت ساخت یک مدل پیش بینی مناسب و قوی می باشد.پاکسازی داده شامل تشخیص و تصحیح داده های خراب و ناسالم و ناهمگون در بین مجموعه داده های اکتساب شده است.داده های دارای ایراد بایستی تشخیص داده شود برای یکسان سازی یا باید حذف شوند یا اینکه به فرمت مورد نظر تصحیح شود تا مجموعه داده یکسان و همسانی برای ادامه کار در اختیار باشد[۱۸].

در این بخش می توان از نرم افزارهای آماری مختلف برای دقت و تسریع در کاراستفاده نمود.

 

• • آنالیز داده

 

استفاده از انواع آنالیز داده بسته به نوع داده ای است که جمع آوری شده است.در زمینه نگهداری و تعمیرات داده ها در سه دسته متفاوت قرار می گیرند[۱۸].

 

• •  

 

 

 

• • • • داده های موجی(مانند داده های لرزش و صوت)

     

    • • داده های عددی(مانند داده های فشار ، دما و …)

     

    • • داده های چند بعدی(ماننده داده های ترموگرافی ، مادون قرمز و …)

     

     

 

 

 

1. 1. تصمیم گیری نگهداری

 

بعد از اینکه داده ها جمع آوری و تفسیر شد مدل پشتیبان تصمیم ساخته خواهد شد.این مدل به کاربران در تصمیم گیری با بهره گرفتن از هشدارهایی که از وقوع خرابی می دهد کمک خواهد کرد.روش های مختلفی برای پیش بینی عمر باقیمانده از تجهیز وجود دارد که بعد از انتخاب روش یا روش های مناسب یک مدل پشتیبان تصمیم برای پیش بینی وقوع خرابی طراحی خواهد شد[۱۸].
تشخیص و پیش بینی دو گام مهم در طراحی مدل هستند.در سیستم آنالیز تشخیص تنزل سطح پارامترها مورد توجه است به این شکل که شرایط غیرطبیعی تشخیص داده می شوند ، سپس قطعه یا تجهیز رو به خرابی تشخیص داده شده و در نهایت خرابی بخش یا ماژول اساسی ارزیابی و تشخیص داده می شود.
پیش بینی به توانایی تشخیص سریع و زود تر از موعد خرابی تجهیزات و ماشین آلات بر می گردد.و اینکه فرایند خرابی قبل از وقوع بررسی و پیش بینی گردد.به عبارت دیگر وقوع زمان خرابی قبل از رخداد آن قابل برآورد باشد.
این برآورد وقوع خرابی می تواند به زمانبندی برای تعمیر و نگهداری ، کاهش هزینه نگهداری و افزایش در دسترس بودن کمک شایانی نماید.
در کل دو نوع پیش بینی وقوع خرابی برای تجهیزات و ماشن آلات وجود دارد.نوع اول پیش بینی عمر مفید باقیمانده از تجهیز است.که نشان می دهد چه مدت زمانی مانده تا تجهیز در آستانه خرابی قرار بگیرد.
نوع دوم شانس و احتمال کارکرد مناسب و صحیح تجهیز بدون خرابی و یا نزدیک شدن به وقوع خرابی را محاسبه می نماید.
۲-۸-۲-طراحی مدل پیش بینی
اگرچه روشها و تکنیکهای متنوع و متفاوتی برای طراحی مدل پیش بینی وقوع خرابی مورد استفاده قرار گرفته است اما همه آنها بطور کلی در سه دسته قرار می گیرند که عبارتند از مدل فیزیکی، مدل مبتنی بر دانش و مدل مبتنی بر داده[۱۸].
مدل فیزیکی
در مدل فیزیکی از مدلهای ریاضی مرتبط با فرآیندهای فیزیکی که بطور مستقیم یا غیر مستقیم روی سلامت و کارکرد تجهیزات اثر دارند استفاده می شود .
مدل مبتنی بر دانش
مدل مبتنی بر دانش براساس دانش قبلی مرتبط با تجهیزات و قطعات کار می کند.سیستمهای خبره و فازی دو روش معمول دراستفاده از این مدل می باشند.
مدل مبتنی بر داده انباشته
مدلهای مبتنی بر داده مدلهایی هستند که هم از ورودیهای پیشین و هم از خروجی های قبلی استفاده می کنند و هدف اصلی این مدلها استخراج یک رابطه بین ورودی و خروجی های اندازه گیری شده با بهره گرفتن از تکنیکهای آماری و یادگیری می باشد.
۲-۸-۳-داده کاوی
داده کاوی عبارت است ازاستخراج اطلاعات و دانش و کشف الگوهای پنهان از پایگاه داده‌های بسیار بزرگ. به طور کلی، داده­ کاوی (که گاهی اکتشاف داده یا دانش هم نامیده می ­شود)، فرایند تحلیل داده ­ها از منظرهای متفاوت و خلاصه کردن آن­ها در اطلاعات قابل استفاده است . اطلاعاتی که می ­تواند در افزایش درآمد، کاهش هزینه ­ها و یا هردوی آن­ها مورد استفاده قرار گیرد. یک نرم ­افزار داده­ کاوی، یکی از چندین ابزار تحلیلی برای آنالیز داده­ هاست. به کاربران این اجازه را می ­دهد که داده ­ها را از زوایا یا ابعاد گوناگون تحلیل، آن­ها را دسته­ بندی و سپس روابط شناسایی شده بین آن­ها را خلاصه کنند. از نظر فنی، داده­ کاوی، فرایند یافتن روابط یا الگوها میان چندین زمینه در پایگاه­ های داده ­ای بسیار بزرگ است[۱۹].
در این پایان نامه با استقاده از سه روش متفاوت داده کاوی به طراحی مدل پیش بینی پشتیبان تصمیم پرداخته شده است.و با مقایسه هر سه روش ار جنبه های مختلف سعی در یافتن بهترین روش برای پیش بینی و هشدار زمان رخداد خرابی در آینده و باقیمانده عمر مفید تجهیزات داشته است.
فصل سوم
۳- مروری بر تحقیقات انجام شده
۳-۱-مقدمه
نگهداری مبتنی بر شرایط که به نگهداری پیشگویانه معروف است پیشرفته ترین و مدرن ترین تکنیک نگهداری است که در مکتوبات مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.نگهداری مبتنی بر شرایط در سال ۱۹۷۵ برای به حداکثر رساندن تاثیر تصمیم سازی نگهداری پیشگیرانه معرفی شد. مفهوم مشاهده آنلاین در نزدیکیهای سال ۱۹۹۰ شکل گرفت که بر اساس مشخص کردن وضعیت کارکرد و فرسایش تجهیزات با اندازه گیری پارامترهای مهم در مدت زمان های کارکرد باعث کاهش هزینه های نگهداری خواهد شد[۱۱].
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و وجود تکنینک های متنوع مطالعات و بررسی های مختلفی روی نگهداری و تعمیرات پیشگویانه انجام شده است که شرحی مختصر از چند تحقیق در ادامه ذکر خواهد شد.۵ تحقیق و مقاله مختلف در بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ در ادامه مورد بررسی قرار گرفته است.که شرح مختصری از هرکدام به همراه نتایج و آمارمورد نیاز ارائه شده است و در پایان هر یک نتیجه گیری از آن تحقیق ارائه شده است.
۳-۲- سیستم پیش بینی نگهداری با استفاده تکنیکهای داده کاوی
در یکی از این مطالعات می توان به تحقیقی در سال ۲۰۱۲ اشاره نمود که در آن محققان به طراحی سیستمی برای نگهداری و تعمیرات پیشگویانه بر اساس تکنیکهای داده کاوی پرداخته اند[۲۰].
در سالهای اخیر تلاشهای زیادی برای تاثیر روی فروش، تولید و بهره وری صنایع و شرکتها شده است.این تلاشها حتی باعث بروز تغییرات و تاثیرهای فراوانی روی روش های نگهداری و تعمیرات تجهیزات در کارخانه ها شده است.تلاش برای کاهش و حذف خرابیها و سعی در سرپا نگه داشتن کارخانه ها بدون وقفه شرکتها و کارخانه ها را بر آن داشته تا به روشها و سیستمهای فناوری و تکنولوژیک روی آورند.که از مزایای استفاده از این سیستمها می توان به کاهش هزینه ها، پردازش دقیق و منظم داده ها و بدست آوردن دانش مورد نیاز و کاربردی اشاره کرد.
به منظور رسیدن به یک سطح رقابتی از بهره وری ، کیفیت تولید و در دسترس پذیری سیستم شرکتها در تلاش برای رسیدن به شبکه های ارتباطی و سیستمهای فناوری اطلاعات هستند.یکی از مهمترین فناوریها در زمینه این پیشرفت توجه بیش از پیش به مقوله نگهداری و تعمیرات در سازمانها و صنایع است.
ابزارهای معمولی آنالیز داده دارای محدودیتهای ظرفیت برای تشخیص الگو و کشف دانش موجود در داده ها هستند زیرا آنها فقط از روشها آماری استفاده می کنند.به همین دلیل نیازی برای تولید و ایجاد یک نسل جدید از ابزارهای محاسباتی و تکنیکهای پیشرفته برای استخراج اطلاعات مفید از داده ها وجود داشت که به عبارت دیگر دانش نام دارد.

۲-۵- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به سلامت روان

سلامت روان^[۱۰۵] پدیده­ای است که از دیرباز مورد توجه مشاوران، روانشناسان و روان­پزشکان بوده و متأثر از مجموعه ­ای از عوامل جسمی^[۱۰۶]، اجتماعی^[۱۰۷] و شناختی^[۱۰۸] می­باشد (صادقی، ۱۳۸۶). بر اساس معیارهای جهانی، سلامتی تنها جنبه­ های جسمانی را دربرنمی­گیرد، به گونه ­ای که سازمان جهانی بهداشت^[۱۰۹]، سلامتی را «حالتی که در آن فرد از نظر روانی، عاطفی و اجتماعی کاملاً سالم است و در او نشانه­ای از بیماری و رنجوری مشاهده نمی­ شود»، تعریف کرده است (کامپاس، ۲۰۰۲).
سلامت عمومی بر اساس تعریف کاپلان سازگاری مداوم با شرایط متغیر و تلاش برای تحقق اعتدال بین تقاضاهای درونی و الزامات محیط در حال تغییر می­باشد (گلدبرگ و کاتر، ۱۹۹۷).

در فرهنگ لغت کورسینی (۱۹۹۹)، سلامت روان را چنین تعریف می­ کند: «وضعیت روانی با ویژگی­های بهزیستی عاطفی، رهایی نسبی از اضطراب و علائم بیماری­های ناتوان­کننده، و توانایی برقراری ارتباط سازنده و کنار آمدن با مقتضیات و فشارهای معمول زندگی»؛ و در تعریف دیگری چنین آمده است: «سلامت روانی عبارت است از اجرای موفق عملکرد روانی که به فعالیت­های سازنده، ارتباطات رضایت­بخش با دیگران، و توانایی سازگاری با تغییرات و کنار آمدن با ناملایمات منجر می­ شود.»، آلپورت (۱۹۶۱) معتقد است تفاوت میان فرد سالم با فرد روان­رنجور، آن است که افراد سالم نظر به آینده دارند، اما افراد غیر سالم روی حوادثی در گذشته انگشت می­گذارند که وضعیت کنونی را برای آنان پدید آورده است (سالاری­فر، آذربایجانی و رحیمی­نژاد، ۱۳۹۰).
بهداشت روانی یعنی بهره­مند بودن از احساس آرامش و امنیت درون و به دور بودن از نشانگانی همچون اضطراب و افسردگی و تعارض­های مزمن روانی. از منظر دیگر، بهداشت روانی یعنی برخورداری از سلامت ذهن و اندیشه و تفکر. بدیهی است از آنجایی که درصد قابل توجهی از بیماری­های جسمانی منشأ روانشناختی^[۱۱۰] دارند، بهره­مندی از بهداشت روان می ­تواند بر سلامت جسم اثر مثبتی داشته باشد. بدیهی است سلامت جسمانی نیز بستر مطلوبی برای احساس امنیت درون و سلامت ذهن و روان می ­تواند باشد. مجموعه باورها، نگرش­ها، تعهدات ارزشی، خصیصه­ های شخصی، هدف­ها و جهت­ها، در زندگی فردی و اجتماعی در چگونگی بهره­مندی از بهداشت روانی مطلوب مؤثر می­باشد (افروز، ۱۳۸۳).
بهداشت روانی^[۱۱۱] و سلامت روانی^[۱۱۲]، به سلامت یا تعادل یا نرمالیته (بهنجاری) در ذهن، روان و رفتار گفته می­ شود، همین طور بهنجاری در احساس، ادراک، تفکر، قضاوت، هیجان، حافظه، گفتار و روابط بین فردی. روشن است که ضرورت این بهنجاری نبود بیماری روانی است و پیامد و همراه آن رشد، شکوفایی، محبت، سازگاری و تعالی است. در دو سه دهه اخیر به نقش بعد معنوی در سلامت روان انسان توجه زیادی شده و معنویت^[۱۱۳] را هم بخش دیگری از سلامت روان یا سلامت انسان دانسته ­اند (بوالهری،۱۳۸۳).
اصطلاح بهداشت روانی بسیار کهنه و نارسا است. با ظهور گستره روانشناسی مثبت، مفهوم سلبی بهداشت روانی منسوخ شده است (قربانی،۱۳۸۰).
اما از نظر اسلام دو مقوله بهداشت و روان بدین گونه تعریف شده ­اند. مفهوم کلی بهداشت در اسلام، با ویژگی­هایی چون تقدم پیشگیری، وحدت حقیقی، جامعیت برنامه، اعتدال و استفاده از سرمایه ­های انسانی و سادگی، تعریف می­ شود. این ویژگی­ها در تأمین نیازهای چهارگانه هرم هستی انسان توانا است و مراد از نیازهای چهارگانه هرم هستی انسان، ارتباط فرد با خدا، خود، خلق و طبیعت و اعتدال در این ارتباط می­باشد. اما در یافتن معادلی مناسب برای اصطلاح روان در قرآن، چند اصطلاح مهم قرآن استخراج و مورد ارزیابی و مداقه قرار گرفته است. اصطلاح­های روح، نفس و قلب، مهمترین و نزدیکترین مفاهیمی است که در این زمینه می ­تواند مورد بررسی قرار گیرد. وجه قالب «روح»، آن قوه مجردی است که به ذات اقدس لایزال الهی منتسب می­باشد. وجه قالب «نفس»، اگر چه همان «روح» است منتها «روح» از آن حیث که با بدن تعلق و ارتباط یافته است. شاید این ادعا درست باشد که واژه «نفس» اگر نه مترادف اما معادل واژه «روان» باشد، ولیکن واژه «قلب» بیشتر به تجلیات روانی انسان مربوط می­ شود. مفهوم بهداشت در اسلام، عبارت است از تأمین کامل و مشروع نیازها و در درجه بعد درمان، و بهداشت روانی در اسلام به معنای بهداشت نفس انسانی است. با عنایت به این نکته، می­توان «علم بهداشت روانی اسلام» را چنین تعریف کرد: «بهداشت روانی در اسلام عبارت از اصول و روش­های مشروعی است که در وهله اول باعث تأمین، ایجاد، حفظ و در وهله دوم، تقویت و تکامل سلامت نفس، و در وهله سوم به درمان بیماری­های روانی انسان مسلمان، می ­پردازد.»، هدف از این علم، هموار کردن راه تکامل و حرکت انسان مسلمان، تا رسیدن به مرتبه کمال مطلق است. مراد از انسان سالم، در مکتب اسلام، انسانی است که حداقل دارای سلامت روانی است. انسان سالم کسی است که با معیارهای موجود، حداقل انطباق را دارد و می­توان آن معیار را مرزی بین حد سلامت و بیماری تلقی کرد پس می­توانیم ادعا کنیم که موضوع این دانش «انسان سالم» است. اصطلاحات به کار رفته شده در قرآن پیرامون بهداشت روانی عبارتند از: بلوغ اشد، سکینه، حیات طیبه، نفس مطمئنه، قلب سلیم و رشد. لذا حرکت در مسیر رشد، که به عنوان یک معیار کلی و کامل در تعیین سلامت روانی مورد بررسی و قبول قرار گرفت، حاصل نمی­ شود، مگر آنکه اولاً انسان به عبودیت خداوند گردن نهد. ثانیاً دست به خودیابی و خودشناسی زند؛ ثالثاً در جهت مصالح و منافع خلق خدا، سعی و اهتمام ورزد و رابعاً با کشف قوانین حاکم بر طبیعت از مواهب الهی بهره برد (حسینی، ۱۳۷۸).
از دیدگاه اسلام، بهداشت و درمان، چنان که نیاز تن آدمی است، نیاز روان او نیز هست و آیات و روایات برای سلامت روان و آلوده نشدن آن، راهکارهایی بهداشتی ارائه کرده ­اند چنان که برای طهارت از آلودگی، راهکارهایی درمانی نشان داده­اند. بسیاری از احکام الهی برای صیانت و بهداشت جان و خرد آدمی از آلودگی و بیماری است، چنان که بخش دیگری از آنها مانند: کفارات، طهارت و درمان روح آلوده را بر عهده دارند. امیر مؤمنان می­فرماید: «خدا برای بهداشت عقل، ترک نوشیدن شراب را واجب کرد.» (جوادی آملی، ۱۳۹۱).
خدای سبحان که قرآن را شفا معرفی کرده، مرض را هم بیان فرموده است، ما بیماری­های ظاهری و زیان­های آن را می­بینیم، اما از زیان­های بیماری­های باطنی مانند نگاه حرام و بی­عفتی و بی­حجاب بودن و … غافلیم. قرآن فرمود: «فلاتخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض، پس مبادا در حضور مردان به ناز و نرمی سخن گویید، که آن کس که در دلش بیماری است و ایمانش سست است، طمع می ورزد؛ همچنین آنان که با بیگانگان در ارتباطند و گوش به آنها سپرده­اند، بیمار سیاسی و اجتماعی هستند، چنان که قرآن فرمود: «فتری الذین فی قلوبهم مرض یسارعون فیهم، به همین سبب است که مشاهده می­ شود آنان که در دل­هایشان بیماری و شک و تردید وجود دارد، برای طرح دوستی با بیگانگان معاند، شتابان به میان آنان می­روند.
آیات و روایات مربوط به بهداشت روان در دو عنوان عقل و دل ارائه می­شوند:
۲-۵-۱- بهداشت عقل (خرد): «عقل» به معنای «منع» است و زانوبند شتر را از این رو «عقال» گویند که شتر را از حرکت نابجا باز می­دارد. «عقل» در اصطلاح به عقل نظری و عملی قسمت می­ شود. عقل نظری راهنمای اندیشه بشر و عقل عملی راهبر انگیزه اوست.
عوامل تباهی عقل عبارتند از: مستی شراب، مستی گناه، خودپسندی (عجب)، همراهی با نادانان، گوش ندادن به نصایح خردمندان، بیهوده­گویی، شوخی فراوان، فقر و تنگدستی، ترک تجارت (بیکاری)، زیاده­روی در خوردن گوشت، پرهیز از خوردن گوشت.
عوامل سلامت و رشد عقل از نگاه ائمه اطهار به شرح ذیل است:
امیرالمؤمنین علیه­السلام فرمود: «عقل غریزه­ای است که با دانش و تجربه فزونی می­یابد.» و نیز فرمود: «اندیشه فراوان در حکمت عقل را بارور می­ کند.»، همچنین فرمود: «رها کردن چیزی که برایت سودمند نیست، عقلت را کامل می­ کند.»
رسول اکرم صل­الله­علیه­وآله­وسلم فرمود: «از خورشت کدو فراوان استفاده کنید، زیرا موجب رشد مغز و افزایش عقل است.»، امیرمؤمنان علیه­السلام فرمود: «حجامت مایه صحت بدن و قوت عقل است.»، امام صادق علیه­السلام فرمود: «هر کس در آغاز روز خود را خوشبو کند خردش تا شب با وی خواهد بود.»، به فرموده امام رضا علیه­السلام: «سرکه ذهن را تیز و عقل را افزون می­ کند.» و نیز فرمودند: «به بخورید، که موجب فزونی عقل است.» (جوادی آملی، ۱۳۹۱).
۲-۵-۲- بهداشت دل (قلب): در رابطه با اهمیت سلامت دل، امیر مؤمنان علیه­السلام فرمود: «آگاه باشید که تنگدستی بلاست و بدتر از تنگدستی بیماری تن و بدتر از بیماری تن بیماری دل است. آگاه باشید که از جمله نعمت­ها، گستردگی ثروت است و برتر از فراوانی ثروت، تندرستی و برتر از تندرستی، سلامتی دل است.» و همان گرامی فرمود: «هیچ دردی بر دل­ها دردناکتر از گناهان نیست.»
به فرموده امیر مؤمنان علی علیه­السلام، سلامت دل در تندرستی تأثیر دارد:
فرمود: «هوشیار باشید که بخشی از تندرستی، سلامتی دل است.»، همچنین فرمود: «تقوای الهی (سلامت دل)…. درمان بیماریی­های بدن شماست.»، امام باقر علیه­السلام فرمود: «هیچ دانشی همانند دانش تأمین­کننده سلامت نیست و هیچ سلامتی همانند سلامت دل نیست».
خداوند متعال در قرآن می­فرماید: «روزی که نه مال برای انسان سودمند است ونه پسران؛ اما کسی که با دلی پاک از شرک و گناه نزد خدا آمده است، ]قطعاً از آن پاکی بهره خواهد برد[.»، رسول خدا فرمود: «خدا به چهره­ها و اموال­تان نمی­نگرد، بلکه به دل­ها و کردارتان می­نگرد».
بیماری دل عبارت است از: قساوت، کوری، رین (زنگار) و… که برای آنها عواملی را برشمرده­اند: پیمان شکنی، زیاده گویی، طولانی دانستن عمر، لهو و لعب، زیادی ثروت، نگاه به بخیل، گفت­وگوی بی­حاصل، عشق غیر الهی، تکرار گناه و همنشینی با ثروتمندان خوشگذران، خلوت با زنان و همنشینی با گمراهان، زیاد خندیدن.
در قرآن و روایات اموری زنده­کننده قلب و مایه بهداشت آن شناسانده شده ­اند: قرائت قرآن، موعظه، یاد خدا، یاد مرگ، اندیشه­ورزی، نور حکمت، معاشرت با صاحبان فضیلت و خرد، گفت و گوی علمی، دیدار با نیکوکاران، دیدار با صاحبان معرفت، اطعام درماندگان، مهرورزی با یتیمان، طهارت از گناه، تقوا، دوری از عشق غیر الهی و…
خدای متعال می­فرماید: «ای مردم! برای شما از جانب پروردگارتان پندی هشیارکننده و درمانی برای آنچه از صفات نکوهیده درسینه­هاست…. آمده است.»، امیر مؤمنان سلام­الله­علیه فرمود: «قرآن را بیاموزید … و در آن بیندیشید، زیرا بهار دلهاست و از نورش شفا بجویید که شفای دلهاست.»، همچنین فرمود: «معاشرت با صاحبان فضیلت موجب حیات دلهاست.» و نیز فرمود: «دیدار با نیکوکاران دل را آباد می­ کند.» و فرمود: «دیدار با اهل معرفت دلها را آباد می­ کند.»، در حدیث دیگر فرمود: «آبادانی دل در همنشینی با خردمندان است.»، در وصیت خود به امام حسن علیه­السلام نیز فرمود: «تورا سفارش می­کنم به … آباد کردن دلت با یاد خدا. مردی نزد رسول خدا صل­الله­علیه­وآله­وسلم از قساوت و سختی قلب خود شکایت کرد. آن حضرت فرمود: «هرگاه خواستی دلت نرم شود، درمانده را اطعام کن و بر سر یتیم دست ]نوازش[ بکش.» (جوادی آملی، ۱۳۹۱).
از دیدگاه دیگر مکاتب، از جمله زیست­شناسان، بهداشت روانی به معنای نبود علائم بیماری است. بر اساس این الگو، انسان سالم کسی است که نشانه­ های بیماری در او دیده نمی­ شود. بر اساس این دیدگاه، هدف انسان و جوامع انسانی رهایی و خلاصی انسان از نشانه­ های بیماری است. در این الگو، نشانه­ها و پدیده­هایی از قبیل اضطراب، وسواس، افسردگی و توهم و هذیان، و پرخاشگری کنترل­نشده، نشانه­ی بیماری به شمار می­روند و اگر در کسی یافت شوند، آن فرد نابهنجار و غیرطبیعی (مریض و ناسالم) است و چنانچه در فردی یافت نشوند، این فرد سالم، طبیعی و بهنجار به شمار می­رود (میردریک­وندی، ۲۰۰۶).
زیست­گرایان در مطالعه­ رفتار انسان، بیشترین اهمیت را برای بافت­ها و اعضای بدن قائل می­شوند. این مکتب که پایه­ اصلی روانپزشکی را تشکیل می­دهد، بیشتر بر بیماری روانی توجه دارد، نه بهداشت روانی زیرا بیماری روانی را جزء سایر بیماری­ها به شمار می­آورد. روانپزشکی که در اواخر سده هجدهم شاخه­ای از پزشکی شناخته می­شد و به درمان بیماری­های روانی می­پرداخت، از بیماری مفهوم عضوی را در نظر می­گرفت. همانگونه که اشاره شد، دیدگاه روانپزشکی برای تبیین بیماری روانی به پدیده ­ها و اختلال­های فیزیولوژیک اهمیت می­دهد. این دیدگاه از دانش پزشکی الهام می­گیرد زیرا دانش پزشکی باور دارد، بیماری جسمی در اثر بی­نظمی در عملکرد خود دستگاه به وجود می ­آید. دیدگاه روانپزشکی درباره فرد، دید تعادل حیاتی دارد و بر این باور است که اگر رفتار شخص از هنجار منحرف شود، به این دلیل است که دستگاه روانی او اختلال یافته است. بنابراین، فرض بر این است که در آینده نوعی نقص در دستگاه عصبی او کشف خواهد شد و همه اختلال­های فکری و رفتاری بر اساس آن قابل تبیین خواهند بود. به دلیل آنکه دیدگاه روانپزشکی درباره فرد دید تعادل حیاتی دارد، بر اساس این دیدگاه، بهداشت روانی عبارت است از «نظام متعادلی که خوب کار می­ کند» (گنجی، ۱۳۷۶).
از دیدگاه مکتب روانکاوی، سلامت روان به معنای سازگاری فرد با خود و با خواسته ­ها و فشارهای جامعه است. به باور فروید (۱۹۸۳) بیشتر مردم به درجات گوناگون، روان­نژند هستند و سلامت روانی یک آرمان است نه یک هنجار آماری و ویژگی­های خاصی برای سلامت روانی ضرورت دارد. نخستین ویژگی خودآگاهی است، یعنی هر آنچه که ممکن است در ناخودآگاه موجب مشکل شود، بایستی به خودآگاهی برسد. به نظر فروید، خودآگاهی عنصر اصلی سلامت روانی است. او یگانگی منطقی از علاقه ­مندی­ها و اشتیاق­های عمومی را معیار نهایی سلامت روان می­داند. نظریه­پردازان مکتب انسان­گرایی بر این باورند که سلامت روان به معنای رشد، شکوفاسازی و تحقق استعدادها و نیروهای درونی انسان است. از دیدگاه نظریه­پردازان این مکتب، انسان سالم کسی است که استعدادهای خود را شکوفا سازد و به کمال مطلوب و ایده­آل برسد (کیمیایی، ۱۳۹۰).
مزلو^[۱۱۴] بر این باور است که افراد برخوردار از سلامت روان، نیازهای سطوح پایین را برآورده کرده ­اند و اختلال روان­شناختی ندارند، می­دانند کی هستند، چی هستند و به کجا می­روند. ادراک افراد سالم از واقعیت صحیح است. آنها جهان را به صورت عینی ادراک می­ کنند، این افراد خودانگیخته سالم و طبیعی هستند، عواطف خود را صادقانه و بدون رنجش دیگران نشان می­ دهند. تجارب عارفانه یا اوج دارند و همین تجارب موجب اعتلا و احساس قدرت و قاطعیت آنها می­ شود. فروم^[۱۱۵] نیز که یکی دیگر از نظریه­پردازان مکتب انسان­گرایی است، بر این باور است که انسان دارای سلامت روان کسی است که عمیقاً عشق می­ورزد، آفرینشگر است و قدرت تعقل را در خودش کاملاً پرورانیده است و خودش و جهان را به شکل عمیقی ادراک می­ کند، احساس درست و پایدار دارد، با جهان در پیوند است و در آن ریشه و رسالت دارد و حاکم بر سرنوشت خویش است. فروم، انسان سالم را داری جهت­گیری بارور می­داند، یعنی آن نوع جهت­گیری که در آن فرد قادر است تمام قدرت­ها و استعدادهای بالقوه خویش را به کار گیرد (تبریزی، ۱۳۷۳).
رفتارگرایان، سلامت روان را به معنای وجود رفتار سازگارانه و عدم رفتار ناسازگارانه در فرد می­دانند. رفتار سازگارانه رفتاری است که فرد را به اهدافش برساند و رفتار ناسازگارانه رفتاری است که فرد را از رسیدن به اهدافش بازدارد. اسکینر^[۱۱۶] یکی از نظریه­پردازان مکتب رفتارگرایی است بر این باور است که سلامت روانی و انسان سالم معادل با رفتار منطبق بر قوانین و ضوابط جامعه است و چنین انسانی وقتی با مشکل روبرو می­ شود، از راه شیوه اصلاح رفتار، برای بهبودی و هنجار کردن رفتار خود و اطرافیانش استفاده می­جوید، این کار را تا وقتی ادامه می­یابد که به سطح هنجار مورد پذیرش جامعه برسد. انسان سالم کسی است که تأییدات اجتماعی بیشتری را به خاطر رفتارهای مناسبش، از محیط و اطرافیان دریافت کند (کیمیایی، ۱۳۹۰).
با مراجعه به معانی مختلف ارائه شده برای واژه سلامت، در می­یابیم که علی­رغم درک شهودی این مفهوم، تعریف دقیق آن ساده نیست و افراد و مکاتب مختلف، معانی متفاوتی را برای آن مطرح ساخته­اند؛ همچنین در می یابیم که تعریف سلامت و بیان مؤلفه­ های آن به طور جدی متأثر از مبانی نظری و فلسفی در حوزه ­های هستی شناسی، معرفت­شناسی، روش­شناسی، انسان­شناسی و ارزش­شناسی است، به طورمثال، اگر با مبنای دوئالیستی دکارتی به انسان و موضوع سلامت نگریسته شود، از آنجا که در این نگاه تنها بعد جسمانی آدمی قابل اندازه ­گیری و شناسایی علمی است، سلامت نیز تنها بر اساس بعد زیست­شناختی آدمی تعریف می­ شود؛ ولی اگر در مبانی انسان­شناختی خود قائل به ابعاد روانی، اجتماعی و معنوی برای انسان باشیم، این مؤلفه­ ها را هم در کنار مؤلفه­ های زیست­شناختی، در تعریف سلامت دخالت خواهیم داد. نکته­هایی که ذکر آن در اینجا لازم است آن است که بحث درباره چگونگی تعریف سلامت، یک بحث صرفاً نظری نیست؛ چرا که نحوه تعریف سلامت و بیماری، نه تنها در اتخاذ شیوه ­های اندازه ­گیری سلامت، شناسایی عوامل دخیل در آن و دنبال کردن روش­های درمان بیماری و ارتقای سلامت نقش اساسی ایفا می­ کند، بلکه آثار اجتماعی، اقتصادی و حقوقی بسیاری را هم می ­تواند به همراه بیاورد. به طور مثال، اگر در تعریف مفهوم سلامت از مفاهیم ناظر به ساحت­­های درونی انسان استفاده شود، برای سنجش آن نمی­ توان به روش­های کمی صرف، قناعت کرد و بهره­ گیری از روش­های کیفی شاید بتواند به افزایش دقت سنجش­ها در این زمینه کمک نماید. در عرصه درمانی هم اگر تنها بعد زیست­شناختی سلامت روان در نظر گرفته شود، شیوه درمان منحصر به درمان­های دارویی خواهد شد. اما با در نظر گرفتن ابعاد روان­شناختی، جامعه­شناختی و معنوی این مفهوم، اصلاح ساختارهای اجتماعی و بررسی وضعیت هویت دینی و معنوی افراد نیز در فرایند درمان و بهبود سلامت روانی انسانها اهمیت می­یابد (موحد ابطحی،۱۳۸۳).
در زمینه عوامل مؤثر در سلامت روانی نیز به نظر می­رسد، شرایط اجتماعی و فرهنگی و شیوه ­های تعلیم و تربیت تأثیرگذار هستند؛ به طور مثال، چنین عنوان شده بود که جوان بودن، سلامت جسمانی، تحصیلات خوب، برخورداری از شغل و درآمد مناسب، دینداری و متأهل بودن می ­تواند در بهزیستی و شادمانی و سلامت روانی تأثیرگذار باشند، اما تحقیقات بعدی در مطلق بودن نقش این عوامل تردیدهایی ایجاد کرد؛ مثلاً هر چند برخورداری از شغل و درآمد مناسب و سلامت جسمانی یکی از عوامل سلامت و بهداشت روان به شمار می ­آید، تحقیقات مربوط به جوامع توسعه یافته­ای نظیر آمریکا، بازگوکننده آن است که ثروت و امکانات زیاد، با خشونت، یأس و انزواطلبی نیز همراه است و به تعبیر دیگر، افراد به موازات ثروتمندشدنشان خوشبخت­تر نمی­شوند. همچنین به نظر می­رسد ایمان مردم به مادی­گرایی و تعریف موفقیت بر اساس شهرت، ثروت و پایگاه اجتماعی کاهش یافته و جستجوی سرچشمه­های معنا و هدف، برای کسب آرامش و سعادت در آنان افزایش یافته است. در نهایت شواهد نشان می­ دهند که گونه­ های مختلف و متنوعی برای مقابله با مسائل و مشکلاتی که سلامت روان را با خطر روبرو می­سازد وجود دارد و بهره­مندی از هر یک از این گونه­ های مقابله نیز به شرایط فرهنگی و اجتماعی و نوع شخصیت و هویت فرد و چگونگی تعلیم و تربیت او بستگی دارد.
سلامت، مفهومی چند بعدی است و تعریف سازمان جهانی سلامت^[۱۱۷]، نیز به سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی آن اشاره دارد. سلامت جسمی یا زیست­شناختی، سلامت در کارکردهای بدن و حالت بهینه عملکرد یا هر یاخته یا اندام بدن در هماهنگی کامل با بقیه اعضا است (کلارک،۱۹۹۰). طبق تعریف وزارت سلامت و خدمات انسانی آمریکا (۱۹۹۹ به نقل از کیینز، ۲۰۰۴) سلامت روانی عبارت است از حالتی از عملکرد موفق فرایندهای ذهنی، فعالیت­های کارآمد، روابط مؤثر و پربار با افراد، توانایی سازگاری با تغییرات و منطبق شدن با شرایط مطلوب. تعریف اخیر حاصل چهل سال تلاش متخصصان جهت عرضه تعریفی جامع از سلامت روان است؛ نه فقط به معنای نداشتن بیماری روانی. شاید بعد اجتماعی سلامت پیچیده­ترین و در عین حال، بحث­انگیزترین جنبه از سلامت باشد. سازمان جهانی سلامت (۱۹۴۸)، سلامت اجتماعی را یکی از مؤلفه­ های کلیدی سلامت معرفی کرده است، اما به دلیل فقدان ابزارهای معتبر، این مفهوم همچنان موضوع بحث­های سیاسی و اجتماعی است. مطالعات سلامت با بهره گرفتن از نمونه­های زیستی، بر وجه خصوصی سلامت تأکید دارد، ولی افراد در درون ساختارها و روابط اجتماعی قرار دارند (کیینز،۲۰۰۴). مجموع نظرها را درباره بعد اجتماعی سلامت می­توان دو سه دسته یا سه تلقی یا رویکرد قرار داد: الف) سلامت اجتماعی به مثابه جنبه­ای از سلامت فرد در کنار سلامت جسمی و روانی؛ ب) سلامت اجتماعی به مثابه شرایط اجتماعی سلامت­بخش؛ ج) سلامت اجتماعی به مثابه جامعه سالم (سمیعی و همکاران،۱۳۸۹).
سازمان جهانی بهداشت، در تقسیم ­بندی بیماری­ها در ۱۰ – ICD، «بعد روحی» را اضافه کرده است. به عبارت دیگر همانگونه که ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی به هم ارتباط دارند و در هم تأثیر می­گذارند، ابعاد روحی انسان و سلامت معنوی او با سایر ابعاد سلامت در ارتباط و تأثیرگذار است، که برای ارتقای سلامت بهتر است به آن توجه شود (سازمان بهداشت روانی، ۲۰۰۵). همچنین بعضی دانشمندان اظهار کرده ­اند که پیشرفت­های عمده در قرن کنونی از طریق تکنولوژی عاید نمی­ شود بلکه منوط به شناخت عمیق انسان و جنبه­ های روحی او است. اگر کانون توجه علمی در قرن بیستم میلادی محیط «خارج» بوده است، در قرن بیست و یکم توجه علمی به «درون» انسان معطوف خواهد بود. به عبارت دیگر وارد زمانی می­شویم که اکتشافات مهم نه در محیطی خواهد بود که ما را احاطه کرده است بلکه در دنیای درون ما خواهد بود .
در طول دهه­ها، سلامتی بر اساس ابعاد خاصی (سلامت جسمی، سلامت روانی و سلامت اجتماعی) تحلیل شده بود. پیشنهاد گنجاندن بعد سلامت معنوی در مفهوم سلامت، از سوی راسل و عثمان، یک بعد مهم از زندگی فردی و گروهی را فراروی صاحبنظران درگیر در امر سلامت قرار داد. حدود یک ربع قرن پیش، سازمان بهداشت جهانی با این بحث مواجه شد که آیا بعد معنوی باید در تعریف سلامت، علاوه بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی گنجانده شود یا خیر؟ (آنونیموس،۱۹۷۹، نقل از مرندی، ۱۳۸۹). چند سال پس از آن بعد معنوی در یک مجله مهم که به ارتقای سلامت، اختصاص داشت اضافه شد. اخیراً نیز، بر بعد معنوی سلامت در منشور بانکوک، در مورد ارتقای سلامت، تأکید شده است. در بازه زمانی ۱۹۷۹ میلادی که سازمان جهانی بهداشت، علاوه بر ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی سلامت، به عوامل معنوی در تضمین سلامت انسان توجه جدی نمود، دولت­های کشورهای اروپایی در «معاهده کوپنهاگ برای توسعه اجتماعی» متعهد شدند که به نیازهای روحی و معنوی جوامع خود در سطح فردی، خانوادگی و جامعه توجه کرده و سیاست­های خود را با دید سیاسی، اقتصادی، اخلاقی و معنوی برای توسعه اجتماعی متذکر نمایند (امیدواری، ۱۳۸۷، نقل از مرندی، ۱۳۸۹). با همه این پیشرفت­ها در پذیرش جنبه روحی و معنوی سلامت، به جز مداخله­هایی که در بیمارانی که در مراحل انتهایی زندگی هستند و یا برخی مبتلایان به بیماری­های صعب العلاج، بعد روحی و معنوی در مباحث و تصمیم ­گیری­ها و برنامه ­های سلامت عمومی و ارتقای سلامت، کماکان در همه جوامع مغفول مانده و به گونه ­ای جدی مورد توجه قرار نگرفته است. این امر در نوشته­ها و تحقیقیات هویدا است، به طوری که از مجموعه ۶۰۰ خلاصه مقاله­ای که برای کنفرانس سالانه انجمن اروپایی بهداشت عمومی در سال ۲۰۱۰ ارسال شده بود، فقط یک خلاصه مقاله به بعد معنوی^[۱۱۸] در سلامت پرداخته بود .
محافل علمی و سازمان جهانی بهداشت برای بعد روحی و معنوی سلامت اهمیت ویژه­ای قائل هستند ولی با توجه به تعاریف گوناگونی که از معنویت شده است، وجود ارتباط بین باورهای معنوی و مذهبی و نیز تنوع باورهای دینی در دنیا، پیشرفت تفکر سلامت معنوی بسیار کند بوده و ورود آن در برنامه ­های کشوری سلامت و مراقبت­های روزانه پیشگیری و درمان بیماری­ها معوق مانده است.
تعریف سلامت معنوی بسیار دشوار است. برای سلامت معنوی^[۱۱۹] تعریف واحد وجود ندارد و عملاً دشوار بوده است که ابعاد مختلف آن مشخص، تعیین، تعریف و اندازه ­گیری شود. بدون شک معنی کامل سلامت معنوی منحصر به اثر دعاها و حالات روحی در بهبودی بیماری­ها و جانشین شدن آن برای درمان­های رایج طبی و یا طب مکمل نیست. می­توان باور داشت که دیدگاه معنوی روی باورها، نگرش­ها، ارزش­ها و رفتارها تأثیر عمیق دارد و بر روی بیوشیمی و فیزیولوژی بدن تأثیر می­گذارد، این تأثیر روی فکر و بدن به نام تندرستی معنوی نامیده میشود. در مقالات علمی رابطه بین معنویت^[۱۲۰] و «دین» به انواع مختلف تعریف شده است. اکثر نوشته­ها به این امر اشاره می­ کند که معنویت دارای ابعادی مانند خلوص، از خود گذشتگی، ریاضت، مهار نفس، نیکوکاری و خیرخواهی است. بعد معنوی سعی می­ کند که انسان در تطابق با جهان باشد، جواب­هایی برای لایتناهی پیدا کرده و به ویژه در موارد استرس­های هیجانی، بیماری­های جسمی و روانی و مرگ و بهبودی در انسان­ها نمایان­تر شود. برخی از آنها که به خداوند اعتقاد دارند تعریف زیر را ارائه می­دهندکه در معنویت، باورها، رفتارها و اعمالی هستند که انسان­ها را به سوی خداوند با نیروهای فوق طبیعی در جهان سوق می­ دهند، زیرا که انسان­ها می­خواهند به سوی تکامل سیر کنند که موجودیت آنها منوط به آن است.
تعریف سلامت معنوی در جوامعی که به دین اعتقاد دارند نیز با اشکالات فراوانی همراه است، زیرا برداشت افراد از دین (یا مذهب) متفاوت است و داری طیفی وسیع می­باشد که می­توان سه گروه را از میان آنها تعریف کرد. گروه اول معتقدند که دین فقط برای پاک شدن روح و تصفیه خودی و فردی است ولی حیات روزانه بستگی به پیشرفت­ها و اندیشه­ های بشری دارد. گروه دوم آنهایی هستند که دین را یک سلسله تکالیف الهی می­دانند که آنها را در تولید حیات روشن و دقیق راهنمایی می­ کند، ولی جامعیت دین را منحصر به احکام محدودی می­داند که از طرف انبیاء آورده شده و باید از آنها در مسائل فردی و برخی مسائل اجتماعی مانند ارث استفاده کرد. گروه سوم دین را به طور جامع و کامل قبول دارند، معتقدند که انسان در هیچ حوزه­ای نیست که نیاز به هدایت الهی و دستگیری انبیاء و اولیاء الهی نداشته باشد و این شامل حوزه حیات فردی و اجتماعی است .
ویکتور فرانکل می­گوید، هدف مذهب و روانکاوی متفاوت است، با آنکه مذهب بسیار بیشتر از آنچه که روان­درمانی می ­تواند به انسان دهد، به او می­دهد، ولی بسیار بیشتر از آن نیز می­خواهد؛ مذهب خواستار رستگاری انسان و روان­درمانی خواستار سلامتی انسان است. فرانکل معنی­یابی را اساسی­ترین راه رسیدن به سلامت روانی می­داند و مذهب را نیز معنای غایی جستجوی بشر. اما اسلام همان گونه که اصل زندگی دنیا را مقدمه­ای برای زندگی جاودانه آن جهانی دانسته است، سلامتی انسان را نیز مقدمه­ی سلامتی برای آن زندگی برشمرده است(سوره اسراء،آیه ۷۲). بنابراین سلامتی انسان، یا انسان سالم، در اصل موضوع اساسی مورد نظر قرآن است، و پدیدآورنده قرآن نیز کسی است که روان انسان را آفریده است، بنابراین برای استفاده از دیدگاه او درباره سلامتی انسان، شخصیت سالم و جامعه سالم جای نگرانی و چند و چونی نیست، راه­های رسیدن به سلامت و بهداشت، از گرفتاری در چنگال بی رحم بیماری را به روشنی ترسیم کرده است (علوی نژاد ، ۱۳۷۷). تغییرات عمیقی را که مکتب اسلام در دهه های اخیر در ایران و در کل جهان به وجود آورده است نشان می­دهد که برداشت اریک فروم مبنی بر اینکه، اگر مذهب حق، آن طور که هست و باید باشد به مردم القا شود می ­تواند انقلاب­های عظیمی را در جهان به وجود آورد و مسیر حرکت را به نفع محرومان عوض کند و آرامش و امنیت اجتماعی را از طریق زدودن عوامل فساد ایجاد نماید. انقلاب مقدس اسلامی که به راهنمایی مصلح بزرگ معاصر امام خمینی رضوان الله علیه در ایران اتفاق افتاد، نمونه ­ای در این زمینه است که حقاً جنبه­ های بسیار مثبتی از نظر بهداشت روانی به وجود آورده است. به عنوان مثال الکلیسم که اینک توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک خطر در حال رشد در جهان مطرح می گردد، در کشور ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به کلی از بین رفت و به خواست خدا، سایر فسادهای اجتماعی نیز با برنامه ریزی بر اساس ضوابط اسلامی کنترل خواهند شد (حسینی، ۱۳۷۸).
نظر به تعاریف ارائه شده از مکاتب گوناگون می­توان چنین نتیجه گرفت که: سلامت روان گویای رفتار موزون و هماهنگ با جامعه و شناخت و پذیرش واقعیت­های اجتماعی و قدرت سازگاری با آنها و شکوفایی استعدادهای ذاتی است به گونه ­ای که ارتقاء سلامت روان در جامعه موجب بهبود کیفیت زندگی می­گردد (صادقی، ۱۳۸۶).

پیشینه پژوهش

 

جمع بندی تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور

زندگی از نظر اسلام، تحولات دوران کودکی نقش عمده­ای در شکل­ گیری نگرش­های کلی حاکم بر زندگی انسان ایفا می­ کند و اسلام تحول، رشد شخصیت و سلامت (جسمی و روانی) افراد را در تمامی دوران زندگی از جهات مختلف مورد توجه قرار داده است. به همین دلیل و با توجه به پیشینه­ های مطرح شده در این پژوهش، درمی­یابیم که نگرش مذهبی، هویت دینی و سبک­های دینی و انواع هوش و هوش اجتماعی در افزایش سلامت جسمانی و روانی افراد تأثیرگذار است.

۲-۶-۱- تحقیقات داخلی

ـ طهماسبی­پور و کمانگیری (۱۳۷۵) ضمن تحقیقی که در زمینه بررسی ارتباط نگرش مذهبی با میزان اضطراب، افسردگی و سلامت روان بر روی گروهی از بیماران سه بیمارستان تهران به عمل آوردند، به این نتیجه رسیدند که نگرش مذهبی با دو مقوله اضطراب و افسردگی همبستگی منفی و با سلامت روان همبستگی مثبت دارد.
ـ پهلوانی وهمکاران (۱۳۷۶) رابطه بین به کارگیری مقابله های دینی و سلامت روانی را بررسی کردند. آنها پرسشنامه سلامت عمومی و پرسشنامه مقابله دینی را بر روی ۳۰ دانشجو دانشگاه علوم پزشکی ایران (۱۵مردو۱۵زن) اجرا کردند.نتایج نشان داد که رابطه معنی دار منفی بین به کارگیری مقابله های دینی و سلامت روانی وجود دارد ، یعنی افرادی که از مقابله های دینی بیشتر استفاده می کنند از سلامت روانی بهتری برخوردارند و افرادی که از این نوع مقابله ها کمتر استفاده میکنند ، سلامت روانی پایین تری دارند.
ـ رمضانی و همکاران (۱۳۷۶) پژوهشی با هدف کشف ارتباط جهت­گیری دینی درونی و برونی با سلامت روان در نمونه ­ای شامل پانصد مرد و زن زرتشتی، مسیحی و مسلمان انجام دادند، نتیجه حاکی از آن بود که بین جهت­گیری دینی درونی، برونی با سلامت روانی ارتباط وجود دارد (دادفر، ۱۳۸۳).
ـ آرین (۱۳۷۸) به بررسی رابطه دینداری و روان­درستی پرداخته است. نتایج نشان داده است که دینداری با روان­درستی و رضامندی رابطه مثبت و با افسردگی رابطه منفی دارد. پژوهشگر در توضیح رابطه مثبت بین دینداری و سلامت روان، نظام­مندی دین اسلام، قدرت تفسیر وقایع زندگی، داشتن پاسخ منطقی برای سؤالات وجودی همچون: از کجا آمده­ام؟ به کجا می­روم؟ و … دعا و نیایش و شرکت افراد دیندار در فعالیت­های اجتماعی را مطرح کرده است.
ـ مطهری (۱۳۷۸) هدف زندگی از دیدگاه اسلام را مورد بحث قرار داده است؛ و در کتابش به بررسی راهکارهای اسلامی برای رسیدن به هدف خلقت که رسیدن به کمال است با توجه به داشتن سلامت جسم و جان، پرداخته است.
ـ رمضانی، نوابی­نژاد و بوالهری (۱۳۷۹) پژوهشی با هدف جهت­گیری دینی و سلامت روان انجام داده اند. نتایج حاصل از این پژوهش عبارت بود از: بین جهت­گیری دینی با سلامت روان رابطه وجود دارد. بدان مفهوم که اگر این جهت­گیری درونی باشد فرد سالم­تر است ولی اگر این جهت­گیری بیرونی باشد فرد فاقد سلامت روان می­باشد.
ـ کریم اللهی و آقا محمدی (۱۳۷۹)، «بررسی ارتباط بین اعتقادات مذهبی و افسردگی در دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اردبیل» نشان داد که ۴۲/۷۳ درصد آزمودنی ها از سطح اعتقادی بالا برخوردار بودند و اکثریت واحدهای پژوهش ۳۱/۴۴درصد خلق طبیعی داشتند. بر اساس ضریب خی دو ارتباط بین دو متغیر اعتقادات مذهبی و افسردگی معنادار بوده و با افزایش میزان اعتقادات، شدت افسردگی کاهش می یابد.
ـ بیرشک و همکاران (۱۳۸۰) به بررسی رابطه تنیدگی، افسردگی و اضطراب از یک سو و مذهب از سوی دیگر پرداختند. نتایج نشان داد که بین مذهبی بودن و اضطراب رابطه منفی وجود دارد.
ـ سخندان (۱۳۸۰) در پژوهش خود به این نتیجه رسید که آموزش مهارت های اجتماعی ، مشکلات رفتاری و عاطفی کودکان دبستانی را به طور معناداری کاهش داده است.
ـ بهرامی (۱۳۸۱) «رابطه جهت­گیری مذهبی و اضطراب و حرمت خود» این پژوهش بر روی دانشجویان دانشگاه تهران انجام گرفته است، نشان می­دهد که جهت­گیری مذهبی دارای رابطه مثبت و معناداری با حرمت خود و نیز واجد همبستگی منفی با اضطراب است. تحلیل داده ­ها نشان می­دهد که جهت­گیری مذهبی دارای همبستگی منفی با اضطراب است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که جهت­گیری مذهبی قادر است تا نقشی درون روانی در تأمین سلامتی ایفا کند.
ـ جمالی (۱۳۸۱) با موضوع بررسی رابطه بین نگرش مذهبی، احساس معنابخش ­بودن زندگی و سلامت روان در دانشجویان نشان داد که بین نگرش مذهبی و سلامت روان همبستگی مثبتی وجود دارد.
ـ دادفر (۱۳۸۳) بر این باور است که نقش دین در درمان از قرن­های گذشته شناخته شده بود، چرا که اساساً انسان و دین­پیوندی ارتباطی دیرینه با یکدیگر داشته و دارند. در طول هزاران سال، دین و پزشکی در مداوا و کاهش رنج­های انسان شریک یکدیگر بوده ­اند. اما نقش دین در مورد اساس وجودی انسان و شفای او موضوع پژوهش­های چندانی قرار نگرفته است. شاید رشد و اوج­گیری موفقیت­های علمی دوره رنسانس، تنش جدیدی ایجاد نمود و نهایتاً پزشکی و دین را از یکدیگر جدا نمود تا جایی که دین به مراقبت از روح، و پزشکی به مراقبت از بدن و سپس روان محدود گردید و از آن به بعد پژوهش­های علمی اندکی در مورد تأثیر دین بر سلامتی صورت گرفت و فقط در سال­های اخیر اعتقادات دینی مورد پژوهش علمی قرار گرفت. به ویژه استفاده از روش­های دینی در درمان بیماری­های روانی در دو دهه اخیر مورد توجه روان­درمانگران قرار گرفته است.

منظور از عبادت، برقراری نوعی ارتباط خاضعانه و ستایشگرانه و سپاسگزارانه است که انسان با خدا برقرار میکند.
« هدف درست و شکل صحیح عبادت، دو عامل مهم در صحّت آن است. یعنی هم مقصود از عبادت، باید رضای خدا و قصد قربت و انجام فرمان الهی باشد نه جلب نظر دیگران و خودنمایی، و هم صورت ظاهری آن، طبق دستور باشد، حتی در جزئیات آن.» ( قرائتی، ۱۳۶۹ : ۲۴)
مقصود از هدف بودن عبادت، پرورش روحیهی بندگی است؛ بهگونهای که انسان همواره نسبت به خدا حالتی فروتنانه داشته باشد و احاطهی او را بر رفتار و نیّتهایش بپذیرد.
در واقع میتوان گفت عبادت « حضور در برابر خدایی است که صاحب جهان است.» (همان : ۱۴)
قرآن در مواردی دلیل عبادت را تشکر از خداوند میداند:
« اعبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُم.» (قرآن کریم، ۱ : ۲۱)
« خدایی را پرستید که آفریننده شما و پیشینیان شما است.»
« آن چه که ریشه و سبب عبودیّت و بندگی انسان است عبارتست از :

 

1. 1. عظمت خدا؛

 

خداوند مبدأ عظمتها و جلالهاست. شناخت خداوند به عظمت و بزرگی، انسان ناتوان و حقیر را به کرنش و تعظیم وا میدارد.

 

1. 1. احساس نیاز و وابستگی؛

 

انسان، برخوردار از عجز و نیاز و ناتوانی است و خداوند، در اوج بینیازی و غنای مطلق و سر رشتهدار امور انسانهاست.

 

1. 1. سپاس نعمت؛

 

توجه به نعمتهای بیحساب و فراوانی که از هر سو و در هر زمینه ما را احاطه کرده، قویترین انگیزه را برای پرستش پروردگار ایجاد میکند.» ( قرائتی، ۱۳۶۹ :۱۱ و ۱۲)

 

1. 1. فطرت؛

 

در سرشت انسان ، پرستش وجود دارد اگر به معبود حقیقی دست یافت، که کمال مطلوب همین است و اگر به انحراف و بیراهه دچار شد، به پرستش بدلی و باطل میپردازد.» (همان :۱۳)
« عبادتها، مانند انسان زنده، دارای دو مرحلهی جسم و روحاند و به گونهای هستند که جسم آنها در جسم انسان، مؤثر است و روح آنها مایه ترقّی روح انسان است و غرض اصلی و روح نهایی هر عبادتی، معرفت و شناسایی ایزد منّان است.» (راشدی، ۱۳۸۰، ج۱ : ۸۸ و۸۹)
ابن عربی دربارهی شناخت خدا معتقد است که خداوند از طریق عشق شناخته میشود و او در هر معشوقی به چشم عاشقی آشکار میشود؛ وی مینویسد:
« خدا به وسیلهی آنچه که خودش به ما خبر داد، او را در برابر چشمانمان، در دلهایمان و در قبلهمان و در خیالمان میبینیم، گویی او را در درونمان میبینیم، چرا که خود را به ما شناسانده و دیگران به او ناآگاه هستند.» ( میرآخوری و شجاعی، ۱۳۷۶: ۳۴ و ۳۵)
۲-۱-۲ نامهای نماز
نامهای نماز در قرآن کریم عبارتند از :
« ۱- صلات
۲- ایمان
۳- تسبیح
۴- قرآن
۵- حسنه
۶- رکوع
۷- قنوت
۸- قیام
۹- سجده
۱۰- امانت
۱۱- استغفار
۱۲- ذکر» (راشدی، ۱۳۸۰، ج۱: ۸۳ تا ۸۶)
هر کدام از این عناوین دربرگیرندهی معانی وسیعی از نماز هستند و عاشقانهترین حالات و زیباترین روحیات را در آدمی پدید میآورند، این حس ناب و تازه شدن، به اصطلاح به حدّی لمحهای است که با هر دم از نفس رحمانی وجود میایستد و دوباره جان میگیرد.
۲-۱-۳ تاریخچه نماز و پرستش
یکی از جنبه های ارزشی زندگی آدمی، نماز و اظهار تعبّد و بندگی به ساحت حضرت حق است. با نگاهی گذرا در تمامی تمّدنهای اولیهی بشری، رگه هایی از پرستش را میتوان به وضوح در همهی آنها یافت.
« تاریخ نماز و پرستش به قدر تاریخ ادیان و به موازات پیشینهی پیدایش حیات انسان است.» (راشدی، ۱۳۸۰ ، ج ۱ : ۲۵ )
پرستش در بشر یک ریشهی عمیق فطری دارد و ریشهی تاریخی نماز و مناجات از سابقهای دیرینه سرچشمه میگیرد، بدین ترتیب که در تمّدنهای اولیهی بشری، اقوام ابتدایی سعی میکردند که به کمک وسیلهای، قوای نیرومند روحانی را به تسلّط خود درآورند که با توجه به اینکه، آن قوای فوقِ طبیعی قوی بودند، برایشان ممکن نمیشد . در نهایت به این نتیجه میرسیدند که باید آنها را با الحاح و تضرّع به انجام مقصود تشویق کرد. (ناس، ۱۳۵۴ : ۱۶)
الحاح و تضرّع به نیروهای نیرومند روحانی، جان پذیرفتن پرستش در بشر بود.
اعمالی که اقوام ابتدایی انجام میدادند با تقدیم هدایا، نیاز وإعطاء تحف از جمله قربانیها شروع میشد و با سرودها و مزامیر، حمد و ستایش و درخواست و استدعا ادامه پیدا کرد و از اینجا نخستین بذر دعاها و مناجات و تعظیم در ضمیر انسانی کاشته شد و عبادات کم کم به وجود آمد. (همان)
بدین ترتیب نیایش و پرستش در بشر از پرستش ارواح سپس سنگ، چوب، خورشید، ماه، آب، آتش و حیوانات گوناگون به عنوان معبود و مسجود شروع شده تا ارباب انواع مختلف تکامل یافته و سرانجام به پرستش خدا رسیده است.
« میتوان الوهیت را به انرژی تشبیه کرد که هر چند به صورتهای گوناگون در میآید و برخی از جلوههای آن منسوخ میشود، باز مقدار آن ثابت است و با گذشت قرنهای پیاپی، زیاد و کم نمیشود.» ( دورانت، ۱۳۷۲ :۱۹۹)
اکثر ادیان بدوی تا ادیان الهی به تناسب باورها و اعتقادات خود در برابر معبودشان « برای راز و نیاز روی بر خاک مینهادند و در زمان ستایش و نیایش دست به سوی آسمان دراز میکردند.» (همان)

همانگونه که در شکل شماره ۲-۱ نمایش داده شده، منحنی S تکنولوژی نشان دهندهی ارتباط بین عملکرد یک تکنولوژی و میزان تلاش مورد نیاز برای ایجاد بهبود در آن است. فوستر(Foster, 1991) ادعا می‏کند که این ارتباط برای تمام تکنولوژیها مصداق دارد و برای نشان دادن قوت ادعایش به مثالهای بسیاری ارجاع می‏دهد. کاربردی بودن این ایده به عنوان یک ابزار پیش بینی مورد سؤال است(Lee and Nakicenovic, 1988). با این حال، سایرین نشان داده اند که این ایده با دید گذشته نگر ارتباط قوی دارد(Becker and Speltz, 1983).

شکل شماره ۲-۱: منحنی S تکنولوژی
این ارتباط نشان می دهد که در مراحل ابتدایی توسعه ی تکنولوژی، برای کسب پیشرفت های اندک در عملکرد، به تلاش نسبتاً زیادی نیاز است. با درک بهتر از تکنولوژی و بکارگیری گستردهتر آن در محصولات، بهبود در عملکرد با تلاشهای کمتری بدست می آید. در این نقطه، عکس این قضیه اتفاق می افتد؛ تلاش و سرمایه‏گذاری اندک، پیشرفتهای قابل توجهی در عملکرد به بار می آورد. با وجود این، هر تکنولوژی محدودیت‏هایی دارد. به محض مواجهه یک تکنولوژی با محدودیت، دستیابی به ارتقای عملکرد به طور رو به رشدی دشوار می شود. در اینجا گفته می شود که تکنولوژی به مرحلهی بلوغ از چرخهی عمر تکنولوژیکی رسیده است، گرچه این امر لزوماً در مورد چرخه عمر بازار صحت ندارد.
با اتخاذ چنین رویکردی به مسیر توسعه تکنولوژیها، تفسیر اینکه بازارهای تکنولوژی سطح بالا، چرخه‏ی عمر محصول کوتاهی را تجربه می کنند، امکان پذیر می شود. موارد دیگری که از مفهوم منحنی S تکنولوژی برداشت می شود مربوط است به موقعیت های توسعه ی محصول که سازمان در نقاط مختلف این منحنی با آنها مواجه می شود. محصولات با تکنولوژی سطح بالا مبتنی بر تکنولوژی های در حال ظهور، به احتمال قوی فرصت‏های بازاریابی محدودی را تجربه خواهند کرد، چرا که سرمایه گذاری وسیع برای توسعه منجر به ارتقای عملکردی قابل توجهی نخواهد شد. بنابراین، مدیران بازارایابی باید از برنامه ریزی برای پیشرفت های عمده به عنوان یک منبع مزیت رقابتی اجتناب کنند، مگر اینکه منابع سرمایه گذاری قابل توجهی برای کمک به سرعت بخشی فرایند توسعه در اختیار داشته باشند. گرچه حتی با داشتن چنین منابعی ممکن است با محدودیت منابع انسانی یا امکانات مورد نیاز برای این منظور مواجه باشند. به علاوه، از آنجا که ایجاد هر فرصت نیازمند سرمایه گذاری قابل توجهی در توسعه محصول است، ممکن است طیف کاربردهای ممکن محدود شود. همین طور که تکنولوژی نقاط مختلف منحنی را طی می کند، لازم است مدیران بازاریابی برای حفظ جایگاه تکنولوژی سطح بالای سازمان، هرگونه مسائل جدید و مختلف تکنولوژیکی را که بر پیگیری اهداف بازاریابی تأثیر می گذارد، به طور مجزا بررسی کنند. یکی ازآنها، اطمینان یافتن از پذیرش سناریوهای مختلف توسعه توسط تکنولوژیست هاست. مسائل دیگر عبارتند از:

 

• • قضاوت در مورد جذابیت تکنولوژی برای رقبا هنگامیکه کسب پیشرفت های عملکردی نسبتاً آسان می شود.

 

• • حفظ انعطاف پذیری کافی در تکنولوژی برای توسعه ی آتی محصول

 

• • شناسایی متغیرهای عملکردی جهت اولویت بندی برای توسعه

 

با توجه به اینکه توان کاری، جلسات و سیستم های مدیریتی غالباً معطوف به ارتقای اثربخشی واسط فنی/بازاریابی هستند، تجربه و مشاهدات نشان می دهد توانایی معنی کردن توسعه تکنولوژی در زمینه‏ی نیازمندی‏های بازاریابی، می تواند به طور قابل توجهی این تعاملات را، بویژه در یک محیط به شدت فنی، ارتقا دهد.
۲-۶-۴-۲- مسائل خارجی
اطمینان از اینکه شیوه ای که محصول به بازار عرضه می شود، سایر ویژگی های مخصوص تکنولوژی سطح بالا را پشتیبانی می کند، نکته‏ی بسیار مهمی است. نکاتی که در این زمینه قابل بررسی هستند عبارتند از:

 

• • ایجاد اعتبار؛

 

• • استانداردها، که نقش حمایتی مهمی در ایجاد اعتبار ایفا می کنند؛

 

• • ایجاد جایگاه مناسب در بازار

 

• • دست و پنجه نرم کردن با کمبود زیرساخت ها.

 

 

 

1. 1. اعتبار^[۲۳]

 

در شرایطی که محصول، به عنوان یک محصول با تکنولوژی سطح بالا درک شده است و متعاقباً، هنوز یک راه حل پذیرفته شده نیست و با سطح بالایی از عدم اطمینان همراه است، نیاز است که درجه ی بالاتری از اعتماد^[۲۴] مشتریان –نسبت به سایر حالت ها- ایجاد شود. یک جز‍‍ء مهم برای ایجاد اعتماد، اعتبار است. اعتبار دو جنبه دارد:

 

• • اعتبار تکنولوژی

 

• • اعتبار سازمان عرضه کننده.

 

جهت ایجاد اعتبار برای یک تکنولوژی، لازم است در ذهن مشتری این عقیده ایجاد شود که محصول تا زمان تعهد عملکردی اش درست کار می کند. این مورد ممکن ست با عدم اطمینانی که خود عرضه کننده تجربه می کند ترکیب شود. به نظر می رسدکه عدم اطمینان تکنولوژیکی، زمانی به بهترین وجه مدیریت می شود که خود سازمان عرضه ‏کننده، دغدغه هایش را به صراحت بیان کند به گونه ای که حداقل ممکن بر عهده ی تصورات مشتری گذاشته شود. هنگامی که این مطلب با ضمانت نامه های قوی پشتیبانی شود، پذیرش محصول محتمل‌تر به نظر می‏رسد. علاوه بر این چنانچه سازمان ها بتوانند برای تکنولوژی شان تأیید شخص ثالثی را به دست آورند، خواه با دادن محصول به مصرف کنندگان پیشرو^[۲۵]، یا حتی بوسیله ی دادن امتیاز به رقبا، پذیرش محصول جلوتر خواهد افتاد.
اعتبار سازمان، عموماً به اندازه یا شهرت آن بستگی دارد. همانطور که مکدونالد اشاره می کند (Macdonald, 1985)، بسیاری از محصولات با تکنولوژی سطح بالا، توسط سازمان های کوچک، یا بخش‏های کوچکتر سازمان های بزرگتر تولید می شوند، که غالباً در مواجهه با رویه های پیچیده ی خریدی که توسط سازمان‏های خریدار بزرگتر به کار گرفته می شوند، دچار مشکل می شوند. همچنین احتمال آن که اینگونه شرکت‏ها سابقه یا نامی داشته باشند که اعتبارشان را بر آن بنا کنند، کم است. در سوی دیگر، سازمان‌های بزرگتر و با سابقه تر، کسب و کار و شهرتشان را بر یک یا تعدادی از محصولات/نواحی بازار ایجاد می کنند. یعنی عرضه ی یک محصول با تکنولوژی سطح بالا دریک ناحیه جدید نیز می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. بسیاری از سازمان‏های دفاعی سعی می کنند تا برخی از تکنولوژی های جدیدترشان را به عنوان پایه ای برای محصولات در سایر بازارها به کار گیرند.
ساز و کارهای دستیابی به اعتبار سازمانی متفاوت است و بستگی به طبیعت بازار دارد. این امر در یک بازار ممکن است نیازمند تأیید یک مصرف کننده ی پیشرو باشد. در دیگری، ممکن است رمز موفقیت در روابط عالی با رسانه ها، قرار دادن یک مدیرعامل بسیار قوی، یا ایجاد یک سرمایه گذاری مشترک با یک عرضه کننده با سابقه باشد. شرایط هر چه که باشد، اعتبار می تواند به عنوان یک چالش بالقوه برای محصولات با تکنولوژی سطح بالا باشد که لازم است با دید بازاریابی مورد توجه قرار گیرد.

 

1. 1. استانداردها

 

برای کسب و کارهای با تکنولوژی سطح بالا، استانداردهای محصول -در صورت وجود- با فراهم کردن معیاری برای قضاوت درباره محصول، می توانند به ایجاد اعتبار و کاهش عدم اطمینان و ریسک کمک کنند. این مطلب بویژه برای کسب و کارهای کوچکتر صدق می کند.
همچنین، فقدان استانداردها از دو طریق می تواند بر بازاریابی اثر بگذارد: یکی با فراهم کردن شانس تبدیل شدن به استاندارد بالفعل^[۲۶]، و دیگری با تهدیدِ به حاشیه رانده شدن توسط ایجاد استاندارد آتی مبتنی بر تفسیر جایگزین یک تکنولوژی. این حقیقت که تعداد استانداردهای منتشر شده بین سال های دهه ی ۹۰ تقریباً دو برابر شد (McGurty, 1992)، نشاندهندهی تأثیر مهم و رو به تزاید استانداردها بوده است.
در بازاریابی محصولات با تکنولوژی سطح بالا، مشکل اصلی با استانداردها این است که سازمان ها به جای رویکرد استراتژیک، رویکرد تاکتیکی به آنها دارند. مشکل دیگر، بویژه برای کسب و کارهای کوچک، این است که سازمان های بزرگ و یا آنهایی که در صنعت دارای قدرت هستند معمولاً می توانند تأثیر قابل توجهی در تنظیم استانداردها بگذارند.

 

1. 1. جایگاه سازی تکنولوژی

 

جایگاه سازی برای تمام انواع محصولات مهم است و اشاره به شیوه ی ادراک مشتریان یک بازار از یک پیشنهاد بخصوص به نسبت سایر جایگزین هایش دارد (Ries and Trout, 1986). همچنین، در بازارهای با تکنولوژی سطح بالا، پیشنهادهای جایگاه سازی باید به تعداد اندکی از جنبه ها محدود شود (Thayer, 1981). به‏طور مشابه، در مورد این موضوع نیز بحث شده است که بالا بردن شانس موفقیت یک محصول جدید نیازمند ارائه‏ یک مزیت قابل توجه و منحصر بفرد است(Cooper and Kleinschmidt, 1990).
طبق آنچه انسوف و استوارت پیشنهاد می دهند(Ansoff and Stewart, 1967)، جایگاه های موفق برای محصولات با تکنولوژی سطح بالا شامل این موارد می شوند:

 

• • رهبر تکنولوژی یا “اولین در بازار"؛

 

• • دوم در بازار اما “دنباله روی برتر رهبر"؛

 

• • اولین در برآورده سازی یک نیاز بخصوص یا “رهبری گوشه ی بکر بازار^[۲۷]“.

 

مزایایی که در بافت‏های با تکنولوژی سطح بالا می تواند منجر به رهبری شود عبارتند از:

 

• • ارتقای برخی جنبه های کیفی از قبیل ایمنی، دقت و یا سازگاری

 

• • کاهش هزینه بوسیله ی افزایش سرعت، ظرفیت و یا کاربری مواد.

 

در نتیجه، جایگاه سازی محصولات با تکنولوژی سطح بالا، با توجه به متغیرهایی که باید در نظر گرفته شوند، فعالیت ساده‏ای نیست. در مجموع به نظر می رسد که جایگاه های موفق آنهایی هستند که ریسک خرید را برای مشتری قابل قبول می کنند.

N: نرمالیته اسید کلریدریک
W: جرم نمونه برحسب گرم است.

۳-۳-۳- عدد پراکسید

این آزمون به روش AOCS(1996) انجام شد. به ۵ گرم از نمونه روغن، مقدار ۳۰ میلی‌لیتر محلول اسید استیک-کلروفرم (نسبت حجمی-حجمی ۳ به ۲) و مقدار ۵/۰ میلی‌لیتر محلول آبی یدید پتاسیم اشباع افزوده شد. پس از هم زدن مخلوط، به‌مدت یک دقیقه در تاریکی قرار داده شد. در این مدت، گاه‌گاهی ظرف حاوی نمونه به هم زده شد. سپس به آن ۳۰ میلی‌لیتر آب مقطر و ۵/۰ میلی‌لیتر معرف چسب نشاسته اضافه گردید. سپس با محلول تیوسولفات سدیم ۰۱/۰ نرمال تا از بین رفتن رنگ آبی تیتر شد. آزمایش شاهد (بدون نمونه) نیز انجام گردید. مقدار پراکسید برحسب میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم با بهره گرفتن از معادله ۳-۳ محاسبه شد:
(معادله ۳-۳)
که در آن،
PV: مقدار پراکسید برحسب میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم
S: میلی‌لیتر تیوسولفات سدیم مصرفی برای آزمون نمونه برحسب میلی‌لیتر

B: میلی لیتر تیوسولفات سدیم مصرفی برای آزمون شاهد برحسب میلی‌لیتر
N: نرمالیته تیوسولفات سدیم
W: جرم نمونه برحسب گرم است.

۳-۳-۴- عدد یدی

آزمون عدد یدی طبق روشAOCS (1996) انجام شد. پس از توزین ۵/۰ گرم نمونه در یک ارلن مایر، مقدار ۱۰ میلی‌لیتر کلروفرم به آن افزوده شد و روغن در آن حل گردید. سپس ۲۵ میلی‌لیتر محلول هانوس به آرامی به آن اضافه شد و محلول ۳۰ دقیقه در تاریکی قرار داده شد.
پس از این مدت، ۱۰ میلی‌لیتر محلول یدورپتاسیم ۱۵% به آن اضافه و ارلن کاملاً تکان داده شد. سپس درب و جدار ارلن با ۱۰۰ میلی‌لیتر آب مقطر تازه جوشیده سرد شده شسته شد. محلول حاصل با تیوسولفات سدیم ۱/۰ نرمال که به صورت قطره قطره اضافه می‌گردید و با تکان دادن یکنواخت ارلن، عیارسنجی گردید تا محلول زردرنگ تقریباً بی‌رنگ شد. سپس چند قطره شناساگر نشاسته به آن افزوده و عیارسنجی ادامه پیدا کرد تا رنگ آبی کاملاً از بین برود. در خاتمه عمل، درب ارلن را گذاشته و به شدت تکان داده شد تا هرگونه ید باقیمانده به صورت محلول درکلروفرم جذب محلول یدورپتاسیم شود.
آزمایش شاهد نیز دقیقاً با همان شرایط و بدون وجود نمونه روغن انجام شد و عدد یدی (IV) با بهره گرفتن از معادله ۴-۴ محاسبه گردید:
(معادله ۳-۴)
که در آن:
V1: حجم محلول تیوسولفات سدیم مصرفی برای شاهد
V2: حجم محلول تیوسولفات سدیم مصرفی برای نمونه
N: نرمالیته محلول تیوسولفات سدیم
W: وزن نمونه برحسب گرم

۳-۳-۵- پروفایل اسیدهای چرب

آماده سازی متیل استر اسیدهای چرب مطابق روشAOCS (1996) و آنالیز آنها با بهره گرفتن از دستگاه گازکروماتوگراف PERKIN – ELMER مدل ۸۴۲۰ انجام گرفت.
مقدار ۳۵/۰ گرم نمونه روغن و ۶ میلی‌لیتر سود متانولی ۵/۰ نرمال در یک ارلن ۵۰ میلی‌لیتری ریخته شد. یک مبرد به آن وصل شد و به‌مدت ۱۰ دقیقه روی هیتر حرارت داده شد پس ۷ میلی‌لیتر محلولBF₃ متانولی (۱۲۵ گرمBF₃ در یک لیتر متانول) (تری فلوئورید برم) از بالای مبرد اضافه گردید و به‌مدت ۲ دقیقه دیگر عمل حرارت‌دهی انجام شد. سپس، ۵ میلی‌لیتر هپتان نرمال از بالای مبرد ریخته شد و حرارت‌دهی یک دقیقه دیگر ادامه یافت.
بعد از این مرحله، حرارت‌دهی قطع گردید. ارلن از مبرد جدا شده و به آن حدود ۱۵ میلی‌لیتر آب نمک اشباع اضافه شد و به‌مدت ۱۵ ثانیه شدیداً به هم زده شد. سپس مقدار لازم آب نمک اشباع اضافه شده تا فاز آلی به‌خوبی جدا شود. یک میلی‌لیتر از لایه آلی برداشته شد، مقدار کمی سولفات سدیم به آن اضافه گردید و پس از هم زدن با کاغذ صافی (واتمن شماره ۴) صاف شد.
یک میلی‌لیتر هپتان نرمال به محلول صاف شده اضافه شد و پس از همزدن، یک میکرولیتر از آن به تزریق‌گاه کروماتوگرافی گاز-مایع تزریق گردید.
دستگاه، مجهز به آشکارکننده شعله ای ( FID^[52]) با دمای ۲۲۰ درجه سانتیگراد. با ستون موئین به طول ۶۰متر, گاز حامل هلیوم با فشار ۲۰ پاسکال (خلوص۹۹/۹%) ، دمای تزریقگاه و آشکار ساز ۲۲۰درجه سانتی گراد و دمای آون ۱۸۰ درجه سانتی گرادو مقدار تزریق نمونه ۱ میکرولیتر بود بود .

۳-۳-۶- پایداری

دوره اکسیداسیون کند^[۵۳] (IP) با بهره گرفتن از رنسیمت (Metrohm 734, Switzerland) طبق روشAOCS (1996) در دمای ۱۱۰ درجه سانتی‌گراد، با بهره گرفتن از ۵/۲ گرم نمونه و دبی هوای ۵/۲ میلی‌لیتر در دقیقه تعیین شد. بررسی تأثیر ترانس‌استریفیکاسیون بر پایداری، انجام شد.

۳-۳-۷- نقطه ذوب لغزشی

نقطه ذوب لغزشی به روش لوله موئین باز طبق روشAOCS (1996) اندازه‌گیری شد. نمونه‌ها در ۱۰ درجه سانتی‌گراد بالاتر از نقطه ذوب‌شان حرارت داده شدند تا کاملاً ذوب گردند. در مورد هر نمونه، سه لوله موئینه در روغن فرو برده شد تا روغن به ارتفاع یک سانتی‌متر از آن بالا رود. لوله‌ها با پنبه تمیز شده و سریعاً به یک حمام آب یخ انتقال داده شدند تا جامد شوند. سپس لوله‌ها به‌مدت ۱۶ ساعت در یخچال (دمای ۱۶ درجه سانتیگراد) قرار داده شدند.
پس از سپری شدن زمان مورد نظر، لوله‌ها به کمک بند لاستیکی به دماسنج متصل شده و داخل یک بشر ۶۰۰ میلی‌لیتری حاوی آب (با دمای ۱۰-۸ درجه سانتی‌گراد کمتر از نقطه ذوب لغزشی احتمالی نمونه) قرار داده شدند و سپس با سرعت یک درجه سانتی‌گراد به ازای هر دقیقه حرارت دهی شد. سرعت حرارت دهی با نزدیک شدن به نقطه ذوب لغزشی به ۵/۰ درجه سانتی‌گراد به ازای هر دقیقه کاهش
یافت. دمایی که در آن نمونه شروع به بالا رفتن در لوله موئین کرد، به‌عنوان نقطه ذوب لغزشی گزارش شد.

۳-۳-۸- میزان چربی جامد (SFC)

میزان چربی جامد طبق روش پی‌درپی و مستقیم (AOCS,1996) در دماهای ۰، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ درجه سانتی‌گراد با بهره گرفتن از یک دستگاه رزونانس مغناطیس هسته‌ای متناوب (pNMR)
(Broker, minispec mq 20, Germany) اندازه‌گیری شد. نمونه‌ها به روش زیر آماده‌سازی و اندازه‌گیری شدند:
ابتدا نمونه‌ها در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد در گرمخانه حرارت‌دهی شدند تا کاملاً ذوب شوند. سپس به ارتفاع ۴ سانتی‌متر در لوله‌ها پر شدند. بعد از آن به‌مدت ۱۰ دقیقه در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد، ۳۰ دقیقه در دمای ۷۰ درجه سانتی‌گراد، یک ساعت در دمای صفر درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. در دمای صفر درجه سانتی‌گراد میزان چربی جامد نمونه‌ها اندازه‌گیری شد. بعد از آن هر یک از نمونه‌ها به طور مجزا به‌مدت ۴۵ دقیقه در دمای ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند و سپس اندازه‌گیری میزان چربی جامد بر روی هر کدام از نمونه‌ها در دماهای مورد نظر انجام شد.

۳-۳-۹- آنالیز آماری

کلیه داده‌های بدست آمده از آزمایشات در این تحقیق با بهره گرفتن از نرم افزار آماری SPSS جهت آنالیز واریانس و مقایسه میانگین‌ها بررسی شدند.
برای مدل سازی درصد SFC به عنوان تابعی از دما، درصد SFC به عنوان متغیر وابسته و دما به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد.
برای مدل سازی درصد SFC به عنوان تابعی از اسید چرب، درصد SFC به عنوان متغیر وابسته و اسید چرب به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد.
برای مدل سازی درصد SFC به عنوان تابعی از ترکیب اسید چرب و دما، درصد SFC به عنوان متغیر وابسته و اسیدهای چرب و دما به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد.
برای مدل سازی نقطه ذوب به عنوان تابعی از ترکیب اسید چرب، نقطه ذوب به عنوان متغیر وابسته و اسیدهای چرب به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد.
موارد ذکر شده با بهره گرفتن از تابع سیگموئیدی (S شکل) مانند گمپرتز و از طریق نسخه ۱۲ نرم‌افزار Sigmaplot (Systat, USA) مدل سازی شدند. میزان انطباق مدل‌ها شامل ضریب همبستگی نتایج تجربی و پیش بینی شده و میانگین خطای مطلق پیش بینی با بهره گرفتن از نسخه شماره ۱۰ نرم افزار Statistica (Stat, USA) مورد ارزیابی قرار گرفت.

فصل چهارم: نتایج و بحث

همان‌طور که در فصل سوم ذکر گردید، ۱۰ مخلوط دوتایی از روغن مایع سویا و پالم اولئین کاملاً هیدروژنه با نسبت‌های مختلف تهیه شد. مخلوط‌ها به روش شیمیایی ترانس‌استریفیه شدند و تغییرات ایجاد شده در آنها از لحاظ ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی مورد بررسی قرار گرفت.

 

دفتر مدیریت پروژه در هر سطحی می‌تواند فعالیت‌های هر سطح را برای رسیدگی به نیازهای سازمان مربوطه دنبال کند. بنابراین تعیین سطح تقریبی از شایستگی (صلاحیت) دفتر مدیریت پروژه که سازمان ذی‌ربط نیازمند آن است، بسیار ضروری است. الزاما تمامی سازمان‌ها نیازمند به داشتن یک دفتر مدیریت پروژه سطح ۵ نیستند و در حقیقت برای بیشتر سازمان‌ها، حتی سطح سوم یعنی سطح توسعه و پشتیبانی فرایندها نیز احتماًلاً فراتر از نیازهای موجود آن‌ ها خواهد بود.

۲-۲-۶-۱- سطح ۱ (سطح کنترل پروژه)
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، واحد پایه نظارت بر پروژه در محیط مدیریت پروژه می‌باشد. دفتر مدیریت پروژه، در این سطح به عنوان حوزه فعالیت مدیر پروژه که معمولاً مسئول انجام موفقیت‌آمیز یک پروژه می‌باشد، ایجاد می‌شود. دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، زمینه‌های مورد نیاز برای حصول اطمینان از حرفه‌ای‌گرایی و رسیدن به سرآمدی در به‌کارگیری اصول و نمونه‌های موفق مدیریت پروژه در تمامی فعالیت‌های مرتبط با پروژه‌ها را فراهم می کند. گاهی ممکن است بیش از یک دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، در یک سازمان وجود داشته باشد. وقتی که این مسأله رخ می‌دهد، یک چالش آشکار در پیروی از یک رویکرد واحد به مدیریت پروژه ایجاد می‌گردد؛ اما در حالت مطلوب اعضای ارشد تیم مدیریت پروژه در طراحی و ‌پیاده‌سازی قابلیت‌های دفتر مدیریت پروژه مشارکت خواهند کرد. یک راه حل دیگر این است که یک سطح بالاتر از دفتر مدیریت پروژه را برای راهنمایی و پشتیبانی فعالیت‌های دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، ایجاد نمود.
اگر چه دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، از اختیار لازم در سطح طرح برخوردار نبوده و ارتباط مستقیم با کسب و کار استراتژیک ندارد و حتی یک نقش متعارف و سنتی از دفتر مدیریت پروژه را هم انجام نمی‌دهد. اما به هر حال، این سطح از دفتر مدیریت پروژه «قواعدی عملکرد پروژه» را در سطح تیم پروژه پیاده‌سازی کرده و نظارت می‌کند.
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، طیف وسیعی از فعالیت‌های اساسی مدیریت پروژه را که شامل موارد زیر است انجام می‌دهد:
به‌کارگیری اصول و روش‌های نوین مدیریت پروژه به واسطه مهارت و دانش مدیر پروژه برای کسب اطمینان از این‌که پروژه به کارایی مورد نظر دست یافته است. دفتر مدیریت پروژه در این سطح، بر روی ایجاد اقلام قابل تحویل مرتبط با اهداف پروژه تمرکز نموده و مشخصه‌ های حیاتی هر فعالیت پروژه یعنی هزینه، زمان‌بندی و به‌کارگیری منابع را مدیریت می‌کند. مدیریت این جزئیات همواره توانایی سنجش عملکرد پروژه را افزایش می‌دهد و اعمال اقدامات اصلاحی برای هر مشکل تشخیص داده شده را تسهیل می‌کند؛
خدمت‌رسانی به عنوان واسط مستقیم برای مدیریت عملکرد تیم پروژه؛ زیرا بسیاری از تیم‌های پروژه احتماًلاً بیشتر بر روی عملکرد فنی تمرکز می‌نمایند تا عملکرد مدیریتی. دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ می‌تواند عناصر مدیریت پروژه مورد نیاز را ارائه نماید. به همین دلیل این دفتر، تمایز بین روش‌های فنی که برای ایجاد یک محصول فنی برتر پیشنهاد می‌گردند و روش‌های مدیریت پروژه که برای موفقیت پروژه و سازمان تشریح می‌شوند را فراهم می‌آورد؛
ارائه راهنمایی‌های سازمانی در قالب سیاست‌ها، استانداردها، تصمیمات اجرایی و غیره برای هر یک از فعالیت‌های پروژه؛ دفتر مدیریت پروژه در این سطح، همچنین به عنوان عامل پیشرو در نظارت بر پیاده‌سازی و یکپارچه‌سازی فرایند کسب و کار در محیط مدیریت پروژه عمل می کند؛
ایفای نقش به عنوان اولین سطح نظارت پروژه و اغلب اوقات به عنوان بالاترین سطح نظارت فنی؛ هنگامی که دفاتر مدیریت پروژه سطح بالاتر، روش‌های فنی و رویه‌هایی را تعیین و الزام نمایند، این دفتر، قادر است که آن‌ ها را در محیط مدیریت پروژه پیاده‌سازی کند. در حقیقت در این سطح تأیید کمتری بر مسائل تجاری وجود دارد مگر اینکه مدیر پروژه نقش دوگانه‌ای در زمینه مدیریت طرح را نیز بر عهده داشته باشد.
نقش دفتر مدیریت پروژه در سطح ۱ بلوغ، مجری^[۸۱] یعنی اعمال‌کننده اکثر کارکردهای مدیریت پروژه است. یعنی سیاست‌ها، اقدامات و راهنمایی‌های معین شده به وسیله مراجع بالاتر را در محیط مدیریت پروژه برای پیاده‌سازی تیم پروژه وارد می‌کند.
۲-۲-۶-۲- سطح ۲ (سطح کنترل فرایندها)
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ، اولین سطح دفتر مدیریت پروژه است که با نظارت و کنترل چندین پروژه و یا یک طرح در ارتباط می‌باشد. این دفتر قابلیت‌های لازم برای نظارت تجمعی و کنترل چندین پروژه را داراست. امکان دارد که بیشتر از یک دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ، در سازمان وجود داشته باشد یعنی به ازای هر طرح یکی موجود باشد.
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ، احتماًلاً دارای حداقل پرسنل خواهد بود و حداقل باید به یک پرسنل تمام‌وقت و چند پرسنل پشتیبانی پاره‌وقت دسترسی داشته باشد. این سازماندهی پرسنل برای دستیابی به کارایی تعریف شده برای دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ، ضروری می‌باشد. این سطح از دفتر مدیریت پروژه، با تأکید بر استقرار سیستم کنترل در محیط مدیریت پروژه، مجموعه‌ای از فعالیت‌های متمرکز مدیریت پروژه را به شرح زیر انجام می‌دهد:
دارا بودن مسئولیت اصلی برای استقرار یک رویکرد استاندارد در خصوص چگونگی انجام مدیریت پروژه در سازمان‌های ذی‌ربط؛ این مسئولیت شامل ارائه ابزارهای عمومی، فرایندهای قابل تکرار و تجربیات عملی ممتاز و در حالت ایده‌آل ناشی از پیاده‌سازی یک متدلوژی جامع مدیریت پروژه می‌باشد؛
فراهم آوردن ابزارهای لازم برای جمع‌ آوری نتایج و تحلیل وضعیت و پیشرفت پروژه‌ها به عنوان مبنایی برای تشخیص و انجام اقدامات مورد نیاز (پاسخ‌دهی) در مقابل تغییرات پروژه‌ها، ارزیابی پروژه و عملکرد مدیر پروژه و حصول اطمینان از دستیابی به اهداف مشخص شده برای پروژه می‌باشد؛
معرفی مدیریت پروژه به عنوان یک حرفه تخصصی در سازمان‌های ذی‌ربط با بهره گرفتن از تدوین استانداردهای قابل اجرا، به کار گرفتن مدیران پروژه شایسته و با صلاحیت، آموزش و تقویت تیم‌های پروژه و تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های ذی‌نفعان در محیط مدیریت پروژه.
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ، دارای مسئولیت توانمندسازی دفتر مدیریت پروژه در تمامی حیطه‌های کاری آن است. در هر صورت، بیشتر این توانمندی‌ها اساسی بوده و بر استقرار بستری مناسب و قابل تداوم برای محیط مدیریت پروژه متمرکز می‌باشند، در نتیجه دفتر مدیریت پروژه در این سطح، در حال گام گذاشتن در محدوده‌های جدیدی از سازمان ذی‌ربط است. توسعه توانایی‌های اجرایی ممکن است در ابتدا، در حالی‌که واحدهای تجاری به وجود دفتر مدیریت پروژه عادت می‌نمایند و انتقال برخی از مسئولیت‌ها به آن و اتکای بیشتر به توانایی‌های مدیریتی دفتر مدیریت پروژه برای دستیابی به منافع تجاری مرتبط با نظارت و کنترل پروژه را خواهند پذیرفت، عمل نماید. در مقابل دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ، باید انطباق کامل خود با سازمان ذیربط و مؤثر بودن حرفه مدیریت پروژه را ثابت نماید. این امر مستلزم آن است که دفتر مدیریت پروژه، در برنامه‌ریزی مسئولیت‌های خود، رویکرد فعالانه داشته و برای دفاع از جایگاه کاری خود آماده باشد.
۲-۲-۶-۳- سطح ۳ (سطح توسعه و پشتیبانی فرایندها)
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۳ بلوغ، در سیر تکاملی توانایی‌های دفتر مدیریت پروژه بسیار اساسی بوده و معرف توانایی کامل و جامع دفتر مدیریت پروژه می‌باشد. در همان حال که این دفتر، کنترل و نظارت بر مدیریت پروژه را پیگیری می‌کند، یک تمرکز جدید در پشتیبانی و اقداماتی که افراد و کارایی پروژه در محیط مدیریت پروژه را بهینه می‌سازد، ارائه می‌کند.
محدوده اجرایی این دفتر از مدیریت پروژه‌های چندگانه و مدیران چندین پروژه گرفته تا نظارت یا همسان‌سازی یک یا چند مدیر طرح را در برمی‌گیرد.
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۳ بلوغ، می‌تواند از تلاش‌های قبلی صورت گرفته برای استقرار یک دفتر مدیریت پروژه در سطح ۲ بلوغ حاصل شود و همچنین می‌توان آن را از ابتدا و به وسیله تلاش‌های لازم برای ایجاد نظارت، کنترل و پشتیبانی مرکزی در محیط مدیریت پروژه طراحی و پیاده‌سازی نمود.
توانایی‌های دفتر مدیریت پروژه در سطح ۳ بلوغ، برای سازمان‌هایی که به دنبال پیاده‌سازی مدیریت پروژه به عنوان یک مزیت رقابتی بوده و یا سازمان‌هایی که قصد ارتقای توانایی مدیریت پروژه و افزایش سطح بلوغ مدیریت پروژه را دارند، مناسب می‌باشد.
حداقل کارکنان لازم برای دفتر مدیریت پروژه در این سطح، حداقل یک مدیر دفتر مدیریت پروژه تمام‌وقت و حداقل دو کارشناس متخصص تمام‌وقت و پاره‌وقت که دارای صلاحیت لازم برای تسهیل طراحی و پیاده‌سازی قابلیت‌های دفتر مدیریت پروژه می‌باشند، تعیین شده است.
با توجه به حجم عملکرد و میزان کارایی دفتر مدیریت پروژه، امکان دارد نیاز به تعدادی کارشناس پاره‌وقت دیگر یا احتماًلا مشارکت سایر بخش‌های فعال در محیط مدیریت پروژه و همچنین مشارکت بالقوه واحدهای تجاری سازمان‌های ذی‌ربط را ایجاب کند؛ اما هنگامی که کارکردهای این دفتر اجرا شد، احتماًلاً به کارمندان تمام‌وقت بیشتری برای تخصیص در مشاغل ویژه و تخصصی احتیاج است و زمانی که این دفتر رشد یافت، پرسنل پشتیبانی اجرایی تمام‌وقت و پاره‌وقت نیز مورد نیاز خواهد بود.
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۳ بلوغ، فعالیت‌های نظارتی و کنترلی متمرکز و جامع مدیریت پروژه را با تمرکز بیشتر بر ارائه پشتیبانی فرایندها و اقدامات در محیط مدیریت پروژه انجام می‌دهد. که این فعالیت‌ها عبارتند از:
ارائه خدمات به عنوان بخش مرکزی پشتیبانی مدیریت پروژه در سازمان‌های ذی‌ربط؛
یک مرجع مدیریت پروژه برای واحدهای کاری، یک تسهیل‌کننده تخصصی اقدامات و راهکارها برای مدیران پروژه و اعضای تیم پروژه و یک هماهنگ‌کننده و همکار برای فعالیت‌های ذی‌نفعان پروژه (مدیران منابع، مشتریان و تأمین‌کنندگان)؛
انجام وظیفه به عنوان یک رابط بین محیط تجاری و محیط مدیریت پروژه؛ دفتر مدیریت پروژه در سطح ۳ بلوغ، در زمان مقتضی سیاست‌ها و راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌های کلان اجرایی را برای عملکرد پروژه تفسیر نموده و اقدامات و فعالیت‌های مرتبط با اهداف تجاری در محیط مدیریت پروژه را پیاده‌سازی می کند؛
انجام وظیفه به عنوان تسهیل‌کننده طراحی فرایند محیط مدیریت پروژه و تعالی مدیریت پروژه؛ این وظیفه می‌تواند از پرداختن به متدلوژی مدیریت پروژه و اقدامات اجرایی مورد استفاده برای تضمین موفقیت پروژه آغاز شده و تا ایجاد ابزارهای گزارش‌دهی پروژه و تکنیک‌های هماهنگی، ارائه فرایندهای پشتیبانی اجرایی در زمینه‌هایی چون حکم‌رانی پروژه، مدیریت سبد پروژه و عملکرد تجاری گسترش یابد؛
ایفای نقش به عنوان نماینده محیط مدیریت پروژه سازمان در مقابل مدیریت ارشد سازمان مربوطه و همچنین برای شرکای تجاری و سازمان‌های حرفه‌ای؛
انجام وظیفه به عنوان یک واحد سازمانی متمایز که با تعیین صلاحیت، آموزش، تخصیص و ارتقاء منابع انسانی به طور مستقیم یا غیرمستقیم، مشارکت منابع در پروژه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۲-۲-۶-۴- سطح ۴ (سطح امور تجاری)
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۴ بلوغ، براساس قابلیت‌های کامل دفتر مدیریت پروژه ایجاد می‌گردد و در نتیجه حالت توسعه‌یافته و پیشرفته‌تر دفتر مدیریت پروژه سطح قبلی می‌باشد. تمرکز آن بیشتر بر روی یکپارچه‌سازی اهداف و نیازهای تجاری در محیط مدیریت پروژه است و این امر در برگیرنده ایجاد رویه‌های کاری و ارائه راهکارهای مشترک برای اعمال بر روی فرایندهای مدیریت پروژه و فرایندهای کسب و کار می‌باشد.
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۴ بلوغ، به ایجاد یک محیط تجاری پروژه‌ای کمک می‌کند، این سطح از دفتر مدیریت پروژه، تعداد کارکنان بیشتری را طلب می‌کند. همچنین در این سطح اقتدار و اختیارات مدیر دفتر مدیریت پروژه به منظور نظارت بر منافع سازمانی و تجاری در محیط مدیریت پروژه افزایش می‌یابد. دفتر مدیریت پروژه در این سطح، فعالیت‌های جامع و متمرکز نظارت، کنترل و پشتیبانی مدیریت پروژه را با کارایی بالا که نشان‌دهنده یک سازمان پروژه‌محور با سطح بالای بلوغ مدیریت پروژه می‌باشد، به انجام می‌رساند. این فعالیت‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
ایفای نقش و حضور هر چه بیشتر به صورت یک واحد سازمانی مستقل و مجزا؛ در صورتی که بودجه دفتر مدیریت پروژه در مراحل اولیه در نظر گرفته نشده باشد، دفتر مدیریت پروژه در سطح ۴ بلوغ، بودجه خود را به منظور توسعه و پیاده‌سازی اقدامات پیشرفته مدیریت پروژه و فعالیت‌های یکپارچه‌سازی تجاری، فراهم و مدیریت می کند؛
همکاری با واحدهای کاری سازمان و مشارکت در توسعه و انطباق راهکارها و فرایندهایی که به صورت مشترک هم در محیط تجاری و هم در محیط مدیریت پروژه متداول هستند؛
ارائه تخصص‌های متمایز در جدیدترین و پیشرفته‌ترین راهکارها و رویه‌های مدیریت پروژه.
کارکنان ارشد به صورت تمام‌وقت تخصیص یافته‌اند و معرف افرادی حرفه‌ای با دانش و توانایی‌های بالا هستند که هوش کاری، مفاهیم پیشرفته تجاری و مدیریت پروژه را در راه ‌حل ‌ها و ابزارهای پیاده‌سازی شده در محیط مدیریت پروژه به کار می‌گیرند. این افراد در انجام برخی کارکردها مثل خدمات مشاوره، ممیزی پروژه و خدمات بازیابی و جبران صدمات پروژه‌ها مشارکت می‌کنند. همچنین آن‌ ها نتایج پروژه را از دیدگاه تجاری، مدیریت و نظارت می‌نمایند. کارکنان دفتر مدیریت پروژه در سطح ۴ بلوغ، همچنین می‌توانند شامل تحلیل‌گران سازمانی و متخصصینی در زمینه‌های مختلف از قبیل امور حقوقی، واحد قراردادها و مدیریت تدارکات، خدمات مشتری و غیره به صورت تمام‌وقت و یا پاره‌وقت برای دستیابی به کارایی بیشتر برای دفتر مدیریت پروژه باشد.
۲-۲-۶-۵- سطح ۵ (سطح استراتژی)
دفتر مدیریت پروژه در سطح ۵ بلوغ، یک واحد کاری مستقل درون سازمان می‌باشد؛ که مسئولیت عملیات و کارکرد مدیریت پروژه را در سرتاسر سازمان بر عهده دارد. اگر چه ممکن است سطوح پایین‌تر دفتر مدیریت پروژه نیز در انجام این امور مشارکت کنند اما این موضوع در سطوح بالایی دفتر مدیریت پروژه بسیار متمایز و بارزتر است. همچنین ممکن است سطوح پایین‌تر دفتر مدیریت پروژه با دفتر مدیریت پروژه در سطح ۵ بلوغ، مشارکت تجاری یا روابط گزارش‌دهی داشته باشند. به طور مشخص این سطح از دفتر مدیریت پروژه، بر اهداف و منافع استراتژیک سازمانی متمرکز است.
معمولاً یکی از معاونین سازمان، مسئول دفتر مدیریت پروژه در این سطح می‌باشد و وی باید به مدیر عامل سازمان به طور مستقیم دسترسی داشته و گزارش دهد.
اگر چه دفتر مدیریت پروژه در سطح ۵ بلوغ، در رأس سیر تکاملی قابلیت‌های دفتر مدیریت پروژه ظاهر می‌شود، لیکن دارای یک موجودیت منحصر به فرد می‌باشد بدین معنی که لزوماً تمامی وظایف تعیین شده برای سطوح پایین‌تر را انجام نمی‌دهد. دو دیدگاه درباره چگونگی پیدایش و استقرار یک دفتر مدیریت پروژه در سطح ۵ بلوغ، وجود دارد:
اول اینکه در نتیجه رشد و توسعه یک دفتر مدیریت پروژه از سطح پایین‌تر ایجاد شود که معمولاً در سازمان‌های کوچک و متوسط انجام می‌شود؛
دوم اینکه می‌تواند به صورت مستقل از دفاتر مدیریت پروژه موجود و با هدف ارائه راهنمایی‌های استراتژیک سازمانی و هدایت و ارائه رهنمون‌ها به دفاتر مدیریت پروژه زیرمجموعه تأسیس شود. که این حالت در سازمان‌های بزرگ و بین‌المللی که خدمات نظارتی، کنترلی و پشتیبانی را به دفاتر مدیریت پروژه‌ای که مسئول تأمین نیازهای تجاری منطقه‌ای هستند، ارائه می کند، صادق است.
در نتیجه، دفتر مدیریت پروژه در سطح ۵ بلوغ، یک نقش راهبردی تطبیقی را در سازمان بر عهده دارد و محیط مدیریت پروژه را در جهت دستیابی به بهبود مستمر هدایت می‌کند. نقش‌های این سطح از دفتر مدیریت پروژه عبارتند از:
اعمال رهبری و تأثیرگذاری بر عملیات مدیریت پروژه سازمانی؛
ایجاد محیط مدیریت پروژه و آگاه‌سازی ذی‌نفعان پروژه و هماهنگی میان واحدهای تجاری، ارتباطات با مشتریان، تأمین‌کنندگان و سایر ذی‌نفعان؛
حمایت و رهبری تحقیقات و ارزیابی کارایی مدیریت پروژه و بهره‌وری تجاری که ممکن است دفاتر مدیریت پروژه وابسته را نیز در بر بگیرد؛

۵- تقویت احساس مسؤلیت دانش آموزان در برابر یادگیری خود و سایرین(برونز و سایرین ۱۹۹۵)
۶- تقویت نگرش مثبت شاگردان نسبت به یادگیری علم و دانش(رونالد ۱۹۹۷)
۷- تقویت مهارت های خود رهبری(رونالد ۱۹۹۷)
۸- تقویت پشتکار شاگردان برای حل مسائل درسی(رونالد ۱۹۹۷)

۹- تقویت مهارتهای کلاس( ارتباطی- اجتماعی دانش آموزان)(فارل ۱۹۹۹)
۱۰- افزایش پیشرفت تحصیلی همه دانش آموزان اعم از قوی، متوسط و (ضعیف هرید ۲۰۰۰-هانگ ۲۰۰دسی ۲۰۰۱ آنویوبازی ۲۰۰۱)
۱۱- تقویت رفتار خلاق و هوشمند در شاگردان(فارل ۱۹۹۹ شافر ۲۰۰۲)
۱۲- آموزش رفتارهای پیچیده ی اجتماعی به دانش آموزان که متشکل یادگیری دارند(شوماکر و همکاران و همکاران ۲۰۰).
کوپر(۲۰۰۲) در بحث مربوط به مزایای به کار گیری روش جیگ ساو به موارد زیر اشاره می نماید:
عزت نفس را در دانش آموزان می پرواند.
با تجارب یادگیری بیشتر، رضایت خاطر دانش آموزان را بهبود می بخشد.
نگرش مثبت را به مواد آموزشی افزایش می دهد.
چالش بر انگیزی بیشتر بدون این که میزان کار در مدت معین را نا معقول سازد.
فراهم سازی درک عمیق تر برای دانش آموزان.
منجر به تولید بیشتر و بهتر به سؤالات.
کمک به سایرین در دور شدن از این عادت که نه تنها معلم به عنوان منبع دانش و فهمیدن تلقی می نمایند.
محدودیت های کاربرد روش جیگ ساو
کرامتی(۱۳۸۱) به نقل از قهرمانی(۱۳۸۷) به چند محدودیت از کاربرد روش جیگ ساو که توسط صاحبنظران مختلف طرح شده است اشاره می نماید که این موارد زیر به طور خلاصه ذکر می گردد:
۱- اجرای موفقیت آمیز این روش مستلزم همکاری خانواده با مدرسه است بنابراین والدین دانش آموزان باید در زمینه فواید کاربرد آن آشنا شوند(بروفر و دیگران ۱۹۹۵). ۲- اجرای موثر این روش مستلزم توانایی معلم در زمینه برنامه ریزی و اداره موثر کلاس درس است(بروفر و دیگران۱۹۹۵).
۳- برای نظام هایی که به روش رقابت خو گرفته اند همکاری همیشه نمی تواند سودمند باشد به علاوه متقاعد کردن کلاس در زمینه اهداف مشترک گروهی کاری دشوار است(کول و چان۱۹۹۰).
۴- برخی بر این باورند که این روش احساس مسئولیت شاگردان را در زمینه یادگیری خودشان کاهش می دهد(کول و چان ۱۹۹۰). اما نظرگاهها و پژوهشها نشان دادند که طراحی و اجرای درست این روش احساس مسئولیت شاگردان را در قبال یادگیری خود و سایرین افزایش می دهد.
۵- مشکل سازمانی در برخی از کلاسها و مدارس محدودیت دیگری از روش جیگ ساو است(کول و چان ۱۹۹۰). اجرای موثر این روش، مستلزم توجیه و آموزش کلیه عوامل دست اندرکار در نظام آموزشی، هماهنگی عناصر نظام آموزشی است.
۶- این روش تنها داوری حل مشکلات آموزشی کلاس درس نیست و به همین منظور بهتر است در کنار آن از سایر روش های آموزشی استفاده شود این روش در تمام زمینه های درسی قابل اجراست و بدون تردید معلم پس از اجرا باید نقاط قوت و ضعف اجرای روش را شناسایی نماید تا در آینده نقاط ضعف را کاهش و نقاط قوت را افزایش دهد (شافر، ۲۰۰۲).
۷- زمانی که در یک پایه تحصیلی روش جیگ ساو برای اولین بار اجرا می شود دانش آموزان به دلیل اینکه به روش های توضیحی، عادت کرده اند و بیشتر شنونده منفعل بوده اند هر تغییر یا وضعیت غیرعادی در کلاس در آنها تردید ایجاد می کند به ویژه اگر در وضعیت های قبلی در قالب همان روش سخنرانی و توضیحی خوب شده باشد، در این صورت باید به آنها حق داد که هر تغییری را زیر سئوال ببرند یا دچار تردید و نگرانی شوند همچنین در ابتدای کاربرد این روش دانش آموزان تصور می کنند که همه کارها را تردید و نگرانی شوند همچنین در ابتدای کاربرد این روش دانش آموزان تصور می کنند که همه کارها را آنها انجام می دهند معلم هیچ اقدامی انجام نمی دهد اما پس از گذشت مدتی این روش جای خود را باز می کند و تصور دانش آموزان تا حدود زیادی تغییر می کند به مرور که معلم در کاربرد این روش کاربرد بیشتر کسب می کند دانش آموزان اعتقاد بیشتری به سودمندی آن پیدا می کنند(هرید، ۲۰۰۰).
۸- زمانی که برای اولین بار این روش در کلاس درس به کار برده می شود ممکن است دانش آموزان تصور کنند بخشی از یک آزمایش هستند که در این صورت حس بی اعتمادی نسبت به معلم افزایش می یابد و در نتیجه سعی می کنند موانعی را برای معلم ایجاد کنند(هرید، ۲۰۰۰). در این صورت لازم است دانش آموزان به خوبی توجیه شوند که این رویکرد در همه کلاسهای درس به اجرا گذاشته شود، ضمنا اگر فواید این روش به خوبی برای شاگردان تعیین شود مقاومت آنها در برابر اجرای روش به حداقل می رسد به علاوه یک شروع یک آهسته و آرام در زمینه تبدیل روش قبلی به روش جیگ ساو از بروز بسیاری از مشکلات احتمالی جلوگیری خواهد کرد(هرید، ۲۰۰۰).
۹- چنانچه این روش به خوبی اجرا نشود انگیزه دانش آموزان قوی هم نسبت به انجام دادن تکالیف و ارائه گزارش ها کاهش می یابد(کوهن، ۱۹۹۴). آموزش موثر معلمان کار آمدی اجرای این روش را افزایش می دهد(کرامتی، ۱۳۸۲).
روش یادگیری در حد تسلط:
این روش ابتدا در مدل یادگیری جان کارول (۱۹۶۳) ارائه شده و بعدها به وسیله بلوم (۱۹۶۸) گسترش یافت. نرخی زیربنایی روش یادگیری در حد تسلط این است که اگر شرایط مناسب آموزش مزاحم شوند و زمان کافی در نظر گرفته شود، هم یا تقریباً هم یادگیرندگان می توانند هم یا تقریباً هم مدل سازی آموزش یک درس بیاموزند، یعنی برآنها تسلط یابند (بلد)، ۱۹۸۲، ترجمه سین، ۱۳۶۳ با گاسکی ویگلش، ۱۹۶۸٫
بر اساس این نظریه، یادگیری آموزشگاهی مبتنی بر زمان است . یعنی هر چیز زمان یادگیری بیشتر باشد مقدار یادگیری نیز بیشتر خواهد بود:
مفهوم تسلط:
منظور از تسلط مقدار یادگیری واقعی‌ یادگیرانه است. بنابراین، تسلط هم به بازده مطلوب یادگیری و هم به سطح قابل قبولی از عملکرد که حاکی از توفیق در یادگیری باشد اشاره می‌کند. معنی این سخن آن است که یادگیری یا بر یک بازده یادگیری تسلط می‌یابد در تسلط ‌یابی شکست می‌خورد. یعنی در ریشه . بر حد تسلط در جای ممکن وجود ندارد.
مراحل روش یادگیری در حد تسلط:
۱- تعیین هدف‌های آموزشی: مهم هدف‌های آموزشی خود را در قالب هدف‌های دقیق رفتاری تهیه می نماید.
۲- تعیین رفتار ورودی و سنجش آغازین: معلم با تحلیل هدف ها: اطلاعات و مهارت‌های پیش نیاز ضرورت برای یادگیری آن را به صورت رفتارهای ورودی می‌نویسد بر تهیه سنجش آغازین یا ارزشیابی آغازین می‌پردازد.
۳- تعیین حد تسلط: ارزشیابی تکوینی و تراکمی در روش یادگیری در حد تسلط بر نوعی ملاک یا معیار عملکرد نیاز دارند که نشان دهد یادگیرندگان در یادگیری هدف‌های آموزشی به حد تسلط رسیده‌اند یا نه.
بلاک (۱۹۷۲) برای تعیین ملاک عملکرد در رسیدن به حد تسلط کمتر است که این ملاک باید دارای ویژگی‌سازیی باشد:
الف- مبتنی/ همان تصمیم و ارزشی انتخاب هدف‌های آموزشی باشد.
ب – معلم بتواند آن را از لحاظ منطقی یا تجربی ؟ ملاک‌ها ترجیح دهد.
پ- وقتی زمان کافی در اختیار یادگیری قرار دارد قابل دستیابی باشد.
اندرسون و بلاک (۱۹۷۷) برای آزمون‌های تکوینی ۸۵ تا ۹۰ درصد عملکرد درست و برای آزمون‌های تراکمی نمره الف ( ۱۷ از ۲۰)‌ را به عنوان ملاک پیشنهاد داده‌اند.
۴- تعیین واحدهای یادگیری: معلم محتوای درس را به یاداشتن ده از فصل‌ها یا بخش‌ها به واحدهای یادگیری عملکرد اهداف تعدادی هدف آموزشی هستند تقسیم می کند.
۵- اجرای آموزش یادگیری گروهی: معلم واحد‌های یادگیری را با داشتن دما از روش‌ها و فنون مختلف به کل افراد کلاس آموزش می‌دهد.
۶- اجرای ارزشیابی تکوینی و‌ آموزش اصلاحی: در هر واحد یادگیری پس از آموزش گروهی ارزشیابی تکوینی اول اجرا می‌شود، پس دانش‌آموزان که به ملاک تسلط نرسیده‌اند آموزش اصلاحی می بینند مجرد ارزشیابی تکوینی دوم اجرا می‌شود.
۷- اجرای ارزشیابی تراکمی و نمره گذاری: معلم بعد از پیاده کردن کامل طرح آموزشی با بهره گرفتن از یک آزمون پاسخ نهایی مجموعه یادگیری‌های دانش‌آموزان را ارزشیابی می‌کند تأمین کند چند نفر بر حد تسلط و نمره قبولی رسیده و چند نفر در تسلط‌ یابی شکست خورده و مردود شوند و تجربه نظر در آنها می‌پردازد.
۸- تجدید نظر در طرح آموزشی: معلم پس از به دست آوردن نتایج ارزشیابی تکوینی اول و دوم و ارزشیابی نهائی به قضاوت در باره کیفیت آموزش گروهی، کیفیت آموزش اصلاحی و اثر بخشی طرح کلی آموزش.
محاسن روش تدریس یادگیری در حد تسلط:
۱- این روش به نیازهای دانش‌آموزان و تفاوت فردی آنان توجه می‌کند.
۲- این روش بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان چنین، اثر بخش دارد.

کشورهای فدرال بدلیل وضعیت خاصی که از نظر ساختار دولتی دارند می توانند به عنوان نمونه ای مناسب در تدوین قواعد مربوط به منابع مشترک گازی مدنظر قرار گیرند و راه را برای تدوین قوانین بین المللی مناسب در این زمینه هموار سازند؛ چرا که در هر ایالت قوانین داخلی مجزا وجود دارد و اگر در بین اراضی متعلق به دو شخص مختلف مخزنی مشترک یافت شود که در دو ایالت قرار دارند بحث ایجاد هماهنگی در قوانین داخلی ایالات پیش می آید که راه حل آن به نوبه خود می تواند قابل تعمیم به عرصه بین المللی باشد.

در این میان کشور آمریکا به دلیل سابقه ای که در کشف و بهره برداری از منابع نفتی و گازی دارد می تواند به عنوان یکی از کشورهای پیشگام در این عرصه دانست؛ چراکه این کشور در دهه ۵۰ تقریبا مجموعه تکامل یافته ای از قواعد برای مواجه با مسائل منابع نفت و گاز مشترک را دارا بود^[۶۳] و این در حالی است که در دهه ۶۰ میلادی به بعد این مسائل مورد توجه علمای حقوق بین الملل قرار گرفت.

گفتار دوم: قواعد متداول در نظام های داخلی و معایب و مزایای آن

 

بند اول: قاعده تبعیت و قاعده حیازت

در کشورهای غربی دو دیدگاه در مورد معادن از جمله گاز وجود دارد:
اصل تعلق معدن به دولت که به دنبال قانون ناپلئون ۱۸۸۰ در اروپا قبول عام یافت.
نظریه تبعیت که مالکیت منابع معدنی را از آن مالک زمین می دانست و ریشه آن به قاعده ای در حقوق رم باز می گردد.
پرفسور کریست آن را اصل “از بهشت تا دوزخ”^[۶۴] و برخی آن را “از فرش تا عرش” نامیده اند.^[۶۵] یعنی مالک زمین مالک فضای محاذی آن در زیر و بالای آن می باشد. اما این نظریه به دلیل ماهیت و طبیعت سیال منابعی چون گاز، نامناسب به نظر می رسد چون این منابع می توانند از نقطه ای به نقطه ای دیگر در حفره های رسوبی جابه جا شوند و یا به اصطلاح مهاجرت نمایند و در واقع این منابع موادی قارچ گونه اند(ریشه ندارند)، پس نمی توان مشخص نمود که گاز تولیدی در کدام نقطه زمین بوده است.
از همین رو و با توجه به این که این قاعده می توانست سبب دلسردی و محتاط عمل کردن مالکان حقوق معدنی شود، لذا دیری نپاید که قاعده حیازت جایگزین آن گشت^[۶۶] و به عنوان بخش جبران ناپذیر حقوق نفت و گاز آمریکا مورد پذیرش قرار گرفت.
این قاعده خود دو نظریه مالکیت مطلق^[۶۷] و عدم مالکیت^[۶۸] را به دنبال داشت که مالکیت مطلق با همان ایراد سیال بود منابع نفت و گاز همراه بود و عدم مالکیت هم نفت و گاز را در صورتی که حفاری در دهانه چاه قرار بگیرند در مالکیت قطعی صاحب زمین می دانست.
تصمیمات قضایی آن زمان متاثر از این دو دیدگاه متفاوت و غیرمسلم بود. چنانکه در قضیه westmoreland^[69] دادگاه بیان داشت که تملک ضرورتا متضمن مالکیت بر نفت زیر آن نیست و تا زمانی که نفت به زمین های دیگر نرفته است، تحت کنترل مالک زمین است و در مخزن مشترک نفت و گاز استحصالی مال کسی است که آن را تولید کند.
بدلیل اهمیت قاعده حیازت که از رویه متداول ایالات آمریکا است، در گفتاری جداگانه به آن می پردازیم.
تصمیماتی این چنین عملا حقوق حیازت را برقرار نمود.^[۷۰] روبرت هارودیک در تعریف قاعده حیازت بیان می دارد که:
“مالک زمین، مالک نفت و گازی است که از چاه های حفر شده در آن تولید می شود اگرچه ممکن است ثابت شود که بخشی از این نفت و گاز از اراضی مجاور نقل مکان کرده است.^[۷۱]
قاعده حیازت به عنوان یک قاعده حقوقی در عین حال که غیر عادی است، معمول می باشد و دادگاه ها در ابتدای ظهور آن گرایش زیادی به اجرای آن داشتند. اما باید به یاد داشت این حمایت ها بدان معنی نسیت که مالک می تواند برای حیازت از وسایل غیر عادی به منظور سوق گاز به سمت دهانه چاه خود استفاده کند.
دادگاه های آمریکا ۳ تفسیر متفاوت از مالکیت بر نفت و گاز را به کار برده اند که به قاعده حیازت اصلاح شد:
نظریه تگزاس:
که همان نظریه مالکیت مطلق را یادآور می شود، یعنی مستاجر مالک همه اموال زیر زمین به طور مطلق و بدون قید و شرط، از جمله نفت و گاز موجود در آن می گردد.^[۷۲]
نظریه پنسیلوانیا:
این نظریه مدعی است که مالکیت کاز و نفت به موجب قرارداد اجاره نفت و یا گاز طبیعی مطلق نیست و یک مالکیتی است مشروط بر اینکه نفت و گاز با لوله تا سطح زمین خارج شود و تحت تصرف قرار گیرد.
نظریه اوکلاهما:
که به موجب آن هیچ مالکیتی بر نفت و گاز درجا یا وضعیت طبیعی وجود ندارد و یک قرارداد تنها یک حق قراردادی برای استخراج است و هیچ حقی در زمین برقرار نمی کند.
نظریه اوکلاهما از این جهت بی نظیر است که بین حق نسبت به منابع هیدروکربنی(گاز) و حق نسبت به موفقیت در استخراج هیدروکربن، تمایز قائل می شود.^[۷۳]
در میان این ۳ دیدگاه، نظریه تگزاس از استنباط بیشتری برخوردار بود و نظریه اوکلاهما کمترین طرفدار در بین صاحب نظران این عرصه را داشته است. خصیصه بارز نظریه تگزاس و ثمره عملی آن اینست که نفت و گاز داخل مخزن از محدوده مالکیت مالکان اراضی روی آن خارج نیست یعنی به هیچ وجه نباید آن را جزء اموال مباح و مشترکات قابل تملک توسط هر کس دانست.

بند دوم: محدودیت های قاعده حیازت

قاعده حیازت با این توجیه که اعمال مکانیکی قاعده تبعیت جامعه را از منابع مهم انرژی محروم می سازد و قاعده حیازت برای تشویق و تحریک توسعه میادین نفت و گاز به منظور تامین منفعت اجتماعی مناسب است، توسط دادگاه های آمریکا توسعه و تکامل یافت اما بعدها همین فایده اجتماعی خود محدودیت هایی را در اعمال قاعده حیازت اعمال و ایجاد نمود. چنانکه اولین شواهد تعدیل آن در رویکرد ایالات کنتاکی و ایندیانا با وضع قوانین ایالتی دیده شد^[۷۴] و دادگاه ایندیانا در رایی ۴ شرط را برای درستی اعمال این قاعده بیان داشت^[۷۵]:
هر کس فقط نسبت به فوران طبیعی منبع حق دارد.
هر کس باید فقط از وسایل متعارف برای حیازت گاز استفاده کند.
هیچ کس نباید موجب ورود خسارت به مخزن مشترک شود.
هیج کس مجاز نیست مخزن مشترک را تخریب کند.
در جریان تحولات صورت گرفته در قاعده حیازت می توان محدودیت های آن را در دو دسته کلی جای داد:
حقوق مرتبط یا به هم پیوسته
قواعد موضوعه حفاظتی

الف: حقوق مرتبط یا به هم پیوسته

حقوق مرتبط بیان کننده این موضوع است که هر مالک معدنی در منبع مشترک اصولا دارای حقی نسبت به شانس عادلانه برای تولید گاز از ذخایر زیر زمینش متناسب با مقدار برداشت از کمیتی از ذخایر که در خود دارد، می باشد.
حقوق مرتبط در واقع هر فعالیت ناسازگار با هدف قاعده حیازت(یعنی تشویق و ترغیب توسعه منابع نفت و گاز به خاطر سودمندی عمومی آن) را از شمول حمایت قاعده حیازت خارج سازد..
این نظریه نخستین بار در دادگاه عالی تگزاس در قضیه Elliff v. Texan drilling مطرح شد و رای صادره در دادگاه با بیان این نظریه، دفاع خوانده در توسل به قاعده حیازت را رد نمود.

ب : قواعد موضوعه حفاظتی

نظریه حقوق مرتبط به تنهایی نمی تواند از اسراف مالی و اقتصادی که جزء ذات قاعده حیازت است جلوگیری نماید چراکه این نظریه حقوقی فردی در مقابل مالک دیگر که مسامحتا یا مسرفانه از قاعده حیازت استفاده می نماید اعطا می کند و حیازت کننده را مسئول می نماید.
با ظهور مشکلات اجرای بی قید و شرط قاعده حیازت و به منظور توسعه حقوق محافظت از نفت و گاز، دولت های ایالتی اقداماتی را با اعمال اقتدارات انتظامی آغاز نمودند، که قواعدی از جمله رعایت حریم یا فاصله برای حفره چاه، میزان استجصال در روز، هفته، ماه و سال از چاه های حفر شده از مجموعه قواعد انتظامی مطرح شده بود که سبب تعدیل شدن قاعده حیازت تا حد نظریه سهم عادلانه گردید.
از جمله موارد قضایی مطرح شده در این زمینه می توان به قضیه Wronski v. Sun Oil Co ^[۷۶]در سال ۱۹۷۹ را بیان نمود.
هدف اصلی قواعد حفاظتی جلوگیری از هدر رفتن مادی و اقتصادی منابع نفت و گاز است. در واقع حقوق حفاظت نفت و گاز فایده عمومی را در حفاظت و بهره برداری معقول می بیند و در پی پشتیبانی از حقوق مالکان مرتبط است. در واقع این قواعد در نظر دارند با برقراری نهاد سهمی عادلانه از نفت و گاز موجود در جهت حمایت از حقوق مرتبط مالکان گام بردارند.
یکی از قواعد حفاظت نفت و گاز قاعده چاه های فاصله ای یا حریم است که در پی حفظ تعادل بین منفعت عمومی و حقوق خصوصی است.^[۷۷] از آنجا که یکی از مشکلات اولیه قاعده حیازت که ناشی از حرص و آز و الزامات صرفا اقتصادی ناشی از تولید، حفر چاه های بسیار نزدیک در منطقه ی فرضی است، یک قدم مهم برای کنترل مشکل مذکور این است که چاه های حفر شده به قدر کافی و مقتضی از یکدیگر و حفظ خطوط مرزی فاصله داشته باشند.
مهمترین نکته در تعیین محل فاصله گذاری واحدها، محل تجمع و استقرار گاز یا نفت است که حفاری روی زمین آن انجام می شود. دفتر حفاظت همواره باید در تصویب طرح ها به توازن و تعادل بین هزینه و فایده بیاندیشد. قواعد تخمینی در بهترین حالت، قاعده اصلی فاصله گذاری به شمار می رود که بر آن است تا از استحصال از یک قطعه توسط دیگری جلوگیری نماید که در این قاعده نمی تواند کارساز باشد و از همین روست که بر قاعده فاصله گذاری چاه ها استثنائاتی وارد است که این استثنائات ممکن است به بهانه حمایت از حقوق مرتبط مالکان یا جلوگیری از هدر رفتن گاز باشد.^[۷۸] این استثنائات عبارتند از: قواعد مربوط به تنظیم تولید^[۷۹].
طبق این قواعد تولید مجاز یک نوع ضابطه تولید است. این قواعد تولید مجاز که گاها قواعد سهمیه بندی هم نامیده می شود ممکن است به صورت روزانه، هفتگی یا ماهیانه وضع محدودیت نماید.

نتیجه گیری

اهمیت منابع طبیعی و به ویژه منابع طبیعی مشترک بر هیچ کس پوشیده نیست. انسان نیز در طول تاریخ حیات خود و با آشنای روزافزون با منابع طبیعی که در اختیار او قرار دارد به فکر استفاده درست و بهینه از آنها بوده است. یکی از منابع طبیعی با ارزش روزافزون منابع مربوط به انرژی و بالاخص گاز هستند. منابع گازی که در محدوده مرزهای یک کشور قرار می گیرند، تحت حاکمیت مطلق دولت مذکور بوده و این دولت در بهره برداری و استخراج از این منابع از آزادی عمل کمی برخوردار است. اما آن هنگام که این منابع در محدوده و تقاطع مرز بین دو یا چند دولت قرار می گیرد، دیگر موضع از محدوده حاکمیت داخلی خارج شده و بدلیل مطرح شدن پدیده مرز، که یکی از عناصر اصلی بین اللمللی شدن یک موضوع است، دو یا چند دولت را درگیر موضوع می نماید.
مقصود از منبع، هر ظرف طبیعی است که در آن گاز یافت شود. در مورد به کارگیری وصف مشترک برای منابع گاز در حالت طبیعی مناقشه بسیار است. مبنا و منشأ اختلافات در موضوع منابع مشترک گاز، ناشی از طبیعت گاز است. این منابع برخلاف معادن جامد که به آسانی و براساس خطوط مرزی تعیین شده بین کشورها، قابل تقسیم می باشند، به دلیل سیال بودن، مهاجرت می کنند و شکل مخزن خود را می گیرند و با بهره برداری از آن توسط یک دولت ذی نفع در قلمرو سرزمینی خود، کل یا بخش قابل ملاحظه ای از مخزن که در سرزمین کشور مجاور قرار گرفته نیز بدون رضایت آن کشور مورد بهره برداری قرار می گیرد. پدیده اشتراک در مخازن گاز ممکن است، در محل تلاقی مرزهای خشکی، دریایی دو دولت یا بیشتر و یا مرزهای دریایی یک دولت و موقعیت بین المللی اعماق دریا دیده شود. البته باید این را در نظر داشت که منابع طبیعی مشترک و مرزهای بین المللی بر یکدیگر تاثیرگذار بوده و تاثیر می پذیرند.
در تنظیم حقوق بین الملل تا قبل از ۱۹۴۵ مطالعه متمرکزی بر روی منابع طبیعی و حقوق ناشی از آن صورت نگرفته بود و در باب مسئله منابع طبیعی و اعمال مالکیت یا حاکمیت مشترک بر آنها، علیرغم استقلال حقوق بین الملل از حقوق ملی، باز نمی توان از تاثیر حقوق ملی غافل بود. از این رو دو دیدگاه کلی یعنی قاعده تبعیت و قاعده حیازت در مورد بهره برداری از این منابع وجود دارد، البته قاعده حیازت تا حد بسیاری جایگزین قاعده تبعیت گشته است. روش های بهره برداری که در مورد منابع مشترک وجود دارد، عبارتنداز: آحادسازی، توسعه اشتراکی منابع مشترک، واگذاری بهره برداری به یک کشور و … .
در عرصه بین المللی نیز اقداماتی برای ارائه الگوی مناسب برای منابع مشترک صورت گرفته است اما تاکنون نتوانسته برای همه ی منابع طبیعی مشترک الگوی ثابت و مناسب ارائه نماید. در نظام های حقوقی داخلی قوانی متفاوتی در این زمینه وجود دارد.

الگوی بخشی فعلیت های انسان در فضا سه گوشه ای است که فاصله مکانی در نتیجه فضا و مکان با مسافت ها در نظام گیری فعالیت های انسانی نقش سازنده ای را بر عهده دارد(شعاع دسترسی)
جمعیت به گونه ای در درون یک دشت یکنواخت توزیع شده اندکه در ان به طور یکسان حمل و نقل به همه جهان به آسانی امکان پذیر است و همه از درامد یکسانی برخوردارندو مصرف کنندگان به کالاها و خدمات حداقل مسافت را طی میکنند. (مختاری،۱۳۸۵،ص۸۹)
توزیع فعالیت های انسانی از اصول سلسله مراتبی وتسلسل برخوردار می باشند.بنابراین تعدادی از مکانها مرکزی دارای کارکردهای بیشتری هستند که در سطح بالاتر نظام سلسله مراتب مرکزی قرار دارند.در حالیکه مکان های نیز وجود دارند که در سطوح پایین سلسله مراتب قرار دارند. (مختاری،۱۳۸۵،ص۹۰)

۲-۶-۳-تئوری جاذبه یا تئوری ویلیام رایلی
الگوی ریاضی که پیش بینی کننده کنش متقابل بین دو مکان است وتابعی از اندازه و فاصله جداکننده بین دو مکان می باشد و بر پایه قانون نیوتن است. در این الگوجاذبه رابطه مستقیمی با اندازه جمعیت ومکان و رابطه عکس با مجذور فاصله دارد.
اغلب روش های مورد استفاده در رابطه با مکان گزینی تاکید خاصی روی هزینه های مرتبط با حمل و نقل داشته که خود وابستگی بسیار زیادی به مسئله فاصله دارد به همین دلیل عامل فاصله از جمله اساسی ترین عوامل در مباحث مکان یابی و برنامه ریزی محسوب میشود.در تمام تئوری ها بر روی سه عامل جمعیت، شعاع دسترسی، و سلسله مراتب در انتظام بخشی به منظور خدمات رسانی اسان تر به ساکنان عنایت داشته اند. (دهقانیان،۱۳۸۵،ص۴۴)
مثلا ایجاد یک کودکستان و مهد کودک با واحد های تجاری خرد روزانه در کوی و مسجد و مدرسه ابتدایی در محله و مدرسه راهنمایی و مراکزبهداشتی در برزن و دبیرستان،درمانگاه و دندانپزشک در ناحیه و… نمونه ای از سلسله مراتب عناصر تشکیل دهنده می باشد(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۴۳)
۲-۷- مدل های رایج در مکان یابی کاربریی ها
۲-۷-۱-فرایند تحلیل سلسله مراتب AHP
در ارزیابی هر موضوع ما نیاز به معیار های اندازه گیری با شاخص داریم انتخاب شاخص های مناسب امکان می دهد که مقایسه درستی بین جایگزین ها و التر ناتیو ها به عمل آوریم.اما وقتی که چند یا چندین شاخص برای ارزیابی در نظر گرفته می شود، کار ارزیابی پیچیده میشود و پیچیدگی کتر زمتنی بالا میگیرد که معیارهای چند یا چندین گانه با هم در تضاد و از جنس های مختلف باشند.در این هنگام کار ارزیابی و مقایسه از حالت ساده تحلیلی ساده که ذهن قادر به انجام ان است خارج می شود و به یک ابزار تحلیلی قوی نیاز خواهد بود.یکی از ابزارهای قدرتمند برای چنین وضعیت های مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی با AHP است.این روش با تحلیل وضعیت موجود کاربری ها به انتخاب مکان بهینه در شهر یا ناحیه می پردازد(مختاری،۱۳۸۵،ص۲۱)
روش کار به این صورت است که به منظور تعیین مکان بهینه یک فعالیت چند موقعیت یا چند معیار مورد ارزیابی قرار میگیرد و سپس مناسب ترین موقعیت با توجه به معیارهای انتخابی امتیاز کسب میکند که برای استقرار یک فعالیت مورد استفاده قرار میگیرد روال کار در مدلAHP به صورت زیر است:
مرحله اول) وزن دهی به سنجه ها:
در این مرحله به هر یک از سنجه های انتخابی وزنی داده می شود.
مرجله دوم ): وزن دادن به جایگزین ها:
سنجه ها در یک ماتریس قرار گرفته و به صورت زوجی مورد سنجش قرار میگیرد و وزن هر یک از انها در مقایسه با دیگری معلوم می شود سپس تمام سنجه ها با بهره گرفتن از روش نرمال کردن وزن می شوند.
مرحله سوم) ترکیب وزن ها:
در این مرحله با در دست داشتن وزن سنجه ها و امتیاز الترناتیو ها به وزن ترکیبی هر یک از سایت ها از طریق حاصل ضرب وزن سنجه ها با امتیاز الترناتیوها به دست می آید و سایت ها به ترتیب وزنی که به دست می اورند سطح بندی می شوند.
مرحله چهارم ) آزمایش سازگاری:
این مرحله تعیین سازگار ی ها می باشد که در نظر تحلیلگروجود دارد(مختاری،۱۳۸۵،ص۲۱)
۲- مدل تحلیل در فرایند GIS :
انتخاب مکان مناسب خدمات شهری نیاز به اطلاعات جزئی شهری در سطوح وسیع و همچنین عوامل مختلف طبیعی از قبیل اب و هوا،زلزله خیزی،بافت زمین و توپوگرافی و مسائل انسانی مثل راه های ارتباطی و دسترسی و مجاورت و جمع آوری،ترکیب و آنالیز آنها دارد که انجام چنین عملیاتی با بهره گرفتن از نرم افزارهای GIS عملی گشته و این نرم افزار علاوه بر سنجش تاثیرات عوامل مختلف بر روی هم و همچنین بر روی کاربری های خدمات شهری قادر به تحلیل موفقیت کاربری ها نسبت به شعاع دسترسی و آستانه های جمعیتی (عوامل مورد توجه در تئوری مکان مرکزی کریستالر…) می باشد.(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳۹)
۲-۷-۲-سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)
بی گمان ظهور رایانه در عرصه حیات بشری تاثیر شگرفی بر فعالیت های آدمی گذاشته و امکان جمع اوری،ذخیره سازی،بازیابی، آزمایش و پردازش اطلاعات مکانی را به عنوان ابزاری جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی فراهم اورده است.
پیش از بهره گیری از فن آوری رایانه اطلاعات جغرافیایی به روش سنتی در قالب اسناد و نقشه های کاغذی تهیه و نگهداری می شدند.بکارگیری این روش نه تنهامستلزم صرف زمان و هزینه قابل ملاحظه بود بلکه امکان تحلیل و برسی داده ها و حصول نتایج مورد نظر را همواره با دشواری مواجه ساخت. از آغاز دهه ۱۹۶۰سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تهیه، نگهداری،تحلیل و نمایش نقشه ها و اطلاعات در نهاد های دولتی معرفی شد و توجه برنامه ریزان شهری،مهندسان،پردازش کنندگان اطلاعات،مدیران اجرایی و سیاست گزاران را به خود جلب نمود. سیستم اطلاعات جغرافیایی آخریت دستاورد پیشرفت فن اوری در زمینه مهندسی نرم افزار است و به مجموعه ویژه رایانه ای اطلاق می شود که قابلیت برقراری ارتباط بین اطلاعات حرفی عددی را داشته باشد به عبارتی برای ثبت اطلاعات در GIS عوارض فیزیکی به شکل نقطه،خط و سطوح از روی نقشه و اطلاعات توصیفی به صورت عددی و حرفی در داخل جدول مشخص می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۸۰،ص۱)
در واقع GIS مجموعه سازمان یافته ای از سخت افزار و نرم افزار کامپیوتری اطلاعات جغرافیایی و افراد متخصص است که به منطور کسب،ذخیره،به هنگام سازی،پردازش،تحلیل و ارائه و نمایش کلیه شکل های اطلاعات جغرافیایی،طراحی و ایجاد شده است بطوری که در این سیستم امکانات ذخیره، سامان دهی،بازیابی اطلاعات نقشه ای(گرافیکی،انجام عملیات فضایی و تحلیل مکانی عوارض جغرافیایی و روابط میان این عوارض وجود دارد. این سیستم باید قادر باشد تا اطلاعات مزبور را در زمینه های گوناگون و از منابع مختلف جمع اوری میگردد به هم دیگر مرتبط ساخته و انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.سیستم اطلاعات جغرافیایی میبایستی همچنین قابلیت ارائه این اطلاعات را بر روی صفحه رایانه داشته باشد به گونه ای که بتوان اطلاعات مربوط به هر نقطه را در یک جدول مشاهده کرده و در صورت لزوم انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد(نیک فوم،۱۳۷۹،ص۱۰)
۲-۷-۳- سیستم اطلاعات جغرافیایی ، قابلیت و کاربرد آن
سیستم اطلاعات جغرافیایی میتواند کاربردهای گوناگونی در امور شهر سازی،عمران،حمل و نقل و ترافیک،درآمد و نوسازی ، بهداشت ، مدیریت املاک ، پست وبرق و … داشته باشد.با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی طیف وسیعی از اطلاعات کلان شامل اطلاعات شهری ، منطقه ای یا محله ای به همراه جزئی ترین اطلاعات در حد بلوک و حتی ملک افراد ثبت ارزیابی و ارائه می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۷۹،ص۱۰)
این سیستم ابزاری قدرتمند برای کار با داده های مکانی می باشد.در سیستمgis یک نقشه واقعی تبدیل به یک نقشه رقمی (دیجیتالیزه) می شود.لذا از نظر فیزیکی حجم کمتری را نسبت به روش های سنتی(مانند نقشه های کاغذی)اشغال می کند.ویژگی بارز و با ارزشی که سیستم اطلاعات جغرافیایی را از دیگر سیستم های اطلاعاتی جدا می سازد،توانایی به کار گیری توام داده های مکانی (Spatial data) و توصیفی(Non Spatial data) است.
با بهره گرفتن از توانایی های کامپیوتر مقادیر بسیار عظیمی از داده ها را می توان با سرعت زیاد و هزینه نسبتا کم نگه داری و بازیابی نمود. در این سیستم امکان ورود انواع داده ها و اطلاعات در شکل ها و قالب های متفاوت وجود دارد مانند متن ها ، نقسه ها، تصاویر ماهواره ای و هوای، فیلم و… امکان انجام آنالیز پیچیده با مجموعه داده های مختلف مکانی،غیر مکانی بصورت توام مهمترین قابلیت gis می باشدکه نمی توان آن را با روش های دیگر مثل روش های آنالوگ انجام داد. سیستم اطلاعات جغرافیایی معمولا سیستم های تصویر متعددی را پشتیبانی میکنند و برنامه هایی برای تبدیل یک سیستم دیگر داردند.قدرت پردازش gis ما را قادر می سازد تا داده های جغرافیایی را به صورت کیفی تحلیل نماییم(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۷۹،ص۱۱)
تجزیه و تحلیل پیچیده می تواند تا رسیدن به یک جواب مطلوب پالایش شوندهمراهی ما با روش های سنتی بسیار گران و غیر ممکن بوده است. به هنگام نبودن نقشه ها در gis با سهولت و سرعت بسیار قابل توجهی صورت می پذیرد. از سوی دیگر ارائه خروجی های مختلف از لحاظ کیفیت، دقت، سهولت و تنوع از قابلیت های دیگر این سیستم می باشد که این خروجی ها به صورت نقشه ها،جدول و نمودار ها از مقادیر بصورت کاغذی یا به صورت نمایشی صفحه مانیتور ارائه گردند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات مربوط به مکان یابی کاربری اراضی شهری کارایی گسترده ای دارد. این سیستم در زمینه مدیریت کاربری اراضی شهری کمک میکند تا در سریع ترین زمان ممکن مکان های مناسب جهت کاربری های مورد نیاز در سطح شهر پیدا شده و به معنای عام نقشه مکان یابی بهینه کاربری های شهری را به شهرسازان ارائه می دهد(نیک فوم،۱۳۷۹،ص۳)
چهار قابلیت اساسی سیستم اطلاعات جغرافیایی،ورود داده ها،مدیریت داده ها،پردازش و تجزیه داده ها و ارائه خروجی های مناسب روش سود مندی است که امکان درک ارتباطات فضایی بین عوارض نقشه را فراهم میسازد. سطح تحلیل در gis شامل سه مرحله جمع آوری اطلاعات،تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس محاسبات آماری و ریاضی و در نهایت مدل سازی و پیش بینی روند تغیرات پدیده ها و پیشنهاد اقدامات لازم می باشد(همان منبع،۱۳۷۹،ص۴۵)
شاهکار برجسته gisدر امور شهرسازی و برنامه ریزی شهری توانایی ترکیب داده ها و بر روی گزینه های مختلف تصمیم گیری با نمایش سناریو های متفاوت حاصله از نتایج تصمیم گیری با بهره گرفتن از شبیه سازی می باشد.این قابلیت منجر به دخالت و مشارکت شهروندان در امور برنامه ریزی شهری گشته است.این قابلیت نتایج و پیامدهای مثبت و منفی هر کدام از گزینه های تصمیم گیری علاوه بر نمایش تصویری گزارشات متنی را بصورت ساده و قابل فهم برای عموم مردم را امکان پذیر می سازد.در زیر به مراحل مرفی جهان واقعی در محیطgis اشاره می کنیم(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳)
در ابتدا باید یک تصویر ویک دید و درک از جهان واقعی پیدا شود.به عبارت دیگر این که ما از مجموعه اطلاعات واقعی چه می خواهیم که به آن مدل جهان واقعی یاreal world mod گفته می شود.
ایجاد data model: مدل داده یا مدل جهان واقعی یا real world model را برای data base قابل درک و فهم می نماید،یا به عبارت ساده تر در این مرحله تعیین میگردد که عارضه با چه مشخصات،دقت ومقیاسی باشد تا قابل درک و فهم برای data base مدل گردد.
انتخاب data base : که با توجه به این عوامل صورت میگیرد:
الف) ایجاد و جمع آوری اطلاعات و کنترل آنها
ب)ساختار دهی اطلاعات.
ج)دخیره سازی اطلاعات
- به هنگام کردن و تبدیل فرمت اطلاعات.
- مدیریت داده ها.
-پردازش داده ها.
- بازیابی و نمایش.
- تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات.
Gis از داده های موجود در data base استفاده می کند. داده ها شامل موقعیتattribute و ارتباط بین عوارض می باشد به عنوان سیمای تقریبی از جهان واقعی در data base قرار می گیرند(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳)
۲-۸-سیستم ژئومورفیک
عبارت است از ساختمانی با اثر متقابل فرآیندها و شکل های زمین که به طور مجزا یا مشترک عمل کرده و مجموعه ای از واحدهای شکلی زمین را ایجاد می کنند(خیام،۱۳۷۹،ص۳۴)
مثال : یک حوضه زهکشی همراه باقله های بهم مرتبط ( خطوط تقسیم آب،تپه هاوشبکه زهکشی ومجراهای اصلی آبرفتی ) که حفظ چنین سیستمی به مقدار ورودی مواد،به سیستم جابجایی آن داخل سیستم وخروج مواد از داخل سیستم بستگی دارد.واگرمااین سیستم رابه ۳ بخش تقسیم کنیم بخش بالایی آن محل اولیه ی پیرایش مواد رسوبی است ، منطقه ی ۲ محل عبور یا حول مواد است و منطقه ۳ حوضه ی رسوبی یامنطقه ی ته نشست مواداست.(افتخاری،۱۳۸۷،ص۷)
۲-۹-مطالعات ژئومورفیک
مطالعات ژئومورفیک طیف وسیعی از دو نگرش اساسی را در بر می گیرد.
۱ –مطالعات تاریخی که میکوشد براساس نشانه های فرسایشی و رسوبی در سطح زمین به توالی حوادث تاریخی زمین پی ببرد مانند فعالیت های زمین ساختی ، سطح دریا و اوضاع اقلیمی .
۲ –مطالعات تجربی درزمینه فرآیندهای متداول معاصروبررسی رفتارموادتشکیل دهنده زمین که به طورمستقیم قابل مشاهده اندوژئومورفولوژیستها را در شناخت ثبات و تغییر شکل های زمین یاری می دهند.(محمودی،۱۳۸۷،ص۲۳)
۲-۱۰-پاسخ پیچیده و آستانه ها

با وجود داشتن چنین اطلاعات ساختارمندی می‏توانیم عبارت‏های اسمی هم‏مرجع یا به عبارت بهتر اشاره‏هایی که به یک موجودیت واحد در دنیای واقعی اشاره دارند را بهتر مورد بررسی قرار دهیم. در شکل ۴-۴ نیز اطلاعات تمام واژگان موجود در پیکره نمایش داده می‏شود.

 

شکل ۴-۴ : شمایی از نمایش خروجی سیستم نمایش تمام واژگان

۴-۳.تشخیص اشاره‏های هم‏مرجع
جهت استفاده از تکنیک‏های یادگیری بانظارت، به یک مجموعه آموزشی که حاوی اشاره‏های برچسب زده شده ‏باشد، نیاز است. این نمونه‏ها شامل جفت‏های (ویژگی، مقدار) می‏باشد که اطلاعات مورد نیاز موتور یادگیری را فراهم می‏کنند. مجموعه ویژگی‏های انتخاب شده، در موفقیت سیستم تشخیص مرجع مشترک، تاثیر چشم‏گیری دارند، یک مجموعه ویژگی ایده‏‏آل، مجموعه‏ای از ویژگی‏هاست که تا حدامکان حاوی اطلاعات مفید باشد و به بهینه ‏سازی ماشین یادگیر کمک کند.
۴-۳-۱. ویژگی‏ها
به طور کلی پیش از به کارگیری تکنیک‏های یادگیری ماشین در فرایند تشخیص مرجع مشترک، طیف گسترده‏ای از ویژگی‏های زبانی در این فرایند در نظر گرفته می‏شد. استخراج برخی از ویژگی‏ها مانند ویژگی‏های معنایی و ویژگی‏های دانش دامنه^[۲۱۴]، فرایند زمان‏بر و پرخطا هستند و به قدرت محاسباتی زیادی احتیاج دارند. پس از گسترش کاربرد تکنیک‏های یادگیری ماشین در تشخیص مرجع مشترک، ویژگی‏هایی که به دانش زبان‏شناسی زیادی نیاز داشتند، جای خود را به وبژگی‏های زبانی ساده و ویژگی‏های آماری دادند. در مورد زبان‏های غنی مانند انگلیسی، نتایج گزارش شده از روش‏های آماری به خوبی و در برخی موارد بهتر از نتایج بدست آمده از روش‏های زبان‏شناسی هستند.
ازآنجائیکه ابزارهای آماری زبان‏شناسی موجود در زبان پارسی بسیار محدود هستند، در این پایان‏ نامه تنها ویژگی‏هایی به کار رفته‏اند که با ابزارهای موجود و به سادگی قابل محاسبه می‏باشند. به عنوان نمونه نقش گرامری هر اشاره در تشخیص مراجع ضمایر و اسامی اشاره بسیار موثر است. اما محاسبه‏ی این ویژگی به یک تجزیه‏گر آماری نیاز دارد؛ زیرا یک تجزیه‏گر غیرآماری با وجود گرامر پرباری مانند گرامر زبان پارسی، تعداد زیادی درخت تجزیه به ازای هر جمله بدست می‏آورد، درنتیجه ممکن است به ازای هر عبارت اسمی، چندین نقش گرامری بدست آید که در این صورت ویژگی نقش گرامری کارایی چندانی نخواهد داشت. ویژگی‏های به کار رفته در این پایان‏ نامه، مطابق ویژگی‏های بکاررفته در [۱۰۵]، انتخاب شده‏اند، جدول۴-۳ فهرست ویژگی‏های به کار رفته را به همراه توصیف آنها برای هرجفت اشاره نشان می‏دهد.

۴-۳-۲. الگوریتم‏های یادگیری
مطالعات نظری انجام شده در زمینه یادگیری ماشین، بیانگر آن است که هیچ یک از الگوریتم‏های استقرائی عموماً بهتر از دیگری عمل نمی‏کند. بدین معنا که از کارائی هر یک از الگوریتم‏های استقرائی، بر روی توزیع یکنواخت، میانگین بگیریم، صفر خواهد شد. به منظور اینکه برای یک مسئله یادگیری زبان، یک یادگیر مناسب انتخاب کنیم( برای مثال می‏توان به [۶۹] مراجعه کرد). هرچقدر که عامل یادگیر، با خصوصیات آن حوزه خاص متناسب‏تر باشد، آنگاه مدل استنتاج شده توسط آن یادگیر، بهتر به داده‏های جدید آن حوزه تعمیم پیدا می‏کند. در زبان‏هایی مثل انگلیسی، عربی و چینی زمینه‏ی چنین مقایسه‏هایی با بوجود آمدن پیکره‏های تحقیقاتی فراگیری مانند MUC ، ACE و OntoNote که روش‏های متفاوتی بر روی آنها ارزیابی شده است، فراهم شده است.
پس از تعیین ویژگی‏ها، نوبت به تعیین نمونه‏های مثبت و منفی مورد نیاز برای الگوریتم یادگیری ماشین می‏رسد. نمونه‏های مثبت با جفت کردن اشاره‏های هم‏مرجع ایجاد می‏شود و نمونه‏های منفی به جفت‏هایی که باهم هم مرجع نیستند، اطلاق می‏گردد. تعداد نمونه‏های منفی در برابر نمونه‏های مثبت بسیار بیشتر خواهد ‏‏‏بود و همین امر موجب می‏شود که داده‏های آموزشی نامتوازن^[۲۱۵] شوند. بطوریکه به عنوان مثال داده‏های آموزشی حاصل از پیکره لوتوس، شامل ۱۸۰۴۸۳ نمونه منفی و ۲۴۵۲۴ نمونه مثبت می‏باشد، البته با ایجاد، برخی محدودیت‏ها تعداد نمونه‏های منفی تا ۱۱۱۴۹۲ کاهش پیدا کرد؛ به عنوان نمونه زمانیکه که هر دو اشاره، ضمیر یا شبه ضمیر باشند، آن‏ها را به عنوان جفت در نظر نمی‏گیریم. و یا در متون طولانی، محدودیت جفت‏گیری اشاره‏ها را تا دامنه ۱۰۰ واژه در نظر می‏گیریم. نهایتا حدودً ۱۸% نمونه‏های ایجاد شده، نمونه‏مثبت و حدود ۸۱% آنها، نمونه‏های منفی می‏باشد. نتایج حاصل از جفت‏های مثبت ومنفی که توسط سیستم لوتوس ایجاد شده‏است را در شکل ۴-۵ مشاهده می‏شود.

 

	جدول ۴-۳: فهرست ویژگی‏های به کار رفته در تشخیص مرجع مشترک
	ویژگی	مقدار	شرح
۱	Num-I-RepeadD	۱,۲,۳,…	تعداد تکرار اشاره در متن درچقدر است؟
۲	Num-I-RepeadS	۱,۲,۳,…	تعداد تکرار اشاره در جمله آخر چقدر است؟
۳	Num-J-RepeadD	۱,۲,۳,…	تعداد تکرار اشاره در متن درچقدر است؟
۴	Num-J-RepeadS	۱,۲,۳,…	تعداد تکرار اشاره در جمله آخر چقدر است؟
۵	I-Length

گستره مورد بررسى ازجنوب به ساحل خلیج فارس (بوشهر) ، از شمال به بخش هاى شمالى رشته کوه دنا (در شمال یاسوج)، از خاور به دشت شیراز وباختر به دشت بهبهان محدود شده و مرکزیت آن را دشت نورآباد در بر دارد ، از دیدگاه زمین شناختى، باگذر از بخش هاى شمال خاورى به جنوب باخترى محدوده، پهنه هاى رسوبى – ساختارى گوناگونى، گستره مورد پژوهش را شامل می­ شود، این پهنه ها بخش هائى از پهنه هاى ایران مرکزى ، سنندج – سیرجان و پهنه ساختارى زاگرس چین خورده – رانده را در بر می­گیرد . زاگرس چین خورده – رانده بیشترین گسترش محدوده را داراست ، که خود به زیر پهنه هاى زاگرس بلند ( زیر پهنه راندگى ها) و زیر پهنه چین خورده ساده، جدا شده است و زیر پهنه زاگرس چین خورده ساده نیز داراى تقسیمات کوچک ترى است که بخش هایى از پهنه فارس، فروافتادگى دزفول و پهنه ایذه، در محدوده ى مورد بررسى قرار دارد (۴۸).

۱-۱۱-۲- چینه نگاری ممسنی

پژوهش در ویژگى هاى دیرین جغرافیا (Paleogeography) گویاى گوناگونى در شرایط تشکیل رسوب و تفاوت در فاکتور هاى فیزیکى و شیمیایى اینگونه رسوبات مى­باشد. تغییرات سنگ شناسى سازندها و گاه گوناگونى آن در بخش هاى یک سازند، عاملى در افزایش نابهنجار، در گسترش واحد سنگى، و تفاوت در رفتار مکانیکى سازندها در برابر تنش هاى وارده، تعین کننده ویژگى هاى ریختارى هر منطقه مى­باشد. بنابراین آگاهى ازویژگى سنگ شناسى سازند ها ونهشته هاى کواترنرى در هر منطقه، بسیار مهم در فاکتورهاى ژئوتکنیکى و زمین شناسى مهندسى، و در شناخت الگوى حرکتى و شناخت روند تکوینى پهنه ها پر اهمیت است (۴۸).

برونزد سازندها در منطقه نورآباد، دربرگیرنده توالى سنگ نهشته هاى M-U Jurassic تا رسوبات جوان هلوسن است که در زیر تشریح گردیده است(۴۸):
سازند سورمه (M-U Jurassic)
محیط رسوبگیر ژوراسیک میانى و بالایى در گستره نورآباد ، دریایى کم ژرفا بوده که دربرگیرنده ستبرایى نزدیک به ۹۵۰ متر ازچینه هاى ضخیم تا توده اى سنگ آهکهاى دولومیتى، برنگ خاکسترى تاتیره بوده که دربخش هاى میانى آن ، همراه با لایه هاى نازک آهک رسى و دولومیت رسى و مارن مى­باشد.
سازند فهلیان (Neocomian)
همگام با شروع کرتاسه رسوبگذارى آهکهاى کم ژرفاى پلتى- االیتى سازند کربناته نئوکومین آغاز گردیده است. بخش پایینى آن شامل چینه هاى ستبر تا بسیار ستبر سنگ آهکهاى خاکسترى تا قهوه اى روشن مى­باشد و در بخش هاى میانى تا بالایى داراى لایه هایى با ستبراى نازک تا ستبر سنگ آهک هاى خاکسترى است.ضخامت این سازند نزدیک به ۳۵۰ متر است.
سازند گدوان( U. Neocomian-Aptian)
این واحد در بخش پایینى و بالایى خود در برگیرنده تناوب آهکهاى خاکسترى تاتیره و همچنین مارن و شیل هاى آمونیت دارى است که رنگ هوازده خاکسترى تا سبز و قهوه اى مى­باشد و بخش میانى آن از تناوب سنگ آهکهاى دریایى کم ژرفا برنگ خاکسترى است.ستبراى این واحد نزدیک به ۱۳۰ متر مى­باشد.
سازند داریان (Aptian)
این واحد با ستبرایى نزدیک به ۲۵۰ متر ازتناوب چینه هاى ستبرتا بسیارستبرسنگ آهک برنگ خکسترى روشن تا تیره است که آثار زیست قدیمى اربیتولینا درآن بوفور دیده مى­شود.
سازند کژدمى (Albian)
این واحد رسوبى در بخش پائینى خود داراى تناوبى از شیل هاى خاکسترى متمایل به سبز، همراه با آثار ترکیبات آهن به رنگ قرمز آغاز و با تناوب شیل هاى خاکسترى و سیاه Bitominous ادامه مى­یابد وبا شیل هاى تیره ومارن و میان لایه هاى آهکى خاتمه مى­یابد.
سازند سروک (Albian-cenomanian)
از دیدگاه سنگ شناسى این واحد در بخش پایینى با توالى سنگ آهک هاى رسى ریز دانه با ستبراى زیاد و میان لایه هاى نازک مارنى مى­باشد و با تناوب چینه هاى سنگ آهک بسیار ستبر ادامه مى-یابد، در بخش بالایى آن لایه هاى سنگ آهک همراه با ترکیبات آهن دار مى­باشد.
سازند گورپى (Santonian- Maastrichtian)
این واحد با ستبرایى نزدیک به ۳۰۰ مترازتناوب چینه هاى مارنى و شیل هاى خاکسترى متمایل به آبى همراه با میان لایه هاى آهکى و آهک رسى مى­باشد.
سازند پابده (Paleocene-Oligocene)
از دیدگاه سنگ شناسى این سازند در بر دارنده چینه هاى مارنى برنگ خاکسترى تا خاکسترى تیره و آبى، شیل و میان لایه هاى آهک رسى همراه گرهکهاى چرتى است.
سازند آسمارى (Oligocene-Miocene)
این واحد در بخش پایینى خود با تناوب لایه هاى بسیار ستبر از سنگ آهک و آهک رسى با میان لایه هاى نازک مارنى – شیلى آغاز و با چینه هاى سنگ آهک متوسط تا بسیار ستبر ادامه مى­یابد.
سازند گچساران (Miocene)
این واحد داراى تناوب چینه هاى مارنى و مارن هاى ژیپس دار ، گچ و میان لایه هاى نازک تا ضخیم آهک مارنى و آهک ماسه اى است و همچنین بصورت تصادفى لایه هاى ضخیم نمک (در نواحى کازرون) وجود دارد. ستبراى سازند گچساران بیش از ۱۰۰۰ متر است.
سازند میشان (Miocene)
این سازند داراى تناوبى از لایه هاى ستبر تا بسیار ستبر مارن برنگ خاکسترى گرائیده به سبز همراه با میان لایه هاى سنگ آهک پوسته اى (سرشار از پوسته صدف) نازک تا متوسط لایه برنگ خاکسترى متمایل به قهوه اى است.
سازند آغاجارى (Miocene-Pliocene)
از دیدگاه سنگ شناسى این سازند داراى تناوبى از لایه هاى متوسط تا بسیار ستبر، ماسه سنگ هاى کربناتى چرت دار، ماسه سنگ هاى متورق، فورش، مارن هایى برنگ هاى خاکسترى تا قرمز و سبز، میکرو کنگلومرا و آثارى از خرده هاى ژیپس و گچ و پوسته ى سنگواره ها برنگ سفید است. ستبراى این سازند بین ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ متر مى­باشد.
سازند بختیارى (Pliocene-Quaternary)
این سازند ستبراى متفاوتى دارد، که بطور معمول، شامل تناوبى از لایه هاى متوسط تا ستبر کنگلومرایى همراه با لایه هاى ماسه سنگى است، که در بخش هاى پایینى سازند میان لایه هاى فورش و مارن نیز دیده مى­شود. لایه هاى کنگلومرایى این سازند شامل قطعات آهکى از سازندهاى قدیمى و چرت است. غالب اندازه ها در حد قلوه سنگ تا قطعه سنگ داراى گرد شدگى خوب تا عالى و کرویت خوب مى­باشد.
توالى سنگ شناسى برونزد هاى این سازند در جنوب باخترى دشت نورآباد، شامل لایه هاى کنگلومرایى سخت، ماسه سنگى و فورش است. میانگین اندازه قطعات، در حد قلوه سنگ مى­باشد و آثار قطعات چرتى و ماسه اى در کنار سیمان آهکى سخت قابل مشاهده است.

۱-۱۱-۳- رسوبات جوان گستره نورآباد

بیشتر حجم رسوبات جوان در مناطق پست و در دشت ها تجمع نموده است. رسوبات دشت نورآباد و فهلیان و دشت هاى همجوار آن در این منطقه، بطور غالب از رسوبات ریز دانه در حد ماسه، سیلت و رس تشکیل شده اند. رسوبات دشت نورآباد، در بخش هاى شمالى و شمال خاورى آن، با ریختارى هموار و با پستى و بلندى کمى و با شیب رو به باختر تا جنوب باختر است و در بخش هاى جنوب باخترى دشت، در جنوب باخترى رودخانه دروغ زن، با ریختارى ناهموار و تپه ماهورى از رسوبات ریز دانه تشکیل شده است و مناطق دامنه اى پیرامون این دشت ها از مخروط افکنه هاى دامنه اى، با گسترش بسیار کمى مى­باشند، در مسیر دره هاى منطقه، بویژه دره هاى بزرگ( دره بوان، دره هرایرز و دره هاى خاورى دشت فهلیان) رسوبات رودخانه اى و مخروط افکنه اى زیادى تشکیل شده اند. واحدهاى کواترنر موجود در منطقه نورآباد در بر دارنده واحدهاى Qc Qg, و Qap و Qsc و Qss می­باشد (۴۸).
Qc- نهشته هاى کنگلومرائى با سختى متوسط که پوشش کوهپایه اى کهن، پادگانه ها رابه تشکیل مى­دهند.
Qg- نهشته هاى کنگلومرائى با سختى کم تا بسیار ضعف، پوشش آبرفتى پادگانه هاى جوان را تشکیل می­ دهند.
Qscs – رسوبات دانه ریز در حد ماسه و سیلت، که حاشیه دشت ها را پوشش مى­دهند.
Qsc – رسوبات دانه ریز (در حد سیلت و رس) پوشش مناطق پست بویژه مرکز دشت ها را تشکیل مى­دهند.
Qap – رسوبات جوان آبرفتى بستر رودخانه ها و آبراهه ها، که در حال حاضر نیز در بستر آنها، تشکیل مى­شوند.

۱-۱۲- اهداف و ضرورت انجام پروژه

ساکنان بومی و غیر بومی به علل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی، از این پوشش گیاهی، آگاهانه یا از سر نا آگاهی، بهره برداری مفرط و نامسئولانه انجام داده اند. این رویه انهدام تدریجی مراتع، جنگلها و پوشش گیاهی را در پی داشته است و پیوسته عرصه های گیاهی ایران را کوچکتر و فقیرتر و وسعت بیابانها را بیشتر کرده است. بنابراین پوشش گیاهی موجود فعلی برای ایران اهمیت جدی بلکه حیاتی دارد و اکنون ضرورت حفاظت آن و کنترل بهره برداری معقول از آن بیش از هر زمان دیگر احساس می­ شود (۳۶).
مناطقی که به پوشش گیاهی آن صدمه بسیار شدید وارد شده است نه فقط باید مورد بررسی دقیق و برنامه ریزی شده قرار گیرد بلکه باید برای حفظ گونه های باقی مانده در آنها اقدام جدی چند جانبه به عمل آید. یعنی بازکاری گونه های قابل تکثیر، بررسی علل انهدام گونه های از دست رفته، جستجو و یافتن نمونه های نادر، حفاظت از ژنومهای در حال انقراض و استفاده از آنها در برنامه های اجرائی، ترمیم و بازسازی و توسعه پوشش گیاهی محیط (۳۶).
مهم ترین اهداف این مطالعه شناسایی و معرفی ترکیب فلوری منطقه می­باشد. از دیگر اهداف می­توان موارد زیر را نام برد:
- تهیه فهرستی از گونه های منطقه مورد مطالعه
- شناخت زیستگاه ها و ریز زیستگاه ها
- بررسی شرایط اکولوژیکی منطقه بر نحوه گسترش و پراکندگی گیاهان
- شناخت گونه های مهم و مورد توجه از نظر غذایی، دارویی، زینتی و غیره.
- بررسی تخریب های انسانی بر پوشش گیاهی منطقه و ارائه پیشنهاد برای جلوگیری از این تخریب ها و انقراض گیاهان در طی سال های آینده.
فصل دوم

مواد و روش ها

 

۲-۱- مطالعات صحرایی

جمع آوری گیاهان از بهمن ماه ۱۳۹۱ آغاز و اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ پایان یافت. در این مدت سعی شد تا در فصل های مختلف به مناطق مورد مطالعه مراجعه و جمع آوری نمونه های گیاهی صورت گیرد. نمونه های گیاهی در ۱۳۳ ایستگاه جمع آوری و طول، عرض و ارتفاع هر ایستگاه با دستگاهGPS ثبت گردید. در این مطالعه تلاش شد تا گونه های گیاهی مناطق مختلف مورد بررسی با توجه به طیف تغییراتی که در شرایط اقلیمی ایجاد می­ شود، جمع آوری و یا گزارش شوند هر چند که سعی بر بررسی گونه ها بر اساس یک خط ترانسکت در عرض مناطق مورد مطالعه بود. نمونه برداری های انجام شده حاصل بیش از ۲۲ بار مراجعه به مناطق مورد مطالعه و ۲۲ نفر روز کار (۱۹/۱۱، ۲۶/۱۱، ۳/۱۲، ۱۰/۱۲، ۱۸/۱۲ در سال ۱۳۹۱ و ۲/۱، ۱۰/۱، ۲۰/۱، ۲۹/۱، ۱۲/۲، ۱۷/۲، ۲۵/۲، ۲۰/۴، ۳۰/۵، ۱۴/۶، ۱۶/۹، ۱۳/۱۰، ۹/۱۱ در سال۱۳۹۲ و ۲/۱، ۵/۱، ۱۵/۱، ۶/۳ در سال ۱۳۹۳) بوده است.

• روش تحقیق

 

۳-۱. مقدمه
در این فصل ابتدا به بررسی نظریه خرد جمعی بر اساس تعاریف کتاب سورویکی می‌پردازیم. در این راستای ابتدا شرایط چهارگانه جامعه خردمند را بررسی می‌کنیم و سپس به بررسی استثناها در این نظریه خواهیم پرداخت. پس از تشریح نظریه خرد جمعی، روش پیشنهادی اول این تحقیق را شرح می‌دهیم. این روش را ما با عنوان “خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری” می‌شناسیم که در آن مطابق با ادبیات مطرح‌شده در خوشه‌بندی ترکیبی، ابتدا به بیان چهارچوب کلی آن ‌پرداخته و سپس برای شرایط چهارگانه خرد جمعی تعریفی متناسب و جدید ارائه می‌دهیم. آنگاه بر اساس این تعاریف الگوریتم پیشنهادی روش اول را بیان می‌کنیم. در این روش پس از تولید نتایج اولیه با بهره گرفتن از چهارچوب پیشنهادی غیرمتمرکز به آستانه‌گیری از نتایج به دست آمده از ارزیابی درجه استقلال الگوریتم‌ها و پراکندگی نتایج اولیه می‌پردازیم و در پایان بر اساس نتایج انتخاب‌شده (افرازهای خردمند) نتیجه نهایی را تولید می‌کنیم. در این روش دو الگوریتم پایه غیر هم نام کاملاً مستقل و درجه استقلال الگوریتم‌های هم نام بر اساس پارامترهای اساسی آن‌ ها محاسبه می‌شود.

در ادامه‌، روش پیشنهادی دوم این تحقیق بیان می‌شود. این روش که ما آن را با عنوان ” خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم “می‌شناسیم به بهبود دو بخش از روش اول می‌پردازد. این روش در ابتدا این ایده را بررسی می‌کند که الگوریتم‌های غیر هم نام کاملاً مستقل نیستند. در این راستای برای محاسبه درجه استقلال دو الگوریتم با بهره گرفتن از ایده تبدیل کد به گراف در تست نرم‌افزار به ارائه روشی با عنوان مدل‌سازی گراف استقلال الگوریتم می‌پردازیم. با مقایسه گراف‌های به دست آمده (درجه استقلال) در این روش می‌توان یک وزن برای احتمال صحت جواب‌های به دست آمده پیشنهاد داد. از این روی در این روش به جای ارزیابی و آستانه‌گیری از استقلال الگوریتم‌ها، آن‌ ها را به عنوان وزنی برای ترکیب نتایج در نظر می‌گیریم که این کار نیاز به تعیین آستانه برای استقلال را از بین می‌برد. در روش دوم پیشنهادی این تحقیق رابطه‌ای جدید بر اساس رابطه ۲-۵۶ برای ترکیب نتایج اولیه به صورت وزن‌دار با عنوان روش انباشت مدارک وزن‌دار یا ^[۱۵۲]WEAC معرفی می‌شود.
۳-۲. نظریه خرد جمعی
“فرانسیس گالتون” فیلسوف و دانشمند علم آمار از انگلستان بود که مفاهیم اصلی انحراف استاندارد و همبستگی را معرفی کرد. یک روز که او از نمایشگاه دام بازدید می‌کرد، به جایی رسید که در آن مسابقه‌ای ترتیب داده شده بود. یک گاو نر فربه انتخاب‌شده و در معرض دید عموم قرار گرفته بود. هر کس که تمایل شرکت در مسابقه را داشت باید شش پنس می‌پرداخت و ورقه‌ای مهرشده را تحویل می‌گرفت. در آن ورقه باید تخمین خود را از وزن گاو نر می‌نوشت. نزدیک‌ترین تخمین به واقعیت برنده مسابقه بود و جوایزی به صاحب آن تعلق می‌گرفت. مجموعاً ٧٨٧ نفر در مسابقه شرکت کردند تا شانس خود را بیازمایند. افراد از همه تیپ و طبقه‌ای آمده بودند. از قصاب گرفته که قاعدتاً باید بهترین و نزدیک‌ترین نظر را به واقعیت می‌داد تا کشاورز و مردم عامی بی تخصص. گالتون می‌خواست دریابد عقل جمعی مردم پلیموت چگونه قضاوت کرده است. بدون شک تصور او این بود که عدد مزبور فرسنگ‌ها از عدد واقعی فاصله خواهد داشت چرا که از دید وی افراد کم‌هوش و عقب‌مانده در آن جمع اکثریت قاطع را تشکیل می‌دادند. برخلاف نظر گالتون، متوسط نظرات جمعیت این بود که گاو نر ١١٩٧ پوند وزن‌دارد و وزن واقعی گاو که در روز مسابقه وزن‌کشی شد ١١٩٨ پوند بود. گالتون اشتباه می‌کرد. نظر جمع تقریباً به طور کامل با واقعیت تطابق داشت گالتون در مقاله‌ای که در مجله علمی “طبیعت” منتشر نمود نوشت نتایج نشان می‌دهد که قضاوت‌های جمعی و دموکراتیک از اعتبار بیشتری نسبت به آنچه که من انتظار داشتم برخوردارند [۴۴]. نظریه هیئت‌منصفه که اولین بار توسط کندورست بیان شد نیز این نتیجه گالتون را تأیید می‌کند. این نظریه در علوم سیاسی، احتمال نسبی درستی نظر گروهی از افراد (رأی اکثریت) را بررسی می‌کند. نظریه خرد جمعی که اولین بار توسط سورویکی در کتابی با همان عنوان انتشار یافته است، تأیید می‌کند که یک جمع می‌تواند مسئله را بهتر از اکثر اعضای گروه حل کند. مطابق تعریف این کتاب، یک جمعیت به هر گروهی از افراد اطلاق می‌شود که می‌توانند به طور جمعی تصمیمی بگیرند یا مسئله‌ای را حل کنند [۵۵].
۳-۲-۱. شرایط جامعه خردمند
خرد جمعی روشی نوین برای تصمیم‌گیری‌های اجتماعی می‌باشد. کارایی این روش نه تنها در نظریه بلکه در عمل نیز در مسایل مختلف اثبات شده است که پیش‌تر به آن اشاره شده است. این روش تأیید می‌کند که یک جمع می‌تواند مسئله را بهتر از اکثر اعضای گروه حل کند مطابق تعریف این خرد جمعی، یک جمعیت به هر گروهی از افراد اطلاق می‌شود که می‌توانند به طور جمعی تصمیمی بگیرند یا مسئله‌ای را حل کنند. مطابق تحقیقات مک‌کی، همه جمعیت‌ها (گروه‌ها) خردمند نیستند. یک مثال روشن از این قضیه بازار سهام است که جمعیت به سمت حباب بازار هدایت می‌شود. بنابراین ابتدا باید فهمید که تحت چه شرایطی خرد جمعی می‌تواند اثرگذار باشد [۴۴]. از این روی در این روش چهارچوبی جهت تعریف جامعه خردمند ارائه شده است. سورویکی چهار شرط اساسی زیر را برای تمایز جمعیت خردمند از یک جمعیت غیر عاقل پیشنهاد می‌دهد: [۵۵]

 

• تنوع (پراکندگی^[۱۵۳]) آراء

 

• استقلال^[۱۵۴]آرا‍ء

 

• عدم تمرکز^[۱۵۵]آراء

 

• روش ترکیب^[۱۵۶]مناسب

 

۳-۲-۱-۱. تعریف معیار پراکندگی
در خرد جمعی معیار تنوع یا پراکندگی به صورت زیر تعریف می‌شود:
“هر فرد باید به طور جداگانه اطلاعی از موضوع مورد نظر داشته باشد حتی اگر اطلاعات مزبور غلط و مخدوش باشد.” [۵۵]
یکی از دلایلی که سورویکی در خصوص چرایی کارکرد نظریه خرد جمعی مطرح می‌کند این است که نظر هر فرد دو عنصر را در درون خود دارد اطلاعات صحیح و غلط. اطلاعات صحیح (از آن رو که صحیح‌اند) هم جهت‌اند و بر روی یکدیگر انباشته می‌شوند اما خطاها در جهات مختلف و غیر همسو عمل می‌کنند لذا تمایل به حذف یکدیگر دارند. نتیجه این می‌شود که پس از جمع نظرات آنچه که می‌ماند اطلاعات صحیح است. از این روی معیار پراکندگی یکی از مهم‌ترین اصل‌ها در خرد جمعی است زیرا به طور مستقیم بر روی میزان هم جهت سازی آرای تأثیر دارد [۵۵].
۳-۲-۱-۲. تعریف معیار استقلال
استقلال یکی دیگر از اصل‌های خرد جمعی است. در صورت وابستگی افراد به گروه یا فرد خاصی اصل هم جهتی در آرای از بین می رود. به عبارت دیگر در صورت نبود استقلال مقدار انحراف معیار آرای جامعه آماری ما واقعی نخواهد بود و نظریه خرد جمعی در این‌گونه جوامع که ما آن را در با عنوان جامعه‌های دیکتاتوری می‌شناسیم درست عمل نمی‌کند. در خرد جمعی معیار استقلال به صورت زیر تعریف می‌شود:
“نظر افراد باید به طور مستقل و بدون تأثیر گرفتن از یک فرد یا گروه مشخص شکل گیرد.” [۵۵]
۳-۲-۱-۳. تعریف معیار عدم تمرکز
در خرد جمعی معیار عدم تمرکز به صورت زیر تعریف می‌شود:
” افراد باید توانایی شخصی سازی و نتیجه‌گیری مبتنی بر دانش محلی خود را داشته باشند.” [۵۵]
با توجه به مثال‌هایی که سورویکی در مورد عدم ‌تمرکز در آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (^[۱۵۷]CIA) یا سیستم‌عامل لینوکس ذکر می‌کند، باید گفت که این معیاری کیفی است. همچنین فاجعه شاتل کلمبیا یکی از مثال‌های مهمی است که در کتاب خرد جمعی در مورد مشکلات بالقوه تمرکز به آن اشاره شده است. سورویکی این مشکل را این‌گونه توجیه می‌کند، به علت بوروکراسی در مدیریت سلسله مراتبی ناسا این فاجعه کاملاً به آگاهی مهندسین سطح پایین (اجرایی) وابسته شده بود (امکان ردیابی آن در سطوح بالاتر وجود نداشت) وی همچنین اشاره می‌کند که چون تمامی مهندسان ناسا به صورت متمرکز برای این پروژه آموزش‌دیده بودند از این رو هیچ کس مشکل را درک نکرد که این منجر به آن فاجعه شد [۵۵].
۳-۲-۱-۴. روش ترکیب مناسب
یکی دیگر از اصل‌های بسیار مهم در خرد جمعی روش ترکیب مناسب می‌باشد. سورویکی آن را این‌گونه تعریف می‌کند:
“باید مکانیزمی وجود داشته باشد که بتوان توسط آن نظرات افراد را با یکدیگر ترکیب کرده و به یک نظر جمعی تبدیل نمود“ [۵۵]
آن چیز که در اینجا بدهی است آن است که روش ترکیب باید طوری انتخاب شود که متناسب با داده‌های ورودی (رأی افراد) باشد و خروجی مناسب را تولید کند (یک نظر واحد و کامل) و در ادغام داده‌های ورودی کمترین خطا را داشته باشد (به طور ایده‌آل صفر) و پاسخگوی انواع مسائل خرد جمعی باشد. از این روی نمی‌توان یک روش واحد برای ترکیب نتایج اولیه تمامی مسائل خرد جمعی پیدا کرد و باید متناسب باهر مسئله روشی را اتخاذ کرد برای مثال در مسئله فروشگاه دام که گالتون آن را با ایده ابتدایی خرد جمعی حل کرد مکانیزم ترکیب “میانگین” بود.
۳-۲-۲. اهمیت و رابطه استقلال و پراکندگی در خرد جمعی
در سال‌های نخستین قرن بیستم طبیعی دان آمریکائی “ویلیام بیب^[۱۵۸]” در حین مطالعات خود در جنگل‌های جزایر گویان با منظره عجیبی برخورد کرد. لشگر بزرگی از مورچه‌ها در پیرامون یک دایره بزرگ که محیطی در حدود ۴٠٠ متر داشت بی‌وقفه در حال حرکت بودند. آنان هر ۵/٢ ساعت یک‌بار به دور این دایره می‌گشتند. این گردش آن قدر ادامه یافت که پس از ٢ روز اکثر آن‌ ها جان خود را از دست دادند. آنچه که بیب مشاهده کرده بود بیولوژیست‌های امروزی آن را “دایره آسیاب^[۱۵۹]” می‌نامند. این دایره زمانی شکل می‌گیرد که گروهی از مورچگان از “جمع^[۱۶۰]” خود به دور می‌افتند. وقتی که چنین امری اتفاق می‌افتد آنان از یک قانون ساده پیروی می‌کنند. از مورچه جلوی خود تبعیت کن. این دایره زمانی می‌شکند که به طور تصادفی یکی از مورچه‌ها به دلیلی نامعلوم دایره را ترک می‌کند و مورچه بعدی به دنبال او به راه می‌افتد.
جانسون در کتاب خود بنام ظهور می‌گوید: “کلنی مورچگان معمولاً بسیار خوب کار می‌کند. هیچ کس گروه را ترک نمی‌کند، هیچ کس فرمان نمی‌دهد و هیچ کس اطاعت نمی‌کند. هیچ مورچه‌ای به تنهایی نمی‌داند چه می‌کند و هیچ نوع اطلاعاتی در اختیار ندارد اما جمع آن‌ ها غذا را پیدا می‌کند، ذخیره می‌کند، کارهای مربوط به جمع را به بهترین شکل انجام می‌دهد و تولیدمثل نیز می‌کند". اما همین اصل تبعیت کورکورانه، باعث مرگ آنان در دایره آسیاب می‌شود. یک مورچه هیچ استقلال رأیی ندارد و به همین دلیل هم زمانی که در دایره مرگ گرفتار می‌آید راه خلاصی به بیرون را نمی‌یابد [۳۶]. انسان‌ها اما به خلاف مورچگان می‌توانند مستقل فکر کرده و مستقل عمل کنند. مفهوم استقلال این است که به طور نسبی و به میزانی فرد قادر است مستقل از جمع عمل نماید. این تفاوت مهم و چشمگیری است که جمع ما را از مورچگان متمایز می‌کند.
استقلال به دو دلیل از اهمیت بسیاری در ارتقاء هوش جمعی برخوردار است. اول اینکه از تکرار یک نوع خطا جلوگیری می‌کند. خطای یک فرد بر قضاوت یک جمع یک تأثیر خردکننده ندارد، اما اگر همان خطا به طور سامانمند در تعداد زیادی از افراد جمع گسترش یابد آن وقت است که رأی جمع را به طور منفی تحت تأثیر قرار می‌دهد. دوم آن که افکار مستقل اطلاعات تازه و متنوع را وارد جمع می‌کند درحالی‌که اگر افکار مستقل نباشند همان نوع اطلاعات در جمع تکرار می‌شود و چیز تازه‌ای به خرد جمع اضافه نمی‌شود. بنابراین هوشمندترین گروه‌ها آن‌هایی هستند که افراد آن از تنوع بالا و استقلال رأی هرچه بیشتر برخوردار باشند. مفهوم مخالف آن این است که جمعی که افرادش به لحاظ فکری به هم نزدیک و نزدیک‌تر شوند از درجه هوش چندان بالایی برخوردار نیست.
آنچه که ما می‌خواهیم به عنوان یک اصل مهم از آن یاد کنیم این است که هر چقدر افراد یک جمع به یکدیگر نزدیک‌تر باشند و بتوانند با یکدیگر روابط فردی برقرار کنند تصمیم جمع از عقلانیت بیشتر به دور خواهد بود. هر چقدر ما به یکدیگر نزدیک‌تر باشیم باورهایمان به یکدیگر نزدیک شده و امکان تصحیح خطاهایمان کاهش می‌یابد. ممکن است به لحاظ فردی در اثر این هم نشینی خود به هوش و دانش بالاتری دست یابیم اما قطعاً جمع را به بی‌خردی و بلاهت نزدیک می‌کنیم.
۳-۲-۳. استثناءها در خرد جمعی
سه مسئله مجزایی که مشخص شده است که در آن‌ ها جمعیت‌ها ممکن است از تک‌تک اعضا هوشمندانه‌تر عمل کنند عبارت‌اند از: الف) مسئله سوزن در انبار کاه که بعضی از افراد جمعیت ممکن است جواب را بدانند درحالی‌که خیلی‌ها نمی‌دانند. ب) مسئله تخمین حالت که بعضی افراد جمعیت ممکن است با خوش‌شانسی جواب دقیق را بدهند (درحالی‌که خودشان از قبل از میزان دقت جوابشان آگاه نباشند)، اما گروه این‌طور نباشد. ج) مسئله پیشگویی که جواب هنوز باید کشف (آشکار) شود [۴۹, ۵۳]. برای مسئله پیشگویی، جواب کشف نشده هم می‌تواند ثابت باشد (به عنوان مثال پیشگویی برنده بعدی جایزه اسکار^[۱۶۱]، خود جواب را تغییر نمی‌دهد)، هم اینکه جواب می‌تواند شناور باشد یعنی عمل بعدی شما جواب را تغییر می‌دهد (مثل برگشت سرمایه‌گذاری شما که خود در جواب نهایی موثر است) [۳۲].
۳-۳. خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری
شکل۳-۱. چهارچوب الگوریتم خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری
شکل ۳-۱ چهارچوب الگوریتم خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری را نشان می‌دهد. در این روش کل داده‌ به صورت مستقیم در اختیار تمام الگوریتم‌های پایه قرار می‌گیرد. روند اجرای الگوریتم بدین گونه است که ابتدا اولین الگوریتم پایه اجراشده و نتیجه آن پس از ارزیابی پراکندگی (باید توجه داشت چون اولین الگوریتم است هیچ الگوریتمی جهت ارزیابی درجه استقلال در بخش الگوریتم‌های انتخاب‌شده وجود ندارد و نتیجه ارزیابی استقلال کاملاً مستقل خواهد بود) به بخش الگوریتم‌های انتخاب‌شده که ما آن را با عنوان جامعه خردمند می‌شناسیم اضافه می‌شود. سپس نوبت الگوریتم بعدی است که پس از تولید نتیجه‌ی به ارزیابی درجه استقلال و میزان پراکندگی آن می‌پردازیم و در صورتی که نتایج ارزیابی‌ از میزان آستانه تعیین‌شده بیشتر باشد افراز تولیدشده به داخل جامعه خردمند اضافه خواهد شد. در این روش در صورت رد نتیجه به دست آمده در هر بخش فرایند ارزیابی نتیجه الگوریتم متوقف‌شده و به سراغ الگوریتم پایه بعدی خواهیم رفت. در این تحقیق بر خلاف روش‌های پیشین خوشه‌بندی ترکیبی، کل افراز به دست آمده از یک الگوریتم خوشه‌بندی پایه را در صورت داشتن شرایط لازم وارد مجمع می‌کنیم و این‌گونه اصالت جواب حفظ می‌شود. مهم‌ترین تفاوت این روش با روش‌های قبلی را می‌توان موارد زیر دانست:
اولین تفاوت این روش نحوه ارزیابی الگوریتم خوشه‌بندی است که در این روش پس از اجرای هر الگوریتم پایه، استقلال و پراکندگی آن نسبت به سایر الگوریتم‌های داخل مجمع محاسبه می‌شود و در صورت داشتن شرایط وارد مجمع می‌شود.
دوم اینکه در اینجا به طور غیرمتمرکز الگوریتم‌ها عمل می‌کنند و الگوریتمی که بدون کیفیت، پراکندگی و استقلال باشد قادر به ورود در مجمع نیست. لذا خطاهای غیر هم جهت به وجود آمده در این روش حذف‌شده، و آثار جواب‌های هم جهت در مجمع بر روی هم افزوده خواهند شد که این کاملاً منطبق بر اصول حاکم بر خرد جمعی می‌باشد.
سوم اینکه چون بعد از رسیدن جمعیت مجمع به تعداد مورد نظر ما، هیچ گزینش دیگری برای تولید جواب نهایی نیاز نیست کیفیت نتایج نهایی حفظ می‌شود.
ادعاهای مطرح‌شده در این بخش پس از توضیح روش کار الگوریتم به صورت کامل و واضح در بخش بررسی مکانیزم بازخورد مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در ادامه به تشریح تعاریف چهارگانه خرد جمعی مطابق با ادبیات خوشه‌بندی ترکیبی خواهیم پرداخت.
۳-۳-۱. روش ارزیابی پراکندگی نتایج
در مورد پراکندگی آراء باید گفت چون ما در خوشه‌بندی ترکیبی با داده‌ها و نتایج خوشه‌بندی اولیه سر و کارداریم از واژه پراکندگی نتایج اولیه استفاده می‌کنیم و بر اساس این فرض و تعریف سورویکی از تنوع آراء آن را به صورت زیر بازنویسی می‌کنیم:
هر الگوریتم خوشه‌بندی پایه باید به طور جداگانه و بدون واسطه به داده‌های مسئله دسترسی داشته و آن را تحلیل و خوشه‌بندی کند حتی اگر نتایج آن غلط باشد.
در اینجا نتایج غلط موجب کشف عدم تنوع و جلوگیری از تکرار یک جواب خاص خواهد شد. ما در این تحقیق بر اساس معیار APMM (رابطه ۲-۲۹) معیاری جدید جهت سنجش پراکندگی نتیجه هر الگوریتم خوشه‌بندی پایه ارائه می‌دهیم. در این تحقیق برای محاسبه مقدار پراکندگی یک خوشه از AAPMM (رابطه ۲-۳۰) استفاده می‌کنیم چون این معیار هم از لحاظ پیچیدگی زمانی سریع‌تر از NMI می‌باشد و هم مشکل تقارن آن را ندارد. معیاری که این تحقیق جهت سنجش پراکندگی نتیجه افراز یک خوشه‌بندی پایه معرفی کرده است A3 نام دارد که میانگین وزن‌دار AAPMM می‌باشد که به شرح زیر است:
(۳-۱)

هزینه‌ی انتقال

 

۸/۱۳۰

 

۹/۱۰۸

 

۹/۱۰۸

 

۴/۶۴

 

۴/۶۴

 

۵/۱۱۷

 

 

 

هزینه‌ی راه‌اندازی محور

 

۵/۴۸

 

۵/۷۱

 

۶/۸۷

 

۶/۵۱

 

۴/۶۳

 

-

 

 

 

محورها

 

۳۴،۳۱،۲۳،۱۲

 

۳۴،۳۱،۲۳،۱۰

 

۳۴،۳۱،۲۳،۱۰

 

۳۱،۱۰

 

۳۱،۱۰

 

۳۴،۳۱،۲۳

 

 

 

در جدول (۴-۴) نتایج مدل غیر‌قطعی تخصیص ساده به ازای سناریوهای مختلف و معیار حداقل حداکثر تأسف گزارش شده است. روند خاصی را در ارتباط با هزینه‌های انتقال و راه‌اندازی محور از روی جدول نمی‌توان ارائه داد. فقط به این مطلب بسنده می‌کنیم. بهترین حالت برای محورهای انتخاب‌شده را می‌توان از میان یکی از سناریوها یا معیار حداقل حداکثر تأسف انتخاب کرد که به نظر ما بهترین جواب‌ها در قسمت معیار حداقل حداکثر تأسف ارائه شده‌اند.

۴-۵-۲٫ نتایج محاسباتی حالت غیر‌قطعی تخصیص چندگانه‌ی ظرفیت محدود مسئله‌ی مکان‌یابی محور (CMAHLP)
در این قسمت مدل غیر‌قطعی تخصیص چندگانه را با توضیحاتی که در قسمت قبل دادیم حل نموده و جواب‌های بهینه را به ازای مقادیر مختلف ۸/۰ و ۶/۰ ، ۴/۰، ۲/۰ بررسی می‌کنیم.
شکل (۴-۱۵): نتایج مدل غیر‌قطعی تخصیص چندگانه‌ی ظرفیت محدود به ازای ۲/۰
در شکل (۴-۱۵) مشاهده می‌شود که مدل گره‌های ۱۰، ۱۷، ۱۹، ۲۴، ۳۱ و ۳۶ را به عنوان محور انتخاب می‌کند. که اگر با دقت به شکل نگاه کنیم خواهیم فهمید که بر اساس داده‌های جدول (۴-۱) گره‌ی ۱۰ از لحاظ بزرگی جریان در رده‌ی سوم، گره‌ی ۱۷ در رده‌ی سی و یکم، گره‌ی ۱۹ در رده‌ی دوم، گره‌ی ۲۴ در رده‌ی بیست و چهارم، گره‌ی ۳۱ در رده‌ی اول و در نهایت گره‌ی ۳۶ در رده‌ی دهم قرار دارد. یعنی مدل ۶ مکان بهینه را برای راه‌اندازی محور در نظر گرفته که سه تای آن‌ ها یعنی ۳۱، ۱۹ و ۱۰ به ترتیب بزرگ‌ترین گره‌ها هستند، سه گره‌ی دیگر نیز یکی جزو ده گره‌ی بزرگ، دیگری در اواسط جدول و آخری هم در انتهای نیمه‌ی انتهایی جدول قرار دارد. به علت اینکه ضریب کاهشی هزینه‌های انتقال () در این قسمت از مدل در پایین‌ترین مقدار خود یعنی ۲/۰ قرار دارد، تعداد محورهای انتخابی کمی بیشتر از حالت‌های دیگر است، چون مقدار تابع هدف کوچک‌تری دارد و چون سطح هزینه‌های آن پایین‌تر است مدل در انتخاب گره‌های بزرگ‌تر آزادانه عمل می‌کند.
شکل (۴-۱۶): نتایج مدل غیر‌قطعی تخصیص چندگانه‌ی ظرفیت محدود به ازای ۴/۰
در شکل (۴-۱۶) مشاهده می‌شود که مدل گره‌های ۳۱،۲۴،۱۹،۱۰ و ۳۶ را به عنوان محور انتخاب می‌کند. که اگر با دقت به شکل نگاه کنیم خواهیم فهمید که بر اساس داده‌های جدول (۴-۱) گره‌ی ۱۰ از لحاظ بزرگی جریان در رده‌ی سوم، گره‌ی ۱۹ در رده‌ی دوم، گره‌ی ۲۴ در رده‌ی بیست و چهارم، گره‌ی ۳۱ در رده‌ی اول و در نهایت گره‌ی ۳۶ در رده‌ی دهم قرار دارد. یعنی مدل ۵ مکان بهینه را برای راه‌اندازی محور در نظر گرفته که سه تای آن‌ ها یعنی ۳۱، ۱۹ و ۱۰ به ترتیب بزرگ‌ترین گره‌ها هستند، دو گره‌ی دیگر نیز یکی جزو ده گره‌ی بزرگ، دیگری در اواسط جدول قرار دارد. در این قسمت از مدل نیز چون مقدار هنوز به اندازه‌ی کافی زیاد نشده است تفاوت آن‌چنانی با حالت قبلی خود که مقدارش ۲/۰ بود ندارد و یک محور کمتر از حالت قبلی انتخاب می‌کند با این تفاوت که در این جا نسبت به حالتی که آلفا برابر ۲/۰ بود گره‌ی ۱۷ از لیست خارج شده است.
شکل (۴-۱۷): نتایج مدل غیر‌قطعی تخصیص چندگانه‌ی ظرفیت محدود به ازای ۶/۰
در شکل (۴-۱۷) مشاهده می‌شود که مدل گره‌های ۲۳،۱۵،۱۰ و ۳۱ را به عنوان محور انتخاب می‌کند. که اگر با دقت به شکل نگاه کنیم خواهیم فهمید که بر اساس داده‌های جدول (۴-۱) گره‌ی ۱۰ از لحاظ بزرگی جریان در رده‌ی سوم، گره‌ی ۱۵ در رده‌ی یازدهم، گره‌ی ۲۳ در رده‌ی چهاردهم و در نهایت گره‌ی ۳۱ در رده‌ی اول قرار دارد. یعنی مدل ۴ مکان بهینه را برای راه‌اندازی محور در نظر گرفته که دوتای آن جزو بزرگ‌ترین گره‌ها و دو مورد دیگر نیز بین رده‌های یازدهم تا چهاردهم این جدول سی و هفت گره‌ای قرار دارند. در این قسمت از مدل چون کم‌کم مقدار بزرگ‌تر می‌شود تعداد محورهای انتخابی به ۴ محور تقلیل می‌یابد. نسبت به حالتی که آلفا برابر ۴/۰ بود در این قسمت گره‌های شماره ۳۶ و ۲۴و ۱۹ حذف شده و جای خود را به گره‌های ۱۵ و ۲۳ داده‌اند. دلیل این امر بالا رفتن مقدار تابع هدف است که هر چه به سمت مقادیر بزرگ‌تر آلفا پیش می‌رویم تعداد محورهای انتخابی کاهش می‌یابد و مدل گره‌های کوچک‌تر را جایگزین می‌کند.
شکل (۴-۱۸): نتایج مدل غیر‌قطعی تخصیص چندگانه‌ی ظرفیت محدود به ازای ۸/۰
در شکل (۴-۱۸) مشاهده می‌شود که مدل گره‌های ۳۱،۱۲ و ۳۴ را به عنوان محور انتخاب می‌کند. که اگر با دقت به شکل نگاه کنیم خواهیم فهمید که بر اساس داده‌های جدول (۴-۱) گره‌ی ۱۲ از لحاظ بزرگی جریان در رده‌ی دوازدهم، گره‌ی ۳۱ در رده‌ی اول و در نهایت گره‌ی ۳۴ که در جدول در رده‌ی بیست و ششم قرار دارد. یعنی مدل ۳ مکان بهینه را برای راه‌اندازی محور در نظر گرفته که اگر جدول را سه قسمت بالا، وسط و پایین تقسیم‌بندی کنیم، یکی از آن‌ ها بزرگ‌ترین گره‌ است که در بالاترین نقطه‌ی لیست قرار دارد و دو مورد دیگر یکی در اواسط جدول و دیگری در اواخر آن قرار دارند. در جدول (۴-۵) مقادیر هزینه‌های انتقال و هزینه‌های راه‌اندازی به ازای مقادیر مختلف گزارش داده شده است. هنگامی که محورهای مدل قطعی چندگانه را با مدل غیر‌قطعی آن به ازای آلفا برابر ۸/۰ مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که مکان‌های بهینه در حالت قطعی ۳ تا بودند و در میان آن‌ ها گره‌ی بسیار بزرگ شماره ۱۰ نیز دیده می‌شود که این امر تداعی‌کننده‌ی این مطلب است که در حالت غیر‌قطعی، استفاده از رویکرد بهینه‌سازی استوار در مدل باعث انتخاب مکان‌های بهینه‌تری نسبت به حالت قطعی شده است.
جدول (۴-۵): نتایج مدل غیر‌قطعی تخصیص چندگانه‌ی ظرفیت محدود

 

 

آلفا

 

هزینه‌ها و محورها

 

سناریوی ۱

 

سناریوی ۲

 

سناریوی ۳

 

سناریوی ۴

 

سناریوی ۵

 

Minimax Regret

اعتماد به برند ۱/۸۴
کیفیت ادراک شده ۸۷
آگاهی از برند ۶/۸۰
تداعی برند ۶/۷۹
وفاداری رفتاری به برند ۴/۸۵
وفاداری نگرشی به برند ۴/۸۵
نوآوری ۵/۸۰
مزیت ۶/۸۵
پتانسیل گسترش برند ۷۳
ارزش برای پول ۵/۸۲

تبلیغات توصیه‌ای ۵/۸۱
حضور ۴/۷۶
۳-۷- تعیین اعتبار یا روایی پرسشنامه
مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه‌گیری نمی‌توان به دقت داده‌های حاصل از آن اطمینان داشت. برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش‌های متعددی وجود دارد که عبارت‌اند از روایی صوری، محتوا، سازه و پیش‌بینی.
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل‌دهنده آن بستگی دارد. اگر سوال‌های پرسشنامه معرف ویژگی‌ها و مهارت‌های ویژه‌ای باشد که محقق قصد اندازه‌گیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوال‌های تشکیل‌دهنده ابزار اندازه‌گیری معرف قسمت‌های محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین، اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه‌گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده شده است. اعتبار محتوای یک آزمون معمولا توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می‌شود. در این تحقیق نیز اعتبار پرسشنامه توسط اساتیدی که دارای مدرک دکتری و عضو هیئت علمی دانشگاه بودند، سنجیده شد.
۳-۸- آزمون‌های مورد استفاده
استفاده از روش­های آماری در مدیریت مستلزم رعایت به تحقیق علمی است. مطالعه مراحل تحقیق، نه تنها نحوه جمع­آوری اطلاعات مورد نظر را در پژهش­های علمی ممکن می­سازد؛ بلکه موجب می­ شود رویه منظم براساس یک برنامه صحیح و با توجه به اصول و موازین علمی و حدود و قلمرو تحقیق بکار برده شود. روش تحقیق علمی شامل اندازه ­گیری، ارزیابی و مقایسه عوامل، براساس اصول و موازین قبول شده از طرف دانشمندان برای حل مشکلات و مسائل بوده و مستلزم قدرت اندیشه و ظرفیت تعمق و تشخیص و قضاوت است.
بنابراین با بهره گرفتن از آمار توصیفی به بررسی ویژگی جامعه آماری و سپس به آزمون فرضیات و ترسیم دیاگرام تحلیل مسیر می­پردازیم. به منظور روابط علت و معلولی بین متغیرها و مولفه­های مورد بررسی با بهره گرفتن از نرم­افزار لیزرل معادلات ساختاری روابط بین متغیرها مدل­سازی می‌گردد. برای بررسی فرضیات جمعیت‌شناختی از نرم‌افزار spss استفاده شده است. آزمون‌های مورد استفاده عبارت‌اند از: کولموگروف – اسمیرنوف، کروسکال – والیس، من – ویتنی، رگرسیون خطی چندگانه و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است.
خلاصه فصل
در این فصل توضیحاتی در مورد روش تحقیق ذکر شد. روش‌شناسی به کار رفته در این تحقیق از نظر هدف کاربردی، از نظر روش، توصیفی – تحلیلی و از نظر جمع‌ آوری اطلاعات میدانی می‌باشد که ابزار جمع‌ آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه مصرف‌کنندگان محصولات لبنی شرکت کاله در شهر بابل می‌باشند. حجم نمونه با توجه به نامحدود بودن جامعه ۳۸۴ مورد تخمین زده شد که برای اطمینان از کفایت پرسشنامه ۴۰۰ مورد توزیع و تمام پرسشنامه‌های جمع‌ آوری شده در تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. پایایی پرسشنامه از طریق آزمون آلفاکرونباخ و روایی آن نیز با بهره گرفتن از روایی محتوا تضمین شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها
۴-۱- مقدمه
تجزیه و تحلیل داده‌ها برای بررسی صحت و سقم فرضیات هر تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که متکی بر اطلاعات جمع‌ آوری شده از موضوع مورد تحقیق می‌باشد، تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلی‌ترین و مهمترین بخش‌های تحقیق محسوب می‌شود. داده‌های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده‌ کنندگان قرار می‌گیرند.
انواع روش­های تجزیه و تحلیل داده ­های پژوهش، با توجه به نوع تحقیق، مسئله تحقیق، ماهیت فرضیه ­ها، نوع نظریه­سازی، ابزار به کار رفته برای جمع­آوری اطلاعات و … متفاوت هستند؛ ولی با این وجود می­توان اذعان نمود که این روش­ها دارای مراحل مشترکی هستند. از این منظر، تجزیه و تحلیل و گزارش‌نویسی داده ­های پژوهش، فرآیندی چند مرحله­ ای است که طی آن داده­هایی که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع­آوری اطلاعات فراهم آمده­اند؛ خلاصه، کدبندی، دسته­بندی و در نهایت پردازش می­شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل­ها و ارتباط­ها بین این داده ­ها به منظور آزمون فرضیه ­ها فراهم آید. در واقع تحلیل اطلاعات شامل سه عملیات اصلی می­باشد: ابتدا شرح و آماده‌سازی داده ­های لازم برای آزمون فرضیه ­ها، سپس، تحلیل روابط میان متغیرها و در نهایت مقایسه نتایج مشاهده شده با نتایجی که فرضیه ­ها انتظار داشتند.
بر این اساس در پژوهش حاضر تفسیر و تجزیه و تحلیل داده ­های جمع­آوری شده از جامعه مورد مطالعه، در قالب آمار تحلیلی و به دو صورت آمار توصیفی و استنباطی انجام گرفته است. به طوری که ابتدا داده ­های مربوط به هر یک از متغیرها که از پاسخ پرسشنامه ­های استفاده شده منتج شده است، در قالب شاخص­ های عددی آماری توصیف گردیده و شناخت کافی از پراکندگی و ویژگی­های جمعیت‌شناختی و توصیف پاسخ‌دهندگان در بخش­های مختلف پژوهش حاصل شده است. در ادامه به بررسی روابط بین متغیرهای موجود در مدل مفهومی پژوهش پرداخته شده است و از طریق الگوهای آماری مناسب، فرضیه ­های پژوهش مورد آزمون قرار گرفته­اند. گذر از مراحل بالا مستلزم استفاده از روش­های تحلیل آماری مناسب و اطمینان از دقت و صحت این استنباط‌ها است که در طی پژوهش با حساسیت بالایی، رعایت و بازنگری شده ­اند .
۴-۲- تجزیه و تحلیل داده‌ها
بعد از گردآوری داده‌ها از نمونه معرف جامعه، نوبت به تحلیل داده‌ها می‌رسد. در تجزیه و تحلیل داده‌ها سه هدف دنبال می‌شود: توصیف آماری اولیه از داده‌ها (آگاهی اولیه نسبت به داده‌ها)، آزمون برازش داده‌ها و آزمون فرضیه‌های پژوهش (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۷).
۴-۲-۱- تحلیل‌های توصیفی
هدف علم آمار، استنتاج از تعدا زیادی مشاهدات است که از جامعه به دست آمده است؛ بنابراین، اولین سوالی که به ذهن هر پژوهشگر می‌رسد این است که آیا می‌توان این مجموعه بزرگ از مقادیر را توصیف کرد و چگونه می‌توان مشاهدات زیاد جامعه را در یک چارچوب مشخص سازماندهی کرد (آذر و مومنی، ۱۳۸۳).
اطلاعات توصیفی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه این پژوهش، از نظر جنسیت، سن، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات و سابقه استفاده از محصولات کاله، توانایی شناسایی برند کاله و سطح درآمد افراد در جداول زیر خلاصه شده ­اند:
۴-۲-۱-۱- جنسیت
نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان از آن دارد که از ۴۰۰ نفری که در این پژوهش شرکت کرده‌اند ۲۳۷ نفر معادل ۲/۵۹ درصد از کل نمونه مرد و ۱۶۳ نفر معادل ۸/۴۰ درصد از کل نمونه زن می باشند.
جدول ۴-۱- توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنسیت

 

جنس	فراوانی	درصد
زن	۱۶۳	۸/۴۰